GİRİŞ. Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 1

2017 Sütve SütÜr ünl er i Sekt örrapor u

GİRİŞ Süt ve süt ürünleri tüketimi, bu ürünlerin insan yaşamının sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için alternatifi olmaması nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Süt ve süt ürünleri sektörü geniş bir üretici ve tüketici kitlesine sahiptir. Gıda sektörünün önemli bir kolu olan sütün kısa süre içinde bozulmaması için günümüzde çeşitli teknolojiler uygulanarak işlenmekte, depolanmakta ve dağıtılmaktadır. Sütten elde edilen süt ürünlerinin birinci grubunu çiğ sütten elde edilen içme sütü oluşturmaktadır. Yoğurt ve ayran ikinci, peynirler (beyaz peynir, kaşar peyniri, çökelek, lor ve diğerleri) ise üçüncü alt gruptur. Sütün cinsine, kalitesine, katkı maddelerine ve yöresel özelliklere göre peynirler çok çeşitlilik arz etmektedir. Tereyağı dördüncü grubu, süt tozu beşinci, dondurma ise altıncı ve son grubu oluşturmaktadır. Süt Nedir? Süt, hayvanların meme bezlerinin bir sekresyonu olup bütün memelilerde doğumu takiben süt sekresyonu gerçekleşir. Süt, canlının gelişmesi, yaşayabilmesi ve verimli olabilmesi için gerekli olan tüm maddeleri hemen hemen tam ve dengeli olarak bileşiminde bulunduran bir besindir. Özellikle bebeklerin vazgeçilmez bir gıdası olarak bilinen süt, aynı zamanda yetişkinler için de en önemli gıdadır. Sütün kesin bileşimini vermek oldukça zordur. Çünkü sütün bileşimini etkileyen mevsim, beslenme koşulları, sağım şekli, sağım zamanı laktasyon periyodu, hayvanın türü, ırkı gibi pek çok faktör vardır. Süt, yağ, laktoz, protein, mineral madde ve sudan oluşan kompleks bir karışımdır. İnsan yaşamının her evresinde gerekli olan süt, C vitamini ve demir dışında makro ve mikro besin öğeleri için iyi bir kaynaktır. Özellikle çocukluk, gebelik-emziklilik ve yaşlılık dönemlerinde kemik sağlığı açısından oldukça önemli olduğu bilinmektedir. Süt ve süt ürünlerine özellikle kalsiyum ve fosfor başta olmak üzere bazı önemli mineraller, protein ve riboflavin gibi bazı B grubu vitaminlerin kaynağı olarak bakıldığında halk sağlığı açısından önemli bir besin grubu olduğu hemen anlaşılacaktır. Süt proteini iyi kaliteli olup, vücutta kullanım oranı % 90 dır. Süt proteinlerinin vücutta bilinen büyüme ve gelişmeye katkısı, doku farklılaşmalarındaki etkinliğinin yanı sıra; kalsiyum emilimi ve immün fonksiyonlar üzerine olumlu etkilerinin olduğu, kan basıncını ve kanser riskini azalttığı, vücut ağırlığının kontrolünde etkin olduğu, diş çürüklerine karşı koruyucu olduğu bilinmektedir. Süt karbonhidratı olan laktoz, süt enerjisinin kaynağıdır. Laktoz, beyin ve sinir hücrelerinin oluşumunda, bağırsak hareketlerini düzenlemede yardımcıdır. Uygun ortam (ph) sağlayarak faydalı bağırsak bakterilerini geliştirir. Süt yağı, süt enerjisinin bir diğer kaynağıdır. Yağda eriyen vitaminlerin (A, E, D, K) emilimini sağlar. Süt yağında bulunan yağ asitlerinin, özellikle çocukların sinir sistemi ve entelektüel kapasitelerinin gelişimini sağlayan bir değişken olduğu bildirilmiştir. Süt, minerallerden yana da (kalsiyum, fosfor, iyot, sodyum, magnezyum) zengindir. Süt, hiç bir besinde olmadığı kadar fazla ve kullanılabilirliği yüksek kalsiyum mineralini içerir. Kalsiyum, fosfor ve magnezyum kemik dokusunun temel bileşenidir. Çocukluktan 20-25 beş yaşına kadar dengeli beslenme ile kemik mineral dokusu artar. Yaşlılıkta ise hareketsizlik ve hormonal dengenin değişimine bağlı olarak kemik mineral dokusu azalır. Kalsiyum, fosfor ve protein içeriği zengin olan süt, çocukluk ve gençlikte kemik dokusunun gelişimini sağlar, yaşlılıkta ise kaybı azaltır. Süt proteini, kalsiyum emilimini arttırdığı gibi, kemik dokusu hücrelerinin oluşumunu sağlar. Süt karbonhidratı olan laktoz da ince bağırsaklardan kalsiyum emilimini arttıran önemli bir faktördür. Süt, büyüme ve gelişmeyi, besin ögelerinin vücutta elverişli kullanılmasını, sinir sisteminin fonksiyonlarının yerine getirilmesini, vücut direncinin gelişmesini ve kan yapımında fonksiyonu olan çok sayıda vitaminleri içerir. Sütün besin öğesi içeriği elde edildiği hayvan türüne göre farklılık göstermektedir. Ortalama %88 i su olan inek sütü 100 den fazla farklı bileşen içermektedir. Süt ve süt ürünleri; protein, kalsiyum, fosfor, A vitamini, bazı B vitaminleri (özellikle riboflavin, B12 ) için iyi bir kaynaktır. Riboflavin (B2 vitamini), B12, A vitamini, B6, B1, niasin ve folik asit sütte yeterli miktarda bulanan vitaminlerdir. Sütün bileşiminde yer alan başta vitaminler ısı Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 1

ve ışık gibi birçok fiziksel ve kimyasal etkiye karşı son derece duyarlıdırlar. Sütün işlenmesi sırasında özellikle ısı ile muamele ve taşınma sırasında ultraviyole ışınlara maruz kalmaları ile besin ögelerinde oluşan kayıplar sağlık açısından istenilmeyen bir durumdur. Süt ve süt ürünleri tüketiminin arttırılması, yeterli ve dengeli besin öğesi ve enerji alınımının sağlanması açısından sağlık profesyonelleri tarafından önerilmektedir. Dünya geneline bakıldığında her ülke için farklı miktarlarda süt ve süt ürünleri tüketimi söz konusudur. Ülkemizde ise süt içme alışkanlığının çok az olduğu dikkatleri çekmektedir. 1974 Türkiye Ulusal Beslenme Araştırması sonuçlarına göre süt yoğurt tüketimi kişi başına günlük 78,7 gram iken, 1984 yılı araştırmasında 69 grama düşmüştür. İnsan beslenmesinde mükemmel bir gıda olarak nitelendirilen sütten elde edilen başta peynir, yoğurt, tereyağı, dondurma olmak üzere süt ürünleri de vazgeçilmez gıdalardır. Tereyağı fazla miktarda yağ içermesi nedeniyle enerji kaynağı olduğu gibi, sindirilme oranı da yüksektir. Ayrıca vitamin A içerir. Peynir, yine en önemli protein, yağ, kalsiyum, fosfor ve vitamin A kaynağıdır. Dondurma, lezzetli ve kolay sindirilebilir bir ürün olmasının yanında, protein, kalsiyum, fosfor ve vitamin B1 içerir. Fazla miktarda yağ içerdiğinden aynı zamanda vitamin A kaynağıdır. Yoğurt, sindirimi kolay, beslenme değeri yüksek, doğal bağırsak florasının oluşmasına yardımcı, her gün diyette bulunması gerekli en önemli süt ürünüdür. Yine kefir, asidofiluslu süt, krema gibi süt ürünleri de beslenme ve sağlık açısından önemli süt ürünleridir. Süt, tüm bu faydalarının yanı sıra insanda hastalığa neden olabilen zararlı mikroorganizmaların üremesi için de elverişli bir besi yeridir. Brusella (yavru atar hastalığı), tüberküloz, tifo, paratifo, şap, şarbon, sarılık gibi hastalık etkenleri çiğ sütten insana geçebilen hastalıklardır. Sağımdan tüketiciye ulaşıncaya kadar açıkta kalan süte, süt sağıcısından, kaplardan, hayvan memesinden (kan, irin, kıl vb.) ve çevreden (toz, toprak, haşarat ve gübre atıkları) de bulaşanlar geçebilmektedir. SÜTÜN BESİN DEĞERİ NEDİR? Çok mükemmel bir gıda maddesi olan sütün besin değerini, bileşimine göre beş ana başlık altında toplayarak açıklayabiliriz. LAKTOZ (SÜT ŞEKERİ) Doğada yüksek oranda sadece sütte bulunan laktoz, enerji sağlar. Sütte bulunan galaktoz, beyin ve sinir dokularının oluşumunda rol oynar. Laktozun hidrolizi sonucu oluşan laktik asit bağırsaklarda istenmeyen mikroorganizmaların gelişimini dolaylı olarak inhibe eder ve tipik barsak florasını geliştirici etki yapar. Laktoz vücudun kalsiyum ve fosfordan daha iyi yararlanmasını sağlar. Bu nedenle kemik ve diş oluşumunda, bebeklerin beslenmesinde önemli rol oynar. Laktoz enzimi yetersizliği nedeniyle laktoz intoleransı gösteren kişilerin süt yerine fermente süt ürünlerini tüketmeleri önerilmektedir. SÜT YAĞI Dengeli beslenmede yeterli miktarda yağın gıdalarla birlikte alınması önemlidir. Süt yağı, enerji kaynağıdır. Süt yağı, laktozun en iyi şekilde kullanımını ve vücudumuz için gerekli olan A, D, E, K vitaminlerinin taşınmasını sağlar. Süt yağındaki fosfolipitler, beyin ve sinir hücrelerinin hayati önem taşıyan kısımlarını oluşturur. Vücut için gerekli olan doymamış yağ asitlerini bünyesinde bulundurmasından dolayı süt yağının beslenmede önemli fonksiyonları bulunmaktadır. Çeşitli gıda maddelerinde bulunan kolesterol miktarına göre süt, sanıldığı kadar yüksek oranda kolesterol içermemektedir. 100 mililitre sütün içerdiği kolesterol miktarı sadece 12 gramdır. 2 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

SÜT PROTEİNİ Vücudun yapı taşı olarak kabul edilen proteinlerin beslenmede önemli bir yeri bulunmaktadır. Süt proteininin biyolojik değeri bitkisel proteinlere göre daha yüksek olduğundan, vücut diğer proteinlere oranla süt proteininden daha iyi yararlanmaktadır. Süt proteini, hücre ve dokuların oluşmasında önemli rol oynar. Süt proteini, büyüme ve gelişmeyi sağlar. Süt proteini, saç ve tırnakların oluşumunda büyük rol oynar. Süt proteini, kasların kasılmasına yardımcı olur. Süt proteini, vücutta ödem yapan sıvıların toplanmasını önler. Süt proteinlerinde büyük bir kısmı esansiyel amino asit olan yaklaşık 23 adet amino asit bulunmakta olup, bunların bir kısmı hayati önem taşımaktadır. MİNERAL MADDELER İnsanların iyi bir şekilde beslenmesi için bütün minerallere ihtiyacı vardır. Sütte bulunan başlıca mineraller fosfor ve kalsiyumdur. Kalsiyum özellikle çocukların kemik ve diş oluşumlarının tamamlanmasında büyük rol oynar. Kemik yoğunluğunun en üst noktaya ulaştığı 25-30 yaşlarına kadar alınan kalsiyum kemik yoğunluğunun artmasına neden olmaktadır. Bu yaşlardan sonra kemik yoğunluğu artmamakta ancak kalsiyum alımına düzenli olarak devam edildiğinde kemik yoğunluğundaki azalma yavaşlamakta veya gecikmektedir. Süt içmenin kemik yapısına olan olumlu etkisi en fazla çocukluk ve gençlik yıllarında görülmektedir. Bu dönemlerde yeterli süt tüketimi, dolayısıyla kalsiyum alımı, tüm yaşam boyunca kemik sağlığı için önemlidir. Kalsiyum ihtiyacı özellikle hamilelik ve emzirme döneminde de önemli olup, bu dönemlerde yetersiz kalsiyum alımı, ileri yaşlarda "osteomalacia" ve "osteoporosis" gibi kemik hastalıklarına yol açmaktadır. Sütte bulunan fosfor, kemik oluşumunda önemli rol oynamaktadır. VİTAMİNLER Süt, beslenmemiz için gerekli olan, yağda ve suda eriyen vitaminlerin hepsini içermektedir. Özellikle zekâ gelişiminde etkili olan, deri ve göz sağlığında gerekli B2 vitamini (rib oflavin) için süt en iyi kaynaktır. Vücudun ihtiyacı olan B12, A ve C vitaminleri süt içerek önemli ölçüde karşılanabilmektedir. Sütteki vitaminler, hastalıklara karşı direnci arttırır. Sütteki vitaminler, büyümeye yardım eder. Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 3

DÜNYADA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ HAYVAN VARLIĞI BÜYÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI (ADET) Dünya genelinde büyükbaş hayvan varlığı incelendiğinde %14,80 lik payla Brezilya nın ilk sırada yer aldığı ikinci sırada Hindistan ve 3. Sırada da ABD nin bulunduğu görülmektedir. Ülkemiz büyükbaş hayvan varlığı ise %0,95 lik payla 22.sırada yer almaktadır. 2014 yılından bugüne büyükbaş hayvan varlığı tüm dünyada %2,28 oranında artarken ülkemizde %2,92 oranında azalmıştır. Ülkeler 2014 2015 2016 Payı 1 Brezilya 212.366.132 215.220.508 218.225.177 14,80% 2 Hindistan 187.000.000 185.044.347 185.987.136 12,61% 3 ABD 88.526.000 89.143.000 91.918.000 6,23% 4 Çin 80.506.400 82.120.800 84.374.700 5,72% 5 Etiyopya 56.706.389 57.829.953 59.486.667 4,03% 6 Arjantin 51.646.544 51.429.848 52.636.778 3,57% 7 Pakistan 39.743.000 41.241.000 42.800.000 2,90% 8 Meksika 32.939.529 33.502.623 33.918.906 2,30% 9 Sudan 30.191.000 30.376.000 30.559.650 2,07% 10 Tanzanya 25.800.000 26.713.644 27.015.712 1,83% 11 Avustralya 29.103.000 27.412.872 24.971.349 1,69% 12 Bangladeş 23.488.000 23.636.000 23.785.000 1,61% 13 Kolombiya 22.527.783 22.555.549 22.610.101 1,53% 14 Nijerya 19.753.249 20.184.763 20.560.933 1,39% 15 Kenya 18.247.632 18.728.076 20.529.190 1,39% 16 Fransa 19.248.627 19.386.522 19.325.515 1,31% 17 Rusya 19.563.964 19.263.687 18.991.955 1,29% 18 Venezuela 16.816.301 16.795.158 16.574.368 1,12% 19 Myanmar 15.481.101 15.993.276 16.570.928 1,12% 20 Endonezya 14.726.875 15.419.718 16.092.561 1,09% 21 Uganda 13.623.000 14.204.948 14.800.046 1,00% 22 Türkiye 14.415.257 14.223.109 13.994.071 0,95% 23 Paraguay 14.465.581 14.216.256 13.858.584 0,94% 24 Güney Afrika 13.915.301 13.694.582 13.400.272 0,91% 25 Nijer 11.377.312 12.059.951 12.783.548 0,87% Kaynak: FAO Genel Toplam 1.441.981.064 1.452.463.847 1.474.887.715 KÜÇÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI (ADET) KEÇİ 2016 yılı sonunda dünya küçükbaş hayvan varlığının %46 lık kısmını Keçi varlığı oluşturmaktadır. Keçi varlığı ile ilk sırada %14,85 lik payla Çin bulunmaktadır. İkinci sırada %13,35 lik payla Hindistan, %7,37 lik payla Nijerya bulunmaktadır. Ülkemiz ise %1,04 lük payla 20. Sırada yer almaktadır. Dünyadaki keçi varlığı 2014 yılından 2016 yılına %3,93 oranında artmıştır. Ülkemizde ise bu artış %12,9 oranında gerçekleşmiştir. Ülkeler 2014 2015 2016 Payı 1 Çin 140.345.400 144.659.200 148.934.400 14,85% 4 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

