DÖRDÜNCÜ KISIM EKİM VE SAYIM BEYANI I-MADDE METNİ: Ekim sayım beyanı: Madde 243 (Değişik : 19/2/1963-205/16 md.)(4444 sayılı Kanunun 13/C-7 maddesiyle değişen ibare Yürürlük; 14.8.1999 ) Zirai işletmeleri, Gelir Vergisi Kanununun 54 üncü maddesinde yazılı işletme büyüklüklerinin üstünde bulunan çiftçiler,* zirai işletmelerinin (Gezici hayvancılıkta kışlaklarının) bulundukları köy ve mahallelerin muhtarlıklarına müracaatla ekim sayım beyanında bulunurlar. 1. Çiftçinin soyadı ve adı; 2. Çiftçinin ikametgah adresi; 3. Zirai işletmenin (Gezici hayvancılıkta kışlaklarının) bulunduğu yer; 4. Ekimde: Geçen yılın Ekim ayı sonundan beyanın yapıldığı yılın Kasım ayı başına kadar ekilen arazinin genişliği ve ekimin nev'i; 5. Hayvancılıkta: Beslenen hayvanların cins ve miktarları; 6. Meyvacılıkta: İcabına göre, meyva verebilecek hale gelmiş ağaç sayısı veya bunların dikili bulunduğu arazinin genişliği; Adi ortaklıklarda beyanın ortaklardan biri aile reisi beyanında aile rsisi tarafından yapılması kafidir. Bu takdirde diğer ortaklarla eş ve çocukların ad ve soyadları, ikametgah adresleri ve hisseleri beyanda bulunan tarafından deftere yazdırılır. Ekim ve sayım beyanı her yılın Kasım ayında yapılır. Maliye Bakanlığı iklim şartları bakımından özellik gösteren illerde beyan süresini değiştirebilir. Ekim ve sayım beyanları sözlü veya yazılı olabilir. Beyanlar, beyanı yapanlar tarafından imza veya mühürle tasdik edilir. Beyan varakaları iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası beyan süresinin sonundan itibaren 15 gün içinde ilgili vergi dairesine makbuz karşılığında teslim edilir. Kayıt işlerini kendi imkanları ile tekemmül ettiremiyecek durumda olan muhtarlıklara valiliklerce gerekli yardımda bulunulur. (*) (Değişmeden önceki ibare) Ziraat işletmeleri, Gelir Vergisi Kanununun 12'nci maddesine göre hasılat bildirimine esas alınan ölçülerin üstünde bulunan çiftçiler, İlgili tebliğler: 52,53,62 II-AÇIKLAMA VEYORUM: A-GENEL AÇIKLAMA.: 1-Ekim ve Sayım Beyanının Şumulü ve Beyanın Yapılacağı Yer : Maddede belirtildiği gibi, Zirai işletmeleri, Gelir Vergisi Kanununun 54 üncü maddesinde yazılı işletme büyüklüklerinin üstünde bulunan çiftçiler, yani zirai kazancını gerçek usulde tespit eden zirai işletmelerinin (Gezici hayvancılıkta kışlaklarının) bulundukları köy ve mahallelerin muhtarlıklarına müracaatla ekim sayım beyanında bulunmaları gerekir. 4369 sayılı Kanunla değişmeden önce G.V.K. nun 12.nci ve 13.ncü maddelerinde yazılı yıllık satış tutarları ve işletme büyüklüğü ölçüleri küçük çiftçi muaflığının tayininde dikkate alınmaktaydı. Bu maddelerde belirtilen hadleri geçenler, küçük çiftçi muaflığını kaybetmekte ve zirai kazançları götürü gider esasına göre vergilendirilmekte idi. Götürü gider esasına göre zirai kazançların vergilendirilmesi, hatış hasılatından, Gayrimenkul sermaye iradında olduğu gibi, belli bir oranda örneğin % 70 gibi bir gider indirildikten sonra, kalan
2 kısım üzerinden de faiz ve arazi kirası gibi giderler indirilir sonra vergi oranı uygulanmak suretiyle vergilendirilmekte idi. Zirai kazançların gerçek usulde vergilendirilmesi ise, yıllık hasılat tutarının, belli hadleri geçmesi halinde yapılmakta idi. 4369 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, küçük çiftçi muaflığı kaldırılmış, çiftçilerin satış hasılatlarının tutarına bakılmaksızın elde ettikleri ürün bedelinin tamamı için stopaj getirilmiş ve bu stopaj nihai vergileme olmuştur. Ayrıca yapılan değişiklikle, GVK. nun 12.nci maddesi 4369 sayılı Kanunun 82/3-a maddesiyle 1.1.1998 tarihinden geçerli olmak