PSEUDOTSUGA TAXIFOLIA VIRIDIS ORIJIN DENEMESI (Fidanllk Safhasi)

r.h.mr::: t r;ştr n~::ı Demirhat ı-. u. : -----».. - ;.. ------- " Geliş T.orihi O.D.O. 232 PSEUDOTSUGA TAXIFOLIA VIRIDIS ORIJIN DENEMESI (Fidanllk Safhasi) ORİGİN EXPERİMENTS ON PSEDOTSUGA TAXİFOLİA VİRiDİS (NURSE.RY STAGE) A. Kenan EYüBOGL U Orman Yüksek Mühendisi Doğu Karadeniz Ormancılık Araştırma İstasyonu ORMANCILIK ARAŞTIRMA ENSTİTüSü YAYlNLARI T 'lm:ik Bülten Serisi N o : 62 Ankara - 1975

tçtndekiler I- önsöz... _..... II- G!RİŞ... _......, _... :... _...,_... m - PSEUDOTSUGA TAX. v!m. HAKKINDA GENEL BtL.G1LER... _.... IV- DENEME SAHASININ (FtD:ANLIK) TANITIMI IV. 1 - Mevki........................ IV.2 - Toprak~.... '.!-' IV.3 - İklim...................._,......... V - DENEMENİN DüZENLENMESi VE> UYGULAN- MASI... _.... VI- FtDANLIK!rA YAPILAN ölçü işleimleri VI.l - Yaşıyan fidan sayısı.. _. VI.2 - VI.3 - Fidan ortalama boyu Fidan ortalama kök boyu VI.4 - Fidan ortalama çapı...... VII- DENEMELER VII.1 - Boy büyümesi..... VII. lı- Boy büyümelerinin karşılaştırılması VII.2 - Yaşama yüzdesi.................. VII.2ı - Yaşama yüzdelerinin VIII - TOHUM ORtJiNLERt......... karşılaştırılması X- SUMMARY..... IX - LiT'ERATüR... _..................... _..._... _......... Sayfa 5 7 8 9 9 9 9 11 11 11 11 11 12 12 12 13 14 14 18 ıs 20 3

ön SöZ Günümüzde odun teknolojisini geliştirmiş ülkeler odun üretiminde, nitelikten çok nicelik üzerinde durmaktadırlar. Pazar isteklerini karşılayabilecek iyi nitelikte yeterli odun bulunaınayınca düşük nitelikteki odundan da yararlanabilme yoluna gidilerek yeni yararlanma şekilleri bulunmuştur. Bu çalışmalarm ışığı altmda orman ürünleri sanayiinde odun niteliğinden çok odun niceliği büyük önem kazanmaya başlamıştır. Bu durum, orman yetiştirme amacını da etkileyerek, bir yörede en çok hasılat verecek ağaç türünü yetiştirmek ana amaç olmuştur. Yapılan çalışmamızda da bu durum gözönüne alınmış ve Doğu Karadeniz Yöresinin ana ağacı olan Picea Orientalis'e oraııla, aynı işletme süresiyle işle tildiklerinde 3-4 kat fazla hasılat veren Pseudotsuga tax. viridis ağaç türü çalışmamıza konu olarak alınmıştır. Ayrıca bu türün bir üstünlüğü de nitelik bakımından Picea orientalis'e yakın bir değer taşımasıdır. Bu çalışmada, değerli yardımlarını gördüğüm tüm arkadaşlarıma, özellikle zamanın Çatak Orman Bölge Şefi Asım Tamzaralıoğlu'na teşekkür eder, yayının yararlı olmasını dilerim. Trabzon, Eylül 1973 A. Kenan EYüBOöLU 5

