TIR SİSTEMİ, TÜRKİYE UYGULAMASI& TIR İŞLEMLERİ TEBLİĞİ Ruken MERMER Gümrük ve Ticaret Uzmanı 1
TARİHÇE Geniş kapsamlı ilk TIR Sözleşmesi, 1959 Revize TIR Sözleşmesi, 1975 TIR Revizyon Süreci I. Safha, 1999 II. Safha, 2002 III. Safha, çalışmalar sürmekte Türkiye nin Sözleşmeye Katılımı, 1984 2
COĞRAFİ KAPSAM TIR Sözleşmesine taraf ve uygulayan ülkeler TIR Sözleşmesine taraf ancak uygulamayan ülkeler Üyelik Müzakereleri Devam Eden Ülkeler Kabul Sürecindeki Ülkeler Sözleşmeyle İlgilenen Diğer Ülkeler 3
2013 yılında; Toplam 2.920.150 adet TIR Karnesi dağıtıldı. TOBB, 540.500 adedini aldı. TIR Sistemi nden aldığı %25 lik pay ile sistemin en büyük uygulayıcısı Türkiye dir. Ancak Ortak Transit Sözleşmesi ne taraf olmamız sonrasında, 2013 yılı TIR Karnesi kullanım sayılarında önceki yıla kıyasla %22 lik bir düşüş yaşanmıştır. 4
TIR SÖZLEŞMESİ 64 maddelik ana metin ile 10 Ekten oluşmaktadır. EKLER EK 1. TIR Karnesi MODELİ EK 2-3-4-5 ve 7 TAŞITLARIN VE KONTEYNERLERİN ONAYLANMASI EK 6. AÇIKLAYICI NOTLAR EK 8. ORGANİZASYON EK 9. TIR SİSTEMİNE GİRİŞ EK 10. SAFETIR 5
AÇIKLAYICI NOTLAR Sözleşme hükümlerini ve eklerini değiştirmez, ancak içeriğini, anlamını ve kapsamını daha belirgin hale getirmektedir. YORUMLAR Yorumlar, akit taraflara yasal yükümlülük getirmemekle birlikte, TIR İdari Komitesi ve BMAEK Taşımacılığa İlişkin Gümrük Soruları Çalışma Grubu nun fikirlerini yansıtıyor olması itibariyle önem taşımaktadır. Ana metin ve eklerde yer alan açıklayıcı notlar bağlayıcı, yorum notları tavsiye niteliğindedir. 6
TIR SİSTEMİNİN AVANTAJLARI Gümrük İdaresi Açısından: Ulusal prosedür gereklerini azaltma Mühür ve dış koşul muayenesi İş gücü avantajı Ulusal garanti ve dokümantasyona gerek olmaması TIR Karnesi - Tek Belge Nakliyeciler Açısından: Sınırlarda minimum engelleme Gecikmeleri azaltma Maliyeti azaltma Konteynerler için de kullanılabilir. Transit idarelerinde teminat verilmesi gerekmez. 7
TIR SİSTEMİNİN 5 ESASI GÜVENLİ TAŞIT VE KONTEYNERLER ULUSLARARASI GARANTİ TIR Karnesi GÜMRÜK KONTROLLERİNİN KARŞILIKLI TANINMASI SİSTEME KONTROLLÜ GİRİŞ 8
GÜVENLİ TAŞIT VE KONTEYNERLER Gümrük mührü ile emniyet altına alınan yük bölümüne gümrük mührü kırılmadan ya da iz bırakmadan izinsiz erişmek mümkün değildir. Gümrük mühürleri basit, ancak etkili şekilde yapıştırılmış mühürler olmalıdır. 9
Taşıt Onay Belgesi Karayolu ile uluslararası eşya taşımacılığı yapılan taşıtların TIR Sözleşmesi hükümlerine uygun olarak imal edildiğini gösteren ve yetkili gümrük idarelerince iki yıl süreyle geçerli olmak üzere TIR Sözleşmesi ekinde yer alan örneğe uygun olarak düzenlenen belgedir. 10
Taşıt Onay Belgesi TIR Karnesi himayesinde uluslararası taşımacılık, TIR Sözleşmesinde öngörülen şartlara uygun olarak yapılmış taşıtlar ve/veya konteynerler ile yapıldığından, TIR Sistemi ne dahil olmak isteyen nakliyeci firmaların bu belgeyi almaları zorunludur. 11
ULUSLARARASI GARANTİ Ulusal kefil kuruluş, TIR taşımaları esnasında ortaya çıkan herhangi bir usulsüzlük halinde, TIR Karnesi kapsamında taşıma yapan yerli ya da yabancı nakliyecilere ait vergi ya da harçların o ülke içinde ödenmesini garanti etmektedir. Teminat üst limiti her TIR Karnesi başına 60.000 Avro dur. 12
