Isparta İli Domates Ekim Alanlarındaki Yabancı Otların, Yaygınlık Ve Yoğunluklarının Saptanması

Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9-1 (2005), 51-63 Isparta İli Domates Ekim Alanlarındaki Yabancı Otların, Yaygınlık Ve larının Saptanması Y. Emre KİTİŞ Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü, Adana Özet : Çalışma Isparta ili domates ekim alanlarındaki yabancı otların, rastlama sıklıklarının, yoğunluklarının ve kaplama alanlarının belirlenmesi amacıyla 2000 ve 2001 yıllarında yürütülmüştür. İlçe bazında ekim alanları dikkate alınarak ve bölgeyi temsil edecek şekilde seçilen toplam 154 domates ekim alanında survey yapılmıştır. Her tarlada, o tarlayı temsil edecek şekilde 4 kez 1m 2 lik çerçeve kullanılarak, yabancı otlar sayılmış, m 2 deki yoğunlukları ve kaplama alanları belirlenmiştir. Çalışma sonucunda Isparta ili domates ekim alanlarında 1 tohumsuz, 1 tek çenekli (monokotiledon) ve 31 çift çenekli (dikotiledon) olmak üzere 33 familyaya ait toplam 167 yabancı ot türü saptanmıştır. Bu türlerden Amaranthus retroflexus L. % 94.81 lik rastlama sıklığı ile en çok rastlanan yabancı ot türü olurken, % 90.91 rastlama sıklığı ile Chenopodium album L. 2. ve % 75.97 rastalama sıklığı ile Convolvulus arvensis L. 3. sırada yer almıştır. Anahtar Kelimeler : Yabancı ot, domates, Isparta Determination Of The Weed Species, Their Observation Frequencies And Densities, In Tomato Fields In Isparta Province Abstract : The study was carried out to determine the weed species, their observation frequency, density and ground covers in tomato fields in Isparta province of Turkey in 2000 and 2001. Surveys were done in 154 tomato fields. On each field, four 1 m 2 areas were observed weeds within these areas were identified and counted. The frequency and density of weed species were then calculated. As a result of the survey in tomato fields, a total of 167 weed species belonging to 33 different families were identified. These included 1 cryptogame, 1 monocotyledoneous and 31 dicotyledoneous species. Among the weed species recorded Amaranthus retroflexus L. was defined as the most common species with a frequency of 94.81 %, followed by Chenopodium album L. and Convolvulus arvensis L. with a frequency of 77.19 % and 56.14 % respectively. Keywords : Weed, tomato, Isparta 51

Giriş Türkiye, sebze üretiminde Dünya ülkeleri arasında Çin, A.B.D. ve Hindistan ile birlikte ilk dört ülke arasındadır [1]. Ülkemizde yaklaşık 21.4 milyon ton sebze üretilmekte ve bunun yaklaşık 9.0 milyon tonunu, % 42 sini domates oluşturmaktadır [2]. Ülkemizin dünya domates üretimindeki payı ise % 8.71 düzeyindedir [3]. Türkiye de toplam domates üretiminin yarısına yakın miktarını sanayi domatesi, diğer yarısını da sofralık domates oluşturmaktadır [4]. Gerek taze olarak tüketilen gerekse gıda sanayinde işlendikten sonra tüketilen domatesin üretimi özellikle Ege, Akdeniz, ve Marmara bölgelerinde yoğun olarak yapılmaktadır [5]. Yıllık ortalama sıcaklık ve yaz ayları sıcaklık ortalamaları göz önüne alındığında Isparta ili ve çevresi domates üretimine son derece uygun bir yöredir [6]. Isparta da domates üretimi ile ilgili verilere bakıldığında, son yıllarda domates üretiminde önemli bir artışın olduğu görülmektedir (Çizelge 1). Domates yetiştiriciliğindeki bu artışla beraber, tarımsal açıdan çözülmesi gereken problemler de artmaktadır. Tarım alanlarını genişletmenin zor olduğu günümüz koşullarında birim alandan daha fazla ürün almak, kaliteyi ve verimi yükseltmek hızla artan dünya nüfusunun beslenmesi açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle bitki yetiştirmenin en önemli unsurlarından biri olan tarımsal mücadele kapsamı içerisinde ürünlerde sorun olan hastalık, zararlı ve yabancı otların saptanması ve bitkilerin bunlardan korunması gerekir. İklim koşulları ve toprak yapısı itibariyle çok çeşitli sebze üretimine elverişli olan Isparta ve yöresinde de gittikçe yaygınlaşan sebze tarımına paralel olarak hastalık, zararlı ve yabancı otlarda bir artış ve çeşitlilik gözlenmektedir [8]. Bilindiği gibi yabancı otlar kültür bitkilerinin su ve besinine ortak olmakta, ışıklanmasını engellemekte ve kültür bitkilerinde önemli ölçüde ürün kayıplarına neden olmaktadırlar [9]. Bu nedenle tarım alanlarında sorun olan bu yabancı otlara karşı uygun zaman ve şekilde mücadele etme gerekliliği vardır. Bunun için de yabancı otları tanımak ve teşhis etmek gerekir. Ne olduğu bilinmeyen bir yabancı ota hangi mücadele yönteminin hangi zamanda ve ne şekilde uygulanacağı da bilinemez. Ayrıca yabancı ot türleri gerek farklı coğrafik bölgelerde ve gerekse ekim alanlarında, mevsime ve ekim tarihine bağlı olarak büyük çapta değişmektedir [10]. Bununla birlikte çeşitli plantasyonlarda sorun olan yabancı otlara karşı ilaçlı mücadele yöntemleri bir ölçüde ortaya konmuş ise de günümüzde daha köklü çözümler aranmakta, hatta bütün veriler değerlendirilerek entegre mücadele ve erken uyarı sistemleri ortaya konulmaya çalışılmaktadır [11, 12]. Bu temel araştırmaları yapabilmek için de öncelikle yabancı otlardan hangi türlerin ne oranda yaygın ve yoğun olduğunun sürvey çalışmaları ile ortaya konulması gerekmektedir. Bu amaçla bölgede ilk kez yapılan bu çalışmayla Isparta ili sebze yetiştiriciliğinde ilk sırayı alan domatesin ekim alanlarında bulunan yabancı otların yaygınlık ve yoğunlukları belirlenmeye çalışılmıştır. Çizelge 1. 1995-2000 yılları arasında Isparta da domates ekim alanı, üretim ve verim miktarları [7] Yıllar Ekim Alanı (Hektar) Üretim (Ton) Verim (kg/ha) 1995 940 17305 18409.6 1996 1006 18540 18429.4 1997 1001 20350 20329.7 1998 2353 71044 30192.9 1999 2660 91973 34576.3 2000 2645 84540 31962.2 52