GiRiŞ Pseudotsuga taxifolia viridis'in doğal yetişme yöresinde iyi koşul~ larda, lüo yaşında, hektarında 1350 m 3 servet vardır. Doğu Karadeniz Yöresinin ana ağacı olan ladinde ise aynı yaşta, aynı koşullarda hektar~ da yaklaşık olarak 450 m 3 servet vardır. Aralarında verim bakımından bu kadar büyük fark olan bu tiirün Doğu Karadeniz Yöresine uyumu sağlandığında, getireceği gelir şüphesiz ki şimdikinin birkaç katı olacaktır. Bu tür, Kuzey Amerika'da 35 ve 55 N enlemleri arasında yetişmektedir. Böylesine geniş bir alana yayılmış bir tiirün yetiştiği yöredeki koşullarda ayrıcalıklar vardır ve bunun doğal bir sonucu olarak, deği~ şik orijinieri oluşmuştur. Çalışmanın ana amacı; hangi orijin ya da orijinlerin, denendiği yörenin hangi bakı ve yiiksekliklerinde en iyi sonuçlar vereceklerini saptamaktır. Bu iş için Ormancılık Araştırma Enstitü~ sü Müdürlüğünce bu türün 16 orijinine ait tohumlar getirtilmiş ve bu tohumlar 2 Mayıs 1970 tarihinde Meryemana araştırma ormanı 2 nolu bölmede, aynı yıl kurulan fidanlığa ekilmişlerdir. Pseudotsuga tax. viridis doğal yetişme yöresinde 2000 m. yüksekliğe kadar çıkabilmektedir. Ne yazık ki getirthebilen tohumların tiimü 750 m. yüksekliğe kadar çıkabilen orijinlerdendir. Ancak orijinierin büyük çoğunluğunun, deneme yapılacak yörenin daha kuzeyinden toplanmış olmaları bu eksikliği bir derece gidermiş olmaktadır. Çalışma iki evrelidir : 1 - Fidanlık evresi 16 değişik orijin tohumlarından elde edilen fidaııların yaşama yüzdeleri, kök ve gövde boyları ile çaplar incelenmiş ve bu bulgular bilgilerinize sunulmuştur. 2 - Arazi evresi Fidanlıktaki bulguların arazide de devam edip etmeyeceğini araştırmak amacıyla, değişik bakı ve yüksekliklerde 12 adet deneme sahası alınmış ve 1973 yılı ilkbaharında herbir orijinden her deneme alaruna 36 sar fidan dikilmistir... ".1> Gelecek yıllarda bu alanlardaki ölçü ve gözlemlere devanı olunacak ve bulgular ayrı bir teknik bülten olarak bilgilerinize sunulacaktır. 7

PSEUDOI'SUGA TAXiFOLi:A VtRiDiS HAKKINDA GENEL BiLGiLER 1-/arita I Yatay yayılışı yandaki haritada gösterilen bu türün dikey yayılışı 0-2000 m. dir. Mutedil ve nemli ik Temmuz ısı ortala 15-20, Ocak ması limlerde yetişir. Yayılış sahasında yıllık ortalama ısı +7o - +12 arasında değişir. Mutlak max. +43, mutlak min. -33 olarak kaydolunmuştur. ısı ortalaması + 1 o - +7 dir. Yıllık yağış 991-2581 mm. arasındadır. Donsuz günler sayısı yılda 82-230 dur. Harita : 1 - Pseudotsuga ta.x. virldisin yıayılışı The nmge ot PE:eudotsugıı. ta.x. viridls.

Toprak geçirgenliğinin iyi ve PH'nm 5.0-5.5 olduğu, iyi gelişimi yapar. yerlerde en Y ayılış alanının kuzeyinde çoğu kez güney bakılarda, gi..i.neyinde i.se, kuzey bakllarda ve nemli vadilerde bulunur. Yarı gölge ağacıdır. Uzun ömürlüdi..i.r. 500-1000 yıl yaşayabilir. En büyük ağacın çapı 4.5 m. boyu 115 m. olarak ölçülmüştür. IV - DENEME AL ANININ (FtDANLIK) TANITIMI IV.l. Yöresi İli ilçesi İşletmesi Enlem Boylam : Trabzon : Maçka : Trabzon 40 41'11"N 40 42'11"E Yükseklik : 1000 m. Denizden uzaklık : 35 km. IV.2. Toprak Fidanlık toprağının Toprak-Su XIV. Bölge Müdürlüğünde analizi yaptırılmış ve aşağıdaki değerler elde edilmiştir : Derinilir Kwn Silt Kil tşba cm % % % % PH o -10 70.56 25.28 4.16 66 5.30 10-30 64.56 31.28 4.16 59 5.30 30-90 62.56 29.28 8.16 44 5.50 IV.3. İklim Fidanlık alanının 1 km. Güneyindeki Meryemana Meteoroloji Rasat İstasyonu kayıtlarından çıkartılan 5 yıllık (1967-1971) değerlerin ortalamaları cetvel l'de gösterilmiştir. 9

