EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 1., 2. ve 3. SINIFLAR İÇİN ÖĞRENCİ KILAVUZU

EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 1., 2. ve 3. SINIFLAR İÇİN ÖĞRENCİ KILAVUZU

Değerli Öğrencilerimiz, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, 60 yıllık köklü geçmişiyle kuruluşundan bu yana iyi insan-iyi hekim yetiştirme özelliğinden ödün vermeden eğitim hizmetini sürdürmekte, insanlarımıza kaliteli sağlık hizmetini sunmakta ve bilimsel araştırmalarda da etkinliğini devam ettirmektedir. Aramıza yeni katılan 400 e yakın öğrencimizle, 2014-2015 öğretim yılına başlamanın sevincini yaşamaktayız. Ulusal Çekirdek Eğitim Programını kapsayan fakültemizin mezuniyet öncesi eğitim programı, Ulusal Tıp Eğitimi Akreditasyon Kurulu (UTEAK) tarafından 2010 yılında akredite edilmiştir. Aynı kurul tarafından 2013 yılı sonunda yapılan ara değerlendirme sonunda da Tıp eğitiminde ulaşmış olduğumuz standartları yılların getirdiği deneyimle daha da yükseltmek olan değişmez hedefimizden sapmadığımız belgelenmiştir. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim-Öğretim Yönergesi 2013-2014 Eğitim Öğretim yılından itibaren tüm sınıflarda uygulanmak üzere yürürlüğe girmiştir. Yönergeyi özellikle yeni başlayan öğrencilerimiz başta olmak üzere tüm öğrencilerimizin dikkatlice okuması, başarılarına önemli katkı sağlayacaktır. Eğitimde kaliteyi yükseltebilmek amacıyla sürekli bir araştırma ve geliştirme çabası içinde olan Fakültemiz siz değerli öğrencilerimize en doğru bilgiye en kolay yoldan ulaşıp, öğrendiklerini deneyimli eğitmenler gözetiminde uygulayabilme fırsatları sunmaya çalışmaktadır. Bu kılavuz 2014-2015 eğitim-öğretim yılında 1., 2. ve 3. sınıflarda eğitim alacak olan öğrencilerimize yönelik olarak hazırlanmıştır. Fakültemize bu yıl başlayan birinci sınıf öğrencilerimizin tıp eğitimine uyumunu kolaylaştırma amacıyla planlanan I

Uyum Haftası 22-26 Eylül 2014 tarihleri arasında gerçekleştirilecektir. Bu hafta süresince Beyaz Önlük Giydirme Töreni de dahil olmak üzere yeni öğrencilerimize yönelik fakültemizi-üniversitemizi-izmir şehrimizi tanıtmak, hekimlik mesleği ile ilgili bilgilendirme yapmak ve farkındalık oluşturmak amacıyla, sosyal aktivitelerin de bulunduğu programa değerli konuşmacılar davet edilmiştir. İlk üç yıldaki eğitim programı amaçları evre/blok düzeyinde aşağıdaki gibi tanımlanmıştır: Evre 1 (Tıbbi Bilimlere Giriş ), bir bloktan oluşmaktadır. Bu evrede, öğrencilerimizin öncelikle hekimlik mesleğiyle daha yakından tanışması ve benimsemesi amaçlanmaktadır. Sistemlerin normal yapı ve fonksiyonlarının anlaşılmasına temel oluşturacak hücrenin yapıtaşları, morfolojisi, döngüsü, vücudun biyolojik dengesi, homeostaz gibi ana kavramlar işlenmektedir. Evre 2 (Normal Yapı ve Fonksiyon), dört bloktan oluşmaktadır. Bu evrede, sistemler zemininde entegre edilmiş (yatay) ve klinik örneklerle bağıntılandırılmış (dikey) bir yapılanmayla, vücudun normal yapısının ve işlevlerinin tanıtılması amaçlanmaktadır. Evre 3 ( Patolojilere ve Klinik Bilimlere Giriş), bir bloktan oluşmaktadır. Bu evrenin amacı; öğrencilerin Hastalık kavramıyla tanışmalarını sağlamak, hastalık etkenlerini ve mekanizmalarını aktarmaktır. Normal organizma ile hastalıklar arasında yer alan Evre 3 te hastalıklar ayrı ayrı tanıtılmadan önce yapı ve fonksiyon bozukluklarının temel nedenleri, oluş mekanizmaları ve tedavi prensipleri ile klinik bilimlere giriş konuları ele alınmaktadır. Evre 4 (Sistem Patolojileri), dört bloktan oluşmaktadır. Bu evrenin temel özelliği, patolojik süreçlerin, sistemler temelinde, yoğun olarak klinik anlam ve bağıntıları vurgulanarak aktarılmasıdır. II

Öğrencilerimizin güçlü ve zayıf yönlerini görmesini, fonksiyonel bilgilerinin ölçülmesini ve öğrenme düzeylerinin izlenmesini amaçlayan fakültemize özgü gelişim sınavları ile ilgili değişiklikler yapılmış ve geçen yıl yürürlüğe giren yönetmelikle, öğrencilerimizden yılda en az bir kez girme koşuluyla, toplam 11 sınavdan geçerli not alması istenmektedir. Öğrencilerin ilgi duydukları alanlarda, tercih ettikleri öğretim üyeleri ile çalışma olanağı sağlayan Özel Çalışma Modülleri, 2. ve 3. sınıflarda yer almaktadır. Araştırma Eğitimi Programı ile bu programa katılmak için başvuranlar arasından seçilen sınırlı sayıdaki öğrenciye bilimsel düşünce, tutum, davranış ve bilgilerini geliştirme ve proje-araştırma becerisi kazanma imkanı, normal eğitim programına ek olarak sunulmaktadır. Öğrencilerimize staj bloklarına başlamadan önce ilk üç yılda güncel literatürü takip ederek doğruya ulaşma, değerlendirme ve kullanma olanağını sağlamak amacını güden temel ve mesleksel yabancı dil derslerine devam edilecektir. Ege Tıp Fakültesinin farklı ve özgün modeliyle, değerli öğretim üyelerimizin emekleri ve destekleriyle, öğrencilerimizin nitelikli sağlık hizmeti sunan, yönetici, toplum lideri, karar veren, araştıran ve iletişimci özellikleri güçlü birer hekim olarak yetişeceğine inancımız tamdır. 2014-2015 öğretim yılını birlik, beraberlik, saygısevgi çerçevesi içinde en iyi şekilde yaşamak dileğiyle, öğrencilerimizin tümüne başarılar diliyor, değerli öğretim üyelerimize sevgi ve saygılarımızı sunuyoruz. Prof. Dr. Tahir YAĞDI Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Kamil KUMANLIOĞLU Dekan III

IV

IÇINDEKILER 1. TIP FAKÜLTESİNDE EĞİTİME BAŞLARKEN-UYUM HAFTASI... 1 2. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KURUMSAL YAPISI... 2 3. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ NDE MEZUNİYET ÖNCESİ EĞİTİM İLKELERİ... 3 4. MEZUNİYET HEDEFLERİ... 4 5. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ NDE MEZUNİYET ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI... 8 Spiral eğitim modelinde evrelerin (I-IV) yerleşimi Eğitim Programının Özellikleri Eğitim Öğretim Yöntemleri Eğitim Programının Kapsamı ve Süreler: Evre Blok Organizasyonu Evre-Blokların Amaç-Hedefleri, Temalar, Başvuru Kaynakları ve Kavramsal Çerçeveler Dikey Koridorları Uygulamalı Eğitimler Mesleksel Beceri Dikey Koridoru Toplum Sağlığı Alan Dikey Koridoru Mesleksel Yabancı Dil Eğitim Programı Özel Çalışma Modülleri (ÖÇM) Araştırma Eğitimi Programı (AEP) Erasmus Hayat Boyu Öğrenme Programı Sınav ve Değerlendirmeler

Blok Ara Sınavlarında (BAS) Öğrencilerin Uyması Gereken Kurallar Blok Sonu Yazılı Sınavlarında (BYS) Öğrencilerin Uyması Gereken Kurallar 6. PROGRAM DEĞERLENDİRME...94 Öğrenci Geribildirimleri Öğreti Üyesi Geribildirimleri 7. EĞİTİM ORTAMLARI...95 Kurumsal Derslerin Yapıldığı Amfiler Laboratuvarlar Mesleksel Beceri Laboratuvarları Kadavra Salonu Simüle Hasta Laboratuvarı Kütüphaneler Merkez Kütüphanesi Tıp Fakültesi Kütüphanesi Öğrenim Kaynakları Merkezi (ÖKM) 8. SOSYAL OLANAKLAR...97 Spor ve Kültür Alanları Yemekhane Kantin Güvenlik 9. EĞİTİM İLE İLGİLİ BÜROLAR...99 Öğrenci İşleri Bürosu Ders Araçları Bürosu 10. EGE TIP ÖĞRENCİ TOPLULUKLARI (ETÖT)...100 11. EGE TIBBİYELİLER DERNEĞİ...102 12. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ENTEGRE EĞİTİM ÖĞRETİM YÖNERGESİ...104

1. TIP FAKÜLTESİNDE EĞİTİME BAŞLARKEN UYUM HAFTASI Birinci sınıfa başlayan öğrencilere ders yılının ilk haftasında, Uyum Programı uygulanmaktadır. Bu hafta içinde tanıtıcı sunumlar ve hastane turu yapılarak öğrencilerin üniversite yaşamını ve fakülteyi tanımaları ve buradaki yaşama daha kolay uyum sağlamaları amaçlanmaktadır. Uyum Programı İçinde Yer Alan Konular: Ege Üniversitesi Tarihçesi Ege Tıp lı Olmak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi nde Eğitim Tıp Tarihi İzmir de Yaşam Anadolu Kültüründe Hekimlik Ege Tıbbiyeliler Derneği ve Ege Tıp Öğrenci Toplulukları Tanıtımları Beyaz Önlükle Tanışma Töreni Tıp Fakültesi Hastanesi Turu

EGE TIP ÖĞRENCİLERİ BEYAZ ÖNLÜKLERİNİ GİYDİ

2. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ NİN KURUMSAL YAPISI 1955 yılında kurulan Ege Üniversitesi nin ilk Fakültelerinden biri olan Tıp Fakültesi yıllardan gelen birikim ve deneyimini hem tıp eğitimine, hem de sağlık hizmetlerine yansıtmaktadır. Halen yaklaşık 500 öğretim üyesi ve 2000 in üzerinde öğrenci sayısı ile güçlü bir eğitim yapısına sahip olan Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, sağlık hizmeti alanındaki başarısını tıp eğitiminde de sürdürmektedir. Fakültemiz, ülkemizde 2010 yılında başlayan Ulusal Tıp Eğitimi Akreditasyonu Kurulu tarafından akredite edilen ilk sekiz fakülteden biridir. 3

3. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ NDE MEZUNİYET ÖNCESİ EĞİTİM İLKELERİ Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi nin Temel Amacı Bilim ve toplumdaki gelişmeler ile hekimlik uygulamalarını bütünleştirip toplumun sağlık sorunlarına yüksek nitelikli sağlık hizmeti ile cevap verebilecek bilgi, beceri ve tutuma sahip, meslek yaşamı boyunca bildiklerinden daha fazlasını öğrenme isteği ve becerisi kazanmış, bilimsel gelişmelere katkıda bulunabilecek yeterlik ve yetkinlikte hekimler yetiştirmektir. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Web sayfası http://www.med.ege.edu.tr Misyon: Bilim dünyasına katkıda bulunmak için; Evrensel ölçekte bilgi üretmek, Bölgesel, ulusal gereksinimler doğrultusunda toplumun yaşam kalitesini yükseltmek amacı ile en üst düzey tıp eğitimi vermek, Ülke ve dünya gerçeklerine duyarlı, kültürel olarak donanımlı, araştırıcı ve üretici hekimler yetiştirmek. Vizyon: Ulusal ve uluslararası bilim ve teknoloji dünyası ile örgütsel bağları gelişmiş, kurumsal kültürü ve kimliği güçlü, dünyadaki nitelikli üniversiteler ile eşdeğer bir eğitim ve araştırma kurumu olmak. Değerler: Bilimsellik,Evrensellik,Toplumsal Yararlılık, Çağdaşlık, Yenilikçilik, Yaratıcılık, Katılımcılık, Güvenilirlik. 4

4. MEZUNİYET HEDEFLERİ Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunu Tıp Doktoru ndan beklenen altı temel rol üzerinden 21 genel yetkinlik başlığı tanımlanmıştır. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunundan Beklenen Altı Temel Rol 1. Hekim 2. Sağlık Savunucusu 3. Bilim İnsanı 4. İletişimci 5. Ekip üyesi İletişimc ii Lider ve Yönetici Sağlık Savunucusu Tıp Fakültesi Mezunu Ekip Üyesi Hekim Bilim İnsanı 6. Lider ve Yönetici Hekim Olarak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunu; 1. Birinci basamakta; etik değerleri gözeten, sağlık yönelimli, birey ve toplum odaklı sağlık hizmeti sunabilmek için fakülte mezuniyet hedeflerinde tanımlanan rolleri birleştirerek etkin şekilde çalışabilir. 2. Birinci basamaktaki hekimlik uygulamalarının gerektirdiği temel, klinik ve sosyal bilimlere ait bilgileri, becerileri ve tutumları edinmiştir ve bunları geliştirerek hekimlik yaşamı boyunca kullanmaya devam edebilir. 5

