Elektrik Enerjisi Üretimi Dr. Öğr. Üyesi Emrah ÇETİN
ELEKTRİK PİYASALARI İŞLETME A.Ş.
Doğalgaz Yenilenemez (Fosil) Kaynaklı Kömür Elektrik Enerjisi Üretim Çeşitleri Nükleer Petrol türevleri Yenilenebilir Kaynaklı Hidrolik Rüzgar Güneş Jeotermal Dalga Gelgit Hidrojen Biokütle (atık)
DOĞAL GAZ KAYNAKLI SANTRALLER Dünya doğal gaz rezervlerinin yüzde 42,7 si Ortadoğu da, yüzde 29,3 ü Avrasya da, yüzde 8,2 si Asya Pasifik te, yüzde 7,6 sı Afrika da, yüzde 6,5 i Kuzey Amerika da ve yüzde 1,7 si ise Avrupa da bulunmaktadır. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (Organisation for Economic Co-operation and Development-OECD) ülkelerinin doğal gaz rezervi ise 18,6 trilyon metreküp olup toplam rezervin yüzde 10,4 ünü oluşturmaktadır. Genel olarak doğal gaz keşif büyüklüklerinde bir azalma dikkati çekmektedir. Ancak aşağı yönlü bu eğilim petrol keşiflerinde görüldüğü kadar çarpıcı değildir. Ayrıca son dönem keşifleri büyük ölçüde bakir alanlardadır. 2014 yılı itibarıyla gerçekleşen keşiflere rağmen en fazla rezerve sahip on ülkenin sıralamasının değişmediği görülmektedir (Grafik 11).
Dünya doğal gaz tüketimi 2017 yılı itibarıyla yaklaşık 3,6 trilyon metreküp ile bir önceki yıla göre yüzde 1,5 oranında artarken yüzde 2,3 olan on yıllık ortalamanın altında bir artış göstermiştir.türkiye OECD ülkeleri içerisinde geçtiğimiz on yıllık dönemde enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülke konumundadır.aynı şekilde Türkiye dünyada 2000 yılından bu yana elektrik ve doğal gazda Çin den sonra talep artış oranı en büyük ikinci ekonomi olmuştur. Türkiye de doğal gazın kullanılmaya başlandığı 1987 de 500 milyon metreküp olan yıllık doğal gaz tüketimi 2016 da 46 milyar metreküp olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan 2002 de 4 bin 510 kilometre olan doğal gaz iletim ve dağıtım hattı 2016 Ağustos ayı sonu itibarıyla 124 bin 275 kilometre seviyesine ulaşmıştır. Bu hattın 13 bin 91 kilometresini yalnızca doğal gaz iletim hattı oluşturmaktadır.
2015 yılı verilerine göre doğal gaz ve LNG kaynaklı üretim yapan 233 santral ülkenin kurulu gücüne 21 bin 222 MW kapasitede katkı sağlamıştır. Bu pay toplam kurulu gücün yüzde 29 unu oluşturmaktadır. Bu değer 2016 yılında yüzde 1,06 oranında artarak 244 santrale ulaşmış ve elektrik üretimine katkı 22 bin 502 MW kapasitesine yükselmiştir. Doğal gaz ve LNG santrallerinin kurulu güçteki payı ise 2015 e göre yüzde 1,01 düşerek 2017 yılı Mayıs ayı itibarıyla yüzde 28,6 seviyesine gerilemiştir.
Türkiye deki En Büyük 10 Doğalgaz Enerji Santrali S. Santral Adı İl Firma Kurulu Güç 1) Enka Gebze Doğalgaz Santrali Sakarya Enka Elektrik 1.540 MW 2) Enka İzmir Doğalgaz Santrali İzmir Enka Elektrik 1.520 MW 3) Bursa Doğalgaz Santrali Bursa EÜAŞ 1.432 MW 4) Hamitabat Termik Santrali Kırklareli Limak Enerji 1.220 MW 5) Aksa Antalya Doğalgaz Santrali Antalya Aksa Enerji 1.150 MW 6) Bandırma Doğalgaz Santrali Balıkesir Enerjisa Elektrik 931 MW 7) Kırıkkale Doğalgaz Santrali Kırıkkale Acwa Power 927 MW 8) Erzin Doğalgaz Santrali Hatay Akenerji 904 MW 9) OMV Samsun Doğalgaz Santrali Samsun OMV Samsun Elektrik 887 MW 10) Yeni Elektrik Doğalgaz Çevrim Santrali Kocaeli Unit Elektrik 865 MW
Gaz Türbinli Santraller Küçük ve orta büyüklükteki yükler için kullanılan ve puant santrali olarak görev yapan santrallerdir. Elektrik şebekelerinde, yükün yüksek olduğu zamanlarda artan enerji ihtiyacını karşılamak için devreye çabuk girip çıkan santrallere ihtiyaç vardır. 2019 yılı itibariyle Türkiye elektrik sisteminde %20 oranında doğalgaz santralleri kullanılmaktadır.
