Eğitim Programları SİYER-İ NEBİ
Giriş Hz. Muhammed (sav) insanlığın son peygamberidir. Ona iman etmek, İslam ın temel inanç ilkelerinden biridir. O (sav), Allah (cc) tarafından seçilmiş ve korunmuş özel bir insandır. Onun (sav) hayatı tüm inananlar için numune-i imtisaldir. O göklerden gelen emr-i ilahiyi (vahyi) bizzat yaşayarak pratik hayata aktarmıştır. Dolayısıyla İslam ı doğru anlayıp, yaşayabilmek için Siret-i Nebi yi (Peygamberimizin Hayatını) öğrenmek biz müminler için bir vecibedir. Peygamberimiz (sav), tarihin bir döneminde yaşamış masal kahramanı değil, yaşadığı çağa ve kıyamete kadar insanlığa ışık olacak genel ilkeleri ortaya koymuş örnek bir insan, bir hidayet rehberidir. Kendi kurtuluşumuz ve insanlığın kurtuluşu için, çağa tanıklık edebilme misyonumuzu yerine getirebilmek için onun davet ilkelerine ve hareket metoduna muhtacız. Peygamberimiz (sav), gelmiş geçmiş tarihi şahsiyetler içerisinde hayatı en ayrıntılı bilinen, en çok araştırılan, hakkında ciltler dolusu kitaplar yazılan tek şahsiyettir. Bu avantajdan yararlanarak onu gereği gibi anlamaya çalışmalıyız. Bunu yaparken ne yüceltmeci bir mantıkla ona ilahi özellikler yüklemeli, ne de indirgemeci bir mantıkla herhangi bir insan gibi algılamalıyız. O (sav), vahyi en iyi anlayıp yaşayan tüm insanların önderi ve örneği bir insan peygamberdir. Onun Sünneti Kur an dan sonra dinimizin ikinci teşri kaynağıdır. Bu sebeple siyer okumalarına önem veriyoruz. Özellikle yüce bir ahlak sahibi, ahlaki değerleri tamamlamak için ve alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (sav) ile çağdaş olmak, anı birlikte yaşamak, onunla aynı havayı teneffüs etmek, onun ilminden, eğitiminden, örnek ahlakından feyz almak, ona arkadaş olmak, daha önemlisi bu çağı onunla birlikte yaşamak, aynı sokakta birlikte yürümek, aynı araçta yolculuk etmek, aynı sofrada çorba içmek, hasılı onun kadrini bilmek ve İslam ı doğru anlayabilmek için Siyer okumaları yapmamız şarttır. Siyer, vahyin üzerine indiği ve hadislerin üzerinde söylendiği zeminin adı olup, bu programla zihinlerimizde Sünnet algısının da netleştirilmesi düşünülmüştür. Program oluşturulurken Peygamber (sav) öncesi, genelde dünya coğrafyası özelde ise Arabistan Yarımadası ndaki toplumların içerisinde bulunduğu durumu anlaşılır kılmak ve insanlığın bir peygambere olan ihtiyacının netleştirilmesi için Peygamberlik Öncesi Dünya Coğrafyası ve Arabistan Yarımadası, Mekke Tarihçesi gibi başlıklar programda yer almıştır. Vahyin inmesinden önceki süreçte Resulullah ın içerisinde bulunduğu toplum tarafından nasıl algılandığını ve vahyin inmesiyle birlikte bu algıda meydana gelen değişikliklerin mukayese edilebilmesi açısından da Hılfu l Füdul ve Hakem Olayı gibi konular programda yer almıştır. Mekke bölümü daha ziyade bir davet ekseninde ele 135
Eğitim Programları alınmış, bu konuda öne çıkan başlıklar verilmeye çalışılmıştır. Programın ağırlıklı eksenini ise Hicret sonrası Medine dönemi oluşturmaktadır. Özellikle de Hicret ve akabindeki gelişmeler bir medeniyet projesi olduğundan, bu fikrin netleşmesi hedeflenmiştir. Peygamber in (sav) hayatının bir savaşlar zinciri şeklinde algılanmasının yanlış olacağı kaygılarını taşımakla birlikte, program dâhilinde ilk defa düzenli bir siyer takibi yapacak olan katılımcılar dikkate alındığından, bu başlıkların programda Bedir, Uhud, Hendek Savaşı şeklinde verilmesinin uygun olacağı düşünülmüştür. Kaynaklar 1. Hz. Muhammed ve Hayatı, Diyanet İşleri Bşk. 2. Fıkhu s-sire, Muhammed Gazali 3. Rahmet Peygamberi, Nedvi 4. Kur an-ı Kerim e Göre Peygamberler ve Tevhid Mücadelesi, İsmail L. Çakan, N. Mehmet Solmaz 5. Daveti, Celaleddin Vatandaş 6. Zad ül Mead, İbni Kayyim el-cevzi 7. Siret Ansiklopedisi 8. Son Elçi, Günay Bayburtlu Kesler 9. Son Peygamber Hz. Muhammed, Prof. Dr. M. Ebu Zehra 10. Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Muhammed, Ebu l Ala el-mevdudi 11. Peygamber Efendimiz, Ahmet Cevdet Paşa 12. Siyer, Adnan Demircan 13. İslam Peygamberi, Muhammed Hamidullah 14. Siyeri Farklı Okumak, Mehmet Azimli 15. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, İbrahim Sarıçam 136
Siyer-i Nebi 1. HAFTA HZ. MUHAMMED ÖNCESİ DÜNYA COĞRAFYASI VE ARABİSTAN YARIMADASI Dini hayat, Siyasi hayat, Sosyal hayat, İktisadi hayat, Ezber ayeti: Bakara 141 2. HAFTA MEKKE NİN TARİHÇESİ VE FİL VAKASI Mekke nin tarihçesi, Mekke şehir devleti ve yönetim şekli Ebrehe nin Kulleys Kilisesi ni yaptırması ve Kâbe yi yıkmaya kalkması Abdulmuttalib in Ebrehe ile görüşmesi Ezber ayeti: Fil Suresi Hz. Peygamber den önce insanlığın içinde bulunduğu dini, siyasi, sosyal ve iktisadi durumu ve peygamberlere duyulan ihtiyacı ve risalet müessesesinin önemini Mekke nin tarihini kısaca öğrenir, Kureyş nezdinde Kâbe nin önemini Son peygamberin niçin Arap Yarımadası ndan seçildiğini Fıkhu s-sire, Muhammed Gazali İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 19-56 Doğru Bir Peygamber İçin, Diyanet İlmi Dergisi, Bünyamin Erul Daveti, Celaleddin Vatandaş, Cilt 1, Sh: 217-224 Tefhimu l Kuran, Mevdudi, Cilt 7, Fil Suresi tefsiri Üç Muhammed, M. İslamoğlu Giriş Bölümü 137
Eğitim Programları 3. HAFTA HZ. MUHAMMED İN SOYU, DOĞUMU, HZ. HATİCE İLE EVLİLİĞİ VE AİLE HAYATI Peygamberin nesebi, doğumu, sütanneye verilmesi, dedesinin ve amcasının yanındaki yaşamı, Peygamber in evliliklerine genel bir bakış Hz. Muhammed in aile hayatı Ezber ayeti: Bakara 124 Hz. Muhammed in çocukluğunda aldığı temel eğitimi, Peygamberin ahlaki yapısını ve evlilikte gözettiği temel kriterleri Daveti, Celaleddin Vatandaş, Cilt 1, Sh: 41-45; Cilt 2, Sh: 377-386 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 57-70, 284-293 O na (sav) Yolculuk, Turgay Aldemir, Tire Kitap Hz. Peygamberin Nübüvvettten Önce, Bünyamin Erul 4. HAFTA HILFU L FÜDUL VE HAKEM OLAYI Hılfu l-füdulu doğuran ortam, Kâbe ve Hacerül-Esved in tarihçesi, Hz. Muhammed in Peygamberlikten önceki hayatının ve kişiliğinin temel özellikleri el-emin Ezber ayeti: Sebe 46 Hılful Füdul nedir? Günümüzde ihtiyaç var mıdır? sorularından hareketle Abdullah b. Cudan ın evinde öyle bir anlaşmaya çağrıldım ki İslam Çağında (bugün) da olsa yine icabet ederim mantığını Hılful Füdul un tarihi süreç içerisinde nasıl kapandığını, bu bağlamda kurumsallaşmanın önemini devamlılığının İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 81-90 İslam ın Temel Kavramları, H. Kerim Ece Vahiy Daveti, Celaleddin Vatandaş 138
Siyer-i Nebi 5. HAFTA İLK VAHİY VE İLK MÜSLÜMANLAR Hira Mağarası ndaki arayış, Rüya-yı Sadıka Varaka b. Nevfel ile görüşme, davette başlangıç noktası, ilk Müslümanlar ve ilk muhatap seçilme sebepleri Ezber ayeti: Alak 1-5 Hira nın bir kaçış değil, tefekkür, planlama, bilenme ve yeniden topluma dönme makamı olduğu gerçeğinden hareketle, her davetçi Müslümanın Hira sının muhakkak olması gerektiğini Hira arayışı olmayanlara vahyin inmeyeceği ve bir şey söylemeyeceği gerçeğini İlk Müslümanların ortaya çıkması esnasında Hz. Ebubekir in rolünü Vahiy kavramını İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 81-90 İslam ın Temel Kavramları, H. Kerim Ece, Vahiy Daveti, Celaleddin Vatandaş 6. HAFTA MEKKE DE İSLAMİ DAVET Mekke de Hanifler Safa Tepesi nde kitlesel davet Ebu Leheb in karşı çıkışı Ebu Talib in himayesi Kureyş in teklifleri Yasir ailesine yapılanlar, Ebu Bekir e reva görülenler, Utbe b. Rebia nın Peygamber e (as) teklifleri Ezber ayeti : Şuara 214 Bireysel ve toplumsal davette uygulanan stratejilerin ayrıntılarını Davette kararlı ve sabırlı mücadelenin önemini Haniflere itiraz etmeyen müşriklerin İslam a itirazlarının nedenlerini Davette yakın çevrenin önemini ve bu konuda dikkat edilecek hususları Vahyin daha ilk yıllarında Peygamberin amcası olan Ebu Leheb in Tebbet Suresinin konusu olmasının inceliklerini Kuss b. Saide nin Hutbesi Daveti, Celaleddin Vatandaş, Cilt I, Sh: 202-216 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 90-98 139
Eğitim Programları 7. HAFTA HZ. HAMZA NIN VE HZ. ÖMER İN MÜSLÜMAN OLMASI İslami davette seçicilik Müslümanlığa giden yolda Hz. Hamza Müslümanlığa giden yolda Hz. Ömer, Kuran ın dönüştürücü etkisi, Hz. Ömer in Müslümanlığının Mekke deki davete etkisi Ezber ayeti: Taha 1-5 İnsanlığın uğradığı mazlumiyetin ve mağduriyetin ortaya konulmasının gerekliliğini Müslümanların medya ile olan ilişkilerinin önemini Ailelerimizde eğitimin önemini ve davette kadının rolünü Resulullah ın İki Ömer den birisi şeklindeki duasından hareketle davette duanın ve hedef kitlenin önemini 441-450 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 98100 Hazreti Ömer, Hüseyin Özhazar, Sh: 9-17 8. HAFTA HABEŞİSTAN A HİCRET VE BOYKOT I. Habeşistan Hicreti II. Habeşistan Hicreti, Mekke devletinin dış ilişkilerde diplomasi atağı ve Amr b. As Müslümanların sözcüsü: Cafer b. Ebu Talib, İslami davetin muhatapları ve Necaşi, boykot kararının alınışı ve uygulanması, boykot esnasında Müslümanların yaşadığı sıkıntılar Ezber ayeti: Mümtehine 2 Hicret ve boykot kavramlarının ve bu kavramların günümüzle ilişkilendirilmesinin önemini Hicret bilinci oluşmadan boykot ruhunun anlaşılamayacağını, günümüzde yapılan boykotların başarı(sızlık)larının sebeplerini Davette net ve anlaşılır cümlelerle konuşmanın önemini 475480 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 100-107 İslam ın Temel Kavramları, H. Kerim Ece, Hicret-Boykot 140
Siyer-i Nebi 9. HAFTA HÜZÜN YILI-TAİF Ebu Talib ve Hz. Hatice nin Peygamber in (as) hayatındaki yeri ve önemi, İslami davetin Mekke dışına açılımı Toplumsal davet açılımından bireysel kazanım: Addas Ezber ayeti: Tevbe 113 Nebevi davette, içerisinde yaşanan toplumun birtakım uygulamalarından/geleneklerinden yararlanmanın öneminin ve günümüz davetçilerinin elde edeceği manevra alanlarının özelliklerini İslami davetin ilkelerinden taviz vermeden sıkıştığı noktalardan çıkış aramanın zorunluluğunu 507518 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 107-110 10. HAFTA AKABE BİATLARI Ensarın İslam ı kabul etme nedenleri, hazırlık akabesi, I. ve II. Akabe Biatları, İlk Muallim: Mus ab b. Umeyr Ezber ayeti: Haşr 9 Mekke de tıkanan İslami davetin dışa açılım girişimlerini ve izlenen usulü Mus ab ın Medine ye gönderilişi üzerinden günümüz davetçilerinin de bulundukları ya da bulunmaları gereken yerlerdeki sorumluluklarını Medine İslam Devleti nin temellerinin atılışı ve Biat/Beyat kavramlarının siyasal açılımlarını 523532 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 110-116 İslam ın Temel Kavramları, H. Kerim Ece, Biat/Beyat 141