Materyal ve Yöntem Çalışmanın materyalini Isparta ili ve ilçeleri domates ekiliş alanlarında, survey yapılan tarlalarda bulunan yabancı ot türleri oluşturmuştur. Isparta ili domates ekiliş alanlarındaki yabancı otları, rastlama sıklıklarını ve yoğunluklarını saptamak amacıyla çalışma 2000 ve 2001 yıllarında yapılmıştır. Survey programı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlüğü nden alınan veriler doğrultusunda hazırlanmış olup, her ilçe için yapılması gereken örnekleme sayısı toplam ekiliş alanı üzerinden tartılı ortalama yöntemi [13] kullanılarak belirlenmiştir (Çizelge 2). Örnekleme sayısı belirlenirken, toplam 50 tarla üzerinden hesaplama yapılmış, ancak tartılı ortalamaya göre 4 ün altında kalanlar 4 e tamamlanmıştır. Bölgeyi temsil edecek şekilde seçilen tarlalarda 2000 ve 2001 yıllarında 77 şer tane olmak üzere toplam 154 tarlada survey çalışması yapılmıştır. Survey yapılan tarlaların birbirine yakın olmamasına dikkat edilmiştir Kenar etkilerini ortadan kaldırmak amacıyla survey çalışmaları tarlanın 10 metre içinden başlatılmıştır. Tarlanın genelini temsil edecek nitelikte seçilen 1 dekar (da) lık alan içerisinde tesadüfen seçilen 4 noktada, 2m (sıra üzeri) x 0.50 cm (sıra arası)= 1m 2 lik alandaki yabancı otlar türlerine göre ayrı ayrı sayılmıştır. Geniş yapraklı yabancı otlar tüm bitki olarak, dar yapraklıların ise sapları sayılarak değerlendirilmiştir. Tarla ayrıca gezilerek yabancı otların % kaplama alanları kaydedilmiş ve sayım yapılan 1 m 2 lik alanların dışında kalan yabancı ot türleri de survey formuna işlenmiştir. Tarlada tanınamayan türler, tekniğine uygun olarak alınıp, numara verilip preslenmiş ve laboratuvara getirilen örneklerin teşhisi yapılmıştır. Çizelge 2. İlçeler bazında domates ekiliş alanları ve örnekleme sayıları İlçeler Ekiliş Alanı (ha) Örnekleme Sayısı 1999 2000 2000 2001 Atabey 1200 1200 23 23 Merkez 461 480 9 9 Keçiborlu 262 270 5 5 Gönen 200 50 4 4 Yalvaç 160 160 4 4 Senirkent 120 120 4 4 Şarkikaraağaç 120 210 4 4 Sütçüler 65 65 4 4 Aksu 28 28 4 4 Yenişarbademli 20 20 4 4 Eğirdir 12 14 4 4 Gelendost 10 25 4 4 Uluborlu 2 3 4 4 Toplam 2660 2645 77 77 Bitki örneklerinin teşhisinde ağırlıklı olarak Flora of Turkey and the East Aegean Islands [14] ve bunun yanı sıra diğer bazı kaynaklardan yararlanılmıştır [15, 16, 17]. Ayrıca Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi ve Süleyman Demirel Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi ndeki herbaryumlardan faydalanılmıştır. sıklıklarının belirlenmesinde aritmetik yüzde esas alınarak değerlendirme yapılmıştır. Bunun için de Odum (1971) a ait aşağıdaki formül kullanılmıştır [18]. = n/m x 100 Burada; n: Bir türün rastlandığı toplam sayım adedi m: Yapılan toplam sayım sayısı 53