TIR SİSTEMİ AKTÖRLERİ TIR Karnesi Hamili (Nakliyeci) Gümrük İdaresi Ulusal Kefil Kuruluş (TOBB) Uluslararası Kefil Kuruluş (IRU - Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği) 13
KEFALET ZİNCİRİ Gümrük idaresi TOBB Uluslararası Kuruluş (IRU) Uluslararası Kuruluş (IRU) nezdindeki sigorta şirketi (AXA SİGORTA) YEREL SİGORTA KARNE HAMİLİ 14
TIR Karnesi Gümrük beyannamesi yerine geçer. TIR sistemi kapsamında taşınan eşyalara yönelik uluslararası bir teminatın mevcudiyetine dair kanıt sağlar. Ek 1 - TIR Karnesi 15
TIR Karnesi, uluslararası eşya taşımacılığının TIR Sözleşmesi kapsamında yürütülmesini sağlar. TIR Karnelerini basar ve dağıtır. Dili Fransızca (Birinci kapak önyüzü hariç) 60 gün geçerli (Yabancı taşıyıcıya verilenler için 10 gün) Geçerlilik tarihi hiçbir koşulda değiştirilemez veya uzatılamaz. Hareket ve varış gümrük idarelerinin toplam sayısı en fazla 4 tür. 16
TIR Karnesi doldurulurken eşya cinsi açıkça yazılmalıdır. Plastik eşya, tekstil eşyası, gıda maddesi, fatura muhteviyatı eşya vb. muğlak ve genel ifadelerden kaçınılmalıdır. (Örneğin fatura muhteviyatı eşya, liste kapsamı eşya, elektronik eşya vb.) Bu durum eşya kaçakçılığına ortam hazırlar. TIR Karnesi tek bir yolculuk için geçerlidir. Her bir taşıt, konteyner veya yük kompartımanı için tek bir TIR Karnesi düzenlenir. 17
Şoförün eşya muhteviyatına ilişkin yeterli bilgisi olmayabilir. Ancak TIR Karnesini doldururken ihracat beyannamesi veya faturadaki bilgileri eşya cinsi bilgisi olarak yazabilir. Üzerinde silinti veya kazıntı bulunan ya da ilgili sayfasında daha önce işlem gördüğü gümrük idaresinin mührü bulunmayan TIR karneleri gümrük idarelerince kabul edilmez. TIR karneleri ile ilgili olarak yapılacak takip işlemleri, giriş veya hareket gümrük idareleri tarafından yürütülür. 18
TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar 14 yapraklı TIR Karnesi kapağı 19
TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar 20
TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar TIR Karnesi hamili, taşımaya başlamadan önce aşağıdaki bölümleri doldurur: Hareket ülkesi adı, Varış ülkesi adı, Araç plaka numarası, Taşıt onay belgesi numarası ve geçerlilik tarihi, Araç kayıt numarası (sadece konteynerler için) Diğer hususlar (Ağır ve havaleli eşya vb. durumlar) TIR Karne hamilinin imzası. 21
TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar 22
TIR Karnesi Doldurulmasına İlişkin Esaslar Doğru şekilde doldurulmuş TIR Karnesi örneği 23
İLKE: GÜMRÜK KONTROLLERİNİN KARŞILIKLI TANINMASI Hareket ülkesinde alınan gümrük kontrolü tedbirlerinin transit ve varış ülkelerinde de kabul edilmesi, Gümrük idareleri tarafından mühürlenmiş karayolu araçları ya da konteynerler içinde taşınan eşyanın istisnai haller haricinde kontrol edilmemesi; yol boyu sadece belge kontrolünün yapılmasıdır. 24
SİSTEME KONTROLLÜ GİRİŞ Yetkili makamların, yani gümrük idarelerinin ulusal kefil kuruluşu belirlerken bir takım şartlar araması gerektiğini ifade eder. Taşımacılar için ise sisteme giriş izni, belli şartları taşıyan firmalara kefil kuruluş ile ulusal gümrük makamları tarafından verilir. 25
TIR SİSTEMİNİN TÜRKİYE DE UYGULANMASI 26