CETVEL,: ı Meryemana Meteoroloji Rasat İstasyonu.5 Yıllık Değerlerin Ortalamalan (1967-1971) (Climatic data for 5 years at Meryemana) Vejetasyon Isı co mevsiınindeld (Temperature) yağış (ının) Max.O'rt. Min. Ort. Nisbi Precipitation Ortalama (Max. (Min. nem% in vegetation Aylar (Average) Average) Average) (humidity) season (mm) Ocak (January) 0.5 7.1 1.4 70.8 Şubat (February) 3.<1 9.5-3.1 69.1 Mart (March) 3.6 9.9-1.1 68.3. 43 Nisan (April) 6.9 15.1 +2.9 71.7 200 Mayıs (May) 11.1 19.2 7.4 76.0 116 Haziran (June) 13.5 21.3 8.8 77.9 107 Temmuz (July) 14.4 22.1 11.0 82.6 82 Ağustos (August) 15.0 21.9 10.5 84.9 73 EylUl (September) 13.3 21.4 8.6 82.5 69 Ekim (October) 7.0 15.0 4.1 83.6 Kasım (November) 6.6 13.6 3.5 76.8 Aralık (December) 4.3 8.1-1.0 75.9 Ortalama (m ean) 8.3 76.6 Yıllık Toplam (total) 690 10

V - DENEI\'IENtN DÜZENLENMESi VE UYGULANMASI Deneme tesadüf blokları metoduna göre düzenlenmiş olup, 2.5.1970 tarihinde, Meryemana Ara{]tırma Ormanı 2 nolu bölmede, aynı yıl kurulmuş olan geçici fidanlıkta uygulanml{]tır. 3 yinelenme ve 16 orijin muamelelidir. Tohumlar üzerinde ekimden önce hiç bir ön işlem yapılmaml{] ve tohumlar normal şekilde hazırlanmış yastıklara (Parsellere), çizgi ekimi şeklinde, herbir orijinden herbir yastığa 4000 adet tohum düşecek şekilde ekilmişlerdir. Yastık genişliği 1.20 m., boy 2.20 m. dir. Ekim tarihinden 35 gün sonra fideler çıkmaya başlayınca, Pseudotsuga için ilk yıl mutlak gerekli olan, gölgelerne yapılmıştır. Gölgeleme; 5 cm. genişliğindeki çıtaların, yastık yüzünden 30 cm. yüksek olacak ve çıtalar arası 5 cm. kalacak şekilde çıtaların kuzey - güney yönünde yerleştirilmesi suretiyle yapılmıştır. Çıtaların kuzey - güney yönünde yerleştirilmelerinin nedeni, çıta gölgelerine daha çok oynaklık sağlamak bakımındandır. Gölge 23.9.1970 tarihinde kaldırılmıştır. Yastıklar devamlı nemli tutulmuş ve her parsele aynı miktar su verilmiştir. Bu işleme 1972 yılı vejetasyon mevsimi sonuna kadar devam edilmiştir. VI - FtDANLIKTA YIAPILAN ölçtj işlemleri Vl.l. Yaşayan Fidan Sayısı 1970 yılı vejetasyon tasyon mevsimi baş ve dır (Cetvel : 2). mevsimi sonunda ve 1971-1972 yılları vejesonlarında fidanlar tek tek sayılmışlar- VI.2. Fidan Ortalama Boyu Her parselde tesadüf metodlarına uygun olarak 40 x 40 cm. lik 3 er adet alan alınmış ve vejetasyon mevsimleri sonlarında bu alanlara düşen fidanlarda boy ölçmesi yapılmıştır (Cetvel : 3). VI.3. Fidan Ortalama Kök Boyu 40 x 40 cm. lik alanlara düşen fidanlar 1972 yılı sonbaharında sökülmüş ve kök boyları ölçülmüştür (Cetvel : 3). 11