ASTERACEAE POACEAE BRASSICACEAE FABACEAE LAMIACEAE POLYGONACEAE BORAGINACEAE CHENOPODIACEAE APIACEAE EUPHORBIACEAE SCROPHULARIACEAE RANUNCULACEAE MALVACEAE PAPAVERACEAE AMARANTHACEAE CONVOLVULACEAE RUBIACEAE SOLANACEAE DİĞERLERİ Tür Sayısı Sürvey yapılan tarlalarda her tür için kaplama alanları belirlenmiştir. Bu da Alanı (G.K.A.) ve Alanı (Ö.K.A.) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır ve Odum (1971) a göre hesaplanmıştır [18]. G.K.A. = K.A. / m. Ö.K.A. = K.A. / n K.A. : Bir türün sürvey yapılan alanlardaki % olarak kapladığı alanların toplam değeri m : Ölçüm yapılan toplam tarla sayısı n : Her türün bulunduğu tarla sayısı Yabancı otların yoğunluklarının belirlenmesinde aritmatik ortalama esas alınarak değerlendirme yapılmıştır. Bunun için, bir tarlada her bir yabancı ot için yapılan sayımlar sonucu elde edilen değer o tarlada sayım yapılan toplam alana bölünerek yabancı ot yoğunluğu bulunmuştur. Bulgular ve Tartışma Survey çalışmalarının sonuçlarına göre, 1 tohumsuz, 1 monokotiledon ve 31 dikotiledon olmak üzere 33 familyaya ait toplam 167 yabancı ot türü saptanmıştır. Bu türlere ait rastlama sıklıkları, genel ve özel kaplama alanları ile genel ve özel yoğunlukları çizelge 3 de verilmiştir. Tür sayısı bakımından 29 türle Asteraceae familyası ilk sırayı alırken, bunu 15 türle Poaceae ve 12 şer türle Brassicaceae ve Fabaceae familyaları takip etmiştir (Şekil 1). Asteraceae familyası tür çokluğu bakımından Türkiye florasında da ilk sırada bulunmaktadır. 35 30 29 25 20 15 10 5 15 12 12 11 10 7 7 6 6 6 5 4 4 3 3 3 3 19 0 Familyalar Şekil 1. Survey çalışması sonucunda tespit edilen yabancı ot türlerinin familyalara göre dağılımı Çizelge 3. Isparta ili domates ekim alanlarında saptanan yabancı otların rastlama sıklıkları, genel ve özel kaplama alanları ile genel ve özel yoğunlukları Alanı Alanı AMARANTHACEAE Amaranthus albus L. 18.18 0.110 0.607 0.097 0.536 Amaranthus chlorostachys Willd. 2.60 0.039 1.500 0.044 1.688 Amaranthus retroflexus L. 94.81 4.208 4.438 6.562 6.921 54

Çizelge 3 ün devamı Alanı Alanı APIACEAE Daucus carota L. 3.90 0.019 0.500 0.015 0.375 Echinophora tenuifolia L. 4.55 0.052 1.143 0.018 0.393 Echinophora tournefortii Jaub. & Spach 1.30 0.006 0.500 0.005 0.375 Eryngium campestre L. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Falcaria vulgaris Bernh. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Torilis arvensis (Huds.) Link. 3.25 0.016 0.500 0.008 0.250 ARICTOLOCHIACEAE Aristolochia auricularia Boiss. 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 ASCLEPIADACEAE Cynanchum acutum L. 1.95 0.023 1.167 0.021 1.083 ASTERACEAE Acroptilon repens (L.) D.C. 10.39 0.107 1.031 0.154 1.484 Anthemis cotula L. 1.30 0.006 0.500 0.006 0.500 Anthemis cretica L. 0.65 0.003 0.500 0.003 0.500 Anthemis spp. 2.60 0.013 0.500 0.008 0.313 Carthamus lanatus L. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Centaurea deprassa Bieb. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Centaurea iberica Trev. ex Sprengel 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Centaurea solstitialis L. 7.79 0.036 0.458 0.018 0.229 Centaurea virgata Lam. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Chondrilla juncea L. 25.97 0.123 0.475 0.102 0.394 Cichorium intybus L. 5.84 0.026 0.444 0.013 0.222 Cirsium arvense (L.) Scop. 9.74 0.052 0.533 0.049 0.500 Conyza canadensis L. 4.55 0.026 0.571 0.036 0.786 Crepis foetida L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Lactuca serriola L. 31.82 0.156 0.490 0.107 0.337 Lapsana communis L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Picnomon acarna (L.) Cass. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Scariola viminea (L.) F. W. Schmidt 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 Scorzonera tomentosa L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Sonchus asper (L.) Hill. 8.44 0.045 0.538 0.029 0.346 Sonchus oleraceus L. 4.55 0.026 0.571 0.015 0.321 Taraxacum farinosum Hausskn. & Bornm. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Tragopogon latifolius Boiss. 3.25 0.016 0.500 0.011 0.350 Tripleurospermum decipiens (Fisch. & Mey.) Bornm. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Tripleurospermum disciforme (C.A.Meyer) Sch. Bip. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Tripleurospermum inodorum (L.) S. Bip. 1.30 0.006 0.500 0.006 0.500 Xanthium strumarium L. 22.73 0.214 0.943 0.214 0.943 Xanthium spinosum L. 5.84 0.029 0.500 0.018 0.306 Xeranthemum annuum L. 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 BORAGINACEAE Alkanna tinctoria (L.) Tausch. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Anchusa azurea Miller. 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 Anchusa officinalis L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Heliotropium bovei Boiss. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Heliotropium dolosum De Not. 0.65 0.006 1.000 0.019 3.000 Heliotropium europaeum L. 18.18 0.143 0.786 0.135 0.741 Nonea pulla (L.) DC. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 BRASSICACEAE 55