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı TIR sistemi altında, karayolu ile uluslararası eşya taşıması yapmak isteyen firmaların Bakanlıktan (C1), (C2), (C3), (E2), (L2), (M3) veya (R2) yetki belgesi almış olmaları zorunludur. Bu belgelere ilişkin düzenleme yapmaya Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı yetkilidir. Gümrük idaresi ulaştırma mevzuatının düzenleyicisi değil, uygulayıcısı konumundadır. 27
TOBB 1. TIR Sistemine Kabul Talepnamesi, 2. Noter tasdikli taahhütname, 3. Yetki belgesi fotokopisi, 4. TIR Sistemine kabul teminatı formlarının aslı, 5. Birlik Yönetim Kurulu tarafından belirlenen TIR Sistemine giriş ücretinin ödendiğini gösterir banka dekontu, 6. Ek taahhütname, 7. Karne hamili bilgi formu, 8. Oda kayıt sicil sureti, 9. Ticaret sicili gazetesi onaylı fotokopisi, 10. Karne hamili ortaklarının her biri için: - Resimli ve tasdikli nüfus hüviyet cüzdanı sureti, - Resimli ve tasdikli ikametgah ilmühaberi, - Son altı ay içinde alınmış adli sicil kaydı ve adli sicil arşiv kaydı. 28
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Firma tezkiyesi/tezkiye iptal işlemleri Adres/unvan/ortak değişiklikleri Vergi takibini gerektirebilecek durumları tespit edebilmek amacıyla karne kullanımının izlenmesi Hatalı veri düzeltilmesi TOBB a firmalara ilişkin veri aktarımı Firma ihracı (geçici/kesin) TIR Karnesi kapsamındaki taşımaların seyrinin TIR Transit Takip Programı ile takibi 29
TIR SİSTEMİNDE FİRMALARIN YETKİLENDİRİLMESİ Firma ULAŞTIRMA YETKİ BELGESİ TOBB ITDB Online+ Veri Girişi GÜMRÜKLER GENEL MÜDüRLÜĞÜ Dosya Kontrolü ITDBonline+ ONAY TIR YÜRÜTME KURULU LİSTE GÜNCELLEMESİ 30
TIR Karnesinin IRU Tarafından Dağıtımı TOBB Tarafından IRU ya İadesi TOBB Tarafından Odalara Dağıtımı Kullanılan TIR Karnesinin Kontrolü TIR ODALARI Karne Hamiline Tahsisi Kullanılan TIR Karnesinin İadesi Gümrük İdaresine Sunuş KARNE HAMİLİ Mühürlerin Kontrolü Mühürlerin Kontrolü Eşyanın Kontrolü ve Mühürlerin Tatbiki Hareket Gümrük Ofisi GÜM RÜK A HAREKET ÜLKESİ Çıkış Gümrük Ofisi Giriş Gümrük Ofisi GÜM RÜK Çıkış Gümrük Ofisi Giriş Gümrük Ofisi GÜM RÜK C VARIŞ ÜLKESİ Varış Gümrük Ofisi Eşyanın Kontrolü İçin Mührün Çıkartılması ve TIR Karnesinin Sonlandırılması Mühürlerin Kontrolü B Mühürlerin Kontrolü TRANSİT ÜLKESİ 31
TIR Sözleşmesine Akit Tarafların Ulusal Mevzuatları Paralelinde Düzenlediği Konular Yol süresi Güzergah Refakat Usulsüzlük cezaları 32
KAVRAMLAR TIR taşımacılığı; TIR Sözleşmesi ile saptanan TIR rejimi altında eşyaların en az bir sınır geçmek şartıyla bir hareket noktasındaki gümrük idaresinden bir varış noktasındaki gümrük idaresine taşınmasıdır. 33
KAVRAMLAR TIR işlemi; bir TIR taşımasının belli bir ülkenin bir hareket veya giriş (yol boyu) gümrük idaresi ile varış veya çıkış gümrük idaresi arasında gerçekleştirilen kısmıdır. 34
KAVRAMLAR TIR işleminin başlaması; bir karayolu taşıtının taşıt dizisinin veya konteynerin yükü ve bu yüke ilişkin TIR Karnesi ile birlikte kontrol amacıyla hareket veya giriş (yol boyu) gümrük idaresine sunulması ve gümrük idaresince TIR Karnesinin kabul edilmesidir. OK! 35