3. Hastalarını bütüncül bir yaklaşımla değerlendirerek birinci basamağa özgü koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici hekimlik uygulamalarını etkin bir şekilde yerine getirebilir. 4. Birinci basamaktaki hekimlik uygulamalarının gerektirdiği mesleksel, klinik ve koruyucu hekimlik becerilerini ustaca ve uygun bir şekilde gerçekleştirerek kayıt altına alabilir. 5. Kendi bilgi ve becerilerinin sınırlarını bilerek, gereken durumlarda, diğer sağlık çalışanlarından uygun şekilde yardım isteyip, kullanabilir. 6. Hekimlik görevini; iyi hekimlik uygulamaları bağlamında, hiçbir ayrım gözetmeden, mesleksel sorumluluklarını, etik ilkeleri ve insani değerleri ön planda tutarak, hastaları yararına meslektaşları için rol modeli olacak düzeyde gerçekleştirebilir. 7. Mesleki sorumluluklarını en üst düzeyde yerine getiren iyi bir hekim olmanın yanı sıra sorumlu bir yurttaş, etik değerlere sahip bir bilim insanı, adil bir yönetici ve güvenilir bir lider olma özelliğiyle toplumda rol modeli olabilir. Sağlık Savuncusu Olarak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunu; 8. Hizmet sunduğu toplumun ve bireylerin sağlıklılık durumunu ve bu duruma etki edebilecek faktörleri uygun yöntem ve araçlarla değerlendirerek tanımlayıp izleyebilir. 9. Kendisi dahil, hizmet sunduğu toplumun ve bireylerin sağlıklılık durumunun geliştirilmesi için görev ve 6

sorumluluk alanı çerçevesinde gereken tüm girişim ve uygulamaları yerine getirebilir. 10. Sağlığa etki eden tüm ulusal ve uluslararası politika ve uygulamaları, gelişim süreçleri içinde ayırt edebilir, toplumun sağlığına olası etkilerini değerlendirebilir ve gerektiğinde bu değerlendirmeleri bilim ve toplumsal gereksinimler zemininde örgütleyip, düşüncelerini savunabilir. Bilim İnsanı Olarak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunu; 11. Meslek alanı ile ilgili yeni bilgi ve beceriler ile bilgi kaynaklarını eleştirel olarak değerlendirebilir, bağımsız bir şekilde öğrenerek ve deneyimlerinden ders alarak kendisini geliştirebilir ve öğrendiklerini hekimlik uygulamalarında kullanabilir. 12. Bilimi ve bilimsel yöntemi etik kurallar çerçevesinde kullanarak yeni mesleksel bilgi ve uygulamaların oluşturulmasına, paylaşılmasına, uygulanmasına ve geliştirilmesine katkıda bulunabilir. İletişimci Olarak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunu; 13. Türkçeyi yetkin bir şekilde kullanmanın yanı sıra en az bir yabancı dili; mesleksel literatürü anlayacak, yorumlayacak ve öğrendiklerini hekimlik uygulamalarına taşıyabilecek düzeyde kullanabilir. 14. Hasta ve hasta yakınları ile kültürel farklılıkları göz önüne alarak karşılıklı anlayış, güven ve saygıya dayalı nitelikli bir mesleksel iletişim zemini oluşturabilir. 7

15. Hekimlik uygulamaları sırasında gereksinim duyduğu bilgileri; hastalar, hasta yakınları, sağlık çalışanları ve diğer meslek üyelerinden doğru bir şekilde toplayıp bu bilgileri mesleksel deneyimi ile birleştirerek kullanabilir. 16. Hekimlik uygulamaları sırasında elde ettiği bilgileri; gerektiğinde hastalar, hasta yakınları, sağlık çalışanları, diğer meslek üyeleri ve toplumla, mesleksel ve etik normlara uygun bir şekilde paylaşabilir. Ekip Üyesi Olarak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunu; 17. İçinde yer aldığı toplumun sağlık düzeyini yükseltme hedefiyle kurulmuş tüm disiplinler arası ekiplerde, kendisinin ve diğer üyelerin sınırlarını bilerek, ekibin başarısını ön planda tutarak, mesleksel sorumluluklarını ve görevlerini eksiksiz olarak yerine getirebilir. 18. Disiplinler arası çatışmaların önlenmesi, uzlaşmanın sağlanması ve çözümlenmesi için diğer sağlık çalışanları ile birlikte uyum içinde ve etkin olarak çalışabilir. Lider ve Yönetici Olarak Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezunu; 19. Kendi bilgi, görgü ve deneyimlerinden yola çıkarak, yerel ya da ulusal düzeyde sağlık bakım hizmetlerinin planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi süreçlerinin etkinliğinin artırılmasını hedefleyen tüm çalışmaları, katılarak destekleyebilir. 8

20. Mesleğiyle ilgili çalışma ve öğrenme süreçlerini iyi hekimlik uygulamaları doğrultusunda yürütürken kendi kariyerini de etkin bir şekilde yönetebilir. 21. Sorumluluk alanı çerçevesinde, sağlık hizmet sunumuna ayrılan sınırlı kaynakları kamu yararına en uygun şekilde kullanabilir.

5. EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ NDE MEZUNİYET ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI Fakültemizde, toplumun öncelikli sağlık sorunlarına yönelik ve organ sistemlerine dayalı, spiral anlayışla düzenlenmiş çeşitli öğretim yöntemlerinin kullanıldığı eğitim programı modeli kullanılmaktadır. Spiral eğitim modelinde evrelerin (I VI) yerleşimi 10

Eğitim Programının Özellikleri 1. Mezuniyet hedeflerine ulaşabilmeyi amaçlayarak planlanmış program. 2. Öncelikli sağlık sorunları ve başvuru nedenleri temelinde belirlenmiş topluma odaklı müfredat. 3. Temel bilimler ve klinik bilimlerin yatay ve dikey entegrasyonu. 4. Altı yıl boyunca devam eden Dikey Koridorlar: Toplum Sağlığı ve Alan, Uygulamalı Eğitimler, Etik-hukuk. 5. Mesleksel yabancı dil eğitim programı. 6. Özel Çalışma Modülleri. 7. Araştırma Eğitimi Programı (AEP). 8. Simüle hasta ile eğitim. 9. Klinik öncesi dönemde hastayla erken karşılaşma. 10. Ölçme değerlendirme (sınama) yöntemlerinde çeşitlilik ve süreklilik. 11. Gelişim sınavı. 12. Çok yönlü, sistematik ve sürekli program değerlendirme sistemi. 13. Akademik ve sosyal danışmanlık sistemleri. Eğitim Öğretim Yöntemleri I. Kuramsal (teorik) Derslerde Kullanılan Eğitim Yöntemleri 11

Sınıf Dersi: Fakülte mezuniyet hedefleri ile bağlantılı olarak evre hedeflerine ulaşmak için öğretim üyeleri tarafından büyük gruplara kavramsal bilgilerin aktarıldığı ve tartışıldığı oturumlardır. Entegre Oturum: Blok eğitimleri sırasında tema içinde önceden aktarılan konuların olgu ya da durum temelinde farklı disiplinler tarafından vurgulanarak tekrarlanmasını amaçlayan oturumlardır. Panel: Programda yer alan bir konuda farklı disiplinlerin ve deneyimlerin birden fazla öğretim üyesi tarafından büyük gruplarda paylaşıldığı ve tartışıldığı oturumlardır. Olgu Tartışması: En az bir hasta örneği üzerinden temel ve klinik bilim bilgilerinin kaynaştırılmasını amaçlayan oturumlardır.

II. Uygulamalı Eğitim Eğitim birimleri kapsamında yer alan teorik konuları ile bağlantılı, bu konuların anlaşılmasını kolaylaştıran ve/ veya tıpta beceri kazandırmaya yönelik oturumlardır. Laboratuvar-demonstrasyon, beceri eğitimi, küçük grup oturumları, çalıştaylar, simüle hasta görüşmeleri, mesleki yabancı dil eğitimlerini kapsar. Laboratuvar Pratikleri ve Demonstrasyonlar: Kuramsal derslerin daha iyi anlaşılmasını sağlamak ve pratikte yer alan gerçek durumları uygulamalı olarak göstermek amacıyla yapılır. Beceri Eğitimi: Öğrencilerin bitirdikleri her evre sonunda ve mezun olduklarında sahip olmaları gereken yetkinlik düzeyine ulaşmalarını amaçlar. Mesleksel Beceri dikey koridoru bölümünde ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Simüle Hasta Görüşmesi: Öğrencilerin mesleki becerilerini geliştirmek için birebir ya da gruplar halinde simüle hasta laboratuvarında hasta rolü oynayan

gönüllülerle hekim-hasta görüşmesi yaparak öğrendikleri oturumdur. Mesleksel Beceri dikey koridoru bölümünde ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Alan Çalışması: Öğrencilerin eğitici eşliğinde bilgi, görgü ve deneyimlerini artırmak, yeni bilgi ve beceriler edinmek ve uygulamalı becerilerini pekiştirmek için fakülte dışındaki ortamlarda geçirdikleri, ders programı kapsamında yer alan zaman dilimidir. Toplum Sağlığı Alan dikey koridoru bölümünde sıklıkla kullanılmaktadır. Öğrenci Sunumu: Eğitim programındaki hedeflerle bağlantılı olarak, öğrenciler tarafından sunulan, her türden makale, seminer, olgu, proje, poster v.b sunumların yer aldığı oturumlardır. Klinikte Eğitim: Servis ve poliklinik gibi hasta hizmeti sunulan klinik ortamlarda gerçekleştirilen hasta başı uygulamalı eğitimlerdir. III. Bağımsız Öğrenme ve Klinikte Bağımsız Öğrenme Öğrencilerin kendilerine sağlanan eğitim araç, gereç ve yöntemleriyle, kendikendine öğrenme süreçlerini devam ettikleri ders programı kapsamında yer alan zaman dilimidir. Öğrencinin, ulaşması gereken öğrenme hedefleri konusunda çalışması, araştırma yapması için bu saatleri kullanması beklenmektedir. Eğitim Programının Kapsamı ve Süreler: Evre Blok Organizasyonu Mezuniyet Öncesi Eğitim Öğretim Programı, öğrencilerin Fakülte Mezuniyet Hedeflerinde belirtilen yeterliliklere ulaşmasını sağlayacak şekilde planlanmış altı yıl ve altı evreden oluşan, yıl esasına göre düzenlenmiş entegre bir programdır. 14

Altı Yıllık Tıp Eğitim Programının Evre-Blok Düzeninde Organizasyonu 1. Yıl Evre 1 (Tıbba Giriş) Evre 2 (Normal Yapı ve Fonksiyon) Evre 1 Blok 1 Tıbbi Bilimlere Giriş Evre 2 Blok 1 Normal Yapı ve Fonksiyon / Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid, Boşaltım Evre 2 Blok 2 Normal Yapı ve Fonksiyon / Sindirim ve Metabolizma 2. Yıl Evre 2 (Normal Yapı ve Fonksiyon) Evre 2 Blok 3 Normal Yapı ve Fonksiyon / Hareket ve Sinir Sistemi Evre 2 Blok 4 Normal Yapı ve Fonksiyon / Hayatın Evreleri Evre 3 (Patolojilere ve Klinik Bilimlere Giriş) Evre 3 Blok 1 Patolojilere ve Klinik Bilimlere Giriş 3. Yıl Evre 4 (Patolojik Yapı ve Fonksiyon) Evre 4 Blok 1 Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid, Boşaltım Evre 4 Blok 2 Sindirim, Endokrin ve Metabolizma Evre 4 Blok 3 Sinir, Duyu, Hareket ve Davranış Evre 4 Blok 4 Hayatın Evreleri Kardiyopulmoner Sistem ve Enfeksiyon Staj Bloğu 4. Yıl (Evre 5 Klinik Bilimler) İç Hastalıkları Staj Bloğu Cerrahi ve Ürogenital Sistem Staj Bloğu

Göğüs Hastalıkları Göğüs Cerrahisi Enfeksiyon Hastalıkları Kardiyoloji Kalp Damar Cerrahisi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Kas-İskelet-Sinir Sistemi ve Davranış Staj Bloğu Nöroloji Beyin ve Sinir Cerrahisi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ortopedi ve Travmatoloji Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Spor Hekimliği Tıbbi Görüntüleme STAJLAR İç Hastalıkları Genel Dahiliye ve Bilim Dalları Rotasyonları 5. Yıl (Evre 5 Klinik Bilimler) Genel Cerrahi Acil Tıp Üroloji Kadın Hastalıkları ve Doğum Duyu Sistemi Staj Bloğu Çocuk Sağlığı Staj Bloğu Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Dermatoloji Plastik Cerrahi Seçmeli Adli Tıp Göz Hastalıkları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Çocuk Cerrahisi Çocuk Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Genel Pediatri ve Bilim Dalları Rotasyonları 6. Yıl (Evre 6 İntörn Programı) Halk Sağlığı, İç Hastalıkları, Göğüs Hastalıkları, Kardiyoloji, Kadın Hastalıkları ve Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, Acil Tıp, Genel Cerrahi, Seçmeli Stajlar

Evre-Blokların Amaç-Hedefleri, Temalar, Başvuru Kaynakları ve Kavramsal Çerçeveler Evre 1 Blok 1: Tıbba Giriş Tıbbi Bilimlere Giriş Tıp eğitiminin öncelikle hekimlik mesleğiyle daha yakından tanışma ve benimseme amaçlanmaktadır. Ayrıca, beceri eğitiminin temelleri atılmakta, bilgisayarın tıp eğitimi ve mesleksel yaşamdaki kullanımına yönelik eğitim programı, sağlık kurumları ziyaretleri, sağlığı koruma ve geliştirme, etik ve hukuk programları bu dönemde başlamaktadır. Amaç: Hücreyi oluşturan temel yapıtaşlarına, organel, hücre ve dokuların yapı ve işlevlerine, hücre görüntüleme yöntemlerine, tıp terminolojisine, hücre döngüsüne, hücreler arası iletişim türleri, hücre içi sinyal yolları ve homeostaz konularına odaklanarak vücut sistemlerinin normal yapı ve işlevleri ile ilgili temalara zemin hazırlamaktır. Blok Temaları: 1. Evrim ve bilim 2. Temel yapısal bileşikler 3. Hücre 4. Organizma Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenciler; 1. Canlı organizmadaki hücre, organ ve sistemleri tanıyıp görebilmeli, bunları uygun terminoloji ile tanımlayabilmeli ve ilgili araç, yöntem ve prensipleri açıklayıp karşılaştırabilmeli. 19

2. Organel, hücre ve dokuların temel yapıları, yapıtaşları, işlevleri ve birbirleriyle ilişkilerini kavrayabilmeli. 3. Hücre içi ve hücreler arası etkileşimlerde rol oynayan biyokimyasal ve fizikokimyasal süreç ve mekanizmaları anlayarak bunlar ile ilgili prensipleri sayabilmeli. 4. Organizmada homeostazın sağlanması ve korunmasında rol oynayan sistemlerin yapı ve işlevlerini tanımlayarak organizmayı bir bütün olarak değerlendirebilmeli. 5. Bir bilim adamı olarak hekimin toplumsal sorumlulukları ve sağlığı etkileyen etmenleri tanımlayabilmeli; tarihsel süreç içinde sağlık, hastalık kavramının değişimi ve sağlık hizmeti gelişimini değerlendirebilmeli. 6. Çalışma becerilerinin ve öğrenme sürecinin nasıl gerçekleştiğinin farkında olarak kendi öğrenme yaklaşımını ana hatları ile tarif edebilmeli, kendi çalışma becerilerini eleştirebilmeli. 7. Sağlık kuruluşlarında doğrudan temasla, hava yoluyla ya da tıbbi araç gereçlerle enfeksiyon etkenlerinin bulaşmasını engelleyen standart izolasyon yöntemlerini ve malzemelerini uygun kullanma kurallarını kavrayabilmeli ve gözlem altında kullanabilmeli. 8. Etik uygulamaların hekimlik yaşamındaki yerini kavrayabilmeli. 20

