1 KAYA TIRMANIŞ STİLLERİ ve TERİMLERİ TEMEL MALZEMELER İPLER ve İP TEKNİKLERİ DÜĞÜMLER EMNİYET ALMA ve İP İNİŞİ YAPAY EMNİYET ALETLERİ
2 TIRMANIŞ STİLLERİ Geleneksel (Trad) Tırmanış Serbest Tırmanış (Free Climbing) Yapay Tırmanış (Aid Climbing) Solo Tırmanış Free-Solo (İpsiz Tırmanış) Bouldering (Kısa Kaya)
3 1.Geleneksel Tırmanış Tırmanışçının, emniyet aletlerini kendisinin yerlestirdigi serbest ve/veya yapay stil tırmanış türüdür.
4 1a.Serbest Tırmanış Bu tırmanış stilinde,tırmanıcı sabit emniyet noktaları(bolt) yerine,kaya üzerindeki çatlak,delik v.b. noktalara yerleştirdiği emniyet aletlerini kullanır. İp ve emniyet malzemeleri sadece tırmanışçıyı herhangi bir düşüşte tehlikeden korumak için kullanılır.
5 1b. Yapay Tırmanış Serbest stilde tırmanılması mümkün olmayan uzun duvar çıkışlarında kullanılmaktadır. Yapay tırmanış yükselmek için çeşitli aletlerden faydalanılarak yapılan bir tırmanış türüdür Yapay tırmanışta, sikke, jumar, hook, ip, merdiven gibi aletler kullanılır.
6 2. Spor Tırmanış Serbest Stil'den tek farkı emniyet aletlerinin (takoz, sikke vb aletler yerine boltların) daha önceden rotaya yerleştirilmiş olmasıdır.
7 Geleneksel Tırmanış Emniyet aletlerini tırmanışçı takar. (takoz, friend vs) Risk Daha az estetik daha az yorucu hamleler Partnerlik Önemli Spor Tırmanış Emniyet noktaları daha önce yerleştirilmiş. (Bolt) Boltlar sağlam, belirgin aralıklarda Sadece tırmanış
8 3.Solo Tırmanış: Tırmanışçı kendi emniyetini kendisi alır. Emniyetçi yoktur. 4. Free-Solo (İpsiz Tırmanış) : İp veya herhangi bir emniyetten yoksun olarak sadece kaya tırmanış ayakkabısı ve toz torbası kullanılarak yapılan tırmanış türüdür.
9 5. Bouldering (Kısa Kaya) : Free-Soloda olduğu gibi kısa kayada da sadece kaya tırmanış ayakkabısı ve toz torbası kullanılır. Fakat free-solo çıkıştan en büyük farkı yere yakın bir mesafede yapılmasıdır. Teknik, kuvvet ve dayanıklılık gibi becerilerin geliştirilmesini sağlar
10
11 TIRMANIŞ TERİMLERİ Lider tırmanış On Sight Red point Pink point Top-Rope Kilit Engram Statik Tırmanma Dinamik Tırmanma
12 TEMEL MALZEMELER Kaya tırmanış ayakkabıları (kata) Magnezyum tozu ve torbası Kasklar Emniyet kolonları Karabinalar
13 KAYA TIRMANIŞ AYAKKABILARI Bugün hemen bütün katalar, naylon veya kanvasla kaplanmış yumuşak deriden bir üst örtü ve bükülebilir esnek bir kauçuk tabandan oluşur. Bu kauçuk taban daha iyi bir sürtünme, daha yapışkan bir taban için geliştirilmiş özel bir bileşimdir
14 MAGNEZYUM TOZU ve TORBASI Elin terleyip kaymasını engeller. Küp, toz ya da top şeklinde olabilir. Torbanın özellikleri de şunlar olmalıdır: Elin rahat girebileceği boyutlarda olmalı Tamamen kapanmalı Bele bağlamak için yeri olmalıdır.