TIR işleminin sonlandırılması ve ibrası TIR işleminin sonlandırılması; bir karayolu taşıtının, taşıt dizisinin veya konteynerin yükü ve bu yüke ilişkin TIR Karnesi ile birlikte kontrol amacıyla varış veya çıkış (yolboyu) gümrük idaresine sunulmasıdır. TIR işleminin ibrası; TIR işleminin bir Akit Tarafta usulüne uygun olarak sonlandırıldığının gümrük makamları tarafından tescili anlaşılır; bu husus gümrük makamlarınca, varış veya çıkış (yol boyu) gümrük idaresinde mevcut veri veya bilgilerin hareket veya giriş (yol boyu) gümrük idaresindeki veri veya bilgilerle karşılaştırılması suretiyle saptanır. 36
TIR Karnesi Hamilinin Sorumluluğu TIR Karnesi hamilleri gümrük idaresine karşı; TIR Sözleşmesi hükümlerine, Gümrük mevzuatı hükümlerine, Ulaştırmaya ilişkin ulusal ve uluslararası mevzuat hükümlerine, Uymakla görevli ve sorumludurlar. 37
TIR Karnesi Hamilinin Sorumluluğu TIR Sözleşmesi Madde 1/o: TIR Karnesi hamili, karayolu taşıtının, taşıt dizisinin veya konteynerin yükü ve bu yüke ilişkin TIR Karnesi ile birlikte hareket Gümrük idaresine, yol boyu Gümrük idaresine ve varış Gümrük idaresine sunulmasından ve TIR Sözleşmesi nin diğer ilgili hükümlerine tam olarak uyulmasından sorumludur. 38
TIR Karnesi Hamilinin Sorumluluğu TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi Altında Karayolu Taşımacılığı Yapacak Firmaların Kefil Kuruluş TOBB a Verecekleri Taahhütname Taahhütnameyi imzalayan TIR Karnesi hamili; temsilcilerinin, hizmetinde çalışan kişilerin ve taşımanın yapılması için hizmetinden yararlandığı diğer kişilerin görevlerini yerine getirirken yaptıkları davranış ve ihmallerden kendisininmiş gibi sorumlu olacağını taahhüt eder. 39
TIR Karnesi Hamilinin Sorumluluğu Nakliyeci, çalıştırdığı personelin kusurlarından ve şoförün eylemlerinden sorumludur. Yapılan usulsüzlüğe ilişkin herhangi bir bilgisi olmasa dahi sorumluluktan kurtulamaz. Bu durum nakliyeciye müeyyide uygulanmasına engel olmaz. 40
TIR İŞLEMLERİ TEBLİĞİ 41
Temel Kavramlar Hareket gümrük idaresi: Yükün tamamı veya bir kısmı ile ilgili TIR taşımasının başladığı akit taraflardan birine ait gümrük idaresini/idarelerini, Giriş gümrük idaresi: TIR Karnesi himayesinde eşya taşıyan taşıtın, akit taraflardan birinde uğradığı ilk gümrük idaresini, Çıkış gümrük idaresi: TIR Karnesi himayesinde eşya taşıyan taşıtın, akit taraflardan birinde uğradığı son gümrük idaresini, Varış gümrük idaresi: Yükün tamamı veya bir kısmı ile ilgili TIR taşımasının sona erdiği gümrük idaresini, Volet-1: TIR Karnesi giriş yaprakları, Volet-2: TIR Karnesi çıkış yapraklarını, 42
Temel Kavramlar Ağır veya havaleli eşya: Ağırlıkları, boyutları veya nitelikleri bakımından, kapalı bir karayolu taşıtı veya kapalı konteyner ile taşınamayan, yükün özelliği itibariyle gümrük idaresi tarafından, taşıma için kolayca bölünmesine imkân olmadığı kanaatine varılan, yüklü durumdaki ölçü ve ağırlıkları, ek-1 deki ölçü ve ağırlıklardan en az birine uymayan, dolayısıyla karayolunda taşınması, özel yük taşıma izin belgesi ile mümkün olan her türlü eşyayı, Araç takip sistemi (ATS): 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri uyarınca kaçakçılığın önlenmesi amacıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliğindeki transit rejimi esaslarına ve TIR Uygulama Tebliği hükümlerine göre karayolu ile uluslararası eşya taşıyan taşıtların Türkiye de seyrettikleri ve bulundukları sürede Müsteşarlık Merkez Teşkilatında bulunan sunucuda kayıtlı yazılım üzerinden ve taşıtlara takılan mobil üniteler vasıtasıyla izlenmelerini sağlayan sistemi, İfade eder. 43
