Hayvan Genetik Kaynakları Avrupa Bölgesel Odak Noktası (ERFP) çalışma grupları dâhilin de genetik kaynakların ex situ koruması ve Hayvan Genetik Kaynakları Avrupa Gen Bankası ağı kurulması ile ilgili Çalıştay MUHARREM SATILMIŞ 31.07.2013 Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Lalahan-ANKARA
AVRUPA BÖLGESEL ODAK NOKTASI (ERFP) CRYO-KORUMA ÇALIŞMA GRUBU Genetik kaynakların ex situ (dondurarak) korunması çalışma grubu toplantısı Hayvan Genetik Kaynakları Avrupa Bölgesel Odak Noktası (ERFP) çalışma grupları dahilin de genetik kaynakların ex situ koruması üzerine çalışan 16 ülkeden 25 temsilcinin katılımı ile 13-14 Haziran 2013 tarihinde Almanya nın Bon şehrinde Almanya Tarım Bakanlığı Federal Ofisi toplantı salonunda gerçekleşti. 2
AVRUPA BÖLGESEL ODAK NOKTASI (ERFP) CRYO-KORUMA ÇALIŞMA GRUBU Genetik kaynakların ex situ (dondurarak) korunması ile ilgili olarak ilk toplantı 14-15 Nisan 2011 tarihleri arasında ülkelerin bu alanda çalışan temsilcileri ile tanışma ve ortak fikir paylaşımı toplantısı düzenlenmiştir. Bu toplantıya ülkemiz dışında Hollanda, Almanya, Norveç, Slovenya, Finlandiya, Fransa, Ukrayna, Hırvatistan, Macaristan ve İsveç ten temsilciler katılmıştır. Toplantıda aynı alanda çalışan bilim insanları ve araştırmacılar genetik kaynakların ex situ korunması için ortak ne yapılması gerektiği konusunda fikir tartışması yapılmış, bu tartışmanın sonucunda; her ülkenin kullanımında olacak ortak bir Cryoweb in kurulabileceği belirtilmiştir. 3
AVRUPA BÖLGESEL ODAK NOKTASI (ERFP) CRYO-KORUMA ÇALIŞMA GRUBU İkincisi 23-25 Mayıs 2012 tarihleri arasında Zagrep de 30 Ülkeden 48 katılımcı ile gerçekleştirildi. Hayvancılık sektörü açısından neden bir gen bankası ağı oluşturulması ve bu gen bankalarının materyal transferi yapması gerektiği değerlendirildi. Avrupa da bir çok banka ve bu bankalarda genetik materyal ve bu materyallere ait bilgilerin bulunduğu ve bunların hayvancılık sektöründe paylaşılması gerektiği Ülkeler arasında yapılacak transferlerin gen bankalarının verimini artıracağı Çok daha fazla genetik çeşitliliğin değerlendirilmesinin sağlanabileceği vurgulandı.
AVRUPA BÖLGESEL ODAK NOKTASI (ERFP) CRYO-KORUMA ÇALIŞMA GRUBU Irkların transferi için daha fazla gen bankası oluşturulması gerektiği ve işbirliklerinin yapılması Gelecekte kurulması planlanan AB gen bankasının yapısı değerlendirildi. Sanal bir gen bankası ağı oluşturulması Oluşturulan bu ağ üzerinden veri alışverişinin daha kolay sağlanması AB gen bankası için engellerin belirlenmesi
AVRUPA BÖLGESEL ODAK NOKTASI (ERFP) CRYO-KORUMA ÇALIŞMA GRUBU Gerekirse AB düzeyinde araştırma enstitüleri ve hayvancılık sektörü ile birlikte finansal kaynak için Lobi oluşturulması AB tarafından finansman için bir proje önerisi hazırlaması Kurulacak Cryoweb içeriği ile ilgili değerlendirmeler Örnek web taslakları üzerinde fikir paylaşımında bulunuldu.