Eğitim Programları 11. HAFTA HİCRET VE HİCRET ÖNCESİ MEDİNE DE HAYAT Hicret kavramı, hicret izninin verilmesi, hicret esnasında alınan tedbirler ve çıkarılacak dersler, Mekke toplumu ile Medine toplumu arasındaki fark, toplumsal ve dini durum, medeni ve iktisadi durum Evs ve Hazrec toplulukları Ezber ayeti: Tevbe 40 Hicrette izlenen stratejiler üzerinden tedbir ve tevekkül kavramlarının önemini Yahudilerin Medine de oynadığı rol, Evs ve Hazrec arasındaki düşmanlığın kardeşliğe nasıl dönüştüğünü ve İslam ın dönüştürücü ruhunun önemini Muhacir ve Ensar kavramlarını 12. HAFTA MEDİNE DE YAHUDİLER VE MÜNAFIKLAR Nifak kavramı, Medine de nifak ve münafıklık blokunun ortaya çıkması, Yahudilerin İslam düşmanlığının sebebi Ezber ayeti: En am 20 Nifakı doğuran sebepleri, Medine Vesikası nın önemini ve tarihi seyri içerisinde Yahudilerin karakteristik özelliklerini Nifak-münafık kavramlarını Daveti, Celaleddin Vatandaş, Cilt 2, Sh: 51-64 İslam ın Temel Kavramları, H. Kerim Ece, Nifak Daveti, Celaleddin Vatandaş Sh: 533540 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 117-133 Şamil İslam Ansiklopedisi Muhacir-Ensar 142
Siyer-i Nebi 13. HAFTA BEDİR SAVAŞI Bedir öncesi istişare, Bedir Savaşı na katılan gençlerin ve Ensarın kararlılığı ganimet paylaşımı Ezber ayeti: Enfal 1 Barış dini olan İslam ın hangi hallerde savaşa izin verdiğini İslam da mukatele-savaş-cihad, fetih-istila-emperyalizm konularının nasıl değerlendirildiğini Bedir Savaşı ndan hareketle istişare nin kavramsal mahiyetini, önemini ve usulünü 14. HAFTA YAHUDİLERLE İLİŞKİLER Medine Sözleşmesi Beni Kaynuka Yahudileri Beni Nadir Yahudileri Beni Kureyza Yahudileri Ezber ayeti: Bakara 41 Ehli Kitap ile olan münasebetlerin boyutları ve birlikte yaşama kültürünün önemini Kur an da Yahudilerden bahseden ayetler üzerinden değerlendirmeler yaparak Yahudi-Siyonist kavramları arasındaki farkı Daveti, Celaleddin Vatandaş, Cilt 2, Sh: 93-121 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 147-168 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 221-229 Yahudileşme Temayülü, Mustafa İslamoğlu Teolojinin Jeopolitiği, Yahudilik Nedir?, Ahmet Özcan, Sh: 101-148 143
Eğitim Programları 15. HAFTA UHUD SAVAŞI Uhud Savaşı ve istişare, Uhud dan çıkan dersler Ezber ayeti: Al-i İmran 144 Siyer üzerinden istişarenin önemini Savaşın gidişatının değişmesinde ne gibi faktörlerin rol aldığını anlayarak Okçular Tepesinin her dönem Müslümanlar için önem arz ettiğini 143177 Al-i İmran 159 ve Şura 38. ayetlerin tefsiri, Elmalılı Hamdi Yazır İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 168-178 16. HAFTA RECİ VAKASI VE BİR İ MAUNE OLAYI Uhud Savaşı nın sonuçları, tebliğin önemi ve vazgeçilmezliği Hz. Hubeyb ve Hz. Zeyd in şehadeti Ezber ayeti: Al-i İmran 31 Tebliğin önemini ve tüm risklerine rağmen vazgeçilmez olduğunu İslam ın insan onuruna (yetişmiş insana) verdiği önemi ve Kunut Duası nın sünnetteki yeri ve önemini Sahabenin Peygamber e (as) olan iştiyakını 179188 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 178-182 O na Yolculuk, Turgay Aldemir Sahabenin Sünnet Anlayışı, Bünyamin Erul 144