Çizelge 3 ün devamı Alanı Alanı Alyssum murale Waldst & Kit. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. 4.55 0.023 0.500 0.011 0.250 Cardaria draba (L.) Desv. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Descuriana sophia (L.) Web. Ex Prant 2.60 0.013 0.500 0.006 0.250 Diplotaxis tenuifolia (L.) DC. 1.30 0.010 0.750 0.006 0.500 Erysimum crassipes Fischer & CA Meyer 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Myagrum perfoliatum L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Raphanus raphanistrum L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Rapistrum rugosum (L.) All. 3.90 0.023 0.583 0.016 0.417 Sinapis arvensis L. 3.25 0.016 0.500 0.008 0.250 Sisymbrium altissimum L. 3.25 0.013 0.400 0.008 0.250 Sisymbrium irio L. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 CARYOPHYLLACEAE Vaccaria pyramidata Medik. 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 Silene conica L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 CHENOPODIACEAE Atriplex laevis C.A. Meyer 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Chenopodium album L. 90.91 1.416 1.557 1.662 1.829 Chenopodium botrys L. 7.14 0.055 0.773 0.107 1.500 Chenopodium chenopodioides (L.) Aellen 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Salsola kali L. 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 Salsola maceralitw. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Salsola ruthenica Iljin 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 CONVOLVULACEAE Calystegia soldanella (L.) Br. ex Roe. & Schultes 1.30 0.010 0.750 0.008 0.625 Convolvulus arvensis L. 75.97 2.731 3.594 1.869 2.459 Convolvulus galaticus Rost. ex Choisy 12.99 0.159 1.225 0.174 1.338 CUSCUTACEAE Cuscuta campestris Yuncker 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 Cuscuta spp. 3.90 0.019 0.500 0.010 0.250 DIPSACACEAE Cephalaria syriaca (L.) Schrad. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Tremastelma palaestinum (L.) Janchen in öst. 3.90 0.029 0.750 0.010 0.250 EQUISETACEAE Equisetum arvense L. 1.95 0.010 0.500 0.013 0.667 Equisetum spp. 2.60 0.016 0.625 0.037 1.438 EUPHORBIACEAE Chrozophora tinctoria (L.) Rafin 7.79 0.052 0.667 0.031 0.396 Euphorbia aleppica L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Euphorbia altissima Boiss. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Euphorbia falcata L. 11.04 0.071 0.647 0.054 0.485 Euphorbia spp. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Mercurialis annua L. 2.60 0.013 0.500 0.008 0.313 FABACEAE Alhagi pseudoalhagi (Bieb.) Desv. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Lotus corniculatus L. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Medicago lupulina L. 2.60 0.013 0.500 0.006 0.250 Medicago polymorpha L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Medicago sativa L. 2.60 0.013 0.500 0.006 0.250 Medicago spp. 2.60 0.042 1.625 0.008 0.313 Melilotus alba Desr. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Onobrychis viciifolia Scop. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 56

Çizelge 3 ün devamı Alanı Alanı Ononis spinosa L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Trifolium pratense L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Vicia cracca L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Vicia spp. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 GERANIACEAE Erodium acaule (L.) Becherer & Thell. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 ILLECEBRACEAE Herniaria glabra L. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 LAMIACEAE Ajuga chamaepitys (L.) Schreber 3.90 0.019 0.500 0.010 0.250 Ballota nigra L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Lamium amplexicaule L. 5.84 0.156 2.667 0.481 8.222 Marrubium globosum Montbret & Rucher 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Mentha spicata L. 2.60 0.013 0.500 0.010 0.375 Mentha longifolia (L.) Hudson 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Phlomis armeniaca Willd. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Salvia syriaca L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Salvia virgata Jacq. 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 Sideritis monthana L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Stachys woronowii (Schischkin ex Grossh.) R.Mill 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 MALVACEAE Hibiscus trionum L. 9.09 0.049 0.536 0.039 0.429 Malva neglecta Wallr. 2.60 0.023 0.875 0.021 0.813 Malva sylvestris L. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Malva parviflora L. 0.65 0.003 0.500 0.003 0.500 OROBANCHACEAE Orobanche spp. 9.74 0.049 0.500 0.062 0.633 PAPAVERACEAE Fumaria parviflora Lam. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Glaucium leiocarpum Boiss. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Hypecoum imberbe Sibth & Sm. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Papaver rhoeas L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 PLANTAGINACEAE Plantago lanceolata L. 1.95 0.049 2.500 0.031 1.583 Plantago major L. 6.49 0.088 1.350 0.050 0.775 POACEAE Aeluropus litoralis (Gouan) Parl. 1.30 0.006 0.500 0.008 0.625 Agropyron cristatum (L.) Gaertn. 1.30 0.006 0.500 0.010 0.750 Agropyron repens (L.) P. Beauv. 17.53 0.305 1.741 0.604 3.444 Avena fatua L. 0.65 0.003 0.500 0.006 1.000 Brachiaria eruciformis (Sm.) Griseb. 0.65 0.003 0.500 0.005 0.750 Cynodon dactylon (L.) Pers. 20.78 0.247 1.188 0.183 0.883 Digitaria sanguinalis (L.) Scop. 18.18 0.588 3.232 0.865 4.759 Echinochloa crus-galli (L.) P.B. 41.56 0.688 1.656 1.349 3.246 Eleusine indica (L.) Gaertn. 0.65 0.003 0.500 0.005 0.750 Eragrostis minor Host. 14.94 0.093 0.620 0.278 1.859 Lolium perenne L. 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 Lolium rigidum Guadin 1.30 0.006 0.500 0.006 0.500 Setaria verticillata (L.) P.B. 32.47 0.494 1.520 1.086 3.345 Setaria viridis (L.) P.B. 50.65 0.461 0.910 0.929 1.833 Sorghum halapense (L.) Pers. 25.32 0.318 1.256 0.472 1.865 POLYGONACEAE 57