Buhar türbinli santrallere göre daha az yer kaplar, daha az suya ihtiyaç duyar ve daha çabuk yol verirler. Gaz türbinli santrallerde en çok motorin, benzin ve doğal gaz kullanılmaktadır.
Gaz Türbinli Santraller Gaz türbinli santrallerin bölümleri ve görevleri; Hava kompresörü: Yakıt-hava karışımındaki basınçlı havayı sağlayan elemandır. Yanma odası (hücresi): Yakıtın yakılarak ısı elde edildiği bölümdür. Ekonomizer: Türbinden çıkıp bacaya giden kullanılmış gaz ısısının bir kısmıyla, kompresörden gelen havayı ısıtır. Aynı zamanda, bacaya giden çürük gazın ısısını da düşürür. Türbin: Yanma odasından gelen sıcak gazı genleştirerek gazın kinetik enerjisini mekanik enerjiye çevirir ve alternatör milini döndürür.
Gaz Türbinli Santraller Jeneratör: Türbinden sağlanan mekanik enerjiyi, elektrik enerjisine dönüştürür. Hava ısıtıcısı: Yakıtlakarıştırılacakhavanın ısıtılmasınısağlar. Ateşleme sistemi: Yanma odasında, gazın yanmasını sağlayan düzenektir.
Gaz Türbinli Santraller Regülatör: Generatör devrinin sabit olabilmesi için yeterli yakıtı ayarlar. Yolverme motoru: Kompresörü harekete geçirmek için kullanılır.
Gaz Türbinli Santraller Fakat son yıllarda, üretilen ısıdan da yararlanılarak gerçekleştirilen kombine çevrim santralleri ile hem ısı hem elektrik elde edilerek sistem verimi %50 lere yükseltilmiştir. Bu santrallere kojenerasyon ( aynı anda ısı ve elektrik elde edilen) ya da kombine çevrim santral denilmektedir.
Dizel Santraller Nafta, fuel oil ve motorin kaynaklı santrallerin kurulu güçteki payına bakıldığında bu kaynakların toplamda 14 adet santral ile elektrik üretimine yüzde 0,5 lik katkı sağlayarak 368,7 MW üretim yaptığı görülmektedir. Diğer taraftan bu dönemde fuel oil, nafta ve motorin yakıtlı santrallerin kurulu gücünde yüzde 17,3 oranında düşüş gerçekleşmiştir (Tablo 5).
Dizel Santraller Dizel santraller, küçük ve orta büyüklükteki güçlerin elektrik ihtiyacını karşılamak üzere kurulan santrallerdir. Günümüzde fabrika, işletme, Telekom, TV istasyonları, hastaneler gibi önemli yerlerde ve indüksiyon bobinlerinin çalıştığı işletmelerde enerji kesilmesinde, tesisin zarar görmesini önlemek için kullanılır. Dizel santraller elektrik enerjisinin ulaştırılamadığı çöllerde ve gemilerde de kullanılır.
Dizel Santraller Dizel santraller küçük yapılı olduğu için az yer kaplar. İstenildiğinde taşınabilir. Bu özelliklerinden dolayı çok kullanılır. Fakat elektrik enerjisi üretiminde birim maliyeti çok pahalı olduğu için büyük santral seviyesinde kullanılması uygun olmaz.
Dizel Santraller Elektrik enerjisinin kesildiği zamanlarda hizmetlerin devamlılığını sağlamak için kullanılır. Uygulamalarda generatör olarak bildiğimiz cihazlar küçük çaplı dizel santral uygulamalarıdır.
Dizel Santraller Dizel santrallerde yakıt olarak mazot kullanılır. Süzgeç ve susturucudan geçerek basınç ve sıcaklığı arttırılmış hava, dizel motora verilir. Motorun pistonları tarafından sıkıştırılan bu havanın içine basınçlı yakıt (mazot) püskürtüldüğünde, ortamda bir patlama oluşur. Bu patlama etkisi ile sıkışan pistonlar geriye doğru itilir. Bu olay zincirleme devam eder.
Dizel Santraller Pistonların ucuna bağlı bir volan sayesinde hareket düzgün dairesel harekete çevrilir. Buradaki mekanik enerji, dizel motorun miline bağlı alternatörü döndürerek elektrik enerjisi elde edilir.
Duyurular için Bozok pbs adresi; www.emrahcetin.com emrahcetin emrah.cetin@bozok.edu.tr emrah-cetin