15 KASKLAR Kask tırmanış ya da emniyet alma eylemleri sırasında bizi başımıza çarpabilecek şeylerden koruyan bir tür başlıktır. Kasklar iki temel dizayn grubuna ayrılabilir: Plastik kabuk ve içinde perlon askı ayar bantları Plastik kabuk ve içinde polystyrene köpük askı sistemi
16 KASK ALIRKEN! UIAA (Dünya Dağcılık Federasyonları Birliği) onaylı olmasıdır. Kesinlikle diğer sporlar için üretilmiş kaskları almamalısınız Ayarlanabilir olması önemlidir Havalandırma deliklerinin ve kafa feneri için askılarının olması da diğer önemli noktalardır
17 EMNİYET KOLONLARI Emniyet kemeri ip ile vücudunuz arasındaki bağlantı noktasıdır Çeşitleri: Bütün Vücut (full body) Emniyet Kemerleri Bel Kemeri ve Bacak Kolonundan Oluşan Kemerler Göğüs Kolonları
18 EMNİYET KOLONUNDA DİKKAT EDECEĞİMİZ NOKTALAR Üzerimize uymalı, ne bol ne de sıkı olmalı. Bel ve bacak kolonları ayarlanabilmelidir. Bu sayede değişik kalınlıktaki giysilerle çeşitli hava koşullarında kullanılabilir. Bel ve bacak kolonlarının destekli olması ipte rahat dinlenmemiz ve daha yumuşak düşüşler için önemlidir. Sökülebilir bacak kolonları (Ayarlanabilir) İki yanda malzeme askıları olmalı
19 KARABİNALAR Şekillerine göre karabinalar: Oval Karabinalar D Karabinalar Asimetrik D Karabinalar Armut Şeklindeki Karabinalar(HMS)
20 KARABİNALAR Kapı şekillerine göre karabinalar: Düz Kapı Eğik Kapı Tel Kapı Kilitli Kapı (ya da Kilitli Karabina)
21 İPLER Bir tırmanış ipinin görevi sadece düşen tırmanışçıyı tutmak değil, bunu yaparken ortaya çıkan kuvvetleri de insan vücudunun dayanabileceği sınırlar içinde tutmaktır Dağcılık ipleri binlerce ince lifin burgular halinde birbirlerine sarılması ile üretilirler. İplerin bu yapısı, iplere yük altında bir yay gibi davranma özelliği sağlar.
22 Tırmanış Tarzına Göre İpler Günümüzün dağcılık ipleri 7.8 ile 11mm olan çap aralığında üretilmektedirler. Bu ipler statik olarak 1450kg ile 2450 kg çekere sahiptir. Tek ipler Yarım İpler İkiz ipler Çift ipler
23 YARDIMCI İPLER Çapları daha küçük olan iplerdir. Bu ipler emniyete yardımcı olarak prusik halkası, takoz veya hex ipi, istasyon eşitlemesi, arabant gibi amaçlarla kullanılabilirler. PERLONLAR Çeşitli genişliklerde, boylarda, dikişli ve dikişsiz olarak üretilirler Emniyet noktalarını birleştirmeye, express oluşturmaya, emniyet kolonumuz yoksa kolon yapmaya yarar
İp sonu düğümleri 24 DÜĞÜMLER Dağcılık düğümlerinin üç temel özelliği vardır. Kolay atılabilirlik, sağlamlık ve yük altında kaldıktan sonra kolay çözülebilirlik. Düğümler kullanılış amaç ve yerlerine göre dörde ayrılırlar; İp sonu düğümleri İp ortası düğümleri İki ipi birleştirme düğümleri Sürtünme düğümleri (prusik düğümleri)
İp sonu düğümleri 25 İp sonu düğümleri Kolona girmek veya ipin ucunu bir yere sabitlemek için kullanılırlar.bu iş için genellikle sekizli düğümü kullanılmaktadır. İp ortası düğümleri İp ortası düğümleri denince akla öncelikle gelen düğümler tam ve yarım kazık düğümleridir. Kapalı sekizli de ip ortasına atılabilecek düğümlerdendir
İp sonu düğümleri 26 İki ipi birleştirme düğümleri En çok kullanılanı ve en güvenlisi çift balıkçıdır. Eğer iki perlon birleştirilecekse kullanılacak tek düğüm perlon düğümüdür Sürtünme düğümleri (prusik düğümleri) Yardımcı ipleri ana ipe bağlamak için geliştirilmiş düğümlerdir.