üzere, yürürlükten kaldırılmış ve bu maddede yazılı işletme büyüklüğü ölçüsü aynı Kanunun 54.ncü maddesine taşınarak çiftçiler için defter tutma sınırının belirlenmesinde esas alınmıştır. Bir başka anlatımla, 4369 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten sonra çiftçilerin gerçek usulde vergilendirilip verilendirilmeyeceği ve defter tutup tutmaycakları Gelir Vergisi Kanunu nun 54.ncü maddesinde yazılı işletme büyüklüğü ölçüsüne göre belirlenecektir. Satış tutarı ölçüsünün bir önemi kalmamıştır. Daha sonra, 4444 sayılı Kanunla maddede yapılan değişiklikle, ekim ve sayım beyanında bulunması gereken çiftçilerin işletme büyüklüğü ölçüsünün G.V.K. nun 54.ncü maddesinde yazılı işletme büyüklüğü olduğu hüküm altına alınmıştır. Ekim sayım beyanında bildirlecek hususlar, 243.ncü madde sayılmıştır. Beyanın, adi ortaklıklarda, ortakların herbiri için, aile işletmelerinde aile reisi tarafından yapılması yeterli olmaktadır. 4369 sayılı Kanunla GVK.daki aile resi beyanı kaldırılmış olmasına karşın bu maddenin uygulanmasında devam etmektedir. Aksi bir düzenleme yapılsa, aile bireylerinin ayrı ayrı bildirimde bulunmaları söz konusu olacak ki arazi ve ürün bölünmediği için bunun uygulanması zor gibi görünüyor. Gelir Vergisi Kanununun 52 nci maddesinde, kollektif şirketler ile komandit şirketlerin ziraî faaliyetle iştigal etseler dahi çiftçi sayılmıyacağı ve ortakların bu şirketlerden aldığı hisselerin ticarî kazanç addolunacağı açıklanmış bulunduğundan, gerek kollektif ve komandit şirketler ve gerekse bunların ortakları ortaklıkla ilgili ziraî faaliyetlerinden dolayı ekim ve sayım beyanında bulunmıyacaklardır. 2-Ekim ve Sayım Beyanı Zamanı : 1 Vergi Usul Kanununun 243 üncü maddesinde, ekim ve hayvancılık faaliyetleri için ekim ve sayım beyanı zamanının Kasım ayı olduğu tasrih edilmiş ve bunlar dışında kalan diğer ziraî faaliyetlerde beyan zamanının Maliye ve Tarım Bakanlıklarınca tespit edileceği belirtilmiştir. Bu hükme istinaden, ekim ve hayvancılık dışında kalan diğer ziraî faaliyetlerde ekim ve sayım beyanı zamanı Maliye Bakanlığı ile Tarım Bakanlığı arasında yine Kasım ayı olarak kararlaştırılmıştır. Bu itibarla bütün ziraî faaliyet kolları için Ekim ve Sayım beyanı müddeti her senenin Kasım ayıdır. 3-Ekim ve Sayım Beyanına Yardım : Vergi Usul Kanununun 243 üncü maddesi ile, kayıt işlerini kendi imkânlariyle tekemmül ettiremiyecek durumda olan muhtarlıklara Valiliklerce gerekli yardımda bulunulacağı hükme bağlanmıştır. Ekim ve sayım beyanı işlerinin zamanında ve aksamadan yürütülmesinin temini için Valiliklerce gerekli tedbirlerin alınması lâzım gelmektedir. Bu meyanda : A-Okuma yazma bilen muhtar ve ihtiyar heyeti üyeleri bulunmayan köylerde, ekim ve sayım defterlerinin ve sair evrakın tanzimi için o köyde vazifeli memurlar görevlendirilmelidir. Ekim ve sayım defterlerini gereği veçhile tanzim edecek şekilde okuma yazma bilen şahısların bulunmadığı tespit edilen köylere kaza merkezleri veya yakın köylerden okuma yazma bilen şahıslar veya memurlar gönderilmek suretiyle defterlerin vesair evrakın bunlar marifetiyle tanzimi temin edilmelidir. B-Ekim ve sayım beyanı zamanından önce vilâyet veya kaza merkezlerinde köy veya mahalle muhtarlarının toplanması suretiyle, bunlara ekim ve sayım defteri, davet varakaları, bildirme varakaları, ekim sayım tutanaklarının tanzim şekli vesair işlemler hakkında bilgi verilmelidir. Ekim ve sayım beyanındaki hizmetleri dolayısiyle muhtar ve ihtiyar heyeti üyelerine verilecek ücret ile okuma yazma bilen 1 52 no.lu VUK. Genel tebliği