21

Evre 1 Blok 1; Başvuru Kaynakları: 1. Langman Medikal Embriyoloji Çeviri editörü: Başaklar AC. Ankara, Palme Yayıncılık 2011 2. Kierszenbaum AL: Histoloji ve Hücre Biyolojisi, Patalojiye Giriş. Çev. Edi. DEMİR R. ANKARA; Palme Yayıncılık, 2011 3. Alberts B, Roberts K, Lewis J, Raff M, Walter P, Johnson A. Molecular Biology of the cell. 5 th. Revised edition. New York, Garland science, 2011. 4. Sadava D, Hillis DM. Heller HC, Berenbaum, MR. Life: The Science of Biology. 9 th. Edition. Casebound, 2010. 5. Onat T, Emerk K, Sözmen E, (Editörler). İnsan biyokimyası. ANKARA Palme yayıncılık 2006. 6. Smith C, Marks A, Lieberman M, (editörler). Marks Basic Medical Biochemistry. 2 th. Edition, Lippincott Williams & Wilkins, 2005 7. Murray RK, Bender DA, Botham KM, Kennelly PJ, Rodwell VW, Weil PA. HARPER S Illusturated Biochemistry. 29. Ed Mc Graw Hill LANGE, China, 2012 8. Figen Gürdöl, Evin Ademoğlu Biyokimya gözden geçirilmiş 2. Baskı İstanbul, 2013 9. Dr. Henry Jakubowski; Biochemistry Online: An Approach Based on Chemical Logic, e-book web adresi: http://employees.csbsju. edu/hjakubowski/classes/ch331/bcintro/default.html 10. Matthews, van Holde, Ahern, Biochemistry e-book, web adresi: http://www.pearsonhighered.com/mathews/ 11. Gövsa Gökmen F. Sistematik Anatomi. İZMİR, Güven Kitapevi 2003. 12. Arıncı K, Elhan A. Anatomi. Güneş Kitapevi 1995. 13. Ganong W (ed.) Tibbi Fizyoloji. Çev.Editör: Türk Fizyolojik Bilimler Derneği, Nobel Tıp Kitabevi, 2002. 14. Çelebi G. Tıp ve Diş Hekimliği öğrencileri için Biyofizik, Cilt 1,2. İZMİR, Barış Yayınları, Fakülteler Kitabevi, 2005. 15. Çelebi G.Biyomedikal Fizik. İZMİR, Barış Yayınları, Fakülteler Kitabevi, 2008. 16. Tıp Eğitimi Anabilim Dalı İzolasyon Yöntemleri Ders Notları. E.Ü.T.F. Yayın Bürosu. İZMİR 2003. 17. Güler Ç Akın L. Halk Sağlığı - Temel Bilgiler, Hacettepe Üniversitesi Yayınları / Sağlık Dizisi, Eskişehir, 2012. 22

Evre 2: Normal Yapı ve Fonksiyon Bu evrede, sistemler zemininde entegre edilmiş (yatay) ve klinik örneklerle bağlantılandırılmış (dikey) bir yapılanmayla, vücudun normal yapısının ve işlevlerinin tanıtılması amaçlanmaktadır. Dört bloktan oluşur. Evre 2 Blok 1: Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid ve Boşaltım Sistemleri Bu blokta, solunum, dolaşım, kan ve boşaltım sistemlerine ait normal yapı ve fonksiyon; hücre, doku, organ ve sistem düzeyindeki ilişkiler ve insan organizmasının canlılığını sürdürmede gerekli olan sıvı-elektrolit ve asit-baz dengeleri ele alınacaktır. Bu bloğun amacı, öğrencinin dokular ve sistemler hakkında bilgi edinmesini sağlamak, aynı zamanda insan organizmasının normal yapısını ve patolojik değişimleri değerlendirme yeteneğini kazandırmaktır. Blok Temaları: 1. Soluk alıp verme 2. Alveolde gaz alışverişi 3. Kan ve kandaki oksijen 4. Kalp ve büyük damarlar 5. Periferik dolaşım ve hemostaz 6. Sıvı-elektrolit dengesi, kan basıncı 7. Boşaltım, asid-baz dengesi 23

Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenciler; 1. Soluk alıp vermede rol oynayan ve hava yolunu oluşturan organ ve yapıların işlevlerini anatomik ve histolojik özellikleri temelinde açıklayabilmeli. 2. Solunum üzerinde etkili santral ve periferik kontrol mekanizmalarını tanımlayabilmeli. 3. Akciğerin yapı ve fonksiyonuna ilişkin temel kavram ve terimleri tanımlayabilmeli, normal değerlerini sayabilmeli. 4. Oksijen ve karbondioksitin kanda taşınması ve alveolde gaz alışverişi süreçlerini tanımlayabilmeli. 5. Hematopoetik organların yapı ve fonksiyonunu açıklayabilmeli. 6. Kanı oluşturan temel yapıların işlevlerini tanımlayabilmeli. 7. Kandaki oksijen ve hemoglobin ile ilişkili biyokimyasal süreçleri açıklayabilmeli. 8. Kalp ve büyük damarların işlevlerini anatomik ve histolojik özellikleri temelinde açıklayabilmeli. 9. Periferik dolaşıma ilişkin temel yapı ve süreçleri açıklayabilmeli. 10. Arteriyel ve venöz sistemlere ait hemodinamik süreçleri tanımlayabilmeli. 11. Kan akımı ve kan basıncının düzenlenmesi üzerinde etkili faktörleri açıklayabilmeli. 24

12. Kanın pıhtılaşmasında rol oynayan temel yapı ve mekanizmaları ve bunları kontrol eden sistemleri tanımlayabilmeli. 13. Vücut sıvı volümünü kontrol eden mekanizmaları tanımlayabilmeli 14. Sıvı-elektrolit dengesinin fizyolojik ve biyokimyasal prensiplerini açıklayabilmeli. 15. Böbreğin fonksiyonlarını fizyolojik temelleri ve anatomik-histolojik özellikleri çerçevesinde açıklayabilmeli. 16. Asit-baz dengesine ilişkin temel fizyolojik ve biyokimyasal mekanizmaları açıklayabilmeli. 25

26

Evre 2 Blok 1: Başvuru Kaynakları: 1. Ovale WK, Nahimey PC.,Netter Temel Histoloji. (:eviri editorleri: Muftuoglu S, Kaymaz F, Atilla P. Gune9 Tlp Kitabevleri, 2009 2. Wheater s Functional Histology a Text and Colour Atlas Churchill Livingstone 2000 3. Gokmen G. F. Sistematik Anatomi, izmir, Guven Kitabevi, 2003 4. Annct K, Elhan A. Anatomi Ders Kitabt, Ankara, 2010 5. Sobotta jnsan Anatomi Atlast, 2006, Beta Bastm Yaym, Ankara. Gokmen. F. 6. Barret KE, Barman SM, Boitano S, Brooks H (editorler). Ganong s Review of Medical Physiology. Lange. 23. ed. McGraw- Hill Medical, 2007. 7. Ganong W (ed.) Tlbbi Fizyoloji. (:eviri Editorleri: Turk Fizyolojik Bilimler Demegi, Nobel Tlp Kitabevi, 2002. 8. Vander. insan Fizyolojisi. 10. baskt. (:eviri editoril: Demirgoren S. izmir, Guven Kitabevi, 2010. 9. Guyton Hall. TlbbiFizyoloji. 11. baskt. (:eviri editorleri: (:avu9oglu H, (:aglayan Yegen B. istanbul, Nobel Tlp Kitabevi, 2007. 10. Hall JE. Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology, 12th Edition,. Elsevier Mosby, Saunders, 2011. 11. (:elebi G. Ttp ve Di9hekimligi Ogrencileri iqin Biyofizik, Cilt I ve II. izmir, BaYaymlan, Fakulteler Kitabevi, 2005. 12. (:elebi G. Biyomedikal Fizik. izmir, BaYaymlan, Fakulteler Kitabevi, 2008. 13. Onat T, Emerk K, Sozmen E (editorler).insan Biyokimyast. Ankara, Palme Yaymcthk, 2006. 14. Burtis CA, Ashwood ER, Bruns DE. Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. 4.ed. St. Louis, MO, Elsevier Saunders, 2006. 15. Lieberman M, Marks AD. Mark s Basic Medical Biochemistry. 3.ed. Baltimore, Lippincott Williams, 2009. 27

16. Dominiczak MH, Baynes JW. Medical Biochemistry. 3.ed. Mosby Elsevier, 2009. 17. Güler Ç., Akın L. Halk Sağlığı Temel Bilgiler, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2006. 18. Aksakoğlu G. Sağlıkta Araştırma Teknikleri ve Analiz Yöntemleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 2001. 19. Biyokimya: Figen Gürdöl, Evin Ademoğlu, Nobel Tip Kitabevi, 2013, 2. Baskı 28

Evre 2 Blok 2: Sindirim ve Metabolizma Bu blokta, sindirim sisteminin anatomik yapıları, işlevleri ve yaşamın devamlılığı için insan vücudunda oluşan kimyasal reaksiyonlar zinciri temelinde alınan besinlerin sindirim ve emilim süreçleri, besinlerden elde edilen enerjinin doku ve hücrelerde kullanılması / depolanması işlevleri ve bu işlevlerin yürütülmesinde etkili olan metabolik ve hormonal kontrol mekanizmalarının kavranması amaçlanmaktadır. Blok Temaları: 1. Beslenme ve yutma. 2. Mide fonksiyonları. 3. Sindirim ve emilim. 4. Defekasyon. 5. Metabolizma. 6. Karaciğerin metabolizma dışı fonksiyonları. 7. Metabolik süreçte endokrin sistem. Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenciler; 1. Sindirim sistemini oluşturan ağız boşluğu, tükürük bezleri, farinks, özefagus, mide, ince ve kalın bağırsaklar, karaciğer, pankreas, safra kesesi, anal kanal ve rektum ile portal sistem gibi organ ve dokuların anatomik yapı ve histolojik özelliklerini tanımlayarak işlevlerini açıklayabilmeli. 2. Tiroid bezinin anatomik, histolojik özellikleri ve işlevlerini sayarak Insulin, glukagon, POMC ailesi, glukokortikoidler, ACTH, adrenal korteks ve tiroid 29

hormonlarının yapısı, biyosentezi, taşınması, etki mekanizmaları ve metabolizmanın kontrolündeki rollerini açıklayabilmeli. 3. Karbonhidrat, protein, lipid ve nükleotidlerin,sindirim ve emilimlerini tartışabilmeli, bu yapıların sentez ve yıkım süreçlerini açıklayabilmeli, kendilerinden oluşan türevlerin metabolizmadaki yerini tanımlayabilmeli. 4. Karaciğer ve yağ dokusunda açlık ve toklukta Lipoliz, lipogenez, aerobik ve anaerobik glikoliz, glikogenez, glikojenoliz, glikoneogenez ve hormonal düzenlenmeler ile aminoasid metabolizması, vitaminler ve iz elementlerin metabolik önemini açıklayabilmeli, organ ve dokular arasındaki metabolik ilişkileri tartışabilmeli. 5. Sağlığın korunması ve geliştirilmesi açısından sağlıklıgüvenli su ve gıdaları tanımlayarak beslenmenin önemi, dengeli beslenme ve farklı gruplara yönelik beslenme şemalarını açıklayabilmeli, su ve gıda kirliliğinin önlenmesinde kullanılan yöntemleri tanımlayabilmeli.

31

Evre 2 Blok 2; Başvuru Kaynakları: 1. Junqueira LC, Carneiro J. Temel Histoloji (text and atlas). Çeviri editörleri: Solakoğlu S, Aytekin Y. İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri, 2009. 2. Arıncı K, Elhan A. Anatomi Ders Kitabı, birinci cilt. Güneş Kitabevi, 2010. 3. Moore KL, Dalley A. Clinically Oriented Anatomy. Fifth Edition. Lippincott Williams& Wilkins, 2006. 4. Onat T, Emerk K, Sözmen E (editörler). İnsan Biyokimyası. Ankara, Palme Yayıncılık, 2006. 5. Lieberman M, Marks AD. Mark s Basic Medical Biochemistry. 3.ed. Baltimore, Lippincott Williams, 2009. 6. Dominiczak MH, Baynes JW. Medical Biochemistry. 3.ed. Mosby Elsevier, 2009. 7. Vander. İnsan Fizyolojisi. 10. baskı. Çeviri editörü: Demirgören S. İzmir, Güven Kitabevi, 2010. 8. Guyton & Hall. Tıbbi Fizyoloji. 11. baskı. Çeviri editörleri: Çavuşoğlu H, Çağlayan Yeğen B. İstanbul, Nobel Tıp Kitabevi, 2007. 9. Biyokimya; Figen Gürdöl, Evin Ademoğlu, Nobel Tip Kitabevi, 2013, 2. baskı 10. HARPER S Illusturated Biochemistry; Murray RK, Bender DA, Botham KM, Kennelly PJ, Rodwell VW, Weil PA.. 29. Ed Mc Graw Hill LANGE, China, 2012. 11. Di Fiore nin Histoloji Atlası Fonksiyonel ilişkileriyle. Victor P. Eroschenko. Çeviri Editörü: Ramazan Demir. 12.Baskıdan Çeviri. Palme Yayıncılık, 2013. ISBN:9786053551607 12. Gartner - Renkli Histoloji Atlası Leslie P. Gartner, James L.Hiatt. Çeviri editörü: Atilla Dağdeviren.Güneş Kitapevi, 2009. ISBN: 9789752772151. 13. Histoloji ve Hücre Biyolojisi. Abraham L.Kierszenbaum. Çeviri Editörü: Ramazan Demir. Palme Yayıncılık, 2006. ISBN : 9944341029. 14. Halk Sağlığı Temel Bilgiler Cilt I, II ve III. Editörler: Ç. Güler, L. Akın. Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2012.(Genişletilmiş 2. Baskı) ISBN: 978-975-491-344-6 15. Sağlıklı Beslenme Önerileri. TC. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu. 2012. http://beslenme.gov.tr/content/files/yayinlar/brosurler/sagliklibeslenme/saglikli_beslenme_brosuru.pdf 16. Sağlıkta Araştırma ve Çözümleme. G. Aksakoğlu. DEÜ Rektörlük Basımevi, Alsancak, İzmir. 2006. ISBN: 975-441-230-8 32

Evre 2 Blok 3: Hareket ve Sinir Sistemi Vücut hareketlerinin yapılabilmesi için gerekli komutları taşıyan periferik sinirlerin hareket sistemi ile yakın ilişkisi ve hareketin sinir sistemi ile doğrudan kontrolü, bu iki sistemin birlikte incelenmesinin temelini oluşturmaktadır. Hareketlerimizin gerektiği biçimde kontrol edilebilmesi, ancak sinir sisteminin bu işlev ile ilgili kısımlarının sağlıklı çalışması sonucu mümkün olabilir. Bu nedenle, blok içinde her iki sistem ayrı ayrı anlatılacağı gibi, iki sistem arasındaki ilişkiden de söz edilmektedir. Ayrıca insanın dış dünya ile bağlantısını ve vücut içinde oluşan değişiklikleri farketmesini sağlayan duysal sistemlerin yapısını ve fonksiyonunu öğrenerek, bunların sinir ve hareket sistemi ile ilişkileri de bu blok kapsamında işlenecek konulardır. Bloğun amacı, insan sinir-duyu-hareket sistemlerinin normal yapı-işlevlerinin ve aralarındaki iletişimin, moleküler düzeyden tüm beden düzeyine kadar kavranmasıdır. Blok Temaları: 1. Hareket Sistemi 2. Sinir Sistemi 3. Duysal Sistemler 4. Motor Kontrol Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenciler; 1. Biyoelektriksel potansiyeller, sinyal iletimi yolakları, nörotransmisyon ve nöromodülasyonu, tanımlayabilmeli ve sinir ileti sistemlerini işlev ve davranışlarla ilişkilendirebilmeli. 33