Mevzuat ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER TEBLİĞ GENELGE 1975 tarihli TIR Sözleşmesi Gümrük Genel Tebliği (TIR İşlemleri) (Seri No:1) 2011/5 sayılı Genelge DİĞER Ulaştırma mevzuatı (Karayolu Taşıma Kanunu ve Yönetmeliği) 44
TIR Güzergahları TIR Karnesi himayesinde yapılan uluslararası taşımalar için kullanılabilecek transit ve bağlantı yolları ile yükleme ve boşaltma yerleri ek-5 ve ek-6 da gösterilmiştir. TIR Karnesi himayesinde yabancı menşeli eşya taşıyan taşıtların bu yolların dışında seyretmeleri yasaktır. Kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması veya gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması ile ATS cihazının takılması hallerinde, TIR Karnesi himayesinde yabancı menşeli eşya taşıyan taşıtların izleyeceği güzergâhları belirlemeye gümrük idareleri yetkilidir. Belirlenen bu güzergâh TIR Karnesinin 22 no.lu kutusuna yazılır. 45
TIR Güzergahları 46
Güzergah Katetme Süresi Giriş veya hareket gümrük idaresi tarafından, işlemleri tamamlanıp varış veya çıkış gümrük idaresine sevk edilecek taşıtın güzergâh kat etme süresi mevsim ve yol şartlarına göre en uzun mesafe için; a) Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında azami 144, b) Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında azami 192, saate kadar belirlenir. Kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması, gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması veya ATS cihazının takılması durumunda güzergâh katetme süresi olarak mümkün olan en kısa süre verilir. 47
Vergi, Teminat ve Muayene TIR Sözleşmesi ve Tebliğ hükümlerine uyulması koşuluyla TIR Karnesi himayesinde taşınan eşyadan; a) Gümrük vergileri ile bunlara ilişkin teminat istenmez. b) Bu Tebliğin 27 nci ve 40 ıncı maddelerinde belirtilen durumlar dışında, eşya gümrük idareleri tarafından muayene edilmez. 48
Taşıt Onay Belgesi a) Kamyonlar, b) Kamyonetler (panelvanlar dahil), c) Özel amaçlar için kullanılan taşıtlar, (soğuk hava tertibatlı, sarnıçlı, tecritli, tanker vb. gibi) ç) Brandalı taşıtlar, d) Römork ve yarı römorklar, için taşıt onay belgesi düzenlenir. Taşıt onay belgesi 2 yıl süreyle geçerlidir. 49
Taşıt Onay Belgesi Tezkiye edilen firmalar adına kayıtlı taşıtlar dışındaki hiçbir taşıt için taşıt onay belgesi düzenlenmez. Çekiciler ile ağır veya havaleli eşya taşıyan taşıtlar için taşıt onay belgesi aranmaz. Bir TIR taşıması sırasında geçerlilik süresi biten taşıt onay belgesi, bu TIR taşımasının sonuna kadar geçerli kabul edilir. TIR sisteminden daimi olarak ihraç edilen (geçici olarak ihraç edilenler hariç) firmalar adına düzenlenen taşıt onay belgeleri iptal edilir. 50