2 Hindistan 133.000.000 132.069.354 133.874.637 13,35% 3 Nijerya 71.958.213 72.527.691 73.879.561 7,37% 4 Pakistan 66.615.000 68.420.000 70.300.000 7,01% 5 Bangladeş 55.900.000 56.000.000 56.083.240 5,59% 6 Sudan 31.029.000 31.227.000 31.325.105 3,12% 7 Etiyopya 29.112.963 29.704.958 30.200.226 3,01% 8 Kenya 27.319.842 25.094.383 26.745.916 2,67% 9 Moğolistan 22.008.896 23.592.922 25.574.861 2,55% 10 Mali 19.126.805 20.083.145 22.141.497 2,21% 11 Endonezya 18.639.533 19.012.794 19.608.181 1,96% 12 İran 20.407.600 20.003.027 19.100.817 1,90% 13 Tanzanya 16.700.000 18.026.051 18.721.705 1,87% 14 Nijer 14.883.559 15.478.902 16.098.058 1,61% 15 Uganda 14.011.000 14.006.647 15.587.911 1,55% 16 Burkina Faso 13.891.000 14.308.172 14.687.026 1,46% 17 Güney Sudan 13.550.000 13.551.666 13.568.841 1,35% 18 Somali 11.600.000 11.650.494 11.692.227 1,17% 19 Nepal 10.177.531 10.251.569 10.986.114 1,10% 20 Türkiye 9.225.548 10.344.936 10.416.166 1,04% 21 Brezilya 8.851.879 9.620.877 9.780.533 0,98% 22 Yemen 9.380.000 9.267.273 9.156.000 0,91% 23 Meksika 8.687.814 8.724.946 8.755.443 0,87% 24 Afganistan 7.059.000 7.723.000 7.448.000 0,74% 25 Malavi 5.882.106 7.348.361 7.348.361 0,73% Kaynak: FAO KOYUN Genel Toplam 964.855.928 979.246.976 1.002.810.371 Dünyadaki küçükbaş hayvan varlığının %54 lük kısmını Koyun varlığı oluşturmaktadır. Keçi de olduğu gibi koyun varlığında da %13,81 lik payla Çin ilk sırada yer almaktadır. Koyun varlığı ile ikinci sırada %5,76 lık payla Avustralya, üçüncü sırada %5,37 lik payla Hindistan yer almaktadır. Ülkemizin koyun varlığı ise %2,69 luk payla 8.sırada yer almaktadır. Dünya koyun varlığı 2016 yılında 2014 yılına göre %3,07 oranında artmıştır. Ülkemizde ise bu artış %7,59 olarak gerçekleşmiştir. Ülkeler 2014 2015 2016 Payı 1 Çin 150.017.200 158.490.000 162.062.500 13,81% 2 Avustralya 72.612.000 70.909.812 67.543.092 5,76% 3 Hindistan 63.000.000 62.216.630 63.016.181 5,37% 4 İran 31.420.569 44.731.757 42.501.987 3,62% 5 Nijerya 41.284.022 41.632.158 42.091.042 3,59% 6 Sudan 39.846.000 40.210.000 40.552.860 3,46% 7 Birleşik Krallık 33.743.000 33.337.000 33.943.000 2,89% 8 Türkiye 29.284.247 31.140.244 31.507.934 2,69% 9 Etiyopya 29.332.382 28.892.380 30.697.942 2,62% 10 Pakistan 29.095.000 29.440.000 29.800.000 2,54% 11 Cezayir 27.807.734 28.111.773 28.135.986 2,40% 12 Moğolistan 23.214.780 24.943.127 27.856.603 2,37% 13 Yeni Zelanda 29.803.402 29.120.827 27.583.673 2,35% 14 Güney Afrika 24.122.558 23.937.984 23.287.247 1,98% Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 5

15 Rusya 22.246.750 22.578.257 22.713.048 1,94% 16 Fas 19.230.835 18.509.601 19.870.000 1,69% 17 Kenya 17.275.423 16.795.198 18.983.760 1,62% 18 Brezilya 17.614.454 18.410.551 18.433.810 1,57% 19 Endonezya 16.091.838 17.024.685 18.065.553 1,54% 20 Suriye 17.858.139 17.830.309 17.919.322 1,53% 21 Güney Sudan 16.750.000 17.248.282 17.591.983 1,50% 22 İspanya 15.431.800 16.522.956 15.962.892 1,36% 23 Mali 13.735.521 14.422.297 15.900.300 1,36% 24 Kazakistan 15.197.780 15.535.302 15.688.315 1,34% 25 Özbekistan 14.556.300 15.197.700 15.670.000 1,34% Kaynak: FAO SÜT ÜRETİMİ Genel Toplam 1.138.353.577 1.160.315.155 1.173.353.788 İNEK SÜTÜ (TON) Dünya genelinde inek sütü üretim miktarları incelendiğinde ilk sırada %14,62 lik payla ABD yer almaktadır. ABD hayvan varlığı ile dünya genelinde 3.sırada yer almaktadır. ABD yi %11,74 lük payla Hindistan, %5,58 lik payla Çin izlemektedir. Ülkemiz ise büyükbaş hayvan varlığı itibariyle 22.sırada iken süt üretiminde %2,55 lik payıyla 9.sırada yer almaktadır. Süt üretiminde dünya genelinde 11.sırada yer alan Hollanda nın hayvan varlığı açısından ilk 25 ülke arasında yer almadığı görülmektedir. Dünya genelinde süt üretim miktarının 2016 yılında 2014 yılına göre %0,37 gibi çok düşük bir oranda arttığı gözlenmektedir. Ülkemizde ise süt üretimi 2014 yılına göre %1,25 oranında düşüş göstermiştir. Ülkeler 2014 2015 2016 Payı 1 ABD 93.464.549 94.618.034 96.359.376 14,62% 2 Hindistan 66.423.450 73.645.390 77.415.850 11,74% 3 Çin 37.246.400 37.547.000 36.775.000 5,58% 4 Brezilya 35.124.360 34.609.588 33.624.653 5,10% 5 Almanya 32.394.969 32.684.572 32.672.340 4,96% 6 Rusya 30.511.019 30.521.690 30.495.321 4,63% 7 Fransa 24.978.950 25.068.226 24.482.493 3,71% 8 Yeni Zelanda 21.319.715 21.938.825 21.671.520 3,29% 9 Türkiye 16.998.850 16.933.520 16.786.263 2,55% 10 Birleşik Krallık 15.050.000 15.450.000 14.946.000 2,27% 11 Hollanda 12.473.023 13.330.873 14.324.294 2,17% 12 Polonya 12.985.520 13.236.229 13.244.169 2,01% 13 Pakistan 14.421.000 14.965.000 13.142.619 1,99% 14 Meksika 11.129.622 11.394.663 11.608.400 1,76% 15 İtalya 11.044.109 11.159.203 10.773.150 1,63% 16 Ukrayna 10.860.580 10.359.400 10.136.700 1,54% 17 Arjantin 11.009.900 11.313.200 9.895.300 1,50% 18 Özbekistan 8.404.235 8.994.767 7.857.922 1,19% 19 Avustralya 9.542.000 9.489.000 7.718.578 1,17% 20 Kanada 8.399.680 7.450.328 7.516.634 1,14% 21 Japonya 7.334.264 7.379.234 7.393.715 1,12% 22 Belarus 6.686.800 7.030.200 7.123.100 1,08% 23 İrlanda 5.816.220 6.585.120 6.851.430 1,04% 6 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

24 İran 8.107.000 5.704.513 6.000.000 0,91% 25 Kolombiya 6.870.851 6.773.808 5.396.966 0,82% Genel Toplam 656.701.217 666.760.838 659.150.049 Kaynak: FAO KEÇİ SÜTÜ (TON) Dünya genelinde keçi sütü üretiminin%24,69 luk kısmı Hindistan tarafından gerçekleştirilmektedir. Hindistan ı %7,24 lük payıyla Sudan, %6,89 luk payıyla Bangladeş izlemektedir. Ülkemiz %2,26 lık payıyla 11.sırada yer almaktadır. Dünya genelinde Keçi Sütü üretim miktarı 2016 yılında 2014 yılına göre %10,77 oranında ciddi bir düşüş yaşamıştır. Ülkemizde ise bu düşüş çok daha yüksek bir oranda %25,70 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Bu düşüşle 2015 yılında 7.sırada olan ülkemiz 2016 yılında 11.sıraya gerilemiştir. Dünya genelinde keçi sütü üretimindeki azalmanın temelinde keçi besleme alanlarının daralmış olması, besleme ve bakım zorlukları gelmektedir. Ülkeler 2014 2015 2016 Payı 1 Hindistan 5.180.180 5.377.590 3.767.866 24,69% 2 Sudan 1.116.000 1.126.000 1.104.620 7,24% 3 Bangladeş 1.048.233 1.183.321 1.051.493 6,89% 4 Pakistan 822.000 845.000 824.098 5,40% 5 Fransa 589.038 595.488 603.040 3,95% 6 Güney Sudan 460.000 466.065 466.672 3,06% 7 İspanya 477.400 480.000 410.977 2,69% 8 Yunanistan 444.808 341.488 384.903 2,52% 9 Somali 404.635 376.596 377.733 2,47% 10 Endonezya 361.700 367.049 375.453 2,46% 11 Türkiye 463.270 481.174 344.192 2,26% 12 İran 294.000 200.134 317.910 2,08% 13 Nijer 273.692 281.583 289.702 1,90% 14 Çin 300.000 268.000 276.000 1,81% 15 Brezilya 235.197 250.025 253.133 1,66% 16 Rusya 243.028 254.761 250.266 1,64% 17 Cezayir 235.620 231.671 228.981 1,50% 18 Hollanda 207.839 219.122 228.332 1,50% 19 Ukrayna 248.364 234.530 227.700 1,49% 20 Kenya 224.655 212.131 221.591 1,45% 21 Tanzanya 195.571 206.243 211.782 1,39% 22 Jamaika 176.046 178.326 185.653 1,22% 23 Moğolistan 155.952 172.638 173.643 1,14% 24 Meksika 155.497 158.892 160.217 1,05% 25 Mali 420.102 132.460 139.084 0,91% Kaynak: FAO KOYUN SÜTÜ (TON) Genel Toplam 17.104.500 17.036.187 15.262.112 Dünya genelinde üretilen koyun sütü miktarları açısından Çin %13,13 lük payla ilk sırada yer almaktadır. Çin i %8,97 lik payla ülkemiz, %6,86 lık payla Yunanistan izlemektedir. Dünya genelinde koyun sütü üretimi 2014 yılına göre %0,39 luk çok düşük bir seviyede artış gerçekleşmiştir. Ülkemizde ise 2014 yılına göre koyun sütü üretimi %16,56 lık yüksek bir oranda gerilemiştir. Ülkemizdeki bu yüksek düşüşün temelinde koyun bakım işçiliğinin yüksek olması ve meraların daralmış olması yatmaktadır. Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 7

Ülkeler 2014 2015 2016 Payı 1 Çin 1.222.795 1.331.316 1.361.360 13,13% 2 Türkiye 1.113.937 1.177.228 929.432 8,97% 3 Yunanistan 847.124 803.676 711.577 6,86% 4 Suriye 685.191 649.180 651.867 6,29% 5 Romanya 673.477 670.633 631.419 6,09% 6 İspanya 592.800 560.000 539.405 5,20% 7 Mali 301.685 509.327 529.373 5,11% 8 İtalya 372.526 397.509 424.841 4,10% 9 Sudan 402.000 407.000 403.008 3,89% 10 Somali 409.786 410.583 396.217 3,82% 11 İran 271.000 380.551 326.555 3,15% 12 Fransa 259.677 271.078 292.945 2,83% 13 Cezayir 280.283 282.496 282.759 2,73% 14 Hindistan 203.933 202.367 204.104 1,97% 15 Afganistan 202.446 199.675 200.241 1,93% 16 Endonezya 158.200 164.441 171.277 1,65% 17 Güney Sudan 150.000 155.820 157.968 1,52% 18 Nijer 120.096 122.975 125.924 1,21% 19 Moğolistan 84.745 95.161 99.083 0,96% 20 Mısır 96.833 96.383 98.570 0,95% 21 Suudi Arabistan 98.002 97.829 94.440 0,91% 22 Kenya 84.054 82.579 89.342 0,86% 23 Ürdün 82.225 83.930 88.140 0,85% 24 Etiyopya 83.341 82.591 85.782 0,83% 25 Arnavutluk 89.000 87.000 85.446 0,82% Kaynak: FAO Genel Toplam 10.326.477 10.671.872 10.366.980 SÜT ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ TEREYAĞI ÜRETİMİ Dünya geneli tereyağı üretimi incelendiğinde 2014 yılı sonu itibariyle %16,07 lik payla ilk sırada ABD nin yer aldığı görülmektedir. ABD toplam süt üretiminde de dünya genelinde ilk sırada yer almaktadır. Tereyağı üretiminde %9,02 lik payla Yeni Zelanda ikinci, %8,43 lük payla Almanya üçüncü sırada yer bulmuştur. Ülkemiz ise %4,01 lik payla altıncı sıradadır. Dünya genelinde tereyağı üretimi 2012 yılına göre %3,89 oranında yükselmiştir. Ülkemizde ise bu artış %5,1 seviyelerinde gerçekleşmiştir. TEREYAĞI ÜRETİMİ YAPAN ÜLKELER (TON) Ülkeler 2012 2013 2014 Payı 1 ABD 843.473 844.832 841.565 16,07% 2 Yeni Zelanda 344.150 390.000 472.000 9,02% 3 Almanya 447.509 424.339 441.109 8,43% 4 Fransa 388.900 405.300 405.300 7,74% 5 Rusya 215.700 227.000 253.000 4,83% 6 Türkiye 199.907 210.100 210.100 4,01% 7 Polonya 171.637 170.861 181.000 3,46% 8 İrlanda 145.000 152.100 166.370 3,18% 9 İran 169.096 163.393 165.864 3,17% 8 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