3 şahısların bulunmadığı köylerde yapılacak ekim ve sayım beyanında çalışmak üzere gönderilen şahıs ve memurlara verilecek harcırahlar hakkında Maliye Bakanlığımızca tespit olunan harcırahların ödenmesi gerekir. 4-Ekim ve Sayım Beyanında Kullanılacak Basılı Kâğıtlar : Her sene yapılacak ekim ve sayım beyanlarında kullanılmak üzere, ekim ve sayım defterleri; davet varakaları, bildirme varakaları, ekim sayım tutanakları ve ekim sayım makbuzları hazırlanmış bulunmaktadır. Bu basılı kâğıtların kullanılması ve düzenlenmesinde riayet edilecek esaslar aşağıda açıklanmıştır. a- Ekim ve Sayım Defteri : aa-kullanma sahası : Ziraî işletmeleri Gelir Vergisi Kanununda belirtilen ziraî işletme büyüklüğü ölçülerinin üstünde bulunan çiftçiler ekim ve sayım beyanına tabidir. bb-şekli ve düzenlenmesi : Ekim ve sayım defteri üç yapraklık takımlardan ibaret olup, tatbikatta kolaylık sağlamak üzere üçer yapraklı takımlardan 25 veya 10 adedi bir arada ciltlenmiştir. Her defterin üç yapraktan ibaret takımlarında müteselsil sıra numaraları mevcuttur. cc-beyan Zamanı ve Şekilleri : Yukarıda açıklandığı gibi bütün ziraî faaliyet kolları için beyan zamanı her senenin Kasım ayının 1 inci gününde başlar ve sonuncu gününde nihayete erer. Ekim ve sayım beyanı sözlü veya yazılı olarak yapılabilir. Her iki beyan şeklinde defterde yapılacak kayıtlar aşağıda izah edilmiştir. aaa-sözlü beyan : Ekim ve sayım beyanına tabi çiftçiler ziraî faaliyetlerinin (Gezginci hayvancılıkta kışlaklarının) bulundukları köy ve mahalle muhtarlıklarına müracaat ederek ekim ve sayım defterine gerekli bilgileri yukarıda belirtilen esas dairesinde yazdıracaklardır. Müteakiben defteri tanzim eden tarafından defterin (Beyan tarihi) hanesine sözlü beyanın yapıldığı tarih ve (beyanın şekli) hanesine (sözlü) kelimesi kaydedilecektir. bbb-yazılı beyan : Yazılı olarak beyanda bulunmak isteyen çiftçiler herhangi bir vergi dairesine müracaatla bir takım ekim ve sayım defteri talep edeceklerdir. Vergi daireleri bu gibi talepleri daima aynı cilt içinde bulunan defterlerden karşılıyacaklar ve ekim ve sayım defterleri tevziatına tahsis ettikleri zimmet defterine (Mükellefin adını ve soyadını, hesap numarasını, teslim tarihini ve defterin sıra numarasını) kaydedecekler ve mükellefin imzasını alacaklardır. dd-gecikmiş veya noksan beyanlar : Ekim ve sayım beyanı müddeti olan Kasım ayının geçmesinden sonra muhtar ve ihtiyar heyetlerince, Vergi Usul Kanununun 245 inci maddesine tevfikan yapılan davet üzerine beyanda bulunan veya beyanlarını düzelten çiftçiler için yukarıda belirtilen esaslar dairesinde üç yapraktan ibaret ayrı bir ekim ve sayım defteri takımı tanzim edilir. Bu gibi hallerde defterin baş tarafına (Davet üzerine) ibaresi yazılır. Yasada muhtar ve ihtiyar heyetlerinin çiftçilere verecekleri mühlet süresi belirtilmemiş olmakla birlikte bu sürenin 15 günden az olmaması yasa gereğidir. İhtiyar heyetleri beyanda bulunan çiftçilere ekim sayım ilmühaberi verirler. İhtiyar heyeti tarafından verilen ilmühaberler çiftçilerin işletme büyüklüklerinin tespitinde esas alınan belgelerdir. ee-adî ortaklıklarda beyan şekli :