2. Eklem, kemik ve kasın histolojik, anatomik yapılarını ve insandaki biyomekaniği tanımlayabilmeli. 3. Merkezi sinir sisteminde histolojik ve anatomik yapıları tanımlayabilmeli ve bunların işlevsel mekanizmalarını açıklayabilmeli. 4. Periferik sinir sisteminin, spinal ve otonom gangliyonların yapı ve işlevini açıklayabilmeli. 5. İnsan-çevre etkileşiminin birincil bileşeni olan duyu organlarının yapılarını ve işlevsel mekanizmalarını açıklayabilmeli. 6. Nöroendokrin sistem ile ilgili yapıları ve işlevleri açıklayabilmeli ve bu bilgileri homeostaz kavramı ile bütünleştirebilmeli. 7. Otonom sinir sisteminin işlevleri, duyusal sistemler ve ağrı, duruş ve motor düzenlenmeler, duygu, dürtü ve güdülerin yapısal ve işlevsel boyutlarını açıklayabilmeli. 8. Nöroplastisitenin yapısal temellerini, klinik anlam ve önemini açıklayabilmeli. 9. Toplum sağlığının geliştirilmesi bağlamında, süregen bozunumla giden nörolojik, psikiyatrik, ortopedik sorunlar ve en sık rastlanan travmalar ile bunların yapısal ve işlevsel temellerine ilişkin kavramları ilişkilendirebilmeli. 10. Yaşam kalitesi ve engellilik ile ilgili temel kavramları, sağlıklı barınma koşullarını, kaza ve yaralanmaların topluma etkilerini tanımlayabilmeli. 34

35

Evre 2 Blok 3: Başvuru Kaynakları: 1. Arıncı K, Elhan A, Anatomi, 5. baskı, Ankara, Güneş Tıp Kitabevleri, 2014. 2. Baka M (editör), Nörohistoloji, Bölüm yazarları: Baka M, Ateş U, Uyanıkgil Y, Yılmaz-Dilsiz Ö, İzmir, Güven Kitabevi, 2012. 3. Barret KE, Barman SM, Boitano S, Brooks H (editörler), Ganong s Review of Medical Physiology, 24th edition, McGraw-Hill, 2012. 4. Bilir N, Yıldız AN, İş Sağlığı ve Güvenliği, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2004. 5. Çelebi G, Biyofizik, İzmir, Barış Yayınları, 2005. 6. Çelebi G, Biyomedikal Fizik, İzmir, Barış Yayınları, 2008. 7. Ganong W (editör), Tıbbi Fizyoloji, 24. baskı, Çeviri editörleri: Türk Fizyolojik Bilimler Derneği, Nobel Tıp Kitabevi, 2013. 8. Gartner LP, Hiatt JL, Renkli Histoloji Atlası, Çeviri editörü: Dağdeviren A, Güneş Kitabevi, 2009. 9. Gökmen GF, Sistematik Anatomi, İzmir, Güven Kitabevi, 2003. 10. Junqueira LC, Carneiro J, Temel Histoloji (Text & Atlas), Çeviri editörleri: Solakoğlu S, Aytekin Y, İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri, 2009. 11. Kierszenbaum AL, Histoloji ve Hücre Biyolojisi Patolojiye Giriş, Çeviri editörü: Demir R. Ankara, Palme Yayıncılık, 2006. 12. Marks DB, Marks AD, Smith CM, Basic Medical Biochemistry: A Clinical Approach, Williams-Wilkins & Waverly Company, 2005. 13. Moore KL, Dalley AF, Kliniğe Yönelik Anatomi, Çeviri editörü: Şahinoğlu K, 4. Baskı, İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri, 2007. 14. Onat T, Emerk K, Sözmen E (editörler), İnsan Biyokimyası, Ankara, Palme Yayıncılık, 2006. 15. Öztürk L, İşlevsel Nöroanatomi ve Nörohemal Organlar, İzmir, Altın Nokta Yayınevi, 2011. 16. Ross MH, Pawlina W, Histology A Text and Atlas, 5th edition, Lippincott Williams&Wilkins. 17. Sobotta J, İnsan Anatomisi Atlası, Ankara, Beta Basım-Yayın, 2006. 18. Victor P. Eroschenko, di Fiore nin Histoloji Atlası Fonksiyonel İlişkileriyle, Çeviri editörü: Demir R, 12. baskı, Palme Yayıncılık, 2013. 19. Widmaier EP, Raff H, Strang K, Vander s Human Physiology: The Mechanisms of Body Function, 12th edition, McGraw-Hill, 2010. 20. Widmaier EP, Vander İnsan Fizyolojisi, 10. baskı, Çeviri editörü: Demirgören S, İzmir, Güven Kitabevi, 2010. 36

Evre 2 Blok 4: Hayatın Evreleri Bu blokta insan organizmasının genetik temellerinden başlayarak, embriyonun normal gelişimi, üremenin temel ilkeleri, gebelik ve fetus gelişimi, doğum ve yenidoğanın temel özellikleri, bebeklik ve çocukluk çağı gelişimi, zihinsel fonksiyonlar ve duygulanım ile insanın psikolojik özelliklerinin açıklanması, yaşlanma süreci ve ölüm konularının insanın biyolojik gelişiminde geçirdiği evreler olarak tanımlanması amaçlanmıştır. Gelişimsel bakış açısı ile molekül, hücre organ ve sistem düzeyinde bütünleştirerek yukarıda belirtilen evrelerde gelişen süreçleri en temel fizyopatolojik-klinik bağlantılarla ilişkilendirilmesi sağlanacaktır. Blok Temaları: 1. Üreme 2. Gebelik 3. Doğum 4. Yenidoğan 5. Çocukluk 6. Erişkin davranışı 7. Yaşlanma 8. Ölüm Bloğun Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenciler; 1. Erişkin bir kişide genital organların yapısı bunların endokrin fonksiyonları ve psikolojik boyutuyla birlikte cinsel işlevleri açıklayabilmeli. 37

2. İnsanın oluşumunda tek hücreden organizmaya doğru gelişme aşamalarını açıklayabilmeli. 3. Gebelik döneminde bebeğin embriyonik gelişimi ve annede oluşan tüm değişim basamaklarını tanımlayabilmeli. 4. Gebelik süresini tamamlayan bir kadında doğumun tetiklenmesi, uterusun kasılarak küçülmesi ve bebeğin dış ortama çıkışı ile ilgili tüm yapısal, fonksiyonel ve psikolojik değişimlerin açıklayabilmeli. 5. Yeni doğan bir bebeğin dış ortama adaptasyonu, yeni doğanın erişkinden fonksiyonel ve psikolojik farklılıklarını tartışabilmeli. 6. Normal bir bebeğin büyüyerek önce çocukluk daha sonra ergenliğe geçişi, bu dönemlerde geçirdiği fiziksel büyüme aşamaları ve bu büyümenin değerlendirilmesi, hormonlarında oluşan değişimler ayrıca çocukluk ve ergenlik dönemindeki psikolojik gelişmeler ve kişilik gelişimini açıklayabilmeli. 7. Erişkin bir kişinin davranışlarının yapısal, fonksiyonel, sosyal ve psikolojik temellerini tanımlayarak, ve bireysel niteliklerin çevrenin nitelikleri ile karşılıklı etkileşimini açıklayabilmeli. 8. Öğrenme, hafıza, dil gelişimi, ödül ve bağımlılık gibi fonksiyonel süreçleri tanımlayabilmeli. 9. Yaşlanma süreci ve yaşlılığın temel özelliklerini tanımlayarak, ölüm ve ölüm karşısındaki tepkileri açıklayabilmeli. 10. İletişimin kişiler arası niteliğine vurgu yapılarak iletişimin temel niteliklerinin açıklayarak temel niteliklerle ilgili beceri kazanabilmeli. 38

11. Toplumun sağlığını geliştirmek amacıyla, insan yaşamının farklı evrelerinde yürütülmesi gereken koruyucu sağlık hizmetlerinin gözlemlenerek, bu gözlemlerin kuramlar ışığında tartışabilmeli. 12. Gebelikte anne ve bebek izlemi, doğum yardımı, yenidoğan, bebek ve çocuk bakımının temel ilke ve kurallarını tanımlayabilmeli. 39

40

Evre 2 Blok 4: Başvuru Kaynakları: 1. Arıncı K, Elhan A. Anatomi Cilt 1 ve Cilt 2. Güneş Kitabevi, Ankara, 2001. 2. Elhan A. Temel Klinik Anatomi (Moore Çevirisi) Güneş Kitabevi, Ankara, 2006. 3. Kierszenbaum AL. Histoloji ve Hücre Biyolojisi ve Patolojiye Giriş. Çeviren: Demir R. Palme Yayıncılık, 2006 4. Sadler T. Langman s Medical Embryology. 11th ed. Lippincott Williams & Wilkins, 2009 5. Burtis CA, Ashwood ER (editörler), Tietz Klinik Kimyada Temel İlkeler. Çeviri Editörü: Diler Aslan. Palme Yayıncılık, 2005. 6. Burtis CA, Ashwood ER, Bruns DE. Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. 4.ed. St. Louis, MO, Elsevier Saunders, 2006. 7. Read A, Donnai D. New Clinical Genetics. Scion Publishing Ltd., Kent, 2007. 8. Ersöz B. Gebelik Biyokimyası. Ayın Kitabı, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi yayınları, 1996. 9. Beksaç S, Demir N, Koç A, Yüksel A, Obstetrik Maternal Fetal Tıp Perinatoloji, MN Medikal Nobel, 2001. 10. Akyürek Ç, Çelik, Haberal (editörler). Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi, Güneş Kitapevi, Ankara, 2006. 11. Eichenauer R, Vanherpe H. Klinik muayene tanı ve tedavi acil kılavuzu- Üroloji. Çeviri editörü: Diren M. Yüce Yayın, 1995. 12. Türk Androloji Derneği. Erkek reprodüktif sistem hastalıkları ve tedavisi. 2004. 41

13. Neyzi O, Ertuğrul T (editörler). Pediyatri. 4. baskı. 1.-2. ciltler. Nobel Tıp Kitabevi, 2010. 14. Hasanoğlu E, Düşünsel R Bideci A. Temel Pediatri 1. Baskı. Güneş Tıp Kitabevi, 2010. 15. Kliegman RM, Stanton BMD, Geme JSt, Schor N, Behrman RE. Nelson Textbook of Pediatrics 19th edition,. W.B. Saunders Company, 2010. 16. Tuzcu S. Nelson Essentials of Pediatrics Türkçe. Yüce Yayım, 2003. 17. Marcdante K, Jenson H, Behrman R, Kliegman R. Nelson Essentials of Pediatrics, 5E with STUDENT CONSULT Access Fifth Edition. Saunders Comp.Ltd, 2005 (ücretsiz indirim). 18. Köroğlu E, Güleç C Psikiyatri Temel Kitabı. Hekimler yayın Birliği, 2007. 19. Aksakoğlu G. Sağlıkta Araştırma ve Çözümleme. İkinci Basım. D.E.Ü. Rektörlük Basımevi. İzmir 2006. 20. Kavaklı K, Boztok N, Tuğlular I. Tıpta Araştırma Etiği ve Güncel Uygulamalar. İzmir, Meta Basımevi, 2002. 21. Birinci Basamak için Adli Tıp El Kitabı, TTB Merkez Konseyi Yayınları, Ankara, 2000, kitabın tam metni http://www.ttb.org. tr 22. Ganong un Tıbbi Fizyolojisi 23. baskı çeviri editörü Hakkı Gökbel Nobel Tıp Kitabevi,2011 23. Guyton ve Hall Tıbbi Fizyoloji 12. baskı Yüce Yayınları ve Nobel Tıp Kitabevi nin ortak yayımı, 2013 24. Vander İnsan fizyolojisi 13 baskı Çeviri Tuncay Özgünen, Güneş Tıp Kitabevi, 2013 25. Güler Ç. Akın L., Halk Sağlığı Temel Bilgiler, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 2012 42

26. Kaplan & Sadock s Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Kısaltılmış Temel Kitabı (Türkçe çeviri ed. Türkbay T) 27. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı (Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği) 28. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Dr. Ayla Aysev & Dr. Yaşemen Işık Taner) 29. Ben Hasta Değilim (Aysel Ekşi) 30. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları 1,2 (Orhan Öztürk, Aylin Uluşahin) 31. Harper s Illustrated Biochemistry. Murray RK, Bender DA, Botham KM, Rodwell PJ, Weil PA.29th Edition, 2012. 32. Biyokimya. 2. Baskı 2010. Figen Gürdöl, Evin Ademoğlu 43

44

Evre 3 Blok 1: Patolojilere ve Klinik Bilimlere Giriş (Hastalık mekanizmaları, etkenleri ve kliniğe giriş) Bir bloktan oluşan bu evrede, normal insan organizmasını öğrenmiş olan öğrencilerin sistemler bazında hastalıkları öğrenmeye başlamadan önce hastalık kavramıyla tanışmaları, sağlık ile hastalık kavramlarının ayrımını, sağlıklı organizmanın dengesini bozan incitici (hasar yapıcı) iç ve dış etkenleri, hastalıkları oluşturan patolojik ve immünolojik mekanizmaları, laboratuvar ve klinik tanı yöntemlerinin genel özelliklerini, sağlığı korumak için gerekli olan savunma, korunma ve tedavinin temel prensiplerini öğrenmeleri, klinik bilimlerle tanışmaları amaçlanmaktadır.