10 Birleşik Krallık 145.000 145.000 143.000 2,73% 11 Hollanda 133.286 133.455 140.524 2,68% 12 Avustralya 119.715 118.228 116.124 2,22% 13 Ukrayna 88.600 94.300 113.517 2,17% 14 Belarus 112.859 99.186 106.713 2,04% 15 Brezilya 93.300 96.300 103.500 1,98% 16 İtalya 100.973 98.358 100.498 1,92% 17 Çin 96.000 88.000 88.000 1,68% 18 Kanada 97.950 92.990 87.230 1,67% 19 Kore Cumhuriyeti 58.779 59.245 67.708 1,29% 20 Japonya 68.984 68.303 60.762 1,16% 21 Finlandiya 51.510 53.140 57.454 1,10% 22 İsviçre 50.643 46.630 48.436 0,93% 23 Arjantin 53.315 50.111 48.059 0,92% 24 Myanmar 31.967 33.521 47.632 0,91% 25 Danimarka 38.500 42.800 42.900 0,82% Kaynak: FAO Genel Toplam 5.039.141 5.086.816 5.235.331 TEREYAĞI İHRACATI YAPAN ÜLKELER (1.000 DOLAR) Tereyağı üretiminde ikinci sırada yer alan Yeni Zelanda ihracat rakamları açısından bakıldığında 2017 yılında 2,4 milyar dolarlık tereyağı ihracatı ile ilk sırada yer almıştır. Üretim açısından ilk sırada yer alan ABD ise 139 milyon dolarlık ihracatla 12.sırada yer almıştır. Ülkemiz ise tereyağı ihracatı açısından ilk 25 ülke arasına girememiş, 6 milyon dolarlık ihracatla 38.sırada yer almıştır. Ülkemiz süt üretimi açısından bakıldığında büyükbaş hayvanda 9, keçi sütü üretiminde 11, koyun sütü üretiminde 2, tereyağı üretiminde 6.sırada yer alırken ihracatta ilk 25 arasında yer bulamamıştır. İhracatın bu kadar düşük olmasının temelinde iç piyasa ihtiyaçlarının tam olarak karşılanamaması olduğu düşünülebilir. Ülkeler 2013 2014 2015 2016 2017 1 Yeni Zelanda 1.824.730 2.149.781 1.637.827 1.719.482 2.366.488 2 Hollanda 1.231.993 1.188.560 996.094 1.181.048 1.682.667 3 İrlanda 812.638 747.038 693.292 654.409 1.052.337 4 Belçika 705.452 681.210 505.726 597.185 847.492 5 Almanya 715.819 735.812 569.500 546.572 816.643 6 Fransa 431.996 537.207 449.767 428.062 582.009 7 Belarus 357.987 351.072 274.012 332.529 431.654 8 Polonya 162.197 161.263 131.588 141.234 295.618 9 Birleşik Krallık 227.379 244.764 176.391 212.202 287.996 10 Danimarka 236.852 225.219 212.706 221.956 254.759 11 Finlandiya 136.206 128.275 128.876 120.040 154.793 12 ABD 362.089 285.855 91.669 111.651 139.025 13 Ukrayna 22.204 47.355 29.945 37.534 129.937 14 İspanya 84.732 82.475 68.915 78.477 114.734 15 Avustralya 211.188 195.890 130.793 113.064 84.933 16 Portekiz 68.242 60.054 62.734 59.317 84.068 17 Hindistan 42.859 46.385 44.031 44.823 81.490 18 Uruguay 103.372 98.238 61.051 40.054 51.365 19 İtalya 52.870 38.263 41.294 39.878 48.928 20 Meksika 19.654 27.708 31.338 49.859 36.193 21 Suudi Arabistan 17.478 14.449 17.201 20.325 30.016 22 Malezya 15.453 21.293 22.541 26.526 29.674 Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 9

23 Litvanya 32.163 48.963 24.350 38.077 28.438 24 Arjantin 79.361 63.215 30.733 21.761 23.555 25 Avusturya 11.039 13.410 18.400 20.195 23.137 38 Türkiye 3.177 2.825 2.461 2.036 6.746 Dünya Geneli 8.302.973 8.580.644 6.706.013 7.080.185 9.923.795 Kaynak: TradeMap TEREYAĞI İTHALATI YAPAN ÜLKELER (1.000 DOLAR) Tereyağı ithalat sıralamasında ise Fransa 1,1 milyar dolarlık ithalatla 1.sırada yer almıştır. İthalatı ile 1.sırada yer alan Fransa aynı zamanda ihracat da gerçekleştirmektedir. İhracat sıralamasında ise 6.sırada bulunmaktadır. 1,1 milyar dolarlık ithalatına karşılık 582 milyon dolar ihracatla 570 milyon dolarlık açık vermiştir. Tereyağı ithalatında Fransa dan sonra Almanya 801 milyon dolarlık ithalat ile 2.sırada yer almaktadır. Fransa gibi Almanya da tereyağı ihracatı yapan ülkeler arasında bulunmakta ve 5.sıradadır. 816 milyon dolarlık ihracatına karşılık 801 milyon dolarlık ithalat yapmış ve 15 milyon dolarlık fazla vermiştir. İthalatta 3.sırada ise 773 milyon dolarla Belçika bulunmaktadır. Benzer durum Belçika da da söz konusudur. Belçika ihracat sıralamasında 4.sırada yer almaktadır. Belçika nın 847 milyon dolarlık ihracatına karşılık ithalatı 773 milyon dolar olmuş, ithalat ihracat işlemleri sonucunda 74 milyon dolarlık fazla vermiştir. Türkiye ise 46 milyon dolarlık ithalat ile 40.sırada yer almaktadır. İhracat sıralamasında 38.sırada olan ülkemiz 46 milyon dolarlık ithalata karşılık 6,7 milyon dolarlık ihracat ile yaklaşık 39 milyon dolar açık vermiştir. Almanya, Belçika gibi ülkelerin tereyağı dış ticaretinin hem ithalat hem ihracat tarafında ilk sıralarında bulunmasının temelinde fason üretim, markalaşma, tüketici tercihlerinden doğan ithalat ihtiyacı düşünülebilir. Ülkemizin tereyağı açısından dış ticaret dengesindeki bu negatif durumun iç piyasanın ihtiyaçlarına yetersiz kalınmasından olduğu görülmektedir. Her ne kadar dünya genelinde yapılan üretim açısından 6.sırada yer alsa da beslenme alışkanlıkları ülkemizi tereyağı ithalatına yönlendirmiştir. Ülkeler 2013 2014 2015 2016 2017 1 Fransa 924.590 990.002 690.123 705.331 1.151.986 2 Almanya 707.159 640.676 545.048 495.160 801.162 3 Belçika 711.258 653.688 523.678 484.793 773.355 4 Hollanda 455.239 534.313 453.739 466.505 686.680 5 Rusya 697.954 742.235 306.670 387.217 530.133 6 Çin 226.152 378.011 265.483 303.152 499.465 7 Birleşik Krallık 498.252 442.880 400.963 376.358 469.356 8 İtalya 318.747 329.087 274.368 243.950 374.827 9 ABD 69.130 111.407 181.412 209.222 244.243 10 Suudi Arabistan 198.147 273.458 190.397 195.731 220.111 11 Meksika 159.692 148.755 133.060 198.555 216.295 12 İran 269.913 197.165 184.423 196.576 13 Avustralya 84.155 95.084 72.626 99.505 175.678 14 Filipinler 69.966 79.398 82.416 106.895 173.867 15 Birleşik Arap Emirlikleri 115.405 138.461 115.946 106.199 141.465 16 Çin, Taipei 77.986 101.399 91.743 89.182 131.159 17 Mısır 176.060 213.773 228.013 162.800 120.326 18 Endonezya 102.712 104.922 81.235 96.433 119.751 19 İspanya 88.861 102.570 81.638 86.305 117.040 20 Çek Cumhuriyeti 98.505 92.659 82.028 80.241 116.510 21 Polonya 79.624 76.530 53.241 64.893 114.898 22 Singapur 113.208 131.966 102.812 90.564 105.303 23 Malezya 65.464 84.277 71.046 73.711 103.086 10 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

24 Avusturya 84.390 84.192 67.046 70.177 102.181 25 Kanada 23.077 43.926 57.671 99.423 101.035 40 Türkiye 88.920 99.892 72.469 45.629 46.248 Dünya Geneli 8.104.521 8.723.949 6.673.985 6.992.527 9.720.685 Kaynak: TradeMap PEYNİR ÜRETİMİ Peynir üretim miktarları incelendiğinde ABD nin %24,97 payla ilk sırada yer aldığı görülmektedir. ABD yi %12,25 lik payla Almanya izlemektedir. Fransa ise %8,43 lük payla üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye ise %0,91 lik payla ancak 22.sırada yer almaktadır. Dünya genelinde peynir üretimi 2012 yılına göre %6,7, Türkiye de ise %3,9 oranında artmıştır. PEYNİR ÜRETİMİ YAPAN ÜLKELER (TON) Ülkeler 2012 2013 2014 Payı 1 ABD 5.297.922 5.398.684 5.584.857 24,97% 2 Almanya 2.232.700 2.725.517 2.740.582 12,25% 3 Fransa 1.891.650 1.900.440 1.886.044 8,43% 4 İtalya 1.275.176 1.227.650 1.238.115 5,53% 5 Hollanda 764.161 793.024 771.941 3,45% 6 Polonya 719.047 744.044 744.044 3,33% 7 Rusya 621.000 605.000 664.000 2,97% 8 Çekya 132.149 138.405 568.577 2,54% 9 Arjantin 563.943 546.543 558.907 2,50% 10 Birleşik Krallık 392.700 384.000 410.000 1,83% 11 Kanada 406.840 407.260 407.260 1,82% 12 Mısır 380.250 374.750 374.750 1,68% 13 Danimarka 302.700 323.200 369.100 1,65% 14 Yeni Zelanda 321.000 311.000 325.000 1,45% 15 Avustralya 340.340 338.312 311.460 1,39% 16 İran 248.544 238.035 241.125 1,08% 17 Çin 254.000 250.150 240.150 1,07% 18 İspanya 208.220 224.808 227.769 1,02% 19 Yunanistan 219.100 220.100 220.100 0,98% 20 Avusturya 206.051 207.642 219.097 0,98% 21 İsviçre 202.180 203.705 206.336 0,92% 22 Türkiye 196.202 203.964 203.933 0,91% 23 İrlanda 188.500 185.800 191.400 0,86% 24 Belarus 152.958 140.267 175.679 0,79% 25 Venezuela 219.727 201.675 172.863 0,77% Dünya Geneli 20.964.468 21.578.723 22.369.481 Kaynak: FAO PEYNİR İHRACATI YAPAN ÜLKELER (1.000 DOLAR) 2017 yılı peynir ihracatında dünya genelinde 4,4 milyar dolarlık ihracatla ilk sırada Almanya yer almaktadır. Almanya yı 4 milyar dolarlık ihracatla Hollanda, 3,4 milyar dolarlık ihracatla Fransa bulunmaktadır. Türkiye ise 154 milyon dolarlık ihracat ile 26.sırada yer almıştır. Ülkeler 2013 2014 2015 2016 2017 1 Almanya 5.157.187 5.132.204 3.764.334 3.673.055 4.419.731 2 Hollanda 4.423.041 4.508.923 3.447.256 3.507.829 4.053.418 3 Fransa 4.001.658 4.039.947 3.341.464 3.283.661 3.443.685 4 İtalya 2.733.762 2.863.699 2.505.119 2.675.562 2.974.410 Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 11

5 Danimarka 1.589.759 1.695.386 1.378.812 1.444.181 1.693.916 6 ABD 1.362.792 1.711.532 1.393.116 1.208.790 1.457.183 7 Yeni Zelanda 1.156.059 1.280.816 1.165.065 1.206.779 1.381.127 8 Belçika 1.030.055 1.009.409 817.716 870.597 950.228 9 İrlanda 966.456 1.000.111 781.515 768.522 922.788 10 Polonya 915.340 869.626 650.336 672.713 799.504 11 Belarus 649.373 802.939 638.951 690.024 798.495 12 Birleşik Krallık 692.648 771.579 686.264 674.965 792.855 13 Avustralya 768.121 710.174 662.521 620.246 721.481 14 Avusturya 598.708 620.426 539.003 543.510 629.567 15 İsviçre 615.416 663.988 599.552 590.605 610.171 16 İspanya 387.843 465.119 425.455 453.173 513.120 17 Yunanistan 394.761 443.473 413.910 444.514 483.589 18 Suudi Arabistan 310.170 334.328 352.270 262.592 283.590 19 Mısır 374.938 378.924 340.811 284.143 273.494 20 Litvanya 358.552 342.804 206.595 209.577 255.700 21 Lüksemburg 326.989 437.645 331.864 229.009 248.785 22 Çek Cumhuriyeti 227.063 239.546 190.815 187.969 217.591 23 Arjantin 256.217 287.477 176.329 190.337 198.308 24 İran 127.846 155.650 187.121 196.017 25 Kıbrıs 102.044 122.838 119.596 148.893 186.372 26 Türkiye 153.791 172.217 161.577 150.091 153.641 Dünya Geneli 32.332.593 33.410.872 26.802.681 26.822.720 30.600.419 Kaynak: TradeMap PEYNİR İTHALATI YAPAN ÜLKELER (1.000 DOLAR) 2017 yılı peynir ithalatında ihracatında olduğu gibi ilk sırada Almanya yer almaktadır. Almanya 4,4 milyar dolarlık ihracatına karşılık 4,2 milyar dolarlık ithalat yapmış, 200 milyon dolar fazla vermiştir. İthalatta 2 milyar dolar ile ikinci sırada yer alan Birleşik Krallık 792 milyon dolar ile ihracatta 12.sıradadır. Peynir dış ticaret açığı 1,2 milyar dolardır. 3. Sırada yer alan İtalya nın ithalat değer 2 milyar dolar, ihracatı ise 2,9 milyar dolardır. İtalya peynir dış ticareti 1 milyar dolar fazla vermiştir. Ülkemiz ise 37 milyon dolarlık ithalat ile 71.sırada yer almaktadır. 154 milyon dolarlık ihracatımıza karşılık yapılan 37 milyon dolarlık ithalat ile 117 milyon dolarlık fazla sağlanmıştır. Tereyağında olduğu gibi peynirde de Almanya ve İtalya nın dış ticaret dengesinin pozitif yönde gerçekleştiği görülmektedir. Ülkeler 2013 2014 2015 2016 2017 1 Almanya 4.392.485 4.651.877 3.760.256 3.713.010 4.235.185 2 Birleşik Krallık 2.266.823 2.397.292 1.989.146 1.831.626 2.016.806 3 İtalya 2.435.885 2.435.962 1.783.294 1.715.866 1.963.481 4 Fransa 1.660.424 1.784.629 1.484.507 1.498.646 1.730.477 5 Hollanda 1.440.336 1.381.432 1.229.590 1.203.732 1.433.373 6 Belçika 1.594.003 1.575.950 1.191.940 1.299.675 1.413.118 7 ABD 1.191.448 1.328.710 1.349.654 1.308.230 1.230.180 8 Japonya 1.119.643 1.188.335 1.051.199 978.447 1.162.600 9 İspanya 1.196.641 1.220.859 963.104 964.136 1.152.786 10 Rusya 2.167.537 1.582.036 720.186 732.525 929.030 11 İsveç 705.296 736.688 547.207 565.667 657.210 12 Suudi Arabistan 613.097 735.587 681.927 651.674 656.256 13 Avustralya 396.323 475.650 441.447 445.370 554.951 14 Güney Kore 403.037 497.407 501.735 429.009 535.768 12 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