4 Adî ortaklıklarda beyanın ortaklardan biri tarafından yapılması kâfidir. Bu takdirde diğer ortakların adı ve soyadı, ikametgâh adresleri ve ortaklıktaki hisseleri deftere kaydedilecektir. Adî ortaklıklar için yukarda belirtilen esas dairesinde üç yapraktan ibaret ayrı bir ekim ve sayım defteri takımı tanzim edilecektir. ff-aile reisi beyanında beyan şekli : Aile reisi beyanına tabi ziraî gelirlerde ziraî kazancı olan eş ve küçük çocukların ziraî faaliyetleri aile reisi tarafından beyan edilecek ve beyan edilen bilgiler aile reisi için düzenlenen ekim ve sayım defterine kaydedilecektir. Ayrıca defterin üst kısmındaki ilgili tabloya ziraî kazancı olan eş ve çocukların ad ve soyadları yazılacaktır. Gelir Vergisi Kanununun 93 üncü maddesinin son fıkrasında eşin ayrı yaşaması halinde aile reisi beyanı esası uygulanmıyacağı belirtildiğinden, Medenî Kanunun cevaz verdiği hallere münhasır olmak üzere ayrı yaşayan eşin ziraî faaliyetleri aile reisi tarafından değil, eşin kendisi tarafindan beyan olunacak ve bu beyan için ayrı bir ekim ve sayım defteri takımı düzenlenecektir. Aile reisi beyanında sadece Medenî Kanun hükümlerine tevfikan yapılan evlenmeler esas alınacaktır. b-davet Varakası : Vergi Usul Kanununun 245 inci maddesi gereğince, ekim ve sayım beyanı süresinin sona ermesini müteakip, muhtar ve ihtiyar heyetlerince bulunması gerektiği halde hiç beyanda bulunmayan ve yanlış veya hakikate aykırı beyanda bulunan çiftçilerin beyana veya beyanlarını düzeltmeye davet edilmesinde (Örnek gelir 41 numaralı) davet varakası kullanılacaktır. Muhtar ve ihtiyar heyetleri yapılan ekim ve sayım beyanlarının doğruluğunu ve beyanda bulunmayan mükellef olup olmadığını tahkik ederek, şayet mevcut olduğu takdirde hiç beyanda bulunmayan ve yanlış veya hakikate aykırı beyanda bulunan çiftçileri Aralık ayının 1 inci gününde (Davet varakası) tanzim etmek ve bunu ayni günde muhtarlığın kapısına asmak suretiyle Aralık ayının 16 gününe kadar beyana veya beyanlarını düzeltmiye davet ederler. Davet varakası iki nüsha olarak tanzim edilir ve her iki nüshası da muhtar ve ihtiyar heyeti azaları tarafından imzalanır veya şahsî mühür ile mühürlenir. Ayrıca muhtarlık mühürü de basılır. Beyana davet sebebi hanesine: (Beyanda bulunmamak) veya (Yanlışbeyanda bulunmak) ibarelerinden biri kaydedilir. Davet varakasının bir nüshası Aralık ayının 16 günü akşamına kadar muhtarlığın kapısında bırakılır ve müteakip günde buradan alınarak muhtar tarafından muhafaza edilir. Diğer nüshası ise Aralık ayının 31 inci günü akşamına kadar makbuz mukabilinde vergi dairesine teslim edilir. Davet varakasının asılması ve indirilmesi ayrı ayrı zabıtlarla tespit olunur. Beyana davet olunacak mükelleflerin kaydı için bir adet davet varakası kâfi gelmediği takdirde, müteaddit davet varakaları tanzim olunabilir. c-bildirme Varakası : Vergi Usul Kanununun 245 inci maddesi gereğince beyanda davet edilen çiftçilerin Aralık ayının 16 ncı günü akşamına kadar beyanda bulunmamaları veya beyanlarını tashih etmemeleri halinde, bu çiftçilerin durumlarının muhtar ve ihtiyar heyetleri tarafından vergi dairesine bildirilmesinde (Örnek gelir 42 numaralı) bildirme varakası kullanılacaktır. (Bildirme varakası) iki nüsha olarak tanzim edilecek ve her iki nüshası da muhtar ve ihtiyar heyeti üyeleri tarafından imzalanarak veya şahsî mühür ile mühürlenir. Ayrıca muhtarlık mühürü de basılır. Bildirme varakasının aslı Aralık ayının 31 inci günü akşamına kadar makbuz mukabilinde vergi dairesine verilir ve sureti de muhtar tarafından muhafaza edilir. Beyan dışı bırakılan ziraî faaliyetler tablosuna : Muhtar ve ihtiyar heyetince yapılan tahkikat sonunda tespit edilen hiç beyanda bulunmamak veya yanlış beyanda bulunmak suretiyle münhasıran beyan dışı bırakılan ziraî faaliyet nevileriyle bunlara ait ölçüler (Dönüm, adet gibi) kaydedilir. Bildirme varakasının alt kısmındaki (İdarî tahkikat neticesi) tablosu vergi dairesi tarafından yapılacak tahkikat neticesinin kaydına mahsus olduğundan bu tabloya muhtarlıkça bir şey yazılmaz.