Çizelge 3 ün devamı Alanı Alanı Polygonum amphibium L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Polygonum arenastrum Bor. 3.90 0.302 7.750 0.073 1.875 Polygonum aviculare L. 37.01 0.276 0.746 0.203 0.548 Polygonum bellardii All. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Polygonum cognatum Meissin 1.95 0.010 0.500 0.005 0.250 Polygonum convolvulus L. 2.60 0.013 0.500 0.006 0.250 Polygonum pulchellum Lois. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Rumex acetocella L. 3.90 0.023 0.583 0.018 0.458 Rumex conglomeratus Murray 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Rumex crispus L. 1.30 0.006 0.500 0.006 0.500 PORTULACACEAE Portulaca oleracea L. 66.88 2.821 4.218 3.834 5.733 PRIMULACEAE Anagallis arvensis L. 2.60 0.042 1.625 0.055 2.125 RANUNCULACEAE Consolida glandulosa (B. & H.) Bornm. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Consolida orientalis (Gay.) Schröd 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Consolida regalis S.F. Gray 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Delphinium peregrinum L. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Ranunculus arvensis L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 ROSACEAE Agrimonia eupatoria L. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Sanguisorba minor Scop. 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 RUBIACEAE Galium aparine L. 0.65 0.065 10.000 0.037 5.750 Galium verum L. 1.30 0.006 0.500 0.003 0.250 Rubia tinctorum L. 3.25 0.078 2.400 0.058 1.800 SCROPHULARIACEAE Kickxia elatine (L.) Dumort. 2.60 0.013 0.500 0.006 0.250 Linaria genistifolia (L.) Miller 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Linaria pelisseriana(l.) Miller 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Misopates orontium (L.) Raf. 2.60 0.013 0.500 0.006 0.250 Veronica hederifolia L. 1.95 0.023 1.167 0.050 2.583 Veronica persica Poiret in Lam. 0.65 0.032 5.000 0.013 2.000 SOLANACEAE Datura stramonium L. 2.60 0.013 0.500 0.008 0.313 Solanum luteum Miller 0.65 0.003 0.500 0.002 0.250 Solanum nigrum L. 34.42 0.300 0.873 0.313 0.910 VERBENACEAE Verbena officinalis L. 4.55 0.023 0.500 0.016 0.357 ZYGOPHYLLACEAE Tribulus terrestris L. 33.12 0.679 2.049 0.425 1.284 Survey çalışmaları sonucunda Isparta genelinde domates ekim alanlarında tespit edilen 167 yabancı ot türünden 13 türün % 25 in üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. Bölgede gerek rastlama sıklığı (% 94.81), gerekse kaplama alanı (% 4.208) ve yoğunluk (6.562 bitki/m 2 ) bakımından ilk sırayı Amaranthus retroflexus L. almıştır. sıklığı bakımından bu türü sırasıyla % 90.91 ile Chenopodium album L. ve % 75.97 ile Convolvulus arvensis L., kaplama alanı bakımından ise Portulaca oleracea L. (% 2.821) ve Convolvulus arvensis L. (% 2.731) türleri takip etmiştir. Yabancı otların m 2 deki yoğunluğu bakımından ise yine 58

Portulaca oleracea L. (3.834 bitki/m 2 ) ve Convolvulus arvensis L. (1.869 bitki/m 2 ) türleri 2. ve 3. sırada yer almıştır. Bunların dışında Setaria viridis (L.) P.B., Echinochloa crus-galli (L.) P.B. ve Setaria verticillata (L.) P.B. da yaygınlık ve yoğunluk yönünden önemli türler arasında tespit edilmiştir. Bu çalışmada tespit edilen önemli türler ile Özkut (1976) un İzmir ve çevresinde yapmış olduğu survey çalışmalarında, Tepe (1992) nin Manisa Turgutlu daki domates fideliklerinde yürüttüğü çalışmada ve Şenol (2001) un Tokat (Kazova) ta yapmış olduğu survey çalışmalarında tespit ettikleri önemli türler paralellik göstermektedir. Domates ekiliş alanlarındaki yabancı otların ilçelere göre dağılımına bakıldığında; Aksu ilçesinde toplam 23 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 13 ünün % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 5 tür belirlenmiştir (Çizelge 4). Çizelge 4 den de görüleceği üzere, Isparta genelinde önemli olarak tespit edilen ve yukarıda adı geçen türlerin dışında Aksu da % 2.625 lik kaplama alanı ile ilk sırada yer alan Cynedon dactylon (L.) Pers. da önemli yabancı ot türleri arasında yer almaktadır. Atabey ilçesi domates üretiminin en fazla olduğu ilçe olup, toplam domates üretiminin yaklaşık % 40 ı Atabey de gerçekleşmektedir. Buna bağlı olarak da sürvey çalışmaları sırasında yapılan sayımların yaklaşık % 30 u Atabey de gerçekleşmiştir. Atabey ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 78 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 17 sinin % 25 in üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 bitki/m 2 nin üzerinde genel yoğunluğa sahip 6 tür belirlenmiştir (Çizelge 5). Çizelge 4. Aksu ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 87.5 1.563 1.786 3.625 4.143 Setaria viridis (L.) P.B. Poaceae 62.5 0.313 0.500 1.031 1.650 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 50.0 1.063 2.125 1.938 3.875 Echinochloa crus-galli (L.) P.B. Poaceae 50.0 0.438 0.875 1.156 2.313 Cynodon dactylon (L.) Pers. Poaceae 37.5 2.625 7.000 1.313 3.500 Çizelge 5. Atabey ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 100 4.391 4.391 7.565 7.565 Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae 86.96 3.315 3.813 1.652 1.900 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 84.78 2.652 3.128 4.707 5.551 Echinochloa crus-galli (L.) P.B. Poaceae 60.87 0.989 1.625 1.842 3.027 Setaria viridis (L.) P.B. Poaceae 56.52 0.783 1.385 1.467 2.596 Sorghum halapense (L.) Pers Poaceae 45.65 0.717 1.571 1.120 2.452 59