15 Meksika 480.150 518.219 502.362 495.788 518.079 16 Yunanistan 568.882 578.653 430.645 436.851 517.689 17 Avusturya 531.190 598.244 462.744 466.745 510.917 18 Çin 231.090 342.401 348.085 419.326 497.519 19 İsviçre 408.422 429.164 362.025 368.063 398.862 20 Çek Cumhuriyeti 384.069 401.889 311.596 325.769 379.441 21 Danimarka 373.871 370.371 307.642 316.329 364.636 22 Irak 70.806 194.256 349.010 352.353 23 Polonya 293.023 325.872 287.866 294.534 347.422 24 Birleşik Arap Emirlikleri 281.832 322.034 327.736 318.448 336.119 25 Finlandiya 350.062 372.186 309.190 290.994 303.988 71 Türkiye 42.072 45.746 43.342 37.148 37.578 Dünya Geneli 31.860.049 32.634.588 27.088.375 26.860.301 30.287.459 Kaynak: TradeMap İŞLENMİŞ SÜT ÜRETİMİ Dünya işlenmiş süt üretiminde ABD %12,72 lik payla ilk sırada yer almaktadır. Almanya %10,13 lük payla ikinci, Fransa ise %10,13 lük payla üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye nin ise işlenmiş süt üretimindeki payı %3,22 dir ve altıncı sırada yer almaktadır. İŞLENMİŞ SÜT ÜRETİMİ YAPAN ÜLKELER (TON) Ülkeler 2012 2013 2014 Payı 1 ABD 17.233.720 17.466.439 17.452.554 12,72% 2 Almanya 14.020.600 13.941.200 13.904.200 10,13% 3 Fransa 11.227.145 11.478.724 11.472.428 8,36% 4 Yeni Zelanda 7.234.791 7.914.774 7.914.774 5,77% 5 Rusya 6.527.080 6.665.480 6.665.534 4,86% 6 Türkiye 4.241.014 4.424.535 4.424.535 3,22% 7 Polonya 4.298.580 4.280.820 4.280.820 3,12% 8 Birleşik Krallık 3.629.400 3.476.000 3.476.000 2,53% 9 Hollanda 3.255.000 3.379.552 3.401.392 2,48% 10 İran 3.428.117 3.304.382 3.363.602 2,45% 11 Kanada 3.406.830 3.341.190 3.341.190 2,43% 12 İrlanda 3.142.412 3.277.040 3.298.140 2,40% 13 Avustralya 2.998.325 2.900.117 2.922.990 2,13% 14 Brezilya 2.789.449 2.846.614 2.909.614 2,12% 15 İtalya 2.900.041 2.850.848 2.850.848 2,08% 16 Belçika 2.707.130 2.766.820 2.819.060 2,05% 17 Hindistan 2.433.804 2.682.250 2.682.250 1,95% 18 Belarus 2.604.240 2.358.000 2.357.995 1,72% 19 Çin 2.389.000 2.199.000 2.199.000 1,60% 20 Ukrayna 2.055.476 2.178.316 2.178.310 1,59% 21 İspanya 2.385.348 2.018.579 2.018.579 1,47% 22 Japonya 1.861.852 1.842.787 1.825.524 1,33% 23 Danimarka 1.771.100 1.799.500 1.790.300 1,30% 24 Güney Kore 1.646.876 1.660.984 1.660.813 1,21% 25 İsveç 1.515.800 1.438.300 1.438.300 1,05% Dünya Geneli 135.707.243 136.704.271 137.223.612 Kaynak: FAO İŞLENMİŞ SÜT İHRACATI YAPAN ÜLKELER (1.000 DOLAR) Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 13

İşlenmiş süt ihracatında ilk sırada 5,6 milyar dolarlık ihracatla Yeni Zelanda yer almaktadır. Almanya 2,9 milyar dolarlık ihracatla ikinci, Hollanda 2,6 milyar dolarlık ihracatla üçüncü sırada yer almaktadır. Ülkemiz ise 95 milyon dolarlık ihracatla 39.sırada yer almaktadır. Ülkeler 2013 2014 2015 2016 2017 1 Yeni Zelanda 7.323.347 7.855.639 4.680.790 4.363.559 5.624.302 2 Almanya 3.580.883 3.923.438 2.723.845 2.553.376 2.971.193 3 Hollanda 2.541.280 2.676.714 1.969.468 1.961.162 2.591.267 4 Fransa 2.061.837 2.393.758 1.682.602 1.501.154 1.628.914 5 Belçika 1.988.773 2.070.118 1.316.147 1.207.686 1.611.784 6 ABD 2.365.026 2.457.811 1.600.424 1.402.868 1.489.023 7 Avustralya 1.110.787 1.269.776 918.181 852.044 913.020 8 Hong Kong 214.421 299.768 420.060 499.062 773.792 9 Birleşik Krallık 773.198 895.012 638.285 563.205 733.448 10 Belarus 1.081.071 947.403 682.452 641.688 708.536 11 Polonya 651.594 943.328 588.802 504.525 685.534 12 İrlanda 434.762 425.392 283.491 313.481 497.698 13 Danimarka 654.553 589.091 487.096 451.342 495.808 14 Suudi Arabistan 424.194 445.881 445.342 556.321 495.469 15 Birleşik Arap Emirlikleri 361.547 466.915 549.914 409.573 462.838 16 Çek Cumhuriyeti 518.687 555.569 404.762 363.046 462.483 17 İspanya 372.501 459.962 332.799 320.665 423.599 18 Avusturya 530.758 525.395 393.879 373.889 391.336 19 Uruguay 480.904 412.774 375.273 372.596 387.998 20 İran 137.246 188.785 0 236.867 307.681 21 Arjantin 955.623 808.655 560.020 352.475 283.637 22 Litvanya 299.554 310.433 171.417 166.878 257.704 23 Malezya 253.631 331.981 297.339 224.711 243.335 24 İsveç 360.930 390.322 239.236 196.724 213.194 25 Umman 251.503 288.614 279.194 178.918 189.495 39 Türkiye 42.404 85.524 36.689 104.900 95.195 Dünya Geneli 34.270.430 36.406.681 25.349.867 23.556.988 28.086.168 Kaynak: TradeMap İŞLENMİŞ SÜT İTHALATI YAPAN ÜLKELER (1.000 DOLAR) İşlenmiş süt ithalatında ilk sırada 3 milyar dolarlık ithalatla dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin yer almaktadır. Almanya 2 milyar dolarlık ithalatla ikinci, Hong Kong 1,4 milyar dolarlık ithalatla üçüncü sırada bulunmaktadır. Ülkemiz ise 2 milyon dolarlık işlenmiş süt ithalatıyla 188.sıradadır. Almanya aynı zamanda ihracatçı ülke durumundadır. 2,9 milyar dolarlık ihracatına karşılık 1,9 milyar dolarlık ithalat yapmış ve 1 milyar dolarlık fazla vermiştir. Ülkemiz ise 95 milyon dolarlık ihracatına karşılık yaptığı 2 milyon dolarlık ithalatla 93 milyon dolar fazla vermiştir. 2013 2014 2015 2016 2017 1 Çin 3.839.977 4.868.270 2.014.215 2.154.602 3.093.815 2 Almanya 1.670.103 1.843.404 1.408.241 1.403.640 1.994.456 3 Hong Kong 1.413.770 1.734.539 1.548.838 1.616.064 1.430.840 4 Belçika 1.530.775 1.489.005 974.534 1.063.255 1.430.515 5 Cezayir 1.077.208 1.800.596 1.003.692 803.173 1.239.535 6 Hollanda 1.271.662 1.224.046 1.006.357 1.035.342 1.149.008 7 İtalya 1.784.956 1.680.055 1.186.637 1.037.453 1.104.652 8 Birleşik Arap Emirlikleri 916.736 1.207.309 859.062 732.499 1.056.293 9 Fransa 1.095.744 1.093.808 799.333 755.448 906.566 14 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

10 Suudi Arabistan 946.173 1.255.430 959.710 822.599 784.615 11 Meksika 879.940 923.427 676.610 659.187 766.984 12 Rusya 1.066.522 959.303 582.783 646.511 737.303 13 Malezya 521.315 787.679 560.777 429.600 503.618 14 Filipinler 569.371 559.516 393.888 491.414 495.248 15 Endonezya 864.565 911.011 526.675 468.825 488.589 16 Singapur 714.825 744.990 467.934 368.647 455.975 17 Birleşik Krallık 547.776 564.640 393.766 349.490 433.648 18 Nijerya 389.250 765.098 436.011 368.643 396.566 19 Irak 0 146.122 296.951 391.945 386.303 20 Vietnam 429.612 540.650 384.386 323.614 385.982 21 İrlanda 288.235 439.681 303.837 254.585 364.846 22 Polonya 346.000 386.723 355.397 384.556 342.077 23 Brezilya 340.623 240.120 259.254 418.707 332.855 24 Tayland 390.526 486.537 343.385 242.282 331.345 25 Bangladeş 215.405 0 272.823 234.073 325.145 188 Türkiye 1.804 2.885 2.083 1.990 2.327 Dünya Geneli 33.089.021 37.465.293 26.805.387 24.996.111 29.558.948 Kaynak: TradeMap PEYNİR ALTI SUYU ÜRETİMİ Peynir altı suyu üretiminde %19,89 luk payıyla ilk sırada Fransa bulunmaktadır. ABD %13,85 lik payıyla ikinci, İtalya ise %12,05 lik payıyla üçüncü sıradadır. Ülkemiz ise %1,03 lük payıyla 18.sırada yer almıştır. PEYNİR ALTI SUYU ÜRETİMİ YAPAN ÜLKELER (TON) Ülkeler 2012 2013 2014 Payı 1 Fransa 608.400 627.011 627.011 19,89% 2 ABD 489.645 513.329 436.422 13,85% 3 İtalya 314.300 379.800 379.800 12,05% 4 Almanya 398.700 375.500 375.500 11,91% 5 Hollanda 200.000 200.000 200.000 6,35% 6 Polonya 154.300 164.800 164.800 5,23% 7 Belarus 69.450 115.250 115.250 3,66% 8 Avustralya 97.650 97.650 97.650 3,10% 9 Arjantin 66.467 78.565 69.437 2,20% 10 Birleşik Krallık 78.000 68.500 68.500 2,17% 11 İsviçre 61.000 63.000 63.000 2,00% 12 Çekya 68.000 52.000 52.000 1,65% 13 Danimarka 48.500 49.000 49.000 1,55% 14 Litvanya 24.650 44.790 44.790 1,42% 15 Slovakya 47.400 42.400 42.400 1,35% 16 Ukrayna 24.513 29.915 34.875 1,11% 17 Finlandiya 36.000 33.000 33.000 1,05% 18 Türkiye 18.725 32.515 32.515 1,03% 19 Avusturya 31.693 31.693 31.693 1,01% 20 İrlanda 34.000 31.600 31.600 1,00% 21 Yeni Zelanda 24.500 24.500 24.500 0,78% 22 Uruguay 23.100 23.100 23.100 0,73% 23 Çin 21.418 21.120 21.690 0,69% 24 Estonya 18.910 20.810 20.860 0,66% 25 İspanya 18.150 18.612 18.612 0,59% Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 15

Kaynak: FAO Dünya Geneli 3.073.172 3.235.080 3.151.925 PEYNİR ALTI SUYU İHRACATI YAPAN ÜLKELER (1.000 DOLAR) Peynir altı suyu ihracatında ilk sırada 721 milyon dolarlık ihracatı ile ABD bulunmaktadır. 569 milyon dolarla Fransa ikinci sırada, 540 milyon dolarla Almanya üçüncü sırada bulunmaktadır. Ülkemiz ise 30 milyon dolarlık ihracatla 22.sırada yer almıştır. Ülkeler 2013 2014 2015 2016 2017 1 ABD 970.454 1.013.415 669.802 571.859 721.962 2 Fransa 753.621 766.539 553.437 485.857 568.818 3 Almanya 793.347 794.688 520.131 438.623 539.913 4 Yeni Zelanda 521.486 603.165 478.606 445.141 432.668 5 Hollanda 593.888 562.086 348.076 317.589 415.404 6 Polonya 268.027 257.472 189.531 161.981 232.453 7 Danimarka 119.618 135.241 113.366 145.166 210.065 8 İtalya 226.430 245.078 136.438 125.663 190.606 9 İrlanda 180.850 149.898 139.254 113.019 124.343 10 Avusturya 107.036 118.687 101.638 103.291 110.054 11 Birleşik Krallık 77.571 139.429 85.493 87.514 83.891 12 Belçika 109.834 86.948 59.904 64.654 82.397 13 Arjantin 152.791 142.521 89.852 67.094 70.961 14 Belarus 69.467 77.651 51.172 57.175 69.484 15 Kanada 80.342 83.275 54.688 54.086 68.043 16 Finlandiya 120.930 100.557 65.988 58.431 61.584 17 İspanya 61.187 64.080 47.410 48.157 55.846 18 Avustralya 85.384 77.995 54.483 45.143 53.731 19 Litvanya 56.974 42.570 23.215 24.309 47.503 20 Macaristan 18.970 20.796 23.487 34.971 45.947 21 Çek Cumhuriyeti 68.473 69.108 42.861 36.577 45.100 22 Türkiye 33.641 45.091 19.095 20.233 30.809 23 İsviçre 26.904 35.049 26.409 19.290 25.612 24 Ukrayna 44.192 26.601 15.511 14.340 24.887 25 Uruguay 25.204 28.965 20.129 12.663 18.017 Dünya Geneli 5.826.734 5.982.663 4.133.870 3.761.947 4.559.127 Kaynak: TradeMap PEYNİR ALTI SUYU İTHALATI YAPAN ÜLKELER (1.000 DOLAR) Peynir altı suyu ithalatında 666 milyon dolarlık ithalat ile Çin ilk sıradadır. 530 milyon dolarlık ithalat ile Hollanda ikinci, 277 milyon dolarla ABD üçüncü sıradadır. Ülkemiz ise 2 milyon dolarlık peynir altı suyu ithal etmiştir. Ülkeler 2013 2014 2015 2016 2017 1 Çin 850.965 788.776 524.251 452.056 666.119 2 Hollanda 787.527 746.204 454.779 428.318 529.819 3 ABD 296.811 345.939 334.051 297.027 277.233 4 Almanya 341.384 363.284 232.248 202.267 277.167 5 Fransa 289.662 321.543 170.413 169.570 219.747 6 Endonezya 227.954 226.478 186.002 134.074 162.722 7 İtalya 207.873 218.850 151.116 125.615 134.601 8 Birleşik Krallık 104.819 99.576 117.901 104.239 134.501 9 Japonya 147.128 160.808 135.507 105.857 132.913 10 Güney Kore 158.554 178.162 111.978 101.561 126.997 11 Belçika 188.918 168.325 107.572 89.946 109.938 16 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