Blok Temaları: 1. Hastalık etkenleri, mekanizmalarına giriş * Sağlık ve hastalık kavramına giriş * İmmünolojiye giriş * Tanıya giriş * Temel farmakolojiye giriş * Genetiğe giriş * Enfeksiyon etkenlerinin tanıtımı 2. Ateş ve enfeksiyon * Ateş mekanizması * İmmun yanıt * Yangı ve yara iyileşmesi * Enfeksiyon etkenleri ve hastalandırıcılık özellikleri * Bakteriler * Virüsler * Mantarlar * Parazitler 3. Allerji ve İmmun Yanıt 4. Ödem ve Hemostaz 5. Neoplazi-Tümör Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenciler; 1. Sağlık ve hastalık kavramlarını eksiksiz olarak tanımlayabilmeli. 2. Hastalık neden ve etkenlerini sayabilmeli ve sınıflandırabilmeli. 3. Sağlığı olumsuz yönde etkileyen neden ve etkenlerin hastalık oluşturma mekanizmalarını açıklayabilmeli 4. Hastalık durumlarında ortaya çıkan sistem ve organlara ait başlıca yapı bozukluklarının belirti ve 46

bulgularını sayabilmeli. 5. Hasta yönetimi sürecinde, ön tanı, ayrıcı tanı, kesin tanı kavramlarını açıklayabilmeli. 6. Hastalıkların tanı ve izleminde kullanılan temel laboratuvar tetkiklerini ve görüntüleme yöntemlerini sayabilmeli ve prensiplerini açıklayabilmeli. 7. Temel farmakoterapi prensiplerini sayabilmeli, ilaç gruplarını sınıflandırabilmeli. 8. Simüle koşullar altında eksiksiz bir şekilde hasta odaklı öykü alabilmeli ve genel fizik muayene yapabilmeli. 9. Manken ve maketlerde temel ilaç uygulamalarını gerçekleştirebilmeli, basit dikiş atabilmeli. 10. Bulaşıcı hastalık epidemiyolojisindeki temel kavramları tanımlayabilmeli. 11. Epidemiyolojik araştırma tasarımı tiplerini tanımlayabilmeli.

48

49

Evre 3 Blok 1; Başvuru Kaynakları: 1. Tietz Clinical Guide to Laboratory Tests. Edited By Alan H.B. Wu, 4.Edition, Elsevier Saunders, 2006. 2. Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. Edited By Burtis C.A, Ashwood E.R., Bruns D.E. 4. Edition, Elsevier Saunders, 2006. 3. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. Edited By McPherson R.A, Pincus, M.R. 22. Edition, Elsevier Saunders, 2011. 4. Thompson & Thompson Genetics in Medicine. Nussbaum R.L., Mcinnes R.R., Willard H.F. Saunders, 2007. 5. Emery s Elements of Medical Genetics, 14th Edition. Turnpeny, P.D. Churchill Livingstone, 2011 6. Oxford Desk Reference Clinical Genetics. Helen V. Firth, Hurst J.A., Hall J.G, Oxford University Press, 2005 7. Akılcı Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji, Kayaalp O. Ertem Basım, 2012 8. Basic and Clinical Pharmacology. Katzung BG, Masters SB, Anthony J. Trevor AJ. 11th Edition, McGraw Hill Medical, 2009 9. Medical Microbiology. Murray PR, Rosenthal KS, Kobayashi GS, Pfaller MA. Eds. Elsevier, Mosby Inc., Philadelphia. Fifth Ed. 2009. (Tıbbi Mikrobiyoloji. Çeviri editörü: Başustoğlu AC. Nobel Tıp Kitabevleri Ltd.Şti. İstanbul 2010) 10. Jawetz, Melnick, & Adelberg s Medical Microbiology. Brooks GF, Butel JS, Carroll KC, Morse SA. Eds. Lange Medical Books/McGraw-Hill, New York, 2010. (Çeviri editörü: Yenen OŞ. Nobel Tıp Kitabevleri Ltd.Şti. İstanbul 2010) 11. Tıbbi Parazit Hastalıkları. Ozcel MA. Türkiye Parazitoloji Derneği Yayınları, 2009 12. Paraziter Hastalıklar ve Parazitler, Saygı G. Es Form Ofset, Sivas, 2009 50

13. Robbins & Cotran Basic Pathology of Disease. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Aster J. eds 8th ed. W.B. Saunders Co., 2010 14. Robbins Temel Patoloji (Basic Pathology) 8th ed. Çeviri editörü: Çevikbaş U. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Mitchel. Nobel Tıp Kitabevi, 2008 15. Tıbbi Fizyoloji. Guyton & Hall. 11. Baskı. Çeviri editörleri: Çavuşoğlu H, Çağlayan Yeğen B. İstanbul, Nobel Tıp Kitabevi, 2007 16. İnsan Fizyolojisi. Vander. 10. Baskı. Çeviri editörü: Demirgören S. İzmir, Güven Kitabevi, 2010 17. Cellular and Molecular Immunology. Abul K. Abbas, Andrew H. Lichtman, & Shiv Pillai. W.B. Saunders Company. 6th Ed. 2007. 18. Janeway s Immunobiology. Kenneth Murphy, Paul Travers, Mark Walport. Garland Science. 7th ed. 2008. 19. Abbas AK, Lichtman AH. Basic Immunology. Çeviren. Camcıoğlu Y, Deniz G. İstanbul Medikal Yayıncılık, İstanbul Tıp Kitabevi, 2007 20. Tıp Eğitimi Anabilim Dalı İlaç Uygulama Yöntemleri Ders Notları. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayın Bürosu. İzmir, 2014 21. Bulaşıcı Hastalıkla Savaşım. Aksakoğlu G. İzmir: DEÜ Rektörlük Basımevi, 2008 ( Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş İlkeleri kitabının üçüncü yazımı) 22. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Güler Ç, Akın L. İkinci Baskı. Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara 2012 23. Sağlıkta Araştırma ve Çözümleme. Aksakoğlu G. Üçüncü Yazım. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri. İzmir 2013 51

Evre 4: Sistem Patolojileri Bu evrenin temel özelliği, patolojik süreçlerin, sistemler temelinde, yoğun olarak klinik anlam ve bağıntıları vurgulanarak aktarılmasıdır. Dört bloktan oluşur. Evre 4 Blok 1: Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid ve Boşaltım Sistemi Bu blok solunum, dolaşım, kan-lenfoid ve boşaltım sistemine ait patolojileri öğretmeyi hedefler. Soluk alıp verme ile başlayıp, asid-baz dengesi ve boşaltım ile sonlanan daha önceki Blokta (Evre 2 Blok 1 de) işlenen normal yapı ve fonksiyonlara ait patolojiler ile bu patolojilerin klinik görünümleri, laboratuar bulguları ve tedavilerinin öğretilmesi ve toplum sağlığı ve etik-hukuk boyutunun kavratılması amaçlanmıştır. Ayrıca klinik beceri eğitiminde anamnez alma ve fizik bakının hasta başında bire bir pratik yaptırılarak öğretilmesi hedeflenmiştir. Evre4 Blok1 sistem patolojilerinin ele alındığı Evre 4 ün (üçüncü yılın) ilk bloğudur. Çocuk sağlığı ve hastalıkları açısından Evre 4 boyunca ele alınacak sistem patolojilerine ait konuların daha iyi anlaşılabilmesi için Evre 4 Blok 1 in ilk iki günlük programında pediyatrik anamnez ve çocuk hastalarda tüm organ sistemlerinin muayene yöntem ve tekniklerinin işlendiği dersler yer almaktadır. Bu dersleri takiben Evre 4 Blok 1 programında yer alan derslerin ilişkili olduğu temalar aşağıda sıralanmıştır. Blok Temaları: 1. Solunum sistemi hastalıkları. 2. Dolaşım sistemi hastalıkları. 3. Kan-Lenfoid sistemi hastalıkları. 4. Boşaltım sistemi hastalıkları. 53

Bloğun Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenciler; Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid ve Boşaltım sistemleri ile ilgili; 1. Semptom/başvuru nedeni ve bulguları tanımlayabilmeli. 2. Fizyopatolojik mekanizmaları açıklayabilmeli. 3. Semptom ve bulguları ilişkili olabilecekleri hastalıklar açısından tartışabilmeli 4. Tanı ve tetkik yöntemlerini sayabilmeli. 5. Tedavi prensip ve seçeneklerini sayabilmeli. 6. Korunma ve kontrol programlarını tanımlayabilmeli. 7. Hastaların öykü, fizik muayene ve temel tıbbi girişimlerini yapabilmeli.

Evre 4 Blok 1; Başvuru Kaynakları: 1. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Mitchel. Robbins Temel Patoloji (Basic Pathology). 8th ed. Çeviri editörü: Çevikbaş U. Nobel Tıp Kitabevi, 2008. 2. Robbins & Cotran. Hastalığın Patolojik Temeli. Çeviri editörleri: Sav A, Özdamar ŞO. 7. baskı. Güneş Tıp Kitabevi, 2009. 3. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Aster J eds. Robbins & Cotran Basic Pathology of Disease. 8th ed. W.B. Saunders Co., 2010. 4. Ökten İ, Güngör A (editörler). Göğüs Cerrahisi. Sim Matbaacılık; 2003. 5. Özlü T, Metintaş M, Karadağ M, Kaya A (editörler). Solunum Sistemi ve Hastalıkları. İstanbul, İstanbul Medikal Yayıncılık Ltd Şti.2010. 6. Süzer Ö (editör). Premium Süzer Farmakoloji. 3.baskı. İstanbul, Klinisyen Tıp Kitabevleri, 2005. 7. Anak S (editör) Pediatrik Hematoloji. İstanbul, İstanbul Tıp Kitapevi, 2011. 8. Neyzi O, Ertuğrul T (editörler). Pediyatri. 4. baskı. 1.-2. ciltler. Nobel Tıp Kitabevi, 2010. 9. Marcdante K, Jenson H, Behrman R, Kliegman R. Nelson Essentials of Pediatrics, 5E with STUDENT CONSULT Access Fifth Edition. Saunders Comp.Ltd, 2005 (ücretsiz indirim). 10. Osborn, Dewitt, First, Zenel. Pediatri Osborn. Çeviri editörü: Yurdakök M. 1-2. ciltler. Güneş Kitabevi, 2007. 11. Çağatay G, Soydan İ. Klinik Kardiyoloji. 2.baskı. Ege Üniversitesi Tıp Fak. Yayın No:157, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir. 2004 12. Kozan Ö (editör). Temel Kardiyoloji. Güneş Tıp Kitapevleri, 2011. 55

13. Anafarta K, Arıkan N, Bedük Y. Temel Üroloji. Güneş Kitabevi, 2008 14. Eichenauer R, Vanherpe H. Klinik muayene tanı ve tedavi acil kılavuzu-üroloji. Çeviri editörü: Diren M. Yüce Yayın, 1995. 15. Merrill RM, Timmreck TC. An Introduction to Epidemiology. 4th ed. Jones and Bartlett publishers, 2006. 16. Çağatay Güler, Levent Akın. Halk Sağlığı Temel Bilgiler, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2012 17. TIETZ Textbook of Clinical chemistry and Molecular Diagnostics 5 th ed. Burtis CA, Ashwood ER, Bruns DF, Eds. Philadelphia: ELSEVIER Saunders, 2012. 18. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 22nd ed. Henry JB Ed. Philadelphia: ELSEVIER Saunders, 2011. 19. Clinical Chemistry. Theory, Analysis, Correlation. 4 th ed. Kaplan LA, Pesce AJ, Kazmierczak SC, Eds. St. Louis: Mosby, 2003. 20. Klinik Kardiyoloji. Ed. Ç.Erol. Nobel Tıp Kitabevleri 2011 Ankara 21. Ercan Tuncel (editör). Klinik Radyoloji. Genişletilmiş 2. baskı. İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri Ltd Şti., 2012 22. Bilir N, Yıldız A.N., İş Sağlığı ve Güvenliği, Hacettepe Üniversitesi Yayınları / Rehber Kitaplar Dizisi, Eskişehir, 2013, 2. Basım, ISBN : 2880000116363 23. Klinik Uygulamada Hematoloji. Çeviri Editörleri. Prof. Dr. Muhit ÖZCAN, Prof. Dr. Hale ÖREN, Prof. Dr. Mutlu ARAT, Prof. Dr. Muzaffer DEMİR, Dr. Teoman SOYSAL, Prof. Dr. Fahir ÖZKALEMKAŞ, Doç. Dr. Mehmet SÖNMEZ Sayfa Sayısı 520 Baskı Tarihi 2012 24. Aydın E., Dünya ve Türk Tıp Tarihi, Güneş Kitabevi, Ankara 2006. Üstün Ç., Yaşamın İçinde Etik ve Ahlâk, Zeus Kitabevi, İzmir 2013. 56

25. Kayaalp SO. Akılcı Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji. 13. Baskı. Ankara: Pelikan Yayıncılık Ltd. Şti., 2012. 26. Katzung BG, Masters SB, Trevor AJ. Basic & Clinical Pharmacology. 12th Edition. International Edition: McGraw-Hill Companies Inc., 2012. 27. Süzer Ö. (Çeviri Editörü) Goodman & Gilman Tedavinin Farmakolojik Temeli (Editörler: Brunton LL, Lazo JS, Parker KL). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti., 2009. 28. Onat F, Gören Z, Karaalp A (Çeviri Editörleri) Lippincott Farmakoloji (Editörler: Harvey RA, Champe PC, Howland RD, Mycek MJ). 3. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti., 2009. 57

Evre 4 Blok 2: Sindirim ve Metabolizma Bu blokta; erişkin, ergen ve çocukta gastrointestinal sistem, endokrin ve metabolizma bozukları sonucu ortaya çıkan hastalıklar ve bu hastalıkların fizyopatolojik mekanizmalarının başvuru nedenleri temel alınarak öğretilmesi amaçlanmıştır. Blok süresince sindirim endokrin ve metabolizma ile ilgili; klinik durumlar, patolojik ve biyokimyasal değişiklikler, ilgili etkenler, tedavide kullanılan ilaçların farmakolojisi ve toplum sağlığı boyutu aktarılacaktır. Blok Temaları: 1. Disfaji, regurjitasyon 2. Karın ağrısı 3. Bulantı kusma 4. İshal kabızlık 5. Hematemez, melena 6. Abdominal distansiyon 7. Sarılık 8. Karaciğer hastalıkları 9. Poliüri, polidipsi 10. Obezite, zayıflama 11. Boyunda kitle, guatr 12. Metabolik kemik hastalıkları (bacaklarda eğrilik, osteoporoz) 59

Bloğun Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenci; 1. Erişkin ve çocukta gastrointestinal sistem, endokrin sistemi ve metabolizma ile ilgili semptom/başvuru nedeni ve bulguları tanımlayıp, bunlarla ilişkili olabilecek hastalıkların fizyopatolojik mekanizmalarını açıklayabilmeli, ayırıcı tanısını tartışabilmeli. 2. Erişkin ve çocukta gastrointestinal sistem, endokrin sistemi ve metabolizma ile ilgili hastalıkların tanı ve tetkik yöntemlerini sayabilmeli, laboratuvar bulgularının normal sınırlarını tanımlayarak patolojik değerleri ayırt edebilmeli. 3. Gastrointestinal, endokrin sistem ve metabolik hastalıkların tedavi prensip ve seçeneklerini sayabilmeli. 4. Hasta öyküsünü gastrointestinal, endokrin sistem ve metabolik hastalıklar açısından değerlendirip ilgili sistem muayenelerini uygun şekilde yapabilmeli. 5. Sağlık sistemlerini sınıflandırabilmeli ve sağlık ekonomisindeki temel kavramları tanımlayabilmeli. 6. Toplum ağız-diş hastalıklarının nedenlerini açıklayabilmeli ve bu hastalıkların korunmasında temel yöntemleri sayabilmeli. 61