AVRUPA BÖLGESEL ODAK NOKTASI (ERFP) CRYO-KORUMA ÇALIŞMA GRUBU 13-14 Haziran 2013 tarihinde Almanya nın Bon şehrinde yapılan son Çalıştay da aşağıdaki konular görüşüldü. Hayvan Genetik Kaynakları Avrupa Odak Noktası (ERFP) Sekreterliği Başkanı Frank Begemann toplantıyı açtı ve toplantının amacı için kısa açıklamada bulundu. Çalıştay da Hayvan Genetik Kaynakları için Avrupa Gen bankası Ağı kurulmasında daha fazla ilerlemek için bu ağ üzerinde daha işlevsel çalışabilmek için bir takım belgelerin geliştirilmesi gerektiğini belirtti.
AVRUPA BÖLGESEL ODAK NOKTASI (ERFP) CRYO-KORUMA ÇALIŞMA GRUBU Sipke-Joost Hiemstra (Hollanda) Avrupa'daki gen bankalarının bugünkü durumu hakkında bilgi verdi. ERFP Sekreterliği tarafından yürütülen çalışmalar ile 25 Avrupa ülkesindeki gen bankasına ait bilgilerin olduğunu ve gen bankalarının yasal dayanağı, mülkiyet, yönetim, amaç ve erişim / satın alma koşulları, kurumsal çerçeve gibi temel özelliklerine göre gruplandırıldığını belirtti. Elzbieta Martyniuk (Polonya), Hayvan Genetik Kaynakları erişim ve yarar paylaşımı koşulları ile mevcut durum hakkında genel bilgiler verdi. Yasal çerçeve (CBD, Nagoya-Protokolü) hakkında bazı bilgiler ile hayvan genetik kaynaklarının genetik materyal değişimi için kullanılan mevcut sözleşmeler hakkında sunumda bulundu.
AVRUPA BÖLGESEL ODAK NOKTASI (ERFP) CRYO-KORUMA ÇALIŞMA GRUBU Hayvan Genetik Kaynakları Avrupa Gen Bankası ağını tanımlamak için taslak tanımları ve hedefleri tartışıldı. Sipke-Joost Hiemstra Hayvan Genetik Kaynakları Avrupa Gen bankası Ağı için önerilen taslak yapıyı sundu ve taslak müzakere edildi. Elzbieta Martyniuk başkanlığında, Avrupa Gen bankası Ağı için olası bir MTA (materyal transfer anlaşması) da gerekli unsurlar tespit edildi.
Bazı Avrupa Ülkelerin de Gen Bankalarının Durumu Ülke Çalışmalara Başlama Tür Materyal Fransa 1999 Ulusal Gen Bankası Sığır, koyun, keçi, domuz, kanatlı, tavşan, at, ördek. Almanya 2004 Ulusal Hareket Planı geliştirildi. At, sığır, koyun, keçi, domuz, kanatlı, tavşan. İspanya 1998 Ulusal Gen Bankası Sığır, koyun, keçi, at, domuz İsveç 20 yıldan daha fazla İsveç Gen Bankasına sahiptir Sığır, koyun, keçi, at İsviçre 50 yılı aşkın süredir Sığır, at, koyun, keçi, domuz. Avusturya 1997 Gen Bankası Sığır, koyun, keçi, at, domuz. Portekiz 2004 Gen Bankası Koyun, keçi, sığır ve domuz Hollanda 1990 çiftlik hayvanları Gen Bankası Sığır, domuz, at, koyun, keçi, ördek ve köpek Semen, embriyo Semen, embriyo, oosit. Germplazma Kan, deri, doku Semen Semen, DNA Semen, oosit, embriyo, hücre ve DNA Semen, embriyo, oosit 10