12 Meksika 160.081 175.966 100.697 81.218 108.550 13 Malezya 302.976 161.361 98.042 82.813 101.231 14 Tayland 90.077 105.739 82.557 64.573 82.996 15 Kanada 116.429 129.375 86.388 84.040 81.212 16 İspanya 104.070 96.103 86.057 71.728 78.628 17 Singapur 114.582 144.038 89.492 54.105 75.570 18 Rusya 118.903 105.730 46.513 62.968 74.505 19 Danimarka 62.392 73.465 70.193 55.754 66.769 20 Filipinler 73.925 91.145 70.682 54.725 65.606 21 İrlanda 66.458 77.963 62.729 43.882 58.318 22 Mısır 69.934 88.495 68.685 55.364 57.525 23 Avusturya 36.198 38.807 39.030 40.114 53.976 24 Yeni Zelanda 75.898 76.409 66.850 31.917 53.109 25 Fas 103.612 86.657 42.132 36.673 51.763 80 Türkiye 1.534 3.128 2.523 1.880 2.269 Dünya Geneli 6.005.339 6.184.289 4.289.464 3.701.641 4.545.033 Kaynak: TradeMap Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 17

TÜRKİYE DE SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ HAYVAN VARLIĞI BÜYÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI (ADET) Ülkemiz genelinde büyükbaş hayvan varlığı incelendiğinde ilk sırada %21,51 lik payla saf kültür ineklerin bulunduğu görülmektedir. %17,34 ile Kültür Melezi inekler bulunmaktadır. Üçüncü sırada ise %7,16 lık payla Saf Kültür Düve yer almaktadır. Saf Kültür İnek varlığının 2015 den 2017 ye %17 oranında arttığı görülmektedir. Kültür Melezi İnek miktarındaki artış ise %4,6 oranında gerçekleşmiştir. Saf Kültür Düve artışı ise %26,5 gibi yüksek bir oranda gerçekleşmiştir. Genel olarak kültür ve melez ırklar artış gösterirken verimsizlik gerekçesiyle yerli ırklarda her yıl düşüş gerçekleşmektedir. Yerli İnek sayısı %16,7, yerli düve sayısı %16,76 oranında azalmıştır. Diğer yerli buzağı ve dana, tosun, boğa ve öküz varlığının toplam sayısında ise %3,4 lük bir düşüş yaşanmıştır. TÜRKİYE GENELİ 2015 2016 2017 Payı İnek, Saf Kültür 2.921.159 2.968.012 3.429.735 21,51% İnek, Kültür Melezi 2.642.158 2.550.470 2.764.543 17,34% Düve, Saf Kültür 902.274 941.196 1.141.510 7,16% Buzağı Ve Dana, Erkek Saf Kültür 833.981 861.052 1.062.919 6,67% Buzağı Ve Dana, Dişi Saf Kültür 827.843 845.102 1.023.248 6,42% Tosun, Saf Kültür 675.383 744.967 917.263 5,75% Düve, Kültür Melezi 778.494 825.113 887.905 5,57% Buzağı Ve Dana, Dişi Kültür Melezi 674.672 712.845 885.845 5,56% Buzağı Ve Dana, Erkek Kültür Melezi 667.018 693.014 883.581 5,54% Tosun, Melez 664.350 671.240 817.525 5,13% İnek, Yerli 816.548 740.544 680.329 4,27% Boğa, Kültür Melezi 299.500 299.879 290.804 1,82% Boğa, Saf Kültür 218.658 223.125 225.764 1,42% Düve, Yerli 255.570 245.797 212.729 1,33% Buzağı Ve Dana, Erkek Yerli 207.102 196.916 200.078 1,25% Buzağı Ve Dana, Dişi Yerli 208.234 198.938 198.086 1,24% Tosun, Yerli 236.811 217.904 195.215 1,22% Boğa, Yerli 142.681 127.699 111.213 0,70% Öküz, Melez 7.611 5.775 5.870 0,04% Öküz, Yerli 7.979 5.494 5.275 0,03% Öküz, Saf Kültür 6.045 5.073 4.149 0,03% TOPLAM 13.994.071 14.080.155 15.943.586 2017 YILI BÜYÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI KIYASLAMA İlçemizin 2017 yılı sonu itibariyle büyükbaş hayvan varlığı 166.107 dir. Bu İzmir ili hayvan varlığının %24 ü, Ege Bölgesinin %6,6 sı ve Türkiye Genelindeki hayvan varlığının %1 ine denk gelmektedir. Saf Kültür İnek varlığında ise bu oranlar İzmir ilinin %39 u, Ege Bölgesi nin %14 ü, Türkiye genelinde ise %3,5 seviyelerine çıkmaktadır. İlçemiz 2017 yılı sonunda yerli inek varlığını kaybetmiş, ağırlıklı olarak kültür ırkı hayvancılığa geçmiştir. ÖDEMİŞ İZMİR EGE TÜRKİYE İnek, Saf Kültür 122.000 311.066 871.336 3.429.735 Düve, Saf Kültür 13.650 70.447 271.738 1.141.510 Buzağı Ve Dana, Erkek Saf Kültür 11.841 64.448 254.571 1.062.919 Buzağı Ve Dana, Dişi Saf Kültür 10.204 64.462 252.287 1.023.248 18 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

Tosun, Saf Kültür 7.340 46.324 173.903 917.263 Boğa, Saf Kültür 745 8.477 33.261 225.764 İnek, Kültür Melezi 152 40.560 215.533 2.764.543 Buzağı Ve Dana, Erkek Kültür Melezi 45 15.521 74.202 883.581 Düve, Kültür Melezi 43 15.123 77.434 887.905 Tosun, Melez 38 15.379 59.283 817.525 Buzağı Ve Dana, Dişi Kültür Melezi 35 11.003 67.697 885.845 Öküz, Saf Kültür 14 118 701 4.149 Boğa, Kültür Melezi 4.371 17.019 290.804 Öküz, Melez 11 885 5.870 İnek, Yerli 11.973 53.854 680.329 Düve, Yerli 4.426 20.065 212.729 Tosun, Yerli 3.540 17.046 195.215 Buzağı Ve Dana, Erkek Yerli 2.543 16.636 200.078 Buzağı Ve Dana, Dişi Yerli 2.494 16.982 198.086 Boğa, Yerli 2.083 7.170 111.213 Öküz, Yerli 69 380 5.275 Genel Toplam 166.107 694.438 2.501.983 15.943.586 İzmir ili hayvan varlığı ilçeler bazında incelendiğinde Ödemiş %23,92 lik payla ilk sırada yer almaktadır. Ödemiş i %15,76 ile Tire, %12,44 ile Kiraz ve %12,06 ile Bayındır izlemektedir. Bu dört ilçe Küçük Menderes havzasında bulunmakta ve İzmir ili hayvan varlığının %64,01 ini yetiştirmektedir. İlçeler Hayvan Varlığı Payı Ödemiş 166.107 23,92% Tire 109.692 15,79% Kiraz 86.399 12,44% Bayındır 83.742 12,06% Bergama 65.102 9,37% Kemalpaşa 27.154 3,91% Torbalı 26.267 3,78% Menderes 23.082 3,32% Beydağ 22.117 3,18% Menemen 16.969 2,44% Foça 13.500 1,94% Dikili 10.503 1,51% Kınık 10.280 1,48% Aliağa 6.485 0,93% Seferihisar 5.288 0,76% Buca 4.884 0,70% Urla 3.306 0,48% Bornova 2.957 0,43% Selçuk 2.689 0,39% Çiğli 2.589 0,37% Güzelbahçe 1.980 0,29% Çeşme 1.817 0,26% Gaziemir 570 0,08% Balçova 261 0,04% Bayraklı 247 0,04% Karaburun 233 0,03% Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 19

Karşıyaka 190 0,03% Karabağlar 37 0,01% Narlıdere 37 0,01% Toplam 694.484 ÖDEMİŞ BÜYÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI İlçemizin büyük baş hayvan varlığı toplamı 166.107 dir. 2015 yılına göre %31,9 oranında artış yaşanmıştır. 2015 2016 2017 Payı 2015-2017 Artış İnek, Saf Kültür 81.000 85.540 122.000 73,44% 50,6% Düve, Saf Kültür 11.500 13.565 13.650 8,22% 18,7% Buzağı Ve Dana, Erkek Saf Kültür 13.550 14.855 11.841 7,13% -12,6% Buzağı Ve Dana, Dişi Saf Kültür 11.000 12.960 10.204 6,14% -7,2% Tosun, Saf Kültür 7.850 7.655 7.340 4,42% -6,5% Boğa, Saf Kültür 765 792 745 0,45% -2,6% İnek, Kültür Melezi 112 125 152 0,09% 35,7% Buzağı Ve Dana, Erkek Kültür Melezi 32 33 45 0,03% 40,6% Düve, Kültür Melezi 34 38 43 0,03% 26,5% Tosun, Melez 38 35 38 0,02% 0% Buzağı Ve Dana, Dişi Kültür Melezi 15 25 35 0,02% 133,3% Öküz, Saf Kültür 18 10 14 0,01% -22,2% TOPLAM 125.914 135.633 166.107 31,9% KÜÇÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI (ADET) Ülkemizin küçükbaş hayvan varlığı incelendiğinde küçükbaş hayvan varlığı toplamı 2015 yılından bugüne %5,7 oranında artış göstermiştir. Küçükbaş hayvan varlığının %76 lık kısmını Koyun, %24 lük kısmını ise keçi oluşturmaktadır. Keçi varlığı 2015 den bugüne %2,10 oranında artarken koyun varlığındaki artış %6,89 oranında olmuştur. Türlere göre hayvan varlıklarının toplamdaki payları incelendiğinde ilk sırada %42 ile Yerli Dişi Koyunlar geldiği görülmektedir. 2.sırada %13,37 ile dişi ve erkek yerli koyun şişek bulunmaktadır. TÜRKİYE GENELİ 2015 2016 2017 Payı Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi 16.373.022 16.150.338 18.610.150 42,00% Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Şişek 5.222.874 5.189.198 5.924.348 13,37% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Keçi 5.229.588 5.204.126 5.674.378 12,81% Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Toklu 4.035.837 4.063.827 4.075.010 9,20% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Gezdan 1.961.519 1.964.229 2.092.989 4,72% Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Kuzu 2.636.208 2.438.309 1.645.815 3,71% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Çebiç 1.654.558 1.640.917 1.625.532 3,67% Koyun (Merinos), Dişi 1.204.799 1.174.450 1.395.621 3,15% Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Koç 1.034.417 990.997 1.002.085 2,26% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Oğlak 865.208 871.619 592.356 1,34% Koyun (Merinos), Dişi Ve Erkek Şişek 392.412 385.668 457.406 1,03% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Teke 499.465 456.643 433.772 0,98% Koyun (Merinos), Dişi Ve Erkek Toklu 230.417 242.604 255.278 0,58% Koyun (Merinos), Dişi Ve Erkek Kuzu 287.597 257.728 216.323 0,49% Keçi (Tiftik), Dişi Keçi 111.687 106.175 104.960 0,24% Koyun (Merinos), Koç 90.351 90.814 95.600 0,22% 20 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

Keçi (Tiftik), Dişi Ve Erkek Gezdan 39.050 47.968 55.667 0,13% Keçi (Tiftik), Dişi Ve Erkek Çebiç 26.694 29.063 29.218 0,07% Keçi (Tiftik), Dişi Ve Erkek Oğlak 16.030 12.492 14.006 0,03% Keçi (Tiftik), Teke 12.367 12.067 11.794 0,03% Genel Toplam 41.924.100 41.329.232 44.312.308 2017 YILI KÜÇÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI KIYASLAMA İlçemizin 2017 yılı sonu itibariyle küçükbaş hayvan varlığı 76.035 dir. Bu İzmir ili hayvan varlığının %8,73 ü, Ege Bölgesinin %1,55 i ve Türkiye Genelindeki hayvan varlığının %0,17 sine denk gelmektedir. İlçemizdeki küçükbaş hayvan varlığı yerli ırklardan oluşmaktadır. ÖDEMİŞ İZMİR EGE TÜRKİYE Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi 31.283 371.613 1.874.000 18.610.150 Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Şişek 11.275 113.132 586.004 5.924.348 Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Keçi 7.750 141.237 621.230 5.674.378 Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Toklu 7.355 59.214 433.827 4.075.010 Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Gezdan 2.252 46.925 238.131 2.092.989 Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Kuzu 10.850 49.077 496.341 1.645.815 Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Çebiç 1.255 26.323 209.292 1.625.532 Koyun (Merinos), Dişi 4.206 73.242 1.395.621 Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Koç 1.932 27.823 117.619 1.002.085 Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Oğlak 1.795 12.671 119.713 592.356 Koyun (Merinos), Dişi Ve Erkek Şişek 1.598 39.819 457.406 Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Teke 288 13.214 60.611 433.772 Koyun (Merinos), Dişi Ve Erkek Toklu 1.452 25.608 255.278 Koyun (Merinos), Dişi Ve Erkek Kuzu 1.590 19.342 216.323 Keçi (Tiftik), Dişi Keçi 413 104.960 Koyun (Merinos), Koç 452 4.658 95.600 Keçi (Tiftik), Dişi Ve Erkek Gezdan 130 55.667 Keçi (Tiftik), Dişi Ve Erkek Çebiç 79 29.218 Keçi (Tiftik), Dişi Ve Erkek Oğlak 49 14.006 Keçi (Tiftik), Teke 18 11.794 Genel Toplam 76.035 870.527 4.920.126 44.312.308 İzmir ili küçükbaş hayvan varlığı ilçeler bazında değerlendirildiğinde ilk sırada %15,54 lük payla Bergama, ikinci sırada %9,79 ile Dikili ve %8,73 ile Ödemiş gelmektedir. İlçeler Hayvan Sayısı Payı Bergama 135.239 15,54% Dikili 85.200 9,79% Ödemiş 76.035 8,73% Menemen 63.905 7,34% Tire 53.011 6,09% Seferihisar 50.016 5,75% Menderes 40.181 4,62% Kınık 40.011 4,60% Kemalpaşa 36.139 4,15% Aliağa 33.734 3,88% Torbalı 33.579 3,86% Kiraz 33.237 3,82% Karaburun 31.529 3,62% Bayındır 29.725 3,41% Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 21

Foça 20.740 2,38% Urla 17.931 2,06% Çiğli 16.210 1,86% Selçuk 14.618 1,68% Bornova 12.523 1,44% Güzelbahçe 10.148 1,17% Çeşme 9.254 1,06% Buca 8.594 0,99% Karabağlar 7.547 0,87% Karşıyaka 4.500 0,52% Beydağ 2.974 0,34% Balçova 2.044 0,23% Gaziemir 1.109 0,13% Narlıdere 442 0,05% Bayraklı 352 0,04% Toplam 870.527 ÖDEMİŞ KÜÇÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI İlçemizin küçükbaş hayvan varlığının %34,61 lik kısmını yerli dişi koyun varlığı oluşturmaktadır. İkinci sırada %14,47 ile şişek, üçüncü sırada ise %12,44 ile kuzu bulunmaktadır. Türlere göre küçükbaş hayvan varlığının %82 si koyun, %18 i ise keçidir. 2015 yılından bugüne koyun varlığı %23, keçi varlığı ise %33 oranında artmıştır. 2015 2016 2017 Payı 2015-2017 Artış Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi 23.240 23.956 31.283 41,14% 34,61% Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Şişek 9.850 10.150 11.275 14,83% 14,47% Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Kuzu 9.650 8.950 10.850 14,27% 12,44% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Keçi 4.580 4.650 7.750 10,19% 69,21% Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Toklu 7.055 6.955 7.355 9,67% 4,25% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Gezdan 2.160 2.203 2.252 2,96% 4,26% Koyun (Yerli Ve Diğerleri), Koç 1.250 1.265 1.932 2,54% 54,56% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Oğlak 1.850 1.750 1.795 2,36% -2,97% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Dişi Ve Erkek Çebiç 1.120 1.210 1.255 1,65% 12,05% Keçi (Kıl Keçisi Ve Diğerleri), Teke 289 275 288 0,38% -0,35% Genel Toplam 61.044 61.364 76.035 SÜT ÜRETİMİ İNEK SÜTÜ (TON) Türkiye İnek Sütü üretimi 2017 yılında 18,7 milyon ton olmuştur. İlçemizin 2017 süt üretimi 386 bin ton seviyelerinde gerçekleşmiş ve ülke genelindeki toplam süt üretiminin %2,06 sını karşılamıştır. Bu üretim miktarı İzmir ili üretiminin %36 sı, Ege Bölgesi süt üretiminin %11 i kadardır. 2015 yılına göre ülke genelinde süt üretimindeki artış %11 seviyelerinde iken ilçemizde %51 seviyelerinde gerçekleşmiştir. 2015 2016 2017 Toplamdaki Payı 2015-2017 Değişim Ödemiş 256.083 270.451 385.667 2,06% 50,60% İzmir 862.089 877.497 1.085.302 5,78% 25,89% Ege 2.935.749 2.916.577 3.358.539 17,90% 14,40% Türkiye 16.933.520 16.786.263 18.762.318 10,80% 22 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