Evre 4 Blok 2: Başvuru Kaynakları: 1. S.Oğuz Kayaalp. Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji. 13. Baskı, Pelikan Yayıncılık, Ankara; 2012. 2. Bertram G. Katzung B., Susan B. Masters S., Anthony J. Trevor. Basic and Clinical Pharmacology, 12th Edition, McGraw Hill Medical, 2012. 3. Kayaalp SO. Akılcı Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji. 13. Baskı. Ankara: Pelikan Yayıncılık Ltd. Şti., 2012. 4. Katzung BG, Masters SB, Trevor AJ. Basic & Clinical Pharmacology. 12th Edition. International Edition: McGraw-Hill Companies Inc., 2012. 5. Süzer Ö. (Çeviri Editörü) Goodman & Gilman Tedavinin Farmakolojik Temeli (Editörler: Brunton LL, Lazo JS, Parker KL). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti., 2009. 6. Onat F, Gören Z, Karaalp A (Çeviri Editörleri) Lippincott Farmakoloji (Editörler: Harvey RA, Champe PC, Howland RD, Mycek MJ). 3. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti., 2009. 7. Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. 4. Edition Elsevier Saunders Edited By Carl A. Burtis, Edward R Ashwood, David E Bruns. 2006. 8. TIETZ Textbook of Clinical chemistry and Molecular Diagnostics 5 th ed. Burtis CA, Ashwood ER, Bruns DF, Eds. Philadelphia: ELSEVIER Saunders, 2012. 9. Henry s Clinical Diagnosis and Management By Laboratory Methods. 22. Edition,, Edited By Richard A McPherson, Henry JB, Philadelphia: Elsevier Saunders 2011. 10. Clinical Chemistry. Theory, Analysis, Correlation. 4 th ed. Kaplan LA, Pesce AJ, Kazmierczak SC, Eds. St. Louis: Mosby, 2003. 62

11. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Mitchel. Robbins Temel Patoloji (Basic Pathology). 8th ed. Çeviri editörü: Çevikbaş U. Nobel Tıp Kitabevi, 2008. 12. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Aster JC. Robbins and Cotran s Pathologic Basis of Disease, 8th edition, Saunders Elsevier, Philadelphia, 2010. 13. Murray PR, Rosenthal KS, Kobayashi GS, Pfaller MA. eds. Medical Microbiology. Elsevier, Philadelphia, Mosby Inc., 2009. Tıbbi Mikrobiyoloji. 6. baskı. Çeviri editörü: Başustoğlu AC. Atlas Kitapçılık, 2010. 14. Anderson SC, Cockayne S, Clinical Chemistry: Concepts and Applications. Mc Graw Hill, 2003. 15. Özcel MA. Tıbbi Parazit Hastalıkları. Türkiye Parazitoloji Derneği Yayınları, 2009. 16. Saygı G. Paraziter Hastalıklar ve Parazitler. Sivas, Es Form Ofset, 2009. 17. Kabalak T, Yılmaz C, Tüzün M (editörler). Endokrinoloji El kitabı. Nobel Tıp Kitabevi, 2004. 18. Friedman SL, McQuaid KR (editörler). Current Gastroenteroloji Tanı ve Tedavi. Çeviri editörü: Sivri B, Gönen Ö. Güneş Kitabevi, 2007 19. Neyzi O, Ertuğrul T (editörler). Pediyatri. 4. baskı. 1.-2. ciltler. Nobel Tıp Kitabevi, 2010. 20. Marcdante K, Jenson H, Behrman R, Kliegman R. Nelson Essentials of Pediatrics, 5E with STUDENT CONSULT Access Fifth Edition. Saunders Comp.Ltd, 2005 (ücretsiz indirim). 21. Güler Ç, Akın L (editörler). Halk Sağlığı Temel Bilgiler (3 cilt). Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Genişletilmiş 2.baskı, 2012. 63

22. Detels R, McEwen J, Beaglehole R, Tanaka H (editörler). Oxford Textbbok of Public Health. NewYork, University Press, 2002. 23. Cura A (editör). Pediatrik propödetik-fizik bakı ve semptom bilgisi, İzmir, Ege Çocuk Vakfı yayınları, 2001. 24. Cura A. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Ege Çocuk Vakfı Yayınları 25. Halk sağlığı temel bilgiler I-II-III. Editörler Güler Ç. Akın L. Hacettepe Üniversitesi yayınları 2012 Ankara ISBN:978-975-491-344-6. 26. GASTROENTEROLOJİ HEPATOLOJİ TANI VE TEDAVİ-2010, Yazarlar: Cem Kalaycı ve Reşat Dabak 27. Klinik Gastroenteroloji ve Atlas (Cilt 1 - Cilt 2) Editör: Prof.Dr.Tankut İLTER Basım Yılı: 2011 64

65

66

Evre 4 Blok 3: Sinir, Duyu, Hareket ve Davranış Bu blokta; kas-iskelet, sinir ve duyu sistemleri ve davranışla ilgili hastalıkların patogenezinin, klinik yansımalarının, tanı ve temel tedavi prensipleri ile tedavide kullanılan ilaçların farmakolojik temellerinin tanımlanması amaçlanmıştır. İlgili sistemlere ait patolojik süreçlerin ve hastalıkların oluşturduğu morfolojik değişiklikler, genetik temeller, biyokimyasal değişiklikler ve enfeksiyöz etkenler tartışılmaktadır. Toplum sağlığı-alan kapsamında, öğrencilerin iş sağlığının amaçlarını benimsemesi, işyerinde veya birinci basamakta ya da klinikte çalışma esnasında meslek hastalıklarının farkında olması; etik-hukuk konuları, özel ve zor durumlarda iletişim becerileri hakkında farkındalık geliştirilmesi amaçlanmıştır. Blok Temaları: 1. Sinir Sistemi Patolojileri 2. Hareket Sistemi Patolojileri 3. Duyusal Sistem Patolojileri 4. Zihinsel Fonksiyon Patolojileri Bloğun Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenci, 1. Santral ve sinir sistemi ve hareket sistemi ile ilgili semptom/başvuru nedeni ve bulguları tanımlayabilmeli. 2. Santral sinir sistemine ve hareket sistemine ait semptom ve bulguları bağlantılı hastalıklar ile ilişkilendirebilmeli. 67

3. Santral sinir sistemi ve hareket sistemi hastalıklarında kullanılan tanı ve tetkik yöntemlerini ve bulgularını sayabilmeli. 4. Santral sinir sistemi ve hareket sistemi hastalıklarına ait fizyopatolojik mekanizmaları açıklayabilmeli. 5. Santral sinir sistemi ve hareket sistemi hastalıklarına ilişkin tedavi ve takip yaklaşımlarını sayabilmeli. 6. Periferik sinir sistemi ve kas hastalıklarına temel klinik yaklaşımı, patolojileri ve tedavi yaklaşımını sayabilmeli. 7. Temel psikiyatrik bozukluklarda semptom ve bulguları, hastalıkları ve tedavi yaklaşımlarını sayabilmeli. 8. Bağ dokusu hastalıklarında semptom/başvuru nedeni ve bulguları, hastalıkları ve tedavi yaklaşımlarını sayabilmeli. 9. Göze ait görme bozuklukları ve işitme kayıplarının sebeplerini ve temel klinik yaklaşımları sayabilmeli 10. Deri hastalıklarında semptom/başvuru nedeni ve bulguları yanı sıra ilişkili olabilecek hastalıkları sayabilmeli. 11. Deri hastalıklarında fizyopatolojik mekanizmaları, morfolojik yansımalarını tedavi ve takip yaklaşımlarını sayabilmeli. 12. Toplum sağlığı-alan kapsamında, iş sağlığının amaçlarını, işyerinde veya birinci basamakta ya da klinikte çalışma esnasında görülebilen tehlikeleri sayabilmeli. 13. Etik-hukuk konuları (ötenazi ve kazayı görmezliğe gelmek) hakkında yorum yapabilmeli. 68

14. İleri düzey iletişim becerilerine (ekip çalışması, hasta yakınları ile iletişim, hastaya kötü haber verme) ait ilkeleri hasta hekim ilişkisinde kullanabilmeli. 15. Kas-iskelet, sinir ve duyu sistemleri ile ilgili sık karşılaşılan ve öncelikli sağlık sorunları ile başvuran hastalarda öykü alabilmeli ve fizik muayene yapabilmeli. 16. Cumhuriyet dönemi ve öncesine ait tıp tarihi hakkında önemli olayları sayabilmeli. 69

Evre 4 Blok 3: Başvuru Kaynakları: 1. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Aster JC. Robbins and Cotran s Pathologic Basis of Diseases, 8th ed. WB Saunders Co., 2010. 2. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Mitchel. Robbins Temel Patoloji (Basic Pathology). 8th ed. Çeviri editörü: Çevikbaş U. Nobel Tıp Kitabevi, 2008. 3. Murray PR, Rosenthal KS, Kobayashi GS, Pfaller MA. eds. Medical Microbiology. Elsevier, Philadelphia, Mosby Inc., 2009. Tıbbi Mikrobiyoloji. 6. baskı. Çeviri editörü: Başustoğlu AC. Atlas Kitapçılık, 2010. 4. Çocuk Nöroloji Derneği. Çocuk Nörolojisi. Ankara, Anıl Grup Matbaacılık, 2010. 5. Türkiye Milli Pediatri Derneği. Temel Pediatri. Güneş Tıp Kitabevleri, 2010 6. Neyzi O, Ertuğrul T (editörler). Pediyatri. 4. baskı. 1.-2. ciltler. Nobel Tıp Kitabevi, 2010. 7. Marcdante K, Jenson H, Behrman R, Kliegman R. Nelson Essentials of Pediatrics, 5E with STUDENT CONSULT Access Fifth Edition. Saunders Comp.Ltd, 2005 (ücretsiz indirim). 8. Kumral E (editör). Santral Sinir Sisteminin Damarsal Hastalıkları. Güneş Tıp Kitapevleri Yayınları, 2010. 9. Türk Nöroşirürji Derneği. Temel Nöroşirürji (2 cilt). 2010. 10. Yücetürk G. Tıp Öğrencileri ve Pratisyen Hekimler İçin Ortopedi ve Travmatoloji, İzmir Güven Kitabevi, 2007. 11. Aydın P, Bayraktar MZ (editörler). Pratisyen Hekimler için Göz Hastalıkları El Kitabı, Ankara, MN Nobel Yayınevi, 2007. 12. Bilir N, Yıldız A.N, İş Sağlığı ve Güvenliği, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2004. 70

13. Aydın E. Dünya ve Türk Tıp Tarihi. Ankara, Güneş Kitabevi, 2006. 14. Üstün Ç. Tıp Sanatının Ustası Hippokrates. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları 156, İzmir, 2003. 15. Beyazova M, Kutsal YG. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. 2. baskı. Güneş Tıp Kitabevleri, 2011. 16. DeLisa JA. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon İlkeler ve Uygulamalar. Çeviri editörü: Arasıl T. Güneş Tıp Kitabevleri, 2007. 17. Akılcı Tedavi Yönünden Tıbbi farmakoloji (editör : Kayalap O.) 13. baskı, Pelikan Yayıncılık, Ankara, 2012 18. Oktar N. Nöroonkoloji-1 Kuramsal Yaklaşım, Açılım Yayıncılık, İzmir, 1998 19. Oktar N. (editör) Nöroonkoloji-2 Cerrahi Yaklaşım, Format Mat., İstanbul, 2002 20. İstanbul Tıp Nöroloji kitabı. Kitapçılarda basılı formu bulunabilir, ayrıca internette e-kitap PDF formatında indirilebilir. Web adresi: www.itfnoroloji.org/ekitap.htmı https://www.google.com.tr/ (Dr. Hatice Karasoy) 21. Bilir N, Yıldız A.N., İş Sağlığı ve Güvenliği, Hacettepe Üniversitesi Yayınları / Rehber Kitaplar Dizisi, Eskişehir, 2013, 2. Basım, ISBN :2880000116363 22. Robert Nussbaum, Roderick McInnes, Huntington Willard. Thompson and thompson genetics in medicine. Saunders. August 2007 23. Edward S. Tobias, Michael Connor, Malcolm Ferguson Smith Essential Medical Genetics, 2011; Wiley-Blackwel 24. HV Firth, JA Hurst.Oxford Desk Reference: Clinical Genetics: Oxford: Oxford University Press, July 2005 71

72

Evre 4 Blok 4: Hayatın Evreleri Bu blokta genel olarak insanın biyolojik gelişimi sürecinde ortaya çıkacak patolojilerin kavranarak, üreme, gebelik, doğum, lohusalık, yenidoğan, adolesan ve yaşlılıkla ilgili patolojilerin klinik özellikleri, ortaya çıkan biyokimyasal değişiklikler, tanı yöntemleri ve tedavilerinin tanımlanması amaçlanmıştır. Ayrıca; Obstetrik-jinekolojik, ürolojik muayene ve meme muayenesi ile, aile planlaması danışmanlığı becerileri kazanılacaktır. Bloğun Öğrenme Hedefleri: Bu bloğun sonunda öğrenci; 1. Jinekolojik, obstetrik, meme ve ürolojik muayene yapabilmeli, aile planlaması danışmanlığı verebilmeli. 2. Deneysel araştırmaların temel ilkelerini etik ve hukuksal süreçleri içerecek şekilde tanımlayabilmeli. 3. Reçete yazmanın özelliklerini sayabilmeli. 4. Meme, jinekolojik ve ürogenital sistem patolojilerinde tanı ve tedavinin temel ilkelerini sayabilmeli. 5. Gebelik ve doğum sırasında oluşabilecek istenmeyen olayların ve bunları önlemek için gereken tanı, tarama ve tedavi yöntemlerini açıklayabilmeli. 6. İntrauterin, doğumsal ve postnatal nedenlerle yenidoğanda oluşan sorunlarda tanı ve tedavi yaklaşımlarını tanımlayabilmeli. 7. Yenidoğan bebeğin muayenesini yaparak, beslenme, büyüme ve gelişim açısından değerlendirebilmeli 8. Bebeklik, çocukluk ve adolesan dönemde büyümeyi izleyerek, büyüme ve beslenme bozukluklarının erken tanısını yapabilmeli. 73