VI.4. Fidan Ortalama Çapı Aynı alanlara düşen fidanların 1972 yılı vejetasyon dönemi sonunda, ilk dal halkasının 1 cm. aşağısından olmak üzere çapları ölçülmüştür (Cetvel : 3). VII- DENDIELER vıı.ı. Boy B\iyümesi Orijinler arasında boylanma bakımından bir fark var mıdır? Bu iş için dikim yaşı 3 - O esas alınmış ve variya.ns analizi bu yaşa göre yapılmıştır (Cetvel : 4 = 5). CETVEL: 4 l\'iuameleler ( Oıijinler) treatments Bloklar (Blocks) Toplam Ortalama (Origins) I II III total m ean ı 44 41 45 130 43.3 2 39 43 42 124 41.3 3 46 43 44 133 44.3 4 28 23 26 77 25.6 5 42 47 45 134 44.6 6 50 48 46 144 48.0 7 44 43 46 133 44.3 8 43 41 43 127 42.3 9 57 53 54 164 54.6 10 43 45 45 133 44.3 11 46 48 45 139 46.3 12 21 19 21 61 20.3 13 45 47 46 138 46.0 14 37 39 34 110 36.6 15 43 40 43 126 42.0 16 45 43 47 135 45.0 Toplam (total) 673 663 672 2008 12

CET'VEL:,.. i) Variyans Analizleri Ce tv eli ( Analysis of varian ce) V ariyasyon Serbestlik Kareler Ortalama Variyaııs lmynağı derecesi toplamı kareler ııisbeti (F) Source Degrees of Sum of M ean Rate of variation freedam squares squares variance (F) Bloklar (Blocks) 2 3.79 1.895 0.30 Muameleler (Treatments) 15 3090.67 206.044 33.37 Hata (Error) 30 181.21 6.173 xx Toplam (Total) 47 3279.61 Hata serbestiyat derecesi 30, muamele serbestiyat derecesi 15 için F''in tablo değeri % 5 için 2.05, % 1 için 2.77'dir. Halbuki hesaplanmış F değeri 33.37'dir. Bu değer tablo değerinden çok büyük olduğundan orijinler arasında boy büyümesi bakımından önemli fark vardır. VII.lı. Boy büyümelerinin. karşılaştınlması En küçük önemli farka göre ortalamalarm karşılaştırmasını yapmak için Tablo 3' den standaırt hatayı bulalım 1 2 X 6.173 Sct= V 3 V 3 v 4.124 2.02 EKöF = t.o 5 Scı = 2.02 X 2.042 = 4.124 EKöF t.oı sd- = 2.02 X 2.750 = 5.555 Orijinierin boyları büyüklük sıralarına göre : (12) X ı (4) X ı (15) X s 20.3 25.tı 36.6 41.3 42.0 42.3 13

(1) (3) (7) (10) (5) (16) X, X s x9 Xıo Xıı Xıo 43.3 44.3 44.6 45.0 (13) (11) (6) (9) xt3 Xı4 X ıs Xı 6 46.0 46.3 48.0 54.6 cm. dir. Sonuç olarak; boyları arasında 4.12 cm. den fazla fark olan orijinler :% 95 ihtimalle, 5.55 cm. fark olan orijinler ise, % 99 ihtimalle farklı büyüme yapmaktadırlar. VII.2. Yaşama yüzdesi Orijinler arasında yaşama bakımından bir fark var mıdır? Herbir orijinden, herbir parsele ekilen 4000 adet tohumdan elde edilen fidanlar, her vejetasyon dönemi sonunda sayılmış, tohum- fidan oranı hesaplanmış {yaşama yüzdesi) ve variyans analizi burada da 3 - O yaşa göre hesaplanmıştır (Cetvel 6-7, Grafik : 1). Hesaplanmış (F) değeri tablo değerinden çok büyük olduğundan orijinierin yaşamaları arasında çok önemli fark vardır. VII.2 1 Yaşama yüzdelerinin lmrşılaştırılması : 1 Standart hata S;:ı = V 3 1 0.2794 V-- 3 = 0.305 t.o5 = 0.305 X 2.042 = 0.62 t. 01 = 0.305 X 2.750 = 0.83 Orijinierin yaşama- yüzdeleri büyüklük sırasma göre : (12) X ı (11) x2 (4) X s 2.41 4.59 4.69 4.76 5.23 5.26 14