Geçerlilik Süresi Biten TIR Karneleri Kefil kuruluş, TIR Karnesinin geçerlilik süresini tespit eder. Geçerlilik süresi biten TIR Karneleri gümrük idarelerince kabul edilmez. Geçerlilik süresinin bitiş tarihinde veya bu tarihten önce hareket gümrük idaresi tarafından kabul edilen TIR Karnesi, TIR taşıması sonlandırılıncaya kadar geçerli kabul edilir. Geçerlilik süresi biten bir TIR Karnesinin hareket gümrük idaresi tarafından sehven kabul edilerek eşyanın sevk edilmesi ve bu durumun diğer bir hareket gümrük idaresi, giriş, varış veya çıkış gümrük idaresi tarafından tespit edilmesi halinde, durumu tespit eden gümrük idaresi tarafından TIR Karnesi sonlandırılarak Tebliğin 49 uncu maddesinde belirtilen işlemler yapılır. 51
Yeterli Sayıda Yaprağı Bulunmayan TIR Karneleri TIR Karnesi yapraklarının tamamının bitmesi durumunda, gümrük idaresi tarafından bu TIR Karnesi sonlandırılarak, TIR taşımasının geri kalan bölümü için kullanılmak üzere yeteri kadar yaprağı bulunan yeni bir TIR Karnesi kabul edilir. Her iki TIR Karnesine de bu durumu belirten meşruhat düşülür. Yeni açılan TIR Karnesine, taşıt ve eşyaya ilişkin bilgiler yazılır. TIR/Transit Takip Programında sonlandırılan TIR Karnesinin Volet-2 ekranı açılır, eski TIR Karnesi numarası silinir ve yeni TIR Karnesinin numarası ile Volet-1 yaprağındaki bilgiler girilerek taşıt sevk edilir. Ancak, TIR Karnesinde varış gümrük idaresine kadar kullanılmak üzere yeterli sayıda yaprak bulunmamakla birlikte, ülkemizdeki çıkış gümrük idaresinden sonra hala kullanılabilir yaprak bulunması halinde, yeni bir TIR Karnesinin açılmasına izin verilmez. 52
Memur Refakati Taşınan eşyanın gümrük vergileri toplamının TIR Sözleşmesine göre tespit edilen azami teminat tutarını aşmaması durumunda hiçbir şekilde memur refakati verilmez. Taşınan eşyanın gümrük vergileri toplamının TIR Sözleşmesine göre tespit edilen azami teminat tutarını aşması koşuluyla; kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması veya gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması hallerinde; a) Öncelikle Araç Takip Sisteminden yararlanılması yoluna gidilir. ATS cihazının bulunması halinde hiçbir şekilde memur refakati verilemez. b) İlgili gümrük muhafaza idaresinde ATS cihazının bulunmaması durumunda ise; müdür yardımcısının başkanlığında en az üç kişiden oluşan komisyon tarafından gerekçeli bir karar alınmak ve bu kararda ATS cihazının bulunmadığı da belirtilmek suretiyle memur refakati verilebilir. 53
TIR Karnesine Fatura Eklenmesi 4458 sayılı Gümrük Kanununun 11 inci maddesi saklı kalmak kaydıyla, TIR Karnesinin 10 no.lu kutusunda, eşyanın tam tespitini mümkün kılacak bir tanımın yapıldığı hallerde TIR Karnesine fatura eklenmesi zorunlu değildir. Ancak; TIR Karnesinin 10 no.lu kutusunda, eşyanın tam tespitini mümkün kılacak bir tanımın yapılmadığı veya fatura muhteviyatı eşya, ekli liste muhteviyatı eşya gibi tanımların yer aldığı durumlarda TIR Karnesine fatura eklenmesi zorunludur. 54
Türkiye ye Giriş İşlemleri Giriş gümrük idaresinde görevli gümrük muhafaza memuru tarafından, gümrük sahasına girecek taşıtın giriş kaydı yapılır. Pasaport polisi tarafından pasaport giriş işlemleri yapılır. Taşıt, kantarda tartılarak tartı fişi verilir. Bölge Müdürlüğü tarafından belirlenecek gümrük veya gümrük muhafaza personeli tarafından taşıtın haricen muayenesi yapılarak; a) Brandalı taşıtlarda gizli bölme olup olmadığı ile brandanın yırtık ve sökük, b) Römork, yarı römork ve konteynerlerde gizli bölme olup olmadığı ile kırık ve delik, c) Taşıtın mührünün/mühürlerinin, sağlam olup olmadığı ile TIR Karnesinde kayıtlı numara ve adede uygun, olup olmadığı kontrol edilir. 55