9. Bebeklik. çocukluk ve adolesan dönemde sık karşılaşılan fiziksel ve ruhsal sorunların erken dönemde tanısını koyabilmeli ve risk altındaki çocuk ve adolesana yaklaşımın temel ilkelerini sayabilmeli. 10. Çocukluk çağı aşılamasının genel ilkelerini bilmeli, rutin ve rutin dışı aşıları sayabilmeli 11. Yaşlılıkla ilgili psikolojik, fiziksel sorunları tanımlayabilmeli. 12. Agoniye yaklaşımın temel ilkeleri ile ölümün erken / geç belirtileri ve organ nakli kriterlerini sayabilmeli. Blok Temaları: 1. Muayene yöntemleri, toplum sağlığı 2. Üreme 3. Gebelik 4. Doğum, lohusalık, laktasyon 5. Yenidoğan 6. Çocukluk ve ergenlik 7. Yaşlılık 8- Ölüm 74

Evre 4 Blok 4: Başvuru Kaynakları: 1. Robbins & Cotran. Hastalığın Patolojik Temeli. Çeviri editörleri: Sav A, Özdamar ŞO. 7. baskı. Güneş Tıp Kitabevi, 2009. 2. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Aster J eds. Robbins & Cotran Basic Pathology of Disease. 8th ed. W.B. Saunders Co., 2010. 3. Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Mitchel. Robbins Temel Patoloji (Basic Pathology). 8th ed. Çeviri editörü: Çevikbaş U. Nobel Tıp Kitabevi, 2008. 4. Read A, Donnai D. New Clinical Genetics. Scion Publishing Ltd., Kent, 2007. 5. Burtis CA, Ashwood ER, Bruns DE. Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. 4.ed. St. Louis, MO, Elsevier Saunders, 2006. 6. Kayaalp OS. Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji. 12. baskı. Ankara: Pelikan Yayıncılık, 2009. 7. Kayaalp O. Klinik Farmakolojinin Esasları ve Temel Düzenlemeler. 3. Baskı, Ankara, Hacettepe Taş Kitabevi, 2005. 8. Bertram G, Katzung BG, Masters SB, Trevor AJ. Basic and Clinical Pharmacology. 11th ed. McGraw Hill Medical, 2009. 9. Neyzi O, Ertuğrul T (editörler). Pediyatri. 4. baskı. 1.-2. ciltler. Nobel Tıp Kitabevi, 2010. 10. Hasanoğlu E, Düşünsel R Bideci A. Temel Pediatri 1. Baskı. Güneş Tıp Kitabevi, 2010. 11. Kliegman RM, Stanton BMD, Geme JSt, Schor N, Behrman RE. Nelson Textbook of Pediatrics 19th edition,. W.B. Saunders Company, 2010. 12. Tuzcu S. Nelson Essentials of Pediatrics Türkçe. Yüce Yayım, 2003. 13. Marcdante K, Jenson H, Behrman R, Kliegman R. Nelson Essentials of Pediatrics, 5E with STUDENT CONSULT Access Fifth Edition. Saunders Comp.Ltd, 2005 (ücretsiz indirim). 75

14. Cura A (editör). Pediatrik propödetik-fizik bakı ve semptom bilgisi, İzmir, Ege Çocuk Vakfı yayınları, 2001. 15. Cura A. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Ege Çocuk Vakfı Yayınları No:6, 1999. 16. Beksaç S, Demir N, Koç A, Yüksel A, Obstetrik Maternal Fetal Tıp Perinatoloji, MN Medikal Nobel, 2001. 17. Creasy RK, Resnik R, Iams JD, Lockwood JC, Moore TR. Maternal Fetal Medicine, W.B. Saunders Comp.Ltd 5.th. ed., 2009. 18. Akyürek Ç, Çelik, Haberal (editörler). Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi, Güneş Kitapevi, Ankara, 2006. 19. Fauci AS, Braunwald E, Kasper DL, Hauser SL, Longo DL, Jamoson JL, Loscalzo J. Harrison s Principles of Internal Medicine. 17. ed. McGraw Hill Companies, 2008. (ücretsiz indirim) 20. Aksakoğlu G. Sağlıkta Araştırma ve Çözümleme. İkinci Basım. D.E.Ü. Rektörlük Basımevi. İzmir 2006. 21. Güler Ç, Akın L. Halk Sağlığı Temel Bilgiler, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2006. 22. Merrill RM, Timmreck TC. An Introduction to Epidemiology. 4th ed. Jones and Bartlett publishers, 2006. 23. Anafarta K, Arıkan N, Bedük Y. Temel Üroloji. Güneş Kitabevi, 2008. 24. Tangho EA, McAninch JW, Smith s General Urology. The McGraw-Hill Companies, 2004. 25. Eichenauer R, Vanherpe H. Klinik muayene tanı ve tedavi acil kılavuzu- Üroloji. Çeviri editörü: Diren M. Yüce Yayın, 1995. 26. Köroğlu E, Güleç C Psikiyatri Temel Kitabı. Hekimler yayın Birliği, 2007. 27. Kavaklı K, Boztok N, Tuğlular I. Tıpta Araştırma Etiği ve Güncel Uygulamalar. İzmir, Meta Basımevi, 2002. 28. Birinci Basamak için Adli Tıp El Kitabı, TTB Merkez Konseyi Yayınları, Ankara, 2000, (Bu kaynak birinci basamak hekimler için önerilen temel kaynak olup kitabın tam metni 76

http://www.ttb.org.tr adresinde yayınlar başlıklı kısmın altında yer almaktadır.) 29. Kaplan & Sadock s Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Kısaltılmış Temel Kitabı (Türkçe çeviri ed. Türkbay T) 30. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı (Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği) 31. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Dr. Ayla Aysev & Dr. Yaşemen Işık Taner) 32. Ben Hasta Değilim (Aysel Ekşi) 33. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları 1,2 (Orhan Öztürk, Aylin Uluşahin) 34. Kaplan & Sadock s Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Kısaltılmış Temel Kitabı (Türkçe çeviri ed. Türkbay T) 77

78

Evre 5: Stajlar (Klinik Bilimler) Dört ve beşinci yıllarda staj eğitimi, önceki evrelerde temel tıp bilgilerini klinik bağıntılarıyla kavramış öğrencilerin, öncelikli sağlık sorunlarının yönetiminde gerekli bilgileri tam öğrenmelerini sağlamayı, olarak problem çözme, ayırıcı tanı, hastaya yaklaşım becerilerini geliştirmelerine uygun ortam hazırlamayı hedeflemektedir. Ağırlıklı olarak klinik uygulama, hasta başı eğitimi ve tartışma/örnek olay yöntemleri, ilgili disiplinlerin katıldığı entegre oturumlar kullanılmaktadır. Evre 6: İntörn Hekimlik Eğitimin son evresindeki temel amaç, öğrencilerin gözetim altında hekimlik yapmalarıdır. Öğrencilerin bu dönemde, hasta bakım, tedavi ve izlemine aktif olarak katılmaları ve gözetim altında sorumluluk almaları beklenmektedir. Altıncı sınıf öğrencileri 2009 yılından bu yana asistan intörn olarak klinikte çalışmaktadırlar. Eğitim tamamen klinik ve hasta başı uygulama, deneyime dayalı öğrenme ve olgu tartışmaları ile sürmekte, alan çalışmalarına yer verilmektedir. Dikey Koridorları Eğitim programının beş yılı boyunca Uygulamalı Eğitimler ve Toplum Sağlığı Alan (TSA) dikey koridorları evre ve blokların tema ve konularına uygun olarak devam etmektedir. Uygulamalı Eğitimler Mesleksel Beceri Dikey Koridoru: Fakültemizin mesleksel beceri eğitiminde benimsediği temel ilke, öğrencilerin bitirdikleri her evre sonunda ve 79

mezun olduklarında sahip olmaları gereken yetkinlik düzeyine ulaşmalarında en etkili olan eğitim yöntemlerinin ve araç-gereçlerin seçilmesidir. Beceri laboratuvarında mesleksel eğitim, doğrudan gerçek klinik ortamda eğitime geçmeden önce hastaların haklarını korumak, öğrencilere güvenli koşullar altında eşit ve standart öğrenme fırsatları sunmak ve gerçek mesleki ortamda hastada uygulama yapmaya hazırlamak açısından insancıl tıp eğitiminin temel ilkesidir. Beceri eğitimi ortamlarında en yaygın kullanılan eğitim araçgereçleri olan maket, manken ve modeller, insan organizmasını gerçeğe uygun şekilde taklit (simüle) edebilmekte, böylelikle öğrencilerin hastalar üzerinde uygulama yapmadan önce ustalaşmasına fırsat vermektedir. Fakültemizde 1997 den beri, ülkemizdeki diğer tıp fakültelerine öncülük edecek ve zaman zaman danışmanlık verecek şekilde kapsamlı ve yapılandırılmış beceri eğitimi sürdürülmektedir. Bu amaçla, beceri laboratuvarında 48 farklı tipte manken, model ve maket bulundurulmaktadır. Ayrıca, hastalık öyküsünü canlandırma ve belli klinik bulguları taklit etme konusunda eğitilmiş yaklaşık 40 simüle hasta, beceri eğitimine çok önemli katkılar sağlamaktadır. Uygulamalı Eğitimler Dikey Koridoru nda öğrencilere mesleksel beceri eğitimi, erken sınıflardan başlayarak mezuniyete kadar birbirini tamamlayacak tekrarlamalarla verilmektedir. Bu program, çoğunluğu klinik anabilim dallarından olmak üzere 60 ın üzerinde öğretim üyesinin katılımıyla planlanmış ve mezunlarımızın ülkemizin öncelikli sağlık sorunlarını çözebilmesi için gerekli mesleksel becerilere sahip olmasını sağlayacak bir içeriğe sahip olmasına özen gösterilmiştir. Programın uygulanmasında, hem ilk üç yılda hem de stajlar 80

ve intörnlük döneminde tüm anabilim dalları beceri laboratuvarlarında ve kliniklerde beceri eğitimine katkıda bulunmaktadır. Fakültemizde mesleksel beceri eğitimi, gerçeğe en yakın ortamlarda verilerek, öğrencilerin gerçek hasta ile karşılaşmasından önce mesleksel becerilerde ustalaşması hedeflenmektedir. Mesleksel Beceri Eğitimi: Beceriler, basamaklı eğitim rehberleri eşliğinde önce manken, maket ve simüle hastada uygulanmaktadır. İlerleyen dönemlerde gerçek hastalarla, beceride yetkinleşmeyi sağlamak hedeflenmiştir. Simüle Hasta ile Eğitim: Simüle hasta laboratuvarında gerçekleştirilir. Hastalıkların klinik tablolarını gerçekçi bir şekilde aktarma konusunda eğitilmiş simüle hastalardan yararlanılır. Öğrenciler; eğitim programının ikinci yılında temel iletişim becerileri, anamnez ve genel sistemik muayene; üçüncü yılında ise klinik akıl yürütme ve sisteme özgü fizik muayene konularında beceri ve tutum geliştirebilmeleri için, simüle hastalar ile görüşmektedir. Görüntü ve ses kaydı yapılan bu görüşmeye ilişkin öğrenci akran, simüle hasta ve eğiticiden geribildirim almakta ve kendini değerlendirmektedir.

Klinikte Uygulamalı Eğitim: Eğitim programında, beceri dikey koridoru boyunca ikinci ve üçüncü yıl içinde de belli bir oranda öğrencilere klinikte hasta ile karşılaşma fırsatı tanınmaktadır. Poliklinikler ve kliniklerden mesleksel beceri eğitimi ortamı olarak yararlanılmaktadır. Uygulamalı Eğitimler Dikey Koridoru yetkinlik düzeyleri aşağıda verilmiştir. Bu düzeye ulaşmak için önerilen eğitim-sınama yöntemleri Beceri rehberinde ayrıntılı olarak açıklanmaktadır.

Yetkinlik düzeyi A B C D Her durumda ustalıkla (sorunla karşılaştığında baş edebilecek biçimde) yapabilmeli, etki ve sonuçlarını değerlendirebilmeli (yorumlayabilmeli) dir. Mutlaka uygulanması gerektiği durumlarda ve uygun koşullar altında yeterli (hatasız) biçimde yapabilmeli, etki ve sonuçlarını değerlendirebilmeli (yorumlayabilmeli) dir. Hastasını yönlendirebilecek düzeyde ne olduğunu, hangi durumda ve nasıl yapıldığını bilmeli, işlemin yol açtığı etki ve sonuçlarını değerlendirebilmeli (yorumlayabilmeli) ve hastaya açıklayabilmeli dir. Hastasını yönlendirebilecek ya da kısa bilgi verebilecek düzeyde ne olduğunu, hangi durumda yapılması gerektiğini bilmelidir. Evre 1: Tıbbi Bilimlere Giriş Becerinin Adı Mikroskop kullanma Bilgisayar-Hardware, Bilgisayar işletim sistemleri (DOS-Windows)-1 İzolasyon becerileri (hijyenik el yıkama, steril eldiven giyme, temiz gömlek, maske, bone giyme) Bilgisayar-kelime işleme (Word) Bilgisayar-Hesap Tablosu (Excel) Bilgisayar- Tele iletişim, Internet Tarama Bilgisayar-E-mail alma gönderme, Tartışma Listeleri Eğitim Yöntemi Beceri eğitimi Bilgisayar lab.da beceri eğitimi Beceri eğitimi Bilgisayar lab.da beceri eğitimi Bilgisayar lab.da beceri eğitimi Bilgisayar lab.da beceri eğitimi Bilgisayar lab.da beceri eğitimi Evre 2 Blok 1: Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid ve Boşaltım Becerinin Adı Temel Yaşam Desteği Solunum hızını sayma, Normal akciğer sesleri Eğitim Yöntemi Beceri eğitimi Laboratuvar çalışması 83

Hematokrit, hemoglobin, sedimentasyon, kan grubu tayini Eritrosit sayımı, hemoliz EKG, Nabız/Kalp sesleri Kanama-pıhtılaşma zamanı, formül lökosit değerlendirme Kan basıncı ölçme Lökosit sayımı Kan alma gereçleri, kan tüpleri, venöz kan alma, kan örneği ile çalışmasaklama, santrifüj, sedimentasyon Toraks radyolojisi Kanama kontrolü, kompresyon, bandaj ve uygulama İdrarın fiziksel özellikleri İdrarın kimyasal özellikleri Laboratuvar çalışması Laboratuvar çalışması Laboratuvar çalışması Laboratuvar çalışması Laboratuvar çalışması Laboratuvar çalışması Beceri eğitimi Beceri eğitimi Beceri eğitimi Beceri eğitimi Beceri eğitimi Evre 2 Blok 2: Sindirim ve Metabolizma Becerinin Adı Beslenme şeması düzenleme Normal dağılım ortalama ölçüm hatası (Beden Kitle İndeksi) Beden sıcaklığı ölçümü Suda Klor ölçümü Kanda bilirübin ölçümü Evre 2 Blok 3: Hareket ve Sinir Sistemi Göz içi basıncı Becerinin Adı Perimetri, görme keskinliği, akomodasyon ve renk körlüğü tayinleri; göz dibi bakısı Hastane öncesi taşıma teknikleri İnsanda özel refleksler Eğitim Yöntemi TSA uygulama TSA uygulama Beceri eğitimi TSA uygulama Laboratuvar çalışması Eğitim Yöntemi Laboratuvar çalışması Laboratuvar çalışması TSA uygulama Laboratuvar çalışması 84