KEÇİ SÜTÜ (TON) Türkiye geneli keçi sütü üretimi 2017 yılında 523 bin ton olarak gerçekleşmiştir ve 2015 yılına göre %8,77 oranında artmıştır. İlçemizde ise 2017 yılında 567 ton üretim gerçekleşmiştir. Bu miktar İzmir İli üretimini ancak %0,11 i kadardır. İlçemizde üretim 2015 yılına göre %69,21 oranında artmıştır. 2015 2016 2017 Toplamdaki Payı 2015-2017 Değişim Ödemiş 335 340 567 0,11% 69,21% İzmir 8.538 8.470 10.330 1,97% 21,00% Ege 49.295 46.521 50.015 9,56% 1,46% Türkiye 481.174 479.401 523.395 8,77% KOYUN SÜTÜ (TON) Türkiye genelinde koyun sütü üretimi 1,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Üretilen süt miktarı 2015 yılına göre %14,23 oranında artmıştır. İlçemizin toplam koyun sütü üretimi ise 2 bin ton ile Türkiye genelinin %0,15 lik kısmını karşılamıştır. İlçemiz koyun sütü üretimi 2015 yılına göre %34,61 oranında artmıştır. 2015 2016 2017 Toplamdaki Payı 2015-2017 Değişim Ödemiş 1.487 1.533 2.002 0,15% 34,61% İzmir 20.759 21.015 23.985 1,78% 15,54% Ege 115.174 112.651 122.180 9,09% 6,08% Türkiye 1.177.228 1.160.413 1.344.779 14,23% SÜT ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ ÜRETİM Ülkemizde üretimi gerçekleştirilen süt ürünlerinin toplam üretimi 2015 yılına göre %9,47 oranında artmıştır. En yüksek üretim gerçekleştirilen ürün İçme Sütüdür ve İçme Sütü üretim miktarı 2015 yılına göre %12,35 oranında artmıştır. İkinci sırada bulunan yoğurtun üretimi ise %4,38 oranında yükselmiştir. En yüksek artış görülen ürün ise %187 ile Kremadır. Ürün 2015 2016 2017 2015-2017 Değişim İçme Sütü (Isıl İşlem Görmüş) 1.378.601 1.444.979 1.548.881 12,35% Yoğurt 1.123.017 1.173.577 1.172.195 4,38% Ayran 626.831 684.527 717.335 14,44% İnek Peyniri 637.642 638.407 662.151 3,84% Yağsız Süt Tozu 66.158 78.229 87.732 32,61% Tereyağı 51.832 57.610 59.450 14,70% Süt Tozu (Tam Yağlı, Yarım Yağlı, Kaymak Tozu) 46.350 45.964 45.238-2,40% Krema 12.068 14.337 34.663 187,23% Kaymak (Isıl İşlem Görmüş) 32.099 31.856 32.905 2,51% Diğer Peynir 28.297 22.580 27.759-1,90% Konsantre Süt 5.662 2.598 (1)* (1)*: Gizli Veri DIŞ TİCARET Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 23

SÜT VE KREMA (KONSANTRE EDİLMEMİŞ, İLAVE ŞEKER VEYA DİĞER TATLANDIRICI MADDE İÇERMEYEN) İHRACAT (DOLAR) Ülkemizin 2017 yılı konsantre edilmemiş süt ve krema ihracatının %50 si Katar a gerçekleştirilmiştir. 2016 yılında 12.461 Dolar olan ihracat çok yüksek bir artışla 14,2 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Irak %29,9 luk pay ile ihracatımızda ikinci sırada yer almaktadır. Ancak 2016 yılına göre ihracat rakamımız %12,21 azalma göstermiştir. İhracatımızda üçüncü sırada yer alan Libya nın payı %8,66 dır. Libya ya ihracat da %35,22 oranında düşmüştür. Toplamda konsantre edilmemiş süt ihracatımız %71 oranında artış göstermiştir. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Katar 18.562 12.461 14.259.160 50,02% 114.330,30% Irak 11.194.135 9.707.751 8.522.409 29,90% -12,21% Libya 1.506.251 3.809.267 2.467.478 8,66% -35,22% Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 1.219.045 1.006.116 963.009 3,38% -4,28% Moritanya 429.341 463.246 628.605 2,21% 35,70% Azerbaycan 859.742 408.806 217.528 0,76% -46,79% Afganistan 23.798 38.666 172.592 0,61% 346,37% Gürcistan 119.623 110.565 162.810 0,57% 47,25% Suriye 955.499 283.227 158.506 0,56% -44,04% Türkmenistan 394.144 302.554 157.492 0,55% -47,95% BAE 94.512 81.002 103.945 0,36% 28,32% Pakistan 86.463 0,30% Tayvan 117.537 75.673 0,27% Suudi Arabistan 623.647 30.993 73.703 0,26% 137,81% Filistin Devleti 31.518 46.662 70.337 0,25% 50,74% Kuveyt 48.165 66.862 65.413 0,23% -2,17% İsrail 25.759 14.478 63.506 0,22% 338,64% Ürdün 30.156 30.520 55.390 0,19% 81,49% Somali 2.236 1.252 40.826 0,14% 3.160,86% Singapur 10.874 14.560 34.902 0,12% 139,71% Kosova 16.159 29.119 25.221 0,09% -13,39% Mersin Serbest Bölgesi 8.725 21.523 0,08% Yemen 34.437 27.201 21.144 0,07% -22,27% Bahreyn 29.609 25.172 14.125 0,05% -43,89% Umman 18.446 11.756 11.214 0,04% -4,61% İran 3.471 9.161 7.647 0,03% -16,53% Vietnam 15.147 5.283 0,02% -65,12% Tanzanya 7.544 4.277 0,02% -43,31% İzmir Serbest Bölgesi 52.242 8.865 3.579 0,01% -59,63% Ege Serbest Bölgesi 23.171 2.531 0,01% Rusya Federasyonu 194 2.072 0,01% 968,04% Kazakistan 2.304 586 1.527 0,01% 160,58% Kırgızistan 16.508 2.030 1.450 0,01% -28,57% Bursa Serbest Bölgesi 9.984 7.606 1.447 0,01% -80,98% Zambia 1.259 0,00% Sudan 3.840 864 0,00% Almanya 1.338 1.910 848 0,00% -55,60% Mali 1.113 1.104 695 0,00% -37,05% Tayland 661 0,00% Lübnan 3.936 359 0,00% -90,88% 24 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

Gambiya 115 0,00% Mısır 218.711 25.200 0,00% -100,00% Cibuti 5.640 6.240 0,00% -100,00% Senegal 17.399 5.582 0,00% -100,00% Kamerun 4.147 0,00% -100,00% Kongo Demokratik Cumhuriyeti 540 1.620 0,00% -100,00% ABD 1.398 0,00% -100,00% Özbekistan 4.168 1.200 0,00% -100,00% Seyşeller 49.078 1.174 0,00% -100,00% Kongo 6.673 598 0,00% -100,00% İtalya 113 0,00% -100,00% Güney Afrika Cumhuriyeti 41.868 0,00% Gabon 13.370 0,00% Gana 3.375 0,00% Maldivler 2.247 0,00% Mauritius 1.870 0,00% Toplam 18.290.830 16.627.591 28.507.588 71,45% İTHALAT (DOLAR) Ülkemizin Konsantre edilmemiş Süt ve Krema ithalatı çok düşük seviyelerde gerçekleşmektedir ve KKTC ithalatta ilk sırada yer almaktadır. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 1.524.163 1.340.856 1.788.262 99,99% 33,37% Fransa 112 0,01% Irak 10.438 0,00% -100,00% Libya 39.407 0,00% İran 1.169 0,00% Yeni Zelanda 1.063 0,00% TOPLAM 1.565.802 1.351.294 1.788.374 32,35% SÜT, KREMA (KONSANTRE EDİLMİŞ, İLAVE ŞEKER VEYA DİĞER TATLANDIRICI MADDE İÇERENLER) İHRACAT (DOLAR) Konsantre süt ve krema ihracatında ilk sırada %23,5 lik payıyla Rusya bulunmaktadır. 2015 yılında yaşanan kriz sonrası sıfır noktasına gerileyen ihracat 2016 yılında yükselmeye başlamıştır. 2017 yılında ise 2016 yılına göre %17,68 lik bir gerileme yaşanmıştır. %18,73 lük payla Irak ikinci sıradadır ve 2016 yılına göre ihracat geliri %55,78 artmıştır. Rusya ve Irak ın ardından Bangladeş %13,63 lük payla üçüncü sırada bulunmaktadır. Bangladeş e yapılan ihracat da 2017 yılında bir önceki yıla oranla %19,19 düşmüştür. Toplam ihracat rakamında ise 2016 yılına göre %24,48 lik bir düşüş yaşanmıştır. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Rusya Federasyonu 176 19.028.923 15.663.806 23,50% -17,68% Irak 5.292.378 8.016.168 12.487.851 18,73% 55,78% Bangladeş 2.191.080 11.246.381 9.088.689 13,63% -19,19% Suriye 792.743 6.747.117 6.886.004 10,33% 2,06% Pakistan 3.996.700 10.509.089 3.662.408 5,49% -65,15% Cezayir 32.606 1.174.499 2.660.836 3,99% 126,55% Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 25

Gürcistan 589.642 5.313.891 2.496.160 3,74% -53,03% Japonya 807.100 4.323.650 2.252.075 3,38% -47,91% Mısır 1.177.209 8.570.357 2.163.325 3,25% -74,76% Suudi Arabistan 248.400 283.472 1.531.578 2,30% 440,29% Malezya 1.227.185 1.146.023 1,72% -6,61% Azerbaycan 1.758.500 1.385.569 1.075.643 1,61% -22,37% Katar 604 2.532 918.757 1,38% 36.185,82% Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 553.566 830.953 807.061 1,21% -2,88% Filipinler 1.779.646 629.041 0,94% -64,65% BAE 20.302 1.882.668 400.093 0,60% -78,75% Sudan 106.382 85.000 364.074 0,55% 328,32% Afganistan 4.697 429.003 353.514 0,53% -17,60% Türkmenistan 11.250 410.606 267.248 0,40% -34,91% Mersin Serbest Bölgesi 80.919 237.094 0,36% 193,00% Somali 8.870 214.223 0,32% Ürdün 122.140 347.513 181.974 0,27% -47,64% Libya 95.109 416.368 177.770 0,27% -57,30% Singapur 148.600 163.336 0,25% 9,92% Güney Afrika Cumhuriyeti 139.351 216.743 117.039 0,18% -46,00% Tacikistan 209.786 114.501 0,17% -45,42% Kuveyt 1.890 43.426 64.983 0,10% 49,64% İsrail 90.585 63.282 0,09% -30,14% Filistin Devleti 10.260 54.666 57.946 0,09% 6,00% Özbekistan 7.737 352.151 56.727 0,09% -83,89% Etiyopya 9.200 4.012 54.135 0,08% 1.249,33% Lübnan 1.080 53.153 0,08% 4.821,57% Makedonya 40.050 35.435 0,05% -11,52% Çorlu Avrupa Serbest Bölgesi 5.268 4.825 31.923 0,05% 561,62% Bolivya 31.650 0,05% Tunus 136.738 114.670 28.000 0,04% -75,58% İzmir Serbest Bölgesi 16.620 2.460 27.585 0,04% 1.021,34% Gine 18.971 0,03% Kosova 3.959 8.548 10.737 0,02% 25,61% İran 40.581 6.911 9.990 0,01% 44,55% Yemen 224.900 7.759 0,01% -96,55% Moritanya 5.847 9.615 6.301 0,01% -34,47% Botsvana 5.793 0,01% Arnavutluk 45.422 5.700 0,01% -87,45% Vietnam 4.300 0,01% İstanbul Endüstri ve Tic. Serb. Böl. 2.022 3.984 0,01% 97,03% Bahreyn 2.625 6.989 3.453 0,01% -50,59% Kırgızistan 3.376 25.490 3.192 0,00% -87,48% Mali 3.221 3.150 0,00% Senegal 1.323 31.793 2.760 0,00% -91,32% Umman 2.240 0,00% Almanya 3.085 2.148 0,00% İsveç 2.143 0,00% Bruney 1.940 0,00% Benin 1.551 0,00% ABD 1.260 0,00% Maldivler 1.193 0,00% 26 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

Seyşeller 1.320 590 0,00% -55,30% Kazakistan 280 684.090 470 0,00% -99,93% Bulgaristan 445 0,00% Kongo Demokratik Cumhuriyeti 173 302 0,00% Mozambik 126 217 0,00% 72,22% Hollanda 4.793 Fransa 252 Panama 665.000 Nijerya 87.500 497.000 Kenya 276.000 Tayland 133.000 Moldova 81.800 Tanzanya 3.000 66.500 Nijer 60.000 Madagaskar 43.750 33.125 Burkina Faso 29.920 İsviçre 4.280 Gana 3.235 1.084 Trakya Serbest Bölgesi 6.848 990 Bursa Serbest Bölgesi 1.324 954 İtalya 169 Kamerun 43.750 Ege Serbest Bölgesi 1.742 Moğolistan 400 Toplam 18.397.582 88.271.611 66.665.531-24,48% İTHALAT (DOLAR) Konsantre süt ithalatında ise ilk sırada %66,02 lik payla Almanya bulunmaktadır. Almanya dan yapılan ithalat 2016 yılına göre %21,10 oranında artmıştır. Almanya nın ardından ikinci sırada bulunan Fransa nın payı %27,3 seviyelerindedir. Fransa dan yapılan ithalat 2016 yılına göre %27,40 oranında düşmüştür. Bu iki ülke toplam ithalatın %93 lük kısmını karşılamaktadır. Toplamda ithalat rakamı 2016 yılına göre %15,75 oranında düşmüştür. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Almanya 384.802 293.653 355.610 66,02% 21,10% Fransa 105.485 202.528 147.036 27,30% -27,40% Belçika 25.800 4,79% Hollanda 1.366 565 8.940 1,66% 1.482,30% Suudi Arabistan 6695 907 0,17% -86,45% ABD 1.711 623 367 0,07% -41,09% Irak 41.562-100,00% Rusya Federasyonu 30.835-100,00% İran 2.422-100,00% Libya 22.372 Bosna-Hersek 59.680-100,00% Kanada 321-100,00% Çin 307-100,00% Yeni Zelanda 188-100,00% İtalya 129 Romanya 872 Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 27