Siyer-i Nebi 17. HAFTA BENİ MUSTALİK GAZVESİ VE İFK HADİSESİ Beni Mustalik Savaşı nın sebebi ve önemi, İfk Hadisesi ve Hadd-i Kazf, münafıklar iş başında Ezber ayeti: Nur 12 Resulullah ın karar vermedeki teennisi/araştırmacılığı ve zann ile hüküm vermekten kaçınmasını ve münafıkların cihada bile katılabildikleri gerçeğinden hareketle nifak tohumlarını ekmedeki etkinliklerini Asabiyetin batıl olması. 18. HAFTA HENDEK SAVAŞI VE BENİ KUREYZA Hendek Savaşı nın nedenleri, ahzabın oluşması, hendek mühendisi: Selman, hendek başında çıkan dersler, ihanetin bedeli Ezber ayeti: Ahzab 9 En güç şartlarda dahi liderin moral gücüne vurgu yapılarak, liderde olması gereken özellikleri Kurumsal organizasyonlarda stratejik planlamanın ve motivasyonun önemini 251271 279313 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 183-191 145
Eğitim Programları 19. HAFTA HUDEYBİYE ANLAŞMASI VE DAVET MEKTUPLARI Peygamberin rüyası, Rıdvan Beyatı, Apaçık Fetih, Ebu Cendel ve Ebu Basir, anlaşma metni ve diplomasi zaferi, İslam a davet mektupları Ezber ayeti: Fetih 10 Hudeybiye Antlaşması nın İslam tarihindeki önemini, barış ve sekinet ortamlarının İslami davete pozitif katkılarını ve İslam ın evrenselliği ve davet mektuplarının önemini İslami davet alanlarının zaman ve mekana göre değişebileceğini 329364 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 196-205 İslam ın Temel Kavramları, H. Kerim Ece, Davet 20. HAFTA HAYBER İN FETHİ Hudeybiye sonrası Arabistan Yarımadası Arabistan da Yahudi etkisine son verilmesi Ezber ayeti: Enfal 60 Hayber in ticari açıdan önemi ve İslam davetinin önündeki engellerin kaldırılmasını ve ekonominin davet açısından önemini Daveti, Celaleddin Vatandaş Sh: 365376 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 229-236 21. HAFTA MUTE SAVAŞI Rum topraklarında ilk İslam ordusu, Halid b. Velid in stratejisi, döne döne savaşanlar Ezber ayeti: Enfal 65 Kölelikten komutanlığa uzanan Zeyd b. Harise nin örnekliği üzerinde durularak, bundan çıkarılması gereken dersleri 407418 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 236-241 146
Siyer-i Nebi 22. HAFTA MEKKE NİN FETHİ Fetih kavramı, Hudeybiye Antlaşması nın bozulması, Hatıb b. Ebi Belta nın mektubu, fetih stratejisi Ezber ayeti: Mümtehine 1 Krallarla peygamberlerin fetih anlayışı arasındaki farkı Mekke nin Fethi nin sonuçları ve çekirdek kadronun önemini 421446 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 205-213 İslam ın Temel Kavramları, H. Kerim Ece, Fetih Hz. Ömer, İslam ın Kabulünde Zorlama Yok ve Fetihler Ekonomik Kazanç Elde Etmek İçin mi Yapıldı? başlıkları, Hüseyin Özhazar 23. HAFTA HUNEYN SAVAŞI VE TAİF KUŞATMASI Hevazin in toplanması, yeryüzünün dar gelmesi, Taif Muhasarası, yeni savaş taktikleri Ezber: Tevbe 25 Ganimet paylaşımında Hz. Peygamber in (as) stratejisi ve Müellefe-i Kulub meselesini Taiflilerle ilgili Peygamberimizin uygulamış olduğu davet metodunu Daveti, Celaleddin Vatandaş Sh: 447460 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 214-221 147
Eğitim Programları 24. HAFTA TEBÜK GAZVESİ Sadakat seferi, Tebük Savaşı nın nedenleri, Tebük Savaşı nda izlenen strateji, Dırar Mescidi, seferden geride kalanlar Ezber ayeti: Tevbe 79 Tebük Savaşı nda izlenen stratejinin farklılığını, münafıkların durumunu, seferden geri kalanların cezası ve tövbelerinin kabul olunuş sürecini Tevbe Suresi ile birlikte değerlendirerek 491522 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 241-247 25. HAFTA HEYETLER YILI VEDA HACCI RESULULLAH IN VEFATI Ezber ayeti: Ahzab 21 Heyetlerin gelişi ve insanların topluluklar halinde İslam a girmelerinin sebeplerini Resulullah ın insanlığa getirmiş olduğu mesajın bir özeti niteliğinde olan Veda Hutbesi nin önemini Hz. Peygamberin son anları (sevinci, emri, ameli, arzusu, vs.) üzerinde durularak 541569 İbrahim Sarıçam, TDV Yay, Sh: 385-406 Veda Hutbesi 148