Türkiye ye Giriş İşlemleri 56
Türkiye den Çıkış İşlemleri Görevli gümrük muhafaza memuru tarafından, çıkış yapmak üzere gümrük sahasına gelen taşıtın sahaya giriş kaydı yapılır. Taşıt, kantarda tartılarak tartı fişi verilir. Bölge Müdürlüğünce belirlenecek gümrük veya gümrük muhafaza personeli tarafından taşıtın haricen muayenesi yapılarak; a) Brandalı taşıtlarda gizli bölme olup olmadığı ile brandanın yırtık ve sökük, b) Römork, yarı römork ve konteynerlerde gizli bölme olup olmadığı ile kırık ve delik, c) Taşıtın mührünün/mühürlerinin, sağlam olup olmadığı ile TIR Karnesinde kayıtlı numara ve adede uygun, olup olmadığı kontrol edilerek, uygun bulunması halinde TIR Karnesine buna ilişkin şerh verilerek imzalanır. Uygun bulunmaması halinde ise, TIR işlemleri ile ilgili servise derhal bilgi verilir. Pasaport polisi tarafından sürücünün pasaport işlemleri gerçekleştirilir. 57
Türkiye den Çıkış İşlemleri 58
Risklerin tespiti ve riskli taşıt, römork, yarı römork ve konteynerlerin kontrolü Taşıt, römork, yarı römork ve konteynerlerden; a) Haklarında ihbar ya da kuvvetli şüphe bulunanlar, b) Mühürleri bulunmayanlar veya koparılmış ya da bozulmuş halde olanlar, c) Brandalı taşıtlarda gizli bölme, brandalarında sökük, yırtık veya TIR Sözleşmesi ek-2 de belirlenen şekle aykırı yama bulunanlar ile TIR halatlarında kopukluk bulunanlar, ç) Römork, yarı römork veya konteynerlerde kırık, delik veya gizli bölme bulunanlar, d) Tartıda tespit edilen ağırlığı TIR Karnesinde kayıtlı ağırlıktan farklı olanlar, e) Belgelerinde şüpheli durum bulunanlar, görevlendirilecek muayene memuru tarafından açılarak masrafları taşımacıya ait olmak üzere muayene edilir. 59
Risklerin tespiti ve riskli taşıt, römork, yarı römork ve konteynerlerin kontrolü 60
Tütün ve Alkol Taşımacılığı Ek-10 da yer alan içki, sigara ile bunların türevlerinin miktarı ne olursa olsun normal TIR karneleri (Model 1) kapsamında taşınmasına izin verilmez. (Ek-10 da yer alan içki, sigara ile bunların türevlerinin, TIR Sözleşmesi gereğince, Tütün Alkol TIR karneleri (Model 2) kapsamında taşınması gerekmekle birlikte, uluslararası kefil kuruluş tarafından bu eşyalara ilişkin kefalet halihazırda kabul edilmediğinden bu eşyaların, Tütün Alkol TIR karneleri kapsamında da taşınmasına izin verilmez. Bu eşyalara ilişkin kefaletin uluslararası kefil kuruluş tarafından kabulü halinde bu durum Genel Müdürlükçe duyurulur. Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen alkol ve tütün ile bunların türevleri dışında kalan eşyanın (ham tütün, bira ve şarap) normal TIR karneleri ile taşınması mümkündür. 61
Ağır ve Havaleli Eşya Taşınması Ağır veya havaleli eşya taşınması için, kefil kuruluştan kapağı ve bütün yaprakları üzerinde büyük harflerle İngilizce olarak HEAVY OR BULKY GOODS veya Fransızca olarak MARCHANDISES PONDÉREUSES OU VOLUMINEUSES ibaresinin bulunduğu TIR Karnesi alınır. Ayrıca ağır veya havaleli eşya taşınmasında kullanılacak taşıtlar için "özel yük taşıma belgesi" (Karayolları Genel Müdürlüğü) gereklidir. 62