Çizelge 5 den de görüleceği üzere, Atabey de tespit edilen önemli yabancı ot türleri Isparta geneli ile tamamen paralellik göstermekte, ancak bu türlere ek olarak, bu ilçede Sorghum halepense (L.) Pers. nin de yaygın ve yoğun türler arasında yer aldığı görülmektedir. Eğirdir ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 31 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 14 ünün % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 4 tür belirlenmiştir (Çizelge 6). Eğirdir de Convolvulus arvensis L. ve Chenopodium album L. % 87.5 lik rastlama sıklığı ile en çok rastlanan türler olmuş, ancak yoğunlukları sırasıyla 0.781 bitki/m 2 ve 0.469 bitki/m 2 olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla bu türler bu ilçede yaygın ama yoğun olmayan türler olarak gözlenmiştir. Gelendost ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 34 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 17 sinin % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 bitki/m 2 ve üzerinde genel yoğunluğa sahip 6 tür belirlenmiştir (Çizelge 7). İlçede en yaygın türlerden biri de % 100 rastlama sıklığı ile Convolvulus arvensis L. dir. Bu türün m 2 deki yoğunluğu ise 0.781 olarak saptanmıştır. İlçede gerek kaplama alanı, gerekse yoğunluk bakımından en önemli tür Portulaca oleracea L. olarak tespit edilmiştir. Çizelge 6. Eğirdir ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 75,0 2,563 3,417 2,813 3,750 Sorghum halapense (L.) Pers Poaceae 75,0 1,188 1,583 1,125 1,500 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 62,5 3,063 4,900 3,281 5,250 Echinochloa crus-galli (L.) P.B. Poaceae 25,0 1,313 5,250 2,500 10,000 Çizelge 7. Gelendost ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 ve üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 100 1.250 1.250 2.375 2.375 Chenopodium album L. Chenopodiaceae 100 0.750 0.750 1.000 1.000 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 62.5 4.875 7.800 5.969 9.550 Setaria verticillata (L.) P.B. Poaceae 50.0 1.063 2.125 3.594 7.188 Echinochloa crus-galli (L.) P.B. Poaceae 37.5 1.063 2.833 2.656 7.083 Lamium amplexicaule L. Lamiaceae 25.0 0.688 2.750 2.094 8.375 Gönen ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 34 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 13 ünün % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 6 tür belirlenmiştir (Çizelge 8). Keçiborlu ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 46 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 18 inin % 25 in üzerinde 60

rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 6 tür belirlenmiştir (Çizelge 9). Keçiborlu da Chondrilla juncea L. ve Echinochloa crus-galli (L.) P.B. türleri de % 60 rastlama sıklığı ile yaygın türleri arasında yer almıştır. Bu türlerin yoğunlukları ise sırayla 0.225 bitki/m 2 ve 0.625 bitki/m 2 olarak tespit edilmiştir. Isparta Merkez ilçede domates ekiliş alanlarında toplam 52 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 9 unun % 25 in üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 4 tür belirlenmiştir (Çizelge 10). İlçede tespit edilen en yoğun tür Amaranthus retroflexus L. olmuştur. Tribulus terrestris L. ve Setaria verticillata (L.) P.B. da sırasıyla % 55.56 ve % 50.0 rastlama sıklığı ve 0.542 bitki/m 2 ve 0.764 bitki/m 2 yoğunlukla Merkez ilçedeki önemli yabancı ot türleri arasında yer almıştır. Çizelge 8. Gönen ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 100 2.250 2.250 6.875 6.875 Chenopodium album L. Chenopodiaceae 100 2.313 2.313 3.719 3.719 Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae 87.5 3.938 4.500 2.875 3.286 Setaria verticillata (L.) P.B. Poaceae 75.0 0.625 0.833 2.188 2.917 Solanum nigrum L. Solanaceae 62.5 1.500 2.400 2.188 3.500 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 50.0 1.188 2.375 2.094 4.188 Çizelge 9. Keçiborlu ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 100 4.100 4.100 6.425 6.425 Chenopodium album L. Chenopodiaceae 100 1.400 1.400 1.750 1.750 Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae 90 3.150 3.500 2.975 3.306 Setaria verticillata (L.) P.B. Poaceae 70 1.850 2.643 5.075 7.250 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 60 3.600 6.000 2.550 4.250 Tribulus terrestris L. Zygophyllaceae 60 1.950 3.250 1.400 2.333 Çizelge 10. Merkez ilçede domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Chenopodium album L. Chenopodiaceae 100 2.556 2.556 2.514 2.514 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 100 6.528 6.528 9.444 9.444 Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 94.44 9.278 9.824 11.958 12.662 Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae 77.78 2.861 3.679 1.778 2.286 61

Senirkent ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 47 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 20 sinin % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 6 tür belirlenmiştir (Çizelge 11). İlçede Solanum nigrum L. % 87.5, Convolvulus arvensis L., Eragrostis minor Host. ve Polygonum aviculare L. türleri de % 50 rastlama sıklığı ile yaygın türler arasında tespit edilmiştir. Bu türlerin yoğunlukları ise sırasıyla 0.625 bitki/m 2, 0.906 bitki/m 2, 0.281 bitki/m 2 ve 0.688 bitki/m 2 bulunmuştur. Sütçüler ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 29 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 13 ünün % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip tür bulunmamaktadır. İlçede en yaygın türler % 87.5 rastlama sıklığı ile Amaranthus retroflexus L. ve Setaria viridis (L.) P.B. iken, yoğunluğu en fazla olan tür Echinochloa crus-galli (L.) P.B. (0.750 bitki/m 2 ) dir. Bunların dışında Conyza canadensis L. de bu ilçede yaygınlık ve yoğunluk bakımından önemli türler arasında yer almıştır. Çizelge 11. Senirkent ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 100 3.563 3.563 6.719 6.719 Chenopodium album L. Chenopodiaceae 87.5 1.000 1.143 1.094 1.250 Setaria viridis (L.) P.B. Poaceae 87.5 0.750 0.857 1.063 1.214 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 87.5 2.563 2.929 1.969 2.250 Digitaria sanguinalis (L.) Scop. Poaceae 50 3.438 6.875 3.531 7.063 Echinochloa crus-galli (L.) P.B. Poaceae 50 1.000 2.000 1.563 3.125 Şarkikaraağaç ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 48 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 20 sinin % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 9 tür belirlenmiştir (Çizelge 12). Çizelge 12. Şarkikaraağaç ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 100 10.188 10.188 10.438 10.438 Chenopodium album L. Chenopodiaceae 100 6.438 6.438 6.250 6.250 Heliotropium europaeum L. Boraginaceae 62.5 1.250 2.000 1.656 2.650 Chenopodium botrys L. Chenopodiaceae 50 0.625 1.250 1.750 3.500 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 50 3.563 7.125 2.406 4.813 Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae 37.5 1.250 3.333 1.594 4.250 Agropyron repens (L.) P. Beauv. Poaceae 37.5 2.250 6.000 4.375 11.667 Echinochloa crus-galli (L.) P.B. Poaceae 25 0.563 2.250 1.375 5.500 Setaria verticillata (L.) P.B. Poaceae 25 0.313 1.250 1.438 5.750 62