(2) (8) (15) (1) (7) (5) xi X s x9 Xıo Xıı :x,2 5.47 5.65 6.14 7.45 7.92 8.08 (3) (13) (6) (9) x13 Xı4 X ıs X16 8.17 9.10 13.63 13.76 cm. dir. Sonuç olarak; yaşama yüzdeleri arasında 0.62 değer farkı olan o rijinler % 95 ihtimalle, 0.83 değer farkı olan orijinler ise, % 99 ihtimalle farklı yaşama gücüne sahiptirler. CETVEL: 6 Muameleler ( Orijinler) treatments Bloklar (Blocks) Toplam Ortalama (Origins) I II III total m ean 1 7.60 7.55 7.20 22.35 7.45 2 5.32 5.67 5.45 16.44 5.48 3 8.17 8.70 7.65 24.52 8.17 4 5.45 4.90 5.35 15.70 5.23 5 7.60 8.70 7.95 24.25 8.08 6 14.40 13.60 12.90 40.90 13.63 7 8.45 7.80 7.52 23.70 7.92 8 5.27 5.60 6.10 16.97 5.65 9 13.20 14.15 13.95 41.30 13.76 10 4.52 4.95 4.60 14.07 4.69 ll 4.40 4.67 4.72 13.79 4.59 12 2.45 2.42 2.37 7.24 2.41 13 9.30 8.82 9.20 27.32 9.10 14 4.60 5.05 4.65 14.30 4.76 15 5.95 6.20 6.27 18.42 6.14 16 5.10 5.32 5.42 15.84 5.28 Toplam. (Total) 111.78 114.10 111.30 337.18 15

CETVEL: 7 Variyans Analizleri Cetveli (Analysis of varian ce) ~~ ---~~~------~------ V ariyasyon Serbestlik Kareler Ortalama Variyans kaynağı derecesi toplaını kareler ııisbeti (F) Source Degrees of Sum of M ean Rate of variation freedam squares squares variance (F) Bloklar (Blocks) 2 0.2802 0.1401 Muameleler XXX (Treatments) 15 437.6822 29.1788 208.867 Hata (E-rror) 30 4.1922 0.1397 Toplam (Total) 442.1546 16

tı h: ~~ ~ t::-.juq:.._ =:::::> ~ ~ :ı: :;,._'-'.1-.J(.!) -q a... :;,...,..., ~-.JOL.ıj ~ ;o:ı:::t V). :::;;: 54 ' ~9:: 13 r::s 52 tl) :'-50!2 t 48 ı 46 71 i 44 ı 1(; 1 40 ı \ 38 9 f 36 <4 8 ~ _;,? ı 30 7 + 28 ı 26 6ı ı sl ı ı 4t ı 31. ı ı 2t ı 1! ı Grafik I 42 ı----...:ı-r-+--r.+---.ı..-~-'---+--+-+--r- 2~ 22 20!8 16 14 72 10 8 6 2 t, lı \ 1 \,-...,., (.( ( 1 1 1 ~ ı ı ıl Jl 1 1 t-r---- e re vnean) I 1 1 1 I 1 /\ 1 ı 1 \ 1 lt \ ı r ' 1 1 L---~~~~~~~~~~~~~~~~ 1 2 1 4 s 6 7 a 9 10 11 12 11 14 1s 76 Originter ( Origins) Grafik : 1 - P\sudotsugada çeşitli orljinler~ ait fidanların boylanımı ve- yaşama yüz,si!ilişkileri (3... 0)... R~lationslıip ibetween the hight growth and survixal percent at Pseudotsııga seedlings prom different origins (3- O). 17

VIll - TOHUM ORiJtNLERi 1967 yılında U.S.A.'dan Ormancılık Araştırma Enstitüsünce getirtil en Pseudotsugaların tohum orijinieri listesi aşağıda gösterilmiştir. Tohum orijinieri : Amerika Seed origins U.S.A. Tohum toplanan Sıra Enstitü yerin kot No. kayıt No. numarası Yükseklik (Num- (Institute (Seed kot Mevki! (Altitude) ber) record No.) number) (Seed zone) m. 1 682. :1:3-05/012 Forus, Washington o -150 2 666 37-20 Yalsetz, Oregon 450-600 3 664 232-05 Olimpia, W aslıington o- 150 4 680 B.21-20 Kamploope, British Columbia 450-600 5 671 78-10/422 Ashfort, W aslıington 150-300 6 667 57-10/222 Hoodsport, Washington 150-300 7 670 75-25/440 Wind River, Washington 600.750 8 668 61-10/411 Granite Fall, Washington 150-300 9 669 69-20/411 Stevens Pas, Washington 450-600 10 674 89-10 Vakridge, Oregon 150-3üü 11 665 35-20/051 Oregon 450-600 12 676 B.22-25 Shuswaplake, British Columbia 600-750 13 675 B.14-05. Nanaime, British Cölumbia o- 150 14 673 85-10/261 Mololla, Oregon 150-300 1{V 663 24-05/030 Humtulips, Washington o~ 150 16 661 11-05 Jogce, Washington o -150 18