Bazı Avrupa Ülkelerinin Gen Bankalarının Durumu Ülke Çalışmalara Başlama Çalışılan Tür Materyal Norveç 1960 Sığır için 1980 diğer türler Gen Bankası Sığır, koyun, keçi, yaban domuzu, balık. Semen Slovenya 2002 Gen Bankası Sığır, at, domuz. Semen, doku, kan, DNA Litvanya 2009 Çiftlik Hayvanları Genetik Kaynakları Koordinasyon Merkezi kuruldu. Sığır, koyun, at, domuz, kaz, köpek. Semen, embriyo, DNA, tüy, kan. Polonya 1968 semen bankası kuruldu. Sığır. Semen, embriyo ve DNA Çekoslavakya 1990 Gen Bankası yürütülüyordu. Sığır, koyun, keçi, domuz, at. Semen, embriyo, DNA. Hırvatistan Danimarka 2012 yılının Ocak ayında evcil hayvan Gen Bankası kuruldu. 1987den beri tehlike altında olan Danimarka yerli ırklarına ait Sığır, koyun, keçi, domuz, at, eşek, kanatlı, At, sığır, domuz, koyun, keçi Semen, ova, embriyo, hücre Semen 11
Türkiye Ulusal Gen Bankası TÜBİTAK Projesi TÜRKHAYGEN-1 Kapsamında; (9 milyon bütçeli) Üniversite ve Araştırma Enstitülerinden toplam 150 akademisyen ve araştırmacının çalışmaları sonucunda; Türkiye de ilk kez LHMAE de Hayvan gen bankası kurulmuştur. Bu bankada nesli tükenmekte olan 5 tür ve 30 ırka ait yaklaşık 90 bin Sperma, Embriyo, DNA, hücre)
Bankada Saklanan Genetik Materyal LALAHAN MAM Sığır Irkları DNA Hücre Embr. Sperma DNA Hücre Yerli Kara 54 51 103 25/6886 54 51 GAK - Güney Anadolu 51 48 2 26/976 50 51 Kırmızısı Sığırı DAK - Doğu Anadolu Kırmızısı Sığırı YGS - Yerli Güney Sarısı Sığırı 55 55 70 26/1003 55 55 51 51 3+3 16/515 51 51 Boz Irk Sığırı 54 54 33 25/894 54 54 Zavot Sığırı 19 19 5+5 17/20280 19 19 Anadolu Mandası 95 54 -- -- 95 54
Bankada Saklanan Genetik Materyal LALAHAN MAM Koyun Irkları DNA Hücre Embr. Sperma DNA Hücre Karayaka Koyunu 49 63 136 25/663 49 63 Herik Koyunu 49 48 51 18/596 49 48 Gökçeada Koyunu 50 49 102 23/781 50 49 Karagül Koyunu 50 48 86 22/1494 50 48 Morkaraman Koyunu 50 44 173 13/556 50 44 Akkaraman Koyunu 50 46 65 23/704 50 49 Sakız Koyunu 49 47 27 13/1212 49 47 Kıvırcık Koyunu 45 43 185 21/656 45 43 İvesi Koyunu 51 51 59 23/681 51 51 Dağlıç Koyunu 50 49 9 20/670 50 49 Çine Çaparı Koyunu 49 49 40 22/748 49 49 Hemşin Koyunu 48 48 81 19/1013 48 48 Norduz Koyunu 54 49 40 23/807 54 49 Güney Karaman Koyunu 57 20 -- -- 57 20
Bankada Saklanan Genetik Materyal LALAHAN MAM Keçi Irkları DNA Hücre Embr. Sperma DNA Hücre Ankara Keçisi 59 49 231 25/679 59 52 Kilis Keçisi 51 51 210 24/692 51 51 Kıl Keçisi 51 45 200 19/68 51 45 Norduz Keçisi 49 49 91 18/667 49 49 Honamlı Keçisi 49 41 216 20/642 41 49
Bankada Saklanan Genetik Materyal LALAHAN MAM At Irkları DNA Hücre Embr. Sperma DNA Hücre Canik Atı 64 33 -- -- 64 33 Malakan Atı 64 51 -- -- 64 51 Hınıs'ın Kolu Kısası 60 42 -- -- 60 42 Ayvacık Midillisi 49 40 -- -- 49 40 Çukurova Atı 60 51 -- -- 60 51
Bankanın Mevcut Durum Değerlendirilmesi ve Geleceğe Yönelik Planlamalar Bankada tüm türlere ait genetik materyal olarak DNA, hücre, embriyo ve sperma yanında ovum elde edilerek saklanmamış olması. Bazı türlere ve ırklara ait embriyo elde edilemediği için embriyo dondurulamaması veya elde edilen ve dondurulan embriyo sayısının yetersiz olması. Yine bazı tür ve ırklara ait sperma elde edilememesi veya elde edilen ve dondurulan sperma sayısının yetersiz olması. Atlara ait DNA ve hücre dışında materyal saklanmamış olması.