TIR Karnesi düzenlenmeksizin ülkemize giriş yapan taşıtlar Bir akit taraftan TIR Karnesi düzenlenmeksizin ülkemize giriş yapan taşıtın; a) Transit olarak gideceği ülkenin bir akit taraf olması halinde, taşıtın ülkemize giriş yaptığı gümrük idaresi, hareket gümrük idaresi hükmündedir ve eşyanın bu gümrük idaresinden TIR Karnesi himayesinde sevk edilmesi mümkündür. b) Transit olarak gideceği ülkenin bir akit taraf olmaması halinde, eşyanın TIR Karnesi himayesinde sevk edilmesi mümkün olmayıp bu taşımacılık için transit beyannamesi düzenlenerek işlem yapılır. c) İthal kaydıyla ülkemizdeki bir iç gümrük idaresine sevki, transit beyannamesi ile yapılır. 63
TIR Sisteminde Yolsuzluklar Karşılaşılan usulsüzlük türleri: Ticari eşya kaçakçılığı, Uyuşturucu kaçakçılığı, İnsan kaçakçılığı, Akaryakıt kaçakçılığı, Sigara / alkol kaçakçılığı, Silah kaçakçılığı, Kültür ve tabiat varlıkları kaçakçılığı vb. 64
Usulsüzlüklerin Tespit ve Değerlendirilmesi Süreç 3 adımdan oluşmaktadır: 1. Usulsüzlüğün tespiti ve bildirilmesi 2. Suçun incelenmesi ve değerlendirilmesi 3. Yaptırımın tespiti ve uygulanması 65
Usulsüzlüklerin Tespiti... Nasıl? Gümrük idarelerinin mücadele verdiği en önemli husus; Yasal ticareti kolaylaştırırken, yasa dışı ticaretin önlenmesi dir. Bu mücadeledeki en etkili araç ise; Risk analizi dir. 66
Usulsüzlüklerin Tespiti ve Değerlendirilmesi 1) Risk analizi sonucu uygulanan kırmızı hat yönlendirmelerinde gerçekleştirilen fiziki muayeneler; 2) Gümrük memurunun belge ve araç incelemesi sırasında şüpheli bulduğu durumlarda icra ettiği kontroller; 3) Araçların transit sürelerini aşmaları sonucu gerçekleştirilen kontroller; 4) ATS cihazlarından alınan veriler ile gerçekleştirilen kontroller; 5) Diğer kolluk kuvvetlerinden gelen usulsüzlük tespiti ve yakalamalara ilişkin bilgiler; 6) İhbarlar 67
Usulsüzlüklerin Değerlendirilmesi TIR sistemi, yalnızca belli koşulları taşıyan kişilerin belirli kolaylıklardan yararlanmasına imkan veren ve güven esasına dayanan bir sistemdir. Usulsüzlük yapan firmalara GGM tarafından çeşitli müeyyideler uygulanmaktadır. Bunlar; Firmanın uyarılması, Risk Birimine yönlendirme, Geçici ihraç / Kesin ihraç, Tezkiye iptali. 68
İhraç Uygulamaları Yasal Dayanak: 1975 tarihli TIR Sözleşmesinin 38 inci maddesi; Akit Taraflardan her biri, eşyaların uluslararası taşımacılığında geçerli Gümrük kanun ve yönetmeliklerini ciddi surette ihlal eden her kişiyi, bu Sözleşme hükümlerinden yararlanmaktan geçici veya devamlı olarak men etmek hakkına sahiptir. hükmünü amirdir. 69
İhraç Uygulamaları İhraç kararı 7 gün içinde; İhraç edilen firmaya, Firmanın ikametgâhının bulunduğu akit tarafın yetkili makamlarına, İhlalin yapıldığı ülke ya da gümrük bölgesindeki kefil kuruluşa, TIR Yürütme Kuruluna ve Gümrük idarelerine bildirilir. 70
İhraç Edilen Firma Sayısı ve İhraç Nedenleri İHRAÇ TÜRÜ 2008 2009 2010 2011 2012 UYUŞTURUCU 12 12 17 11 12 SİGARA/SİGARA KAĞIDI KAÇAKÇILIĞI - - - 18 33 TARİHİ ESER KAÇAKÇILIĞI - - - 2 - BEYAN HARİCİ EŞYA 1 3 21 10 10 EŞYANIN YURTİÇİNDE BIRAKILMASI 3 9 14 14 10 SİLAH KAÇAKÇILIĞI - - 2-2 EVRAKTA SAHTECİLİK 1 İNSAN KAÇAKÇILIĞI 1 TOPLAM 16 24 54 55 69 71
TEŞEKKÜRLER Ruken MERMER Gümrük ve Ticaret Uzmanı Gümrükler Genel Müdürlüğü / TIR Dairesi Tel: 312 449 32 22 R.Mermer@gtb.gov.tr 72