SUMMARY Experimentation has been made considering that in the climate of Black Sea Region Pseudotsuga tax. viridis would be more suitable and give 3-4 times the product, in a rotation age of 100 years, in ratio with the native tree of Picea orientalis. First of all it is necessary to discriminate origin or origins of this species to adopt itself or themselves to the conditions of the region. Therefore, the experimentation was arranged in two stages. I - SEEDLING STAGE The growth of different origins of Pseudotsuga and their percentage of living compared. II - a - b - PLANTATION STAGE If the same result as in nursery - bed could be achieved on lan d. The discrimination of the best origin or origins to grow fast and keep living. I - SEEDUNG STAGE Seeds of 16 origins of Pseudotsuga were seeded in the nursery at Meryemana Research Forest on May, 1970. The experiment was duly arranged with the method of randomised blok experiments in 3 repetition. They were sowed in row and 4000 seeds were used in each parsel. There has not been made any pre-treatment on seeds before seeding. In the nursery, three blocks were set and each block was devided into lô parcels (parcel dimensions; 1.20 x 2.20 m.). Origins were numerated from 1 to 16 and seeds to be sowed in each block were sowed in accordance with randomised bloc.k experiments method, 35 days following the seeding they started appearing and then tlie shelter which is necessary during the first year vegetation season of Pseudotsuga was made. Sheltering : Laths about 5 cm. were set. 30 cm. above the beds, in the directian of north - south 5 cm. apart. The reason why they were arranged in north - south directian is to avoid fixed shadow over the seedling and keep the shade moving. 19

Shelter was removed on Sept. 23, 1970. Beds were always kept wet and the same amount of water was given to each. Measurement and counting process : a - The amount of living seedlings : The number of seedlings were counted at the beginning and at end of 1970-1973 vegetation seasons. b - Mean Seedling height : In each pareel 3 plots were taken in accordance with randomised block experiment method and the height of the seedling within the limits of these plots measured at the.. en d of the vegetatioiı seasons of the years 1970-1973 and the mean height for each year was found. c - Mean root lenght : At the end of vegetation season of the year 1973, the seedlings in the plots of 40 x 40 cm. were lifted and the main roots were measured, thus the mean root growth was found. As a result of seedling stage; 1 - The origins having :more than 4.12 cm. growth difference, grow differently with a probability of 95 % and the ones having 5.55 cm. difference grow with a probability of 9S '%. 2 - The origins having the difference 0.62 have 95 % and the ones with 0.83 have 99 % probability of different living percentage. ll - PLANTATION STAGE At the beginning of vegetation season of 1973, in Trabzon and Sürmene Regions, on eastern and western exposition at the altitude of 1000-1100 m. and 1500-1600 m., 3 experimental plots on each, totally 12 were taken and in each 36 of every origin were planted due to randomised block experiments methods. The observation and measurements will continue till the end of vegetation season of 1975 and you will be reported of the conclusion then. 20

YARARLANILAN KAYNAKLAR U.S. Department of Agriculture Agriculture Handbook N o. 271-19H5 Eren T. 1957 Leo A.!saac Leo A.!saac Silvics of Fo'reSt Trees of the United States Fidanlık Tekniği Reproductive Habits of Douglas-fir Better Douglas Fır Forest from better seed Saatçıoğlu F. 19H6 Orman Ağacı Tohumları Osman Sun. 1968 J.N.R. Jeffers. 1900 Matematik istatistik Kurs Notları Experimental design and aııalysis in Forest Research 21

