Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi Cilt 11, Sayı 1, 2011 ss. 261-265 Dinlerin Rengi Renklerin Dili Kadir Albayrak Sarkaç Yayınları, Ankara 2010, 118 s. On parmağımda on renk, her bir renk bir ömre denk Renkler, ışığın göze ulaşması ile ortaya çıkan birer algılamadırlar. Işık, maddeler üzerine çarpar, kısmen soğurulur kısmen de yansır. Böylece renkler çeşitlilik gösterir ki bizde bunlara renk tonu adını veririz. Tıpkı ışığın göze