İlçede % 37.5 rastlama sıklığı ile Chondrilla juncea L. da yaygın türler arasında tespit edilmiştir. Bu türün yoğunluğu ise, 0.156 bitki/m 2 olarak saptanmıştır. Uluborlu ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 39 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 16 sının % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 5 tür belirlenmiştir (Çizelge 13). Lactuca serriola L. % 62.5, Polygonum aviculare L. ve Rumex acetocella L. da % 50 rastlama sıklığı ile ilçede yaygın türler arasında yer almıştır. Bu türlerin yoğunlukları ise sırasıyla 0.250 bitki/m 2, 0.656 bitki/m 2 ve 0.250 bitki/m 2 olarak belirlenmiştir. Yalvaç ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 63 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 25 inin % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 5 tür belirlenmiştir (Çizelge 14). İlçede çizelge...deki türlerin dışında Polygonum aviculare L. ve Solanum nigrum L. % 62.5, Lactuca serriola L., Echinochloa crus-galli (L.) P.B. ve Setaria viridis (L.) P.B. de % 50 rastlama sıklığı ile yaygın türler arasında yer almıştır. Bu türlerin yoğunlukları ise sırasıyla 0.313 bitki/m 2, 0.469 bitki/m 2, 0.125 bitki/m 2, 0.875 bitki/m 2 ve 0.250 bitki/m 2 olarak belirlenmiştir. Çizelge 13. Uluborlu ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Chenopodium album L. Chenopodiaceae 100 0.813 0.813 1.188 1.188 Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae 100 7.375 7.375 6.406 6.406 Setaria viridis (L.) P.B. Poaceae 100 0.875 0.875 2.063 2.063 Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 87.5 2.438 2.786 3.813 4.357 Tribulus terrestris L. Zygophyllaceae 25 1.938 7.750 1.219 4.875 Çizelge 14. Yalvaç ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 100 3.938 3.938 6.906 6.906 Chenopodium album L. Chenopodiaceae 100 1.688 1.688 1.875 1.875 Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae 87.5 5.125 5.857 4.188 4.786 Agropyron repens (L.) P. Beauv. Poaceae 37.5 1.250 3.333 1.250 3.333 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 37.5 1.375 3.667 2.063 5.500 Yenişarbademli ilçesi domates ekiliş alanlarında toplam 35 yabancı ot türü tespit edilmiş ve bunlardan 17 sinin % 25 ve üzerinde rastlama sıklığına sahip olduğu gözlenmiştir. bakımından ise, 1 sahip 7 tür belirlenmiştir (Çizelge 15). 63

Çizelge 15. Yenişarbademli ilçesi domates ekiliş alanlarında yoğunluğu 1 bitki/m 2 nin üzerinde olan yabancı otların rastlama sıklığı, kaplama alanı ve yoğunlukları Alanı Alanı Chenopodium album L. Chenopodiaceae 100 1.625 1.625 2.531 2.531 Amaranthus retroflexus L. Amaranthaceae 75 1.375 1.833 3.688 4.917 Polygonum arenastrum Bor. Polygonaceae 75 5.813 7.750 1.406 1.875 Echinochloa crus-galli (L.) P.B. Poaceae 50 1.188 2.375 2.969 5.938 Digitaria sanguinalis (L.) Scop. Poaceae 37.5 0.688 1.833 2.281 6.083 Portulaca oleracea L. Portulacaceae 37.5 1.250 3.333 1.813 4.833 Setaria viridis (L.) P.B. Poaceae 25 0.313 1.250 2.344 9.375 İlçede Convolvulus arvensis L. in de % 75 rastlama sıklığı ile yaygın türler arasında yer almıştır. Bu türün yoğunluğu ise 0.969 bitki/m 2 dir. Araştırma bulgularına bakıldığında ağırlıklı olarak Amaranthus retroflexus L., Chenopodium album L., Convolvulus arvensis L. ve Portulaca oleracea L. nın tüm ilçelerde yaygın ve yoğun yabancı ot türleri olduğu görülmektedir. Bu türlerden Chenopodium album L. un azotça zengin toprakların, diğerlerinin ise besin maddesince zengin toprakların göstergeci bitkiler olduğu bildirilmektedir [9]. Domates yetiştiriciliği yapılan alanların su, besin elementleri ve organik maddece zengin topraklar olduğu düşünülürse, bu alanlarda söz konusu yabancı otların yaygın ve yoğun olarak bulunması beklenenle paralel bir sonuçtur. Bu çalışmada tespit edilen yabancı ot türleri ile daha önce farklı bölgelerde yapılan çalışmalarda tespit edilen türler arasında büyük oranda benzerlik söz konusudur. Bununla birlikte, tespit edilen türlerin bire bir aynı olması beklenemez. Bu farklılığın bir çok sebebi olmakla birlikte, muhtemelen en önemli neden bölgelerin iklim ve toprak yapılarının birbirinden farklı olması ve uygulanan tarım sistemi ile kullanılan herbisit miktarıdır. Isparta genelinde domates ekim alanlarında m 2 deki ortalama yabancı ot yoğunluğu 23.61 adet olarak tespit edilmiştir. Bununla birlikte, domatesin baskın, yabancı otların habituslarının genelde küçük olduğu gözlenmiştir. Bunda Isparta yöresinde tüplü fide dikimi ile domates yetiştiriciliği yapılması ve dolayısıyla erkencilik ve yabancı ot rekabetinde avantaj sağlaması etkilidir. Bunun yanı sıra bölgede dikimler genellikle Mayıs ın ikinci yarısı yapılmakta, bu da ilk bahar yağmurları ve sıcağın etkisi ile çıkış yapan yabancı otların dikim öncesi toprak işlemesi ve dikim sonrası boğaz doldurma gibi yetiştiricilik tekniklerinin uygulanması sırasında kültürel olarak mücadelesinin yapılmasını sağlamaktadır. Buna rağmen m 2 de ortalama 23.61 lik yoğunluğa sahip yabancı otların domateste sebep oldukları verim azalışının ne olduğu bilinmemektedir. Bunun için yabancı ot yoğunluğu-verim ilişkisi, kritik periyot, yaygın ve yoğun türlerin biyolojileri, mücadelesi ve ekonomik zarar eşikleri ile ilgili çalışmaların yapılması gereklidir. Teşekkür Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma Fonu SDÜAF-410 nolu ve TÜBİTAK TOGTAG-2950 nolu proje kapsamında desteklenmiştir. SDÜAF ve TÜBİTAK a teşekkür ederiz. Ayrıca yabancı ot türlerinin teşhisinde yardımlarını esirgemeyen Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi Sayın Prof. Dr. Hasan ÖZÇELİK e ve Ortadoğu Teknik 64

Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi Sayın Prof. Dr. Musa DOĞAN a teşekkür ederiz. Kaynaklar [1] Vural, H., Eşiyok, D., Duman, İ., 2000. Kültür Sebzeleri (Sebze Yetiştirme). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Ege Üniversitesi Basımevi, s.440, İzmir. [2] Anonim, 2000a. Food and Agriculture Organisation http://www.fao.org [3] Erkan, S., Gümüş, M., Duran, İ., 1996. Marmara Bölgesi nin Değişik Yörelerinde Sanayi Domatesi Yetiştiriciliğinin liklerinin ve Sorunlarının Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Sandom Sanayi Domatesini Geliştirme Projesi No: 10, 1-22, İzmir. [4] Alan, M. N., Kovancı, İ., Yoltaş, T., Çolakoğlu, H., 1992. Domatesin Kaldırmış Olduğu Bitki Besin Elementleri, Bunların Taşınması ve Potasyumun Verime Olan Etkileri Üzerinde Araştırmalar. Türkiye I. Ulusal Bahçe Bit. Kong. Cilt 2, 169-171, İzmir. [5] Erkan, S., Eser, B., Yorgancı, Ü., 1992. Domates Mozaik Virüsünün Bazı Domates Çeşitlerine Olan Etkileri. Türkiye I. Ulusal Bahçe Bit. Kong. Cilt 2, 411-414, İzmir. [6] Utku, M., 1990. Isparta İklim Etüdü. Devlet Meteoroloji İşleri Müdürlüğü, Ankara. [7] Anonim, 2000b. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Isparta İl Müdürlüğü İstatistik Şubesi Isparta. [8] Yardımcı, N., Özgönen, H., Savaş, S. H., Erdoğan, O., 2000. Isparta Yöresi Domates Yetiştiriciliğinde Bitki Hastalık ve Zararlıları ile Yabancı Otların Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma. Süleyman Demirel Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 4:1, 181-189, Isparta. [9] Özer, Z., Kadıoğlu, İ., Önen, H., Tursun, N., 1998. Herboloji (Yabancı ot Bilimi). Gaziosmanpaşa Üniv. Zir. Fak. Yayınları No: 20 Kitaplar Serisi No: 10 104-109 s. Tokat. [10] Kaçan, K., Tursun, N., Önen, H., Özer, Z., 1997. Kazova (Tokat) da Mısır Ekim Alanlarında Sorun Olan Yabancı Otlar. Türkiye II. Herboloji Kongresi, 189-194, İzmir. [11] Güncan, A., 1985. Yabancı Otlar ve Mücadelesi Ders Notları. Selçuk Üniv. Zir. Fak. Yayınları, Konya. [12] Durutan, N., 1987. Orta Anadolu Bölgesi Koşullarında Buğdayda Entegre Yabancı Ot Kontrolü. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 211-223, Bursa. [13] Bora, T., Karaca, İ., 1970. Kültür Bitkilerinde Hastalık ve Zararın Ölçülmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yardımcı Ders Kitabı, Yayın No: 167, İzmir. [14] Davis, P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Edinburgh University Press, Volume: 1-10 [15] Hanf, M., 1983. The Arable Weed of Europe With Their Seedlings and Seeds. BASF United Kingdom Limited, Lady Lane, Hadleigh, Suffolk, 494 s. [16] Viggiani, P., 1990. Erbe Spontanee e İnfestanti: Techniche di Riconoscimento. Bayer Italia S.p.A.- Milano, 271 s. İtalya. [17] Viggiani, P., Angelini, R., 1993. Erbe Spontanee e İnfestanti: Techniche di Riconoscimento. Bayer Italia S.p.A.- Milano, 271 s. İtalya. [18] Boz, Ö., 1997. Buğday Ekim Alanlarındaki Yabani Hardal (Sinapis arvensis L.) ve Yabani Fiğin (Vicia sativa L.) Bazı Biyolojik likleri ve Ekonomik Zarar Eşiklerinin Belirlenmesi İle İlgili Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 101 s., Adana. 65

[19] Özkut, A., 1976. İzmir ve Çevresi Önemli Sebze (Domates, Patlıcan, Biber) Alanlarında Görülen Yabancı Ot Türleri, Bulunuş Oranları ve Savaş Yöntemleri Üzerinde Araştırmalar. Ege Ün., Zir. Fak., Bitki Koruma Böl., Uzmanlık Tezi. [20] Tepe, I., 1992. Domates Fideliklerinde Sorun Olan Yabancı otlar ve Kimyasal Mücadeleleri Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. 132 s, İzmir. [21] Şenol, M., 2001. Tokat (Kazova) da Yetiştirilen Domates (Lycopersicon esculentum Mill.) Kültüründe Sorun Olan Yabancı Otların Verime Olan Etkileri Üzerine Araştırmalar. IV. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, 639-646 s. Bodrum. 66