İp sonu düğümleri 27 Sekizli düğümü Çok çeşitli varyasyonları vardır, fakat en çok kullanılan açık ve kapalı sekizlidir Avantajları İp ucunda halka oluşturmanın en kolay ve en güvenilir yoludur Dezavantajları Yük bindikten sonra çözülmesi zaman zaman oldukça zor olabilir Kapalı sekizli düğümünün çok fazla ip harcaması ve büyük sayılabilecek bir yumru oluşturmasıdır
İp sonu düğümleri 28 Çift balıkçı Aynı ya da yaklaşık kalınlıktaki ipleri birbirine birleştirmekte kullanılır. Düğüm atıldıktan sonra güvenlik olarak iplerin boşta kalan uçları birer stop düğümüyle sabitlenmelidir Prusik düğümü Prusik ipinin üzerinde üzerinde yük yokken prusik düğümü gevşektir. Üzerine yük bindiği zaman ise prusik düğümü sıkışarak ana ipi sıkar ve sürtünmeden dolayı yükü tutar
29 DÜĞÜMLER DÜĞÜM ÇEKER (%) DÜĞÜMSÜZ İP 100 SEKİZLİ 75-80 BULİN 70-75 ÇİFT BALIKÇI 65-70 TAM KAZIK 60-65 ADİ DÜĞÜM 60-65 PERLON BANT 60-65
İp sonu düğümleri 30 EMNİYET ALMA ve İP İNİŞİ EMNİYET ALMA Düşüş anında tırmanıcıyı iple tutmaktır. Basit bir emniyet sisteminde 3 önemli bileşen vardır: ipi tutan emniyetçi, yükü çeken istasyon, düşüşün yarattığı kuvveti azaltacak sürtünme sistemi
İp sonu düğümleri 31 EMNİYETÇİ Kontrol eliniz hiç bir zaman ipten ayrılmamalıdır. Dikkatinizi tırmanıcıdan ayırmamalısınız. Sağlam bir pozisyonda durmalısınız. İpi ne tırmanıcının büyük bir şok yemesine ya da duvara çarpmasına neden olacak kadar sıkı, ne de fazla düşüş yaşamasına neden olacak kadar boş bırakmalısınız. Emniyet komutlarını öğrenin
İp sonu düğümleri 32 Emniyet komutları Boş ver : Tırmanıcının ip istemesi. Boş al : Tırmanıcının ipteki boşluğun alınmasını istemesi. İstasyondayım! Emniyetteyim : Lider tırmanıcının ip boyunca yaptığı tırmanışın, o esnada bittiğini ve kendisinin emniyette oldugunu bildirir. Taş! : Tırmanıcının düşürdüğü taşları alttaki emniyetçiye veya alttakilere duyurma seslenişidir.
İp sonu düğümleri 33 İstasyon Emniyet almakta ve ip inişlerinde kullanılan ve sabit emniyet noktalarından oluşan, yük çekebilecek güvenlik sistemidir. Emniyet alma ve ip inişi araçları Temel olarak dört çeşidi vardır: Plaka halinde olanlar Tüp biçiminde olanlar (ATC) Sekizliler Otomatik kilitlenenler (PETZL GRİGRİ)
İp sonu düğümleri 34 İp İnişi Bir iniş sisteminin dört bileşeni vardır; İp istasyon inecek olan kişi ipe uygulanacak sürtünme İniş sırasında kontrolün kaybedilldiği durumlarda kötü bir sonuçla karşılaşmamak için emniyet olarak prusik ipi kullanılmalıdır İniş sistemlerini aletli sistemler ve geleneksel sistemler olarak ikiye ayırabiliriz
İp sonu düğümleri 35 YAPAY EMNİYET ALETLERİ Takozlar, Hexentricler ve TriCam ler Pasif dönme prensibiyle çalışan takozlardır. Bu sınıftaki takozlar üzerlerine yük bindiğinde yerleştirildikleri yerde dönme hareketi yaparak kayaya sıkışır. Aktif dönme prensibiyle çalışan takozların hepsi aynı mekanizmaya sahiptir ancak en popüler olanı friend lerdir. Bunlar yaylı bir mekanizmaya sahiptir.kullanım alanları çok geniştir ve yerleştirilmesi çok kolaydır.
İp sonu düğümleri 36 YAPAY EMNİYET ALETLERİ Sikkeler İnce kaya çatlaklarına çakılan, dağcılık için özel olarak üretilmiş metal çivilerdir Sikkeler, profil, universal, bıçak, yaprak ve halkalı inis sikkeleri olarak sınıflandırılabilir Profil sikkeler, genis çatlaklarda, universal sikkeler her türlü çatlakta güvenle kullanılır. Yaprak sikke derinliği az olan çatlaklarda, halkalı iniş sikkeleri ise inişlerde kullanılır