5 d- Ekim Sayım Tutanağı : Ekim ve sayım beyanı neticelerinin tespiti gayesiyle muhtar ve ihtiyar heyetleri tarafından bir nüsha olarak (Örnek gelir 40 numaralı) ekim sayım tutanağı düzenlenerek, Aralık ayının 31 inci günü akşamına kadar makbuz mukabilinde vergi dairesine verilir. (Ekim sayım tutanağında), Kanunî beyan müddeti olan Kasım ayı içinde kaç çiftçinin beyanda bulunduğu, beyan müddetinin hitamından sonra kaç çiftçinin beyana veya yanlışbeyanını düzeltmiye davet olunduğu, bunlara verilen 16 Aralık gününe kadar olan ek süre çinde kaç çiftçinin beyanda bulunduğu veya beyanını düzelttiği, davete rağmen beyanda bulunmayan veya beyanını düzeltmiyen kaç çiftçi hakkında (Bildirme varakası) düzenlendiği adetler yazı ile yapılmak suretiyle belirtilir. e- Ekim Sayım Makbuzu : Muhtarlar tarafından vergi dairesine teslim edilen ekim ve sayım defterleri, davet varakaları, bildirme varakaları ve ekim sayım tutanakları için vergi dairesince iki nüsha halinde (Örnek gelir 39 numaralı) ekim sayım makbuzu tanzim edilir. Bu makbuz vergi dairesinin ilgili memuru ile muhtar tarafından imzalanır. Makbuzun aslı teslimatı yapan muhtara verilerek, sureti dip koçanında vergi dairesince muhafaza edilir. Makbuz ciltlerinde müteselsil sıra numaraları mevcuttur. 52 no.lu VUK. tebliğinde bahsedilen defter ve vesikalar Bakanlıkça bastırılmakta olup en kısa zamanda Defterdarlıklara irsal edilecektir. Alınmalarını müteakip derhal mülhakata tevzi olunmaları, gelen defter ve vesika miktarının ihtiyaca kifayet etmiyeceğinin anlaşılması halinde keyfiyetin derhal Bakanlığa (Gelirler Genel Md.) iş'arı işbu tebliğ hükümlerine ilgililerin ıttılâ kesbetmelerinin temini ve lüzumlu görülen sair tedbirlerin şimdiden ittihazı rica olunur. B-EKİM VE SAYIM BEYANLARININ SÜRESİİÇİNDE VEYA KANUNDA İSTENEN BİLGİLERİİHTİVA EDECEK BİÇİMDE YAPILMAMASI: Vergi Usul Kanunu nun 243 üncü maddesine göre; zirai işletmeleri Gelir Vergisi Kanunu nun 54 üncü maddesinde yazılı işletme büyüklüklerinin üstünde bulunan çiftçilerin, her yılın Kasım ayında ekim ve sayım beyanında bulunmaları gerekir. Bu süre içinde beyanda bulunmayan veya beyanda bulunmakla birlikte 243 üncü maddede yazılı bilgileri kapsayacak şekilde beyanda bulunmayan çiftçilere VUK un 352/II-2 nci maddesi uyarınca ikinci derece usulsüzlük cezası kesilir.