Bankanın Mevcut Durum Değerlendirilmesi ve Geleceğe Yönelik Planlamalar Mandalara ait DNA ve hücre dışında materyal saklanmamış olması (Ari hayvan olmaması). Yerli Kanatlı hayvan genetik kaynaklarına ait sperma ve diğer genetik materyal saklanmamış olması. Güvenlik ile ilgili tedbirlerin yeterli olmaması. Bankanın rutin üretimin ve araştırmanın yapıldığı birimlerde muhafaza edilmesi.
Bankanın Mevcut Durum Değerlendirilmesi ve Geleceğe Yönelik Planlamalar Bankaların sürekliliği ve zenginleştirilmesi için; Özel bir çalışma timinin ve politikasının oluşturulması, Bankada eksik olan materyalin tamamlanması, Yeni bir proje oluşturulması.
Bölgesel Gen Bankasına Ev Sahipliğinin Değerlendirilmesi Türkiye nin bölgesel gen bankasına kurucu ya da katılımcı olarak girmesi için göz önüne alınması gereken temel hususlar; Mevcut gen bankasının yapısı (çalışılan türler ve dondurulan materyalin miktarı), Teknik personel ve alt yapının mevcut durumu, Bunun güvenliği ( mevcut koşullar ve olabilecek mikrobiyolojik tehditler), Geçiş durumunda olan ülkemize doğu,batı,kuzey, güney coğrafyalardan gelebilecek ya da ülkemizden gidebilecek hastalık riskleri, 20
Bölgesel Gen Bankasına Ev Sahipliğinin Değerlendirilmesi Ülkenin hayvancılık politikası ve gen bankasına sağladığı ve sağlayabileceği katkılar, İşbirliği yapılabilecek ülkelerin sağlayacağı teknik ve maddi katkı, AB veya diğer fonlardan kaynak sağlanması, Ülkemizden gidecek genetik materyalin çeşidi, mülkiyet ve kullanım haklarının devredilmemesi 21
Sıra No: BÖLGESEL GEN BANKASININ YAKLAŞIK MALİYET CETVELİ A-Bölgesel Gen Bankasının Yatırım Maliyeti Giderleri Giderin Adı Adedi/Miktarı Birim Fiyatı Toplam Tutarı (TL) 1 Bina ve İnşaat Giderleri Muhtelif Muhtelif 1.800.000.00 2 Mefruşat ve Büro Malzemeleri Giderleri 3 500 litrelik sperma ve hücre saklama Muhtelif Muhtelif 100.000.00 20 Adet 12.500.00 TL 50.000.00 4-80 0 C lik hücre saklama dolabı 5 40 litrelik sperma ve embriyo saklama 10 Adet 25.000.00 TL 250.000.00 200 Adet 5.000.00 TL 1.000.000.00 6 60 KW jeneratör 1 Adet 50.000.00 TL 50.000.00 7 Web 25.000.00TL 25.000.00TL Genel Toplam 3.275.000.00TL 22
BÖLGESEL GEN BANKASININ YAKLAŞIK MALİYET CETVELİ B- Bölgesel Gen Bankasının Müteakip Yıllar; Personel, Sarf ve Diğer Giderleri Sıra Giderin Adı Adedi/Miktarı Birim Fiyatı ToplamTutarı No: (TL) 1 Teknik Eleman 4 Adet 48.000.00 TL/ Yıl 192.000,00 2 İşçilik Gideri 1 Adet 38.000.00 TL/ Yıl 38.000.00 3 Sarf Malzemesi 5.000 x 2/yıl 15.00 TL/numune 150.000.00 (6 ayda bir) 4 Elektrik, Su ve 50.000.00 Diğer Giderler 5 Sıvı Azot Gideri 260.000/Kg 2.95 TL/Kg 767.000.00 6 Yakıt Gideri 44.000.00 Genel Toplam 1.241.000.00 23
Teşekkürler Teşekkürler satilmis96@gmail.com http://www.lalahanhmae.gov.tr Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü satilmis96@gmail.com http://www.lalahanhmae.gov.tr Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 24