~ap Gövde Kök Çap m eter height root ---------- - - diameter fıl Yıllar Yıl Yıl e ar (Years) Year Year 972 1970 1971 1972 19172 1972 ).6 4.5 18 50 20 0.6 ).7 5.1 20 48 23 0.8 ).6 4.9 19 46 22 0.7 1.9 14.5 57 144 65 2.1 -------------~-- }.68 4.8 19.0 48.0 21.6 0.70 6 ---~--- -~-------~-~-------~----- ------------------ ~- 14 -- ------------- -- Çap Gövde Kök Çap ı.meter height root diamete~" Yıl Yıllar Yıl Yıl 'lear (Years) Year Year 1972 ------------~---- 1970 ------~--------------- 1971 1972 1972 ------- 1972 0.7 4.1 17 37 22 0.6 0.6 4.1 15 39 22 0.7 0.6 3.9 14 34 22 0.7 ---------------~- -------~--- 1.9 12.1 46 110 66 2.0 ------------------------------- 0.63 4.0 15.3 36.6 22.0 0.66

CETVEL: 3 la Yıllara Göre ~ök, Gövde Boyları ve Çaplar iameter growth at Pseudotsuga seedlings by the yearı in LER (ORIGINS) 5 ----------- :ök Çap Gövde Köl{ )Ot diameter root c rıı Yıl Yıllar Yıl ~ar Year (Years) Year 172 1972 1970 1971 1972 1972 ----~---- 9 0.7 4.7 17 42 22 3 0.7 5.5 16 47 19 2 0.6 5.1 19 45 23 4 2.0 15.3 52 134 64 -------~------- 1.3 0.66 5.1 17.3 44.6 21.3 --~--------~~------ in LER ( ORIGINS ) 13 ök Çap Gövde Kök )Ot diameter height root ------~-- -----~-~------------~-~ ~ıl Yıl Yıllar Yıl ~ar Year (Years) Year --------- '72 1972 1970 1971 1972 1972 8 0.4 6.0 19 45 23 6 0.4 6.1 17 47 22 7 0.5 5.3 20 46 21 --~-------- - ------~- ------------------- L 1.3 17.4 56 138 66 {.0 0.43 5.8 18.6 46.0 22.0

--------- ---- ----~-~~--"-------~--------~- ----- --------- 1 2 Gövde Kök Çap height root di am e- Gövde Cm. Cm. ter height --- ---~---------~ ---- --- ~~-- Y:Ular Yıl Yıl Yıllar (Years) Year Year (Years) -------- 1971 1972 1972 1972 1970 19'71 19' 19 44 21 0.6 5.1 17 3! 19 41 20 0.6 5J3 20 4i 18 45 21 0.5 4.9 18 4~ 56 130 62 1.7 15.3 55 12' 18.6 43.3 20.6 0.56 5.1 18.3 41 ----- 9 ll Gövde Köli Çap Gövde. height root di am e- height Cm. Cm. ter Yıllar Yıl Yıl Yıllar. (Years) Year Year (Years) 1971 19'72 1972 1972 1970 19'71 19' 22 57 22 0.6 5.1 18 4:: 22 53 22 0.6 4.1 18 4t 23 54 22 ----- 0.5 4.Ş 19 4t --~--- 67 164 66 1.7 14.1 55 133 ----------- --------- 22.3 54.6 22.0 0.53 4.7 18.3 44

1970- u The number of the ~ tasyon simleri ~eta tion ;ons) ı 2 3 } v.s. 1382 954 1438 l V.B. 10'14 582 1013 L V.S. 718 474 713 :? V.B. ~ v.s. 418 304 297 213 404 327 () v.s. 1746 1125 1250 1 V.B. 1 v.s. 1045 804 728 503 994 728 ~ V.B. 2 v.s. 394 302 303 227 442 48 [) v.s. 1 V.B. 1 v.s. 1414 914 731 1192 732 528 1561 ' 1201 804 2 V.B. 2 v.s. 3&6 288 321 218 418 306 2 v.s. 658 981

14 750 413 333 223 184 15 16 995 95{) 502 517 451 364 334 256 236 204 Toplaın 17881 10558 8523 5816 447,6 695 314 297 221 202 1031 1012 504 504 438 376 322 267 242 213 18502 10720 8588 5868 4559 768 420 348 234 186 1104 975 550 488 472 401 346 271 251 217 18772 11156 8783 5893 4453 572 731 684 18491