Evre 2 Blok 4: Hayatın Evreleri Becerinin Adı Hekimlik Mesleği ve İletişim Becerileri Doğum ve Evreleri Yenidoğan bakımı Süt Çocuğu bakım ve izlemi Gebe ve bebek izlemi Eğitim Yöntemi Küçük grup eğitimi Büyük grupta demo Büyük grupta demo Büyük grupta demo TSA uygulama Evre 3 Blok 1: Patolojilere ve Klinik Bilimlere Giriş Fizik Muayene Anamnez Becerinin Adı Sistematik anamnez ve fizik muayene Bilgiye ulaşma-klinik karar verme becerisi İyonizan radyasyon kullanılan görüntüleme yöntemleri İyonizan radyasyon kullanılmayan görüntüleme yöntemleri Nükleer tıp yöntemleri Kalın damla, ince yayma hazırlama ve boyama yöntemleri İlaç uygulama yolları Mikroorganizmalarla tanışma (Klinik Mikrobiyoloji laboratuvarı ve kullanılan gereçlerin tanıtımı; Mikrobiyolojik boyama Gram, Asidoresistan boyama) Flora (Örnek alma, preparat hazırlama, ekim yapma, üremiş plakları inceleme) Küçük Müdahale 1: Cerrahi Malzemeleri Tanıma ve Kullanma Eğitim Yöntemi Büyük grupta demo Büyük grupta demo SH lab. beceri eğitimi+klinik gözlem Küçük grup çalışması Beceri eğitimi Beceri eğitimi Beceri eğitimi Beceri eğitimi Beceri eğitimi Laboratuvar çalışması Beceri eğitimi Beceri eğitimi 85

Küçük Müdahale 2: Lokal Anestezi ve Dikiş Atma Mikrobiyolojik Örnek Alma, Laboratuvara Ulaştırma Beceri eğitimi Beceri eğitimi Evre 4 Blok 1: Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid ve Boşaltım Becerinin Adı Eğitim Yöntemi Venöz kan örneği alma Biyokimya Lab.da gerçek hastada beceri eğitimi Solunum sesleri Kalp sesleri İdrar sondası uygulama ve çıkarma Solunum, dolaşım, kan-lenfoid ve boşaltım sistemi anamnezi ve fizik muayene Çocuk hastada anamnez ve fizik muayene Beceri eğitimi Beceri eğitimi Beceri eğitimi SH lab.da beceri eğitimi + klinik gözlem Klinikte gözlem Evre 4 Blok 2: Sindirim ve Metabolizma Becerinin Adı Sindirim ve endokrin sistemi hastalıklarında anamnez ve fizik muayene Eğitim Yöntemi SH lab.da beceri eğitimi + klinikte gözlem Çocuklarda sindirim ve endokrin sistemi hastalıklarında anamnez ve fizik muayene Klinikte gözlem Evre 4 Blok 3: Sinir, Duyu, Hareket ve Davranış Becerinin Adı Kas-iskelet ve sinir sistemi ve deri, KBB, göz hastalıklarında anamnez ve fizik muayene Eğitim Yöntemi SH lab.da beceri eğitimi + klinikte gözlem Çocuklarda kas-iskelet ve sinir sistemi hastalıklarında anamnez ve fizik muayene Klinikte gözlem 86

Evre 4 Blok 4: Hayatın Evreleri Becerinin Adı Yaşlı hastalarda, gebelerde anamnez ve fizik muayene Yenidoğan ve ergenlerde anamnez ve fizik muayene Vajinal Muayene Meme muayenesi Testis ve Prostat Muayenesi Aile planlamasında danışmanlık Eğitim Yöntemi Klinikte gözlem Klinikte gözlem Beceri eğitimi Beceri eğitimi Beceri eğitimi TSA uygulama Toplum Sağlığı Alan Dikey Koridoru (TSA): Tıp eğitiminin temel amaçlarından biri, sağlık ve hastalık kavramlarına bütüncül bakabilen, sağlığı etkileyen bireysel ve toplumsal etmenleri algılayabilen, içinde çalışacağı toplumun gerçeklerinin farkında olan hekimler yetiştirmektir. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi nde bu amacı gerçekleştirmek için 2003 yılından bu yana Toplum Odaklı Tıp Eğitimi yaklaşımı uygulanmaktadır. Toplum odaklı tıp eğitimi yaklaşımının amacı birinci, ikinci ve üçüncü basamakta toplumun sağlık sorunlarına etkin biçimde müdahale edebilen hekimler yetiştirerek, toplumun gereksinimlerine karşılık verebilmesini sağlamaktır. Toplum Sağlığı ve Alan Dikey Koridorunda eğitim programındaki evre ve blok temalarıyla ilgili halk sağlığı yaklaşımları birinci sınıftan, mezuniyete kadar yatay ve dikey olarak entegre biçimde yer almakta ve mezunlarımızın toplumun sağlık sorunlarına bütünlükçü bir bakış açısı kazanmaları sağlanmaktadır. TSA dikey koridorunda teorik dersler uygulamalarla pekiştirilmektedir. 87

Küçük Grup Çalışmaları: Uygulamalarda daha çok katılımı sağlamak, öğrencilerin fikirlerini rahatça paylaşılabildiği bir ortam yaratmak, takım çalışmasını geliştirmek amacıyla grup çalışmaları yapılmaktadır. 1. Film gösterimi: Eğitim programının ilk üç yılında mesleksel tutum geliştirmek amaçlı kullanılan film gösterimi sonrasında grup tartışmaları ve uygulamalar yapılmaktadır. 2. Gezi: Gözlem yapmayı geliştirmek, öğrencilerin kendi deneyimlerini yaratmalarını ve gerçek yaşamla karşılaşmalarını sağlamak için geziler yapılmaktadır. Fabrika, belediye, sağlık müdürlüğü, laboratuvar gibi kurumlara yapılan bu gezilerde öğrencilerin sağlık hizmeti ve sağlık risklerini yerinde gözlemesi ve değerlendirmesi sağlanmaktadır. Bloklara göre TSA Eğitim Programı Uygulamaları aşağıda verilmiştir.

Evre 1: Tıbbi Bilimlere Giriş Bilim adamı yaşamı ve yorumlanması Poliklinik hastası görüşmesi Bireyin sağlığını etkileyen etmenler Okul sağlığı uygulamaları Bir ülkenin sağlık durumu nasıl değerlendirilir? DSÖ/UNICEF verilerinin yorumlanması Birinci basamak sağlık kurumu tanıtım Sağlık hizmeti toplum sağlığını nasıl etkiler? Chadwick raporu tartışması Kitap eleştirisi Yerinde gözlem Grup tartışması Flim ve tartışma Grup tartışması Flim ve tartışma Olgu tartışması Evre 2 Blok 1: Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid ve Boşaltım Konu Sigarayı bıraktırma programı Kızılay Kan Merkezi Sağlıklı yaşam tarzı ve risk faktörlerinin değerlendirilmesi Hastane Laboratuvar Ziyareti Çevre sağlığı uygulama Evre 2 Blok 2: Sindirim ve Metabolizma Konu Beslenme şeması düzenleme Nedensellik ağı / bağımlı-bağımsız değişken Beslenmenin değerlendirilmesi Su ve gıda kaynaklı salgın Besin zehirlenmesi Suyun öyküsü Suda klor ölçümü Eğitim Tekniği Tanıtımı Tanıtımı Olgu Çalışması Yerinde Gözlem Belgesel Film ve Tartışma Eğitim Tekniği Olgu Çalışması Grup Tartışması Grup Tartışması Belgesel Film ve Tartışma Belgesel Film ve Tartışma Laboratuvar Uygulama 89

Evre 2 Blok 3: Hareket ve Sinir Sistemi Konu Eğitim Tekniği Hastane öncesi taşıma ilkeleri Uygulama Ergonomi Evre 2 Blok 4: Hayatın evreleri Konu Üreme sağlığı, üreme hakkı Gebe ve bebek izlemi Uygulama Eğitim Tekniği Grup Tartışması Evde gebe/bebek izlem film ve tartışma Evre 3 Blok 1: Patolojilere ve Klinik Bilimlere Giriş Konu Eğitim Tekniği Eleştirel makale okuma: tanımlayıcı ve kesitsel Olgu Tartışması Eleştirel makale okuma:olgu kontrol ve kohort Türkiye de bulaşıcı hastalık verileri Olgu Tartışması Grup Çalışması Evre 4 Blok 1: Solunum, Dolaşım, Kan-Lenfoid ve Boşaltım Konu Eğitim Tekniği Temel Afet Bilinci Eğitimi Evre 4 Blok 2: Sindirim ve Metabolizma Konu Ağız Diş Sağlığı Tanıtım Eğitim Tekniği Grup tartışması Sağlık Sistemleri Olgu tartışması Evre 4 Blok 3: Sinir, Duyu, Hareket ve Davranış Konu Eğitim Tekniği İşyeri gezisi Yerinde gözlem Evre 4 Blok 4: Hayatın Evreleri Konu Aile planlaması danışmanlığı Eğitim Tekniği Grup çalışması 90

Mesleksel Yabancı Dil Eğitim Programı Fakültemizin mezuniyet hedeflerine uygun olarak; doğru bilgiye ulaşma, değerlendirme, bilimsel literatürü inceleyebilme ve takip etme becerisinin sağlamak üzere, eğitim programı içinde temel ve mesleksel yabancı dil dersleri bulunmaktadır. Eğitim yılının başında yapılan düzey belirleme sınavı sonucuna göre öğrenciler; birinci, ikinci ve üçüncü sınıf düzeyi olarak belirlenir. Sınav, eğitim ve değerlendirme Yabancı Diller Yüksek Okulu ile işbirliği halinde yürütülür. Birinci Düzey: Zorunlu yabancı dil dersi (temel). Birinci yılda haftada dört saat alınır. İkinci Düzey: Mesleksel yabancı dile hazırlık. İkinci yılda tüm öğrenciler alır. Üçüncü Düzey: Mesleksel yabancı dil. Üçüncü sınıfta tüm öğrenciler alır. Mesleksel yabancı dil dersleri Tıp eğitim programına entegre şekilde, 25-30 kişilik öğrenci grupları ile uygulanır. Diğer beceri uygulamaları gibi, bloktan başarılı olabilmek için devam ve başarı zorunluğu vardır. İkinci ve üçüncü sınıftaki mesleksel yabancı dil derslerinin not olarak değerlendirilmesi. Her blok içinde blok uygulama notu (BUN) kapsamında hesaplanır. Diğer uygulamalarda olduğu gibi geçme notu 60 dır. 91

Düzey belirleme sınavında; üçüncü düzeyde belirlenen öğrencilerin bu sınavda aldıkları not, ikinci sınıfta her blok uygulama notu (BUN) içinde değerlendirilir. Özel Çalışma Modülleri (ÖÇM) Çekirdek programın yanı sıra yürütülen ve çekirdek eğitim programını güçlendiren, öğrencilere ilgi duydukları alanlarda derinlemesine çalışma olanağı veren, sosyal sorumluluk bilincini ve duygusunu geliştiren, iletişim, zaman yönetimi, hekimlik yaklaşımında sürekli sorgulayan bir bakış açısı kazandıran, farklı ilgi alanlarına yönelme ve kariyer seçimi için hedeflediği alanı yakından tanıma olanağı veren bir eğitsel etkinliktir. Öğrencilerin yazılı ve sözlü sunum yapma gibi becerileri kullanmasına ve geliştirmesine fırsat verir. Tüm eğitim sürecine yayılan ÖÇM uygulamalarının her öğrenci tarafından belirli sayıda alınması ve belirli bir dönemin sonunda başarı ile bitirilmesi gereklidir ÖÇM Uygulama Alanları ÖÇM ler eğitim programı ile ilişkisine göre üç alt başlıkta sınıflanmaktadır: 1. Çekirdek eğitim programını içeren konulardaki ÖÇM uygulamaları (lokomotor sistem içinde diz eklemi, biyokimyasal testlerin yapılması gibi) 2. Çekirdek eğitim programında yer almayan konulardaki ÖÇM uygulamaları (tıp tarihi, sağlık politikaları, kanorgan bağışı kampanyaları, kanser-otizm-aids vb özel hastalık ve hasta gruplarına yönelik çalışmalar, bilgi teknolojileri, tıp ve matematik gibi) 92

3. Tıpla ilgili olmayan konulardaki ÖÇM uygulamaları (yabancı dil, sosyal sorumluluk projeleri gibi) ÖÇM Uygulama Tipleri : a. Yapılandırılmış Literatür Tarama; öğrenci bir alandaki literatürden derleme yapar b. Laboratuvar Çalışması; öğrenci bir laboratuvar çalışması yapar c. Yorumlayıcı Çalışma; öğrenciden bir veri setini değerlendirip analiz ve yorumlayabilmesi beklenir d. İzlem Temeline Dayalı Çalışma; öğrencinin ilgi konu üzerine bir izlem çalışması yapması ve verilerini değerlendirebilmesi beklenir e. Klinik ve/veya Laboratuar Uygulamaları, hastalarla ya da laboratuar ortamında derinlemesine çalışma fırsatı verir. Literatür tarama ve klinik kayıtları tarama gibi araştırma faaliyetlerini de içerebilir f. Tıp Dışı Konular; ÖÇM tıp dışı alanlarda da hazırlanabilir. Bilişim, yönetim, sinema, sanatsal alanlar gibi konularda yürütülür. EÜTF de ÖÇM uygulamaları için, öğrencilere ve öğretim üyelerine eğitim programı içinde sekiz hafta boyunca Çarşamba öğleden sonra (4 saat) veya blok uygulamalarda beş iş gününü (günde 8 saat) kaplayan farklı zaman seçenekleri sunulmuştur. Öğretim üyesi öğrencileri değerlendirirken ÖÇM de belirtilen görev ve sorumlulukları yerine getirme, görsel ve sözel sunum yapma, rapor hazırlama, çalışma/uygulama becerisi, devamlılık, ÖÇM ye özel diğer değerlendirmeler gibi 93

kriterleri göz önünde bulundurur. Öğrenciler ikinci ve üçüncü yıllarda, yılda en az sekiz olmak üzere toplam 16 kredi alacak şekilde ÖÇM uygulamalarına katılırlar. Üçüncü yılda 16 kredilik ÖÇM uygulamasını başarı ile tamamlayamayan öğrenci dördüncü yıla geçemez. Başarısızlık durumunda bütünleme ya da telafi ÖÇM uygulaması yapılmaz. 94

95