Polonya 167 TOPLAM 516.904 639.379 538.660-15,75% SÜTTEN ELDE EDİLEN YAĞLAR, SÜRÜLEREK YENİLEN SÜT ÜRÜNLERİ İHRACAT (DOLAR) Tereyağı ve diğer sütten elde edilen yağların ihracatında %29,23 lük payla ilk sırada Rusya bulunmaktadır. Rusya ya ihracat kriz ortamının ortadan kalkmasıyla çok yüksek bir oranda artmıştır. Rusya nın ardından %20,62 lik payla Irak, %12,53 lük payla KKTC ve %12,06 lık payla Katar gelmektedir. Irak a yapılan ihracat %166,44, KKTC ye yapılan ihracat %28,15, Katar a yapılan ihracat ise %1537,65 oranında artmıştır. Toplamda yapılan ihracat ise 2016 yılına göre %231,34 oranında artmıştır. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Rusya Federasyonu 2.759 29.297 1.972.059 29,23% 6.631,27% Irak 403.809 522.204 1.391.357 20,62% 166,44% Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 804.217 659.412 845.014 12,53% 28,15% Katar 16.225 49.661 813.271 12,06% 1.537,65% Suudi Arabistan 37.335 49.968 500.428 7,42% 901,50% ABD 141.672 116.673 165.699 2,46% 42,02% Azerbaycan 380.100 89.434 155.823 2,31% 74,23% BAE 168.283 95.211 150.883 2,24% 58,47% Gürcistan 96.547 83.176 138.209 2,05% 66,16% Makedonya 93.600 1,39% Kuveyt 18.260 48.821 78.727 1,17% 61,26% Mısır 76.471 1,13% Özbekistan 5.261 74.241 1,10% Türkmenistan 105.933 114.608 71.659 1,06% -37,47% Afganistan 14.410 19.610 36.537 0,54% 86,32% Singapur 40.784 53.987 33.898 0,50% -37,21% Bahreyn 13.024 7.779 29.907 0,44% 284,46% Maldivler 277 17.033 0,25% Suriye 24.078 7.674 14.886 0,22% 93,98% Almanya 1.652 13.131 0,19% 694,85% Kosova 9.133 11.091 10.590 0,16% -4,52% Somali 3.684 9.606 0,14% Belçika 11.616 9.047 0,13% -22,12% Kazakistan 11.139 2.985 6.434 0,10% 115,54% Hong Kong 4.673 3.654 4.889 0,07% 33,80% Japonya 4.880 0,07% Tanzanya 3.947 0,06% Bursa Serbest Bölgesi 28.507 23.575 3.660 0,05% -84,48% Kırgızistan 10.068 3.438 3.503 0,05% 1,89% Moritanya 2.745 0,04% Kamerun 2.421 0,04% Ürdün 6.050 2.363 0,04% -60,94% Nijerya 1.381 0,02% Senegal 4.151 1.245 0,02% -70,01% Şili 1.199 0,02% Filistin Devleti 1.116 0,02% Libya 55.199 4.717 783 0,01% -83,40% 28 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

İzmir Serbest Bölgesi 780 0,01% Mali 625 0,01% Sudan 435 0,01% İran 122 407 0,01% 233,61% Macaristan 1.275 366 0,01% -71,29% Mersin Serbest Bölgesi 366 0,01% Gine 816 1.809 302 0,00% -83,31% Tacikistan 904 1.425 172 0,00% -87,93% Avusturya 8.466-100,00% Lübnan 1.440-100,00% Kongo 19.979 1.001-100,00% Etiyopya 16.533 Ege Serbest Bölgesi 12.352 Gana 11.546 Umman 2.291 Ekvator Ginesi 1.281 Toplam 2.461.079 2.035.982 6.746.095 231,34% İTHALAT (DOLAR) Tereyağı ve diğer sütten elde edilen yağların ithalatında %46,15 ile Ukrayna ilk sırada yer almaktadır. Ukrayna yı %22,72 ile Belarus ve %9,48 ile Yeni Zelanda izlemektedir. Ukrayna dan yapılan ithalat 2017 yılında 2016 yılına göre %955,67 gibi yüksek bir oranda artış göstermiştir. İkinci sırada yer alan Belarus ile ithalat 2017 yılında başlamıştır. Yeni Zelanda dan yapılan ithalat ise 2016 yılına göre %69,35 oranında düşmüştür. Toplamda yapılan ithalat da ise 2016 yılına göre %1,36 oranında artış görülmüştür. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Ukrayna 2.256.899 2.021.680 21.342.330 46,15% 955,67% Belarus 10.506.879 22,72% Yeni Zelanda 30.276.646 14.302.350 4.383.798 9,48% -69,35% İrlanda 11.200.682 12.298.784 3.580.398 7,74% -70,89% İsviçre 5.107.149 4.588.334 1.968.645 4,26% -57,09% Belçika 4.898.008 3.380.211 1.278.138 2,76% -62,19% Fransa 1.042.215 626.918 656.800 1,42% 4,77% Finlandiya 58.757 927.157 646.818 1,40% -30,24% Uruguay 1.084.631 518.989 1,12% Polonya 107.280 1.491.045 449.971 0,97% -69,82% Portekiz 3.029.814 680.049 245.102 0,53% -63,96% Almanya 2.425.536 999.752 189.272 0,41% -81,07% Hollanda 3.504.571 960.994 154.962 0,34% -83,87% Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 1.860.108 683.463 106.406 0,23% -84,43% İtalya 473.710 91.627 0,20% Bosna-Hersek 1.407.858 74.979 0,16% -94,67% Suudi Arabistan 52.494 0,11% İran 8.118 14.840 0,00% -100,00% Macaristan 706 0,00% -100,00% ABD 376.105 0,00% Libya 33.619 0,00% Irak 15.449 0,00% Danimarka 645.074 0,00% -100,00% Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 29

Birleşik Krallık 864.432 316.533 0,00% -100,00% Avustralya 3.672.721 192.365 0,00% -100,00% İspanya 97.247 90.797 0,00% -100,00% Bulgaristan 75.247 0,00% TOPLAM 72.468.944 45.628.910 46.247.608 1,36% PEYNİR VE PIHTILAŞMIŞ ÜRÜNLER İHRACAT (DOLAR) Peynir ve diğer pıhtılaşmış ürünler grubunda yapılan ihracatta Irak %28,11 lik payla ilk sırada yer almaktadır. Irak ın ardından %24,36 ile Suudi Arabistan bulunmaktadır. Bu iki ülkeye yapılan ihracat toplam ihracatın %52 lik kısmını oluşturmaktadır. Üçüncü sırada yer alan Kuveyt in payı %7,81 dir. Irak a yapılan ihracat 2016 yılına göre %13,70 düşerken Suudi Arabistan ve Kuveyt e yapılan ihracat ise hemen hemen aynı seviyelerde kalmıştır. Diğer ürünlerde olduğu gibi peynir ihracatında da Katar a yapılan ihracattaki artış yüksek seviyelerde gerçekleşmiştir. Toplam peynir ihracatı ise 2016 yılına göre %2,36 oranında artmıştır. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Irak 49.072.566 50.050.919 43.192.620 28,11% -13,70% Suudi Arabistan 43.936.971 37.382.735 37.429.709 24,36% 0,13% Kuveyt 13.399.950 11.836.518 11.995.044 7,81% 1,34% BAE 9.664.333 10.237.662 10.582.817 6,89% 3,37% Katar 3.507.408 3.517.969 9.945.892 6,47% 182,72% Ürdün 9.623.004 5.135.360 6.911.560 4,50% 34,59% Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 5.814.679 5.868.013 5.719.245 3,72% -2,54% ABD 3.029.984 3.151.985 3.360.103 2,19% 6,60% Lübnan 2.611.006 5.223.103 3.209.179 2,09% -38,56% Mersin Serbest Bölgesi 3.347.485 3.653.411 2.784.734 1,81% -23,78% Suriye 1.119.563 612.233 2.492.262 1,62% 307,08% Bahreyn 2.388.170 2.150.571 2.281.263 1,48% 6,08% İsrail 286.298 484.047 2.089.847 1,36% 331,74% Güney Kore 268.020 1.904.025 1,24% 610,40% Umman 1.184.544 1.362.540 1.479.135 0,96% 8,56% Azerbaycan 3.492.598 1.278.858 1.415.223 0,92% 10,66% Libya 2.681.757 1.992.041 935.305 0,61% -53,05% Gürcistan 848.353 900.448 875.263 0,57% -2,80% Türkmenistan 1.302.764 1.292.351 813.270 0,53% -37,07% Pakistan 63.921 710.273 0,46% 1.011,17% Rusya Federasyonu 1.356.218 90.492 500.838 0,33% 453,46% Tayland 303.219 0,20% Mısır 1.469.082 705.126 300.806 0,20% -57,34% Filistin Devleti 43.233 143.060 237.045 0,15% 65,70% Singapur 219.649 292.635 218.898 0,14% -25,20% Afganistan 131.542 122.576 191.174 0,12% 55,96% Gana 37.750 67.784 186.693 0,12% 175,42% Etiyopya 74.719 221.717 185.005 0,12% -16,56% Sudan 143.807 0,09% Kosova 110.704 118.833 136.464 0,09% 14,84% Belçika 15.401 119.142 0,08% 673,60% Japonya 89.377 98.295 112.313 0,07% 14,26% Almanya 1.676 355.454 104.381 0,07% -70,63% 30 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

Yemen 178.851 75.354 96.029 0,06% 27,44% Kırgızistan 124.047 60.369 94.458 0,06% 56,47% Somali 7.365 19.440 88.756 0,06% 356,56% Hong Kong 28.651 36.501 84.140 0,05% 130,51% Moritanya 20.277 62.551 0,04% 208,48% Vietnam 55.050 0,04% Özbekistan 93.574 72.462 53.208 0,03% -26,57% Kongo Demokratik Cumhuriyeti 15.537 16.457 35.078 0,02% 113,15% Kazakistan 37.595 9.665 34.326 0,02% 255,16% Maldivler 1.008 2.110 28.067 0,02% 1.230,19% Bursa Serbest Bölgesi 83.942 88.819 26.122 0,02% -70,59% Senegal 40.398 22.166 0,01% -45,13% Malezya 4.385 20.080 0,01% 357,92% Tacikistan 9.436 14.452 15.818 0,01% 9,45% Yeni Zelanda 13.467 10.483 0,01% -22,16% Çorlu Avrupa Serbest Bölgesi 9.025 0,01% Fas 20.592 4.490 7.355 0,00% 63,81% İzmir Serbest Bölgesi 12.681 4.211 6.986 0,00% 65,90% Kamerun 5.899 0,00% Nijerya 7.563 2.550 0,00% Tanzanya 2.135 0,00% Kongo 43.025 18.791 1.413 0,00% -92,48% Gine 2.155 1.405 1.313 0,00% -6,55% İran 4.512 763.159 1.191 0,00% -99,84% Mauritius 1.178 0,00% Macaristan 12.677 952 0,00% -92,49% Hindistan 830 0,00% Sierra Leone 562 0,00% Mali 3.933 435 0,00% -88,94% Ege Serbest Bölgesi 23.491 4.020 338 0,00% -91,59% Birleşik Krallık 23.799 18.296 0,00% -100,00% Fransa 161-100,00% Avusturya 83.750-100,00% Bangladeş 6.440-100,00% Kotdivuar 681-100,00% Burkina Faso 603-100,00% Mozambik 125-100,00% Bosna-Hersek 10.887 Ekvator Ginesi 2.506 Toplam 161.576.600 150.090.976 153.635.048 2,36% İTHALAT (DOLAR) Peynir ithalatının ise ilk sırasında %45,37 ile KKTC gelmektedir. KKTC den yapılan ithalatın temelinde KKTC ye yapılan ambargo nedeniyle uluslararası ticaretin Türkiye üzerinden yapılması bulunmaktadır. KKTC ye özgü bir ürün olan Hellim peyniri özellikle Arap ülkeleri tarafından tercih edilen bir üründür. KKTC nin ardından ikinci sırada İrlanda bulunmaktadır ve ithalattaki payı %15,92 dir. Üçüncü sırada ise %14,02 ile Birleşik Krallık bulunmaktadır. KKTC den yapılan ithalat %12,67 oranında düşerken, İrlanda dan yapılan ithalat %23,92, Birleşik Krallık tan yapılan ithalat ise %32,82 oranında artmıştır. Toplam peynir ithalatımız ise 2016 yılına göre %1,16 seviyelerinde artmıştır. Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 31

Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 21.285.339 19.521.310 17.048.405 45,37% -12,67% İrlanda 6.978.581 4.826.261 5.980.835 15,92% 23,92% Birleşik Krallık 1.009.035 3.965.839 5.267.604 14,02% 32,82% İtalya 3.655.327 2.134.041 2.581.993 6,87% 20,99% Almanya 1.768.347 599.242 1.470.555 3,91% 145,40% Hollanda 1.844.358 1.139.664 1.050.059 2,79% -7,86% Polonya 369.305 913.546 930.988 2,48% 1,91% Danimarka 1.648.361 1.123.992 914.037 2,43% -18,68% Letonya 545.642 665.284 818.582 2,18% 23,04% Fransa 573.780 385.290 458.720 1,22% 19,06% Yeni Zelanda 2.611.022 1.555.804 408.268 1,09% -73,76% Litvanya 225.129 0,60% Macaristan 7.546 118.284 0,31% 1467,51% Estonya 112.110 0,30% Çekya 77.929 0,21% Güney Kore 76.379 0,20% Irak 5.266 124.137 37.905 0,10% -69,47% İspanya 13.383 167.630 202 0,00% -99,88% BAE 110 0,00% Lübnan 61.422 0,00% Libya 46.620 0,00% Belçika 22.942 0,00% İsviçre 18.788 0,00% -100,00% Finlandiya 803.507 0,00% Bosna-Hersek 95.563 0,00% Çin 2.907 0,00% Romanya 1.332 0,00% Bulgaristan 200 0,00% TOPLAM 43.342.239 37.148.374 37.578.094 1,16% YAYIK ALTI SÜT, PIHTILAŞMIŞ SÜT VE KREMA, YOĞURT, KEFİR VEYA DİĞER FERMENTE EDİLMİŞ VEYA ASİTLİĞİ ARTTIRILMIŞ SÜT VE KREMA İHRACAT (DOLAR) Ülkemizin Kefir, Yoğurt gibi fermente süt ürünleri ihracatında ilk sırada %38,82 lik payla Suudi Arabistan bulunmaktadır. Suudi Arabistan ı %30,32 ile Katar, %6 ile Irak izlemektedir. Suudi Arabistan a ihracat rakamları %2,21 gibi bir oranla düşerken Katar a yapılan ihracat ise %1.916,37 gibi ciddi bir oranda yükseliş göstermiştir. Irak a yapılan ihracat ise %12,76 oranında düşmüştür. Toplam ihracat rakamımız ise %45,87 oranında artmıştır. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Suudi Arabistan 7.420.611 6.402.988 6.261.197 38,82% -2,21% Katar 361.831 242.542 4.890.534 30,32% 1.916,37% Irak 2.841.776 1.109.268 967.696 6,00% -12,76% BAE 322.689 803.905 953.748 5,91% 18,64% Kuveyt 1.123.613 812.224 786.427 4,88% -3,18% Gürcistan 509.863 470.024 626.833 3,89% 33,36% Ürdün 217.001 36.460 471.504 2,92% 1.193,21% 32 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 294.375 326.439 403.854 2,50% 23,71% Türkmenistan 26.110 45.447 234.172 1,45% 415,26% Bursa Serbest Bölgesi 197.748 213.607 104.502 0,65% -51,08% Umman 2.638 103.982 0,64% 3.841,70% Libya 226.430 330.580 82.751 0,51% -74,97% Bahreyn 102.365 70.569 68.655 0,43% -2,71% Afganistan 19.695 50.574 0,31% 156,79% Azerbaycan 135.504 71.853 31.248 0,19% -56,51% Mersin Serbest Bölgesi 59.468 30.618 24.129 0,15% -21,19% Maldivler 5.093 20.208 0,13% 296,78% İsrail 3.818 13.039 0,08% 241,51% Kosova 9.943 8.884 12.760 0,08% 43,63% Filistin Devleti 9.989 0,06% ABD 19.083 22.988 3.231 0,02% -85,94% Suriye 379.671 3.215 2.177 0,01% -32,29% Hong Kong 408 1.995 0,01% Yeni Zelanda 806 0,00% Lübnan 142 594 0,00% 318,31% Özbekistan 322 0,00% Nijerya 108 0,00% İtalya 0 103 0,00% Almanya 656 440 0 Senegal 9.321 Gana 8.400 Moritanya 2.361 Macaristan 1.979 Kongo 652 133 Mısır 56.660 119 Hollanda 21.802 Yemen 4.385 Kazakistan 4.265 Yunanistan 3.597 Kırgızistan 1.437 Rusya Federasyonu 1.325 Ege Serbest Bölgesi 886 Tanzanya 501 İran 229 İsveç 218 Makedonya 125 Sudan 102 Toplam 14.345.329 11.055.750 16.127.138 45,87% İTHALAT (DOLAR) Fermente süt ürünlerinin ithalatında 2017 yılında %50,57 lik payla Fransa ilk sırada yer almıştır. %39,65 ile Almanya ikinci sıradadır. Bu iki ülkeden yapılan ithalat toplam ithalatın %90 lık kısmını oluşturmaktadır. 2015 yılında neredeyse tüm ithalatın yapıldığı Polonya dan ise 2017 yılında ithalat gerçekleştirilmediği görülmektedir. 2017 yılında toplam ithalatımız 2016 yılına göre %145,82 artarken 2015 yılına göre ise %69,3 oranında düşmüştür. Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 33

Ülke 2015 2016 2017 Payı Fransa 153.010 50,57% 2016-2017 Değişim Almanya 101.527 38.484 119.956 39,65% 211,70% Katar 26.874 8,88% İsviçre 2.872 4.673 2.733 0,90% -41,52% İtalya 6.267 0,00% Polonya 873.956 78.832 0,00% -100,00% Macaristan 1.097 0,00% -100,00% TOPLAM 984.622 123.086 302.573 145,82% PEYNİR ALTI SUYU VE TABİİ SÜT BİLEŞENLERİNDEN İBARET DİĞER ÜRÜNLER İHRACAT (DOLAR) Peynir altı suyu ve diğer ürünler grubunda ihracatımızda ilk sırada %20,20 lik payla Mısır gelmektedir. İkinci sırayı ise %13,7 ile Hindistan almaktadır. Mısır ve Hindistan ın ardında %10,24 ile Pakistan gelmektedir. Bu üç ülkeye yapılan ihracat sırasıyla %102,55, %307,23 ve %60,55 oranında artmıştır. Peynir Altı Suyu ihracatında dikkat çeken ihracat yapılan ülkelerin düşük gelir seviyesine sahip ülkeler olmasıdır. 2017 yılı toplam Peynir altı suyu ihracatı ise bir önceki yıla göre %52,27 oranında artmıştır. Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Mısır 2.961.916 3.072.897 6.224.027 20,20% 102,55% Hindistan 252.403 1.036.324 4.220.247 13,70% 307,23% Pakistan 2.261.391 1.964.383 3.153.858 10,24% 60,55% Bangladeş 3.055.393 2.311.406 2.506.670 8,14% 8,45% Filipinler 1.874.493 1.072.901 2.005.928 6,51% 86,96% Singapur 286.150 990.050 1.505.072 4,89% 52,02% Rusya Federasyonu 521.041 1.170.769 3,80% 124,70% Vietnam 419.194 532.846 1.156.363 3,75% 117,02% Togo 957.100 3,11% Cezayir 488.055 921.281 902.818 2,93% -2,00% Suriye 277.210 513.911 670.898 2,18% 30,55% Suudi Arabistan 529.801 295.435 623.111 2,02% 110,91% Özbekistan 124.738 111.808 519.048 1,68% 364,23% Türkmenistan 441.984 367.524 504.989 1,64% 37,40% Ürdün 308.431 221.954 438.861 1,42% 97,73% Japonya 2.207.881 3.884.079 304.075 0,99% -92,17% Sri Lanka 56.085 90.090 301.060 0,98% 234,18% İran 159.245 499.810 281.915 0,92% -43,60% BAE 589.849 182.760 275.303 0,89% 50,64% Yemen 37.950 7.125 250.264 0,81% 3412,48% Tunus 156.703 153.820 231.278 0,75% 50,36% Gürcistan 850 62.705 213.560 0,69% 240,58% Tayvan 211.428 0,69% Sudan 135.075 103.609 201.505 0,65% 94,49% Libya 110.329 81.048 194.435 0,63% 139,90% Azerbaycan 175.076 158.421 167.931 0,55% 6,00% Fas 25.596 144.886 0,47% Nepal 55.000 44.200 141.150 0,46% 219,34% 34 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

İsrail 201.550 163.738 136.975 0,44% -16,35% Tayland 287.500 106.625 126.490 0,41% 18,63% Benin 67.906 116.923 0,38% 72,18% Kosova 123.779 58.047 116.571 0,38% 100,82% Güney Kore 142.575 112.060 0,36% Arnavutluk 104.956 79.160 104.380 0,34% 31,86% Bahreyn 87.015 61.453 98.790 0,32% 60,76% Umman 24.200 65.000 0,21% Afganistan 27.310 54.625 0,18% 100,02% Kırgızistan 24.402 8.350 52.135 0,17% 524,37% Myanmar 225.000 49.085 0,16% Kamerun 8.000 45.125 0,15% 464,06% Kongo Demokratik Cumhuriyeti 17.040 39.442 0,13% 131,47% Filistin Devleti 171.655 90.300 31.600 0,10% -65,01% Nijerya 14.000 28.440 0,09% Kotdivuar 9.600 28.180 0,09% 193,54% Senegal 26.251 11.601 20.720 0,07% 78,61% Kazakistan 2.916 19.679 0,06% 574,86% Çin 17.300 0,06% Makedonya 20.050 26.506 16.439 0,05% -37,98% Lübnan 15.884 0,05% Tacikistan 53.615 8.000 0,03% Çorlu Avrupa Serbest Bölgesi 1.390 1.011 7.547 0,02% 646,49% İstanbul Endüstri ve Tic. Ser. Böl. 7.241 13.640 5.892 0,02% -56,80% Ukrayna 5.250 0,02% Mauritius 3.300 0,01% Irak 57.125 20.519 3.240 0,01% -84,21% Trakya Serbest Bölgesi 128 1.104 0,00% Malezya 141.844 190.466 0,00% -100,00% Birleşik Krallık 232.633 0,00% Almanya 2.416 0,00% Danimarka 0,00% Finlandiya 0,00% Fransa 0,00% Etiyopya 92.981 55.350 0,00% -100,00% Hollanda 45.500 10.350 0,00% -100,00% Mersin Serbest Bölgesi 720 1.310 0,00% -100,00% Kuveyt 14.825 0,00% Liberya 900 0,00% Genel Toplam 19.095.049 20.232.626 30.808.725 52,27% İTHALAT (DOLAR) Peynir altı suyu ithalatında ilk sırada %64,41 ile Almanya bulunmaktadır. Almanya yı %12,10 ile Fransa izlemektedir. Finlandiya ise %9,97 lik payla üçüncü sırada bulunmaktadır. Almanya dan yapılan ithalat %1.549,93 gibi yüksek bir oranda artış göstermiştir. Fransa dan yapılan ithalat ise %64,74 oranında düşmüştür. Finlandiya dan ithalat da Fransa gibi %65,81 oranında düşüş göstermiştir. 2017 yılı toplam ithalatı ise 2016 yılına göre %20,66 oranında artmıştır. Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 35

Ülke 2015 2016 2017 Payı 2016-2017 Değişim Almanya 125.674 88.565 1.461.260 64,41% 1549,93% Fransa 1.072.655 778.550 274.478 12,10% -64,74% Finlandiya 593.162 661.726 226.258 9,97% -65,81% Birleşik Krallık 194.971 164.237 171.994 7,58% 4,72% Danimarka 233.145 159.913 113.074 4,98% -29,29% Malezya 21.445 0,95% Ukrayna 13.078 0,00% -100,00% Singapur 122.040 0,00% Suudi Arabistan 108.535 0,00% Hollanda 243 14.020 0,00% -100,00% Etiyopya 0,00% Mersin Serbest Bölgesi 0,00% İsviçre 72.385 0,00% ABD 114 0,00% TOPLAM 2.522.924 1.880.089 2.268.509 20,66% 36 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

SEKTÖR SORUNLARI GİRDİ MALİYETLERİNİN YÜKSEKLİĞİ Hayvancılık ve süt ürünleri üreticiliğinde kullanılan girdilerin büyük bir kısmı ithal ürünlerden oluşmaktadır. İthal ürünlerdeki fiyat artışlarına bağlı olarak birim maliyetler yükselmektedir. Bu artışlara rağmen devlet destekleri yetersiz kalmakta, üreticiler mümkün olduğunca daha düşük maliyetli girdilere yönelmekte, bu da ürün kalitesinde düşüklüğe neden olmaktadır. BELİRLENEN TAVAN FİYATLARIN GİDERLERİ KARŞILAMIYOR OLUŞU Süt ile ilgili belirlenen tavan fiyat girdi maliyetlerine paralel şekilde güncellenmemektedir. Buna bağlı olarak çiftliklerde birim maliyeti düşürmeye yönelerek ya hayvan kesimine ya da düşük kaliteli ürün kullanımına yönelmektedir. Tüm bu yöneliş de ürün miktarı ve kalitesine yansımaktadır. KALİFİYE PERSONEL BULUNAMAMASINDAN KAYNAKLI SIKINTILAR Özellikle bölgemizde hayvan bakıcılığı konusunda yetkin personel bulmak çiftliklerde ciddi bir sıkıntı olarak görülmektedir. Yetiştirilen personel ise daha rahat ve daha yüksek maaşlı iş bulmak amacıyla zamanla sektörden uzaklaşmaktadır. ÜRÜN SINIFLANDIRMASI YAPILMAMASINDAN ÖTÜRÜ YÜKSEK KALİTELİ ÜRÜNLERİN TEŞVİK EDİLMEMESİ Devlet tarafından verilen desteklerde herhangi bir ürün sınıflandırması bulunmamasından ötürü süt üretiminde kalite arayışı bulunmamaktadır. Ürün kalitesine uygun olarak teşvik sisteminin oluşturulması, üretimde kalite artışını sağlayacaktır. SICAK BÖLGELERDE SICAK STRESİ NEDENİYLE SÜT VERİMİNİN DÜŞÜYOR OLMASI Yerli ırkların yerini alan kültür ırkları özellikle Avrupa menşeili ırklardan seçilmektedir. Ancak daha soğuk iklimlerde yaşamaya uygun gelişen bu ırklar bölgemizde yaz aylarında sorun yaşamakta ve verim düşüklüğüne neden olmaktadır. Küresel ısınmadan ötürü gittikçe ısınan bölgemizde daha sonraki yıllarda bu sorunun daha da artacağı aşikardır. Bu nedenle seçilen ırkların bölge koşullarına uygun olarak seçilmesi ve özellikle yerli ırkların ıslahına yönelik çalışmaların ivedilikle gerçekleştirilmesi önem taşımaktadır. KOOPERATİFLEŞMENİN ÖZENDİRİLMEMESİ Özellikle küçük işletmelerin bir araya getirilerek güç birliği yaratmalarını sağlamak üzere kooperatifçiliğin özendirilmesi, hem işletmeler hem de ülke ekonomisi açısından çok büyük önem taşımaktadır. Kooperatiflere tanınacak avantajlı imkanlar ile birlikte kooperatif üyelerini korumaya ve geliştirmeye yönelik de gerekli tedbirlerin alınması, kooperatifçiliğe inancın sağlanması ve artırılması açısından önem taşımaktadır. ÇİFTLİKLERDE UZMANLIK SINIFLANDIRMASININ YAPILMAMASI Ülkemizde bulunan hayvancılık işletmelerinde bir uzmanlık sınıflandırması bulunmamaktadır. Damızlık besiciliği ve süt besiciliği yapan işletmelerin sadece kendi alanlarına odaklanması önem taşımaktadır. Süt besiciliği yapan işletmeler, aynı zamanda çiftliklerinde doğan hayvanları da bakıp büyütmeye kaynak ayırmaktadır. Bu konuda Avrupa da uygulanan yöntemlerin incelenerek ülkemize uygun hale getirilmesi işletmelerin kaynak kullanımında daha verimli hareket edebilmelerini sağlayacaktır. HAYVAN, ÜRÜN VE HAMMADDE NAKLİYESİ İLE İLGİLİ SORUNLAR Nakliye giderlerinin yükselmesi nedeniyle hayvan, ürün ve hammadde temini ile pazarlama giderlerinde ciddi anlamda artış söz konusudur. Özellikle saman gibi yemlerin temininde nakliye masrafı alınan üründen çok daha yüksek olabilmektedir. Bu nedenle üreticilerin nakliye giderleri konusunda da desteklenmesi önemli bir konu olarak göze çarpmaktadır. DENETİMLERİN YETERLİ DÜZEYDE YAPILMAMASI Hayvancılık, süt ve süt ürünleri üretimi yapılan işletmelerde yeterli denetimin olmaması insan sağlığını önemli düzeyde olumsuz biçimde etkilemektedir. Özellikle bulaşıcı hastalıklara karşı baskın denetimler gerçekleştirilmesi, maliyetleri düşürmek amacıyla mevzuata uygun olmayan şekilde yapılan üretimin önüne geçilmesinde önem arzetmektedir. Bu tip işletmeler hem insan Ö d e m i ş T i c a r e t B o r s a s ı 37

sağlığını tehdit etmekte hem de haksız rekabete yol açmaktadır. Ayrıca bu denetimlerin kaçak üretim yapan işletmeler ile kaçak yollarla yurt içine sokulan hayvanların tespitine de katkı sağlayacaktır. 38 S ü t v e S ü t Ü r ü n l e r i S e k t ö r R a p o r u

www. ot b. or g. t r odemi s t b@t obb. or g. t r Sar açoğl ucd.at as oyi ş hanıno: 3/ 210211 Ödemi ş/i z mi r T ür ki ye T el. :+902325451378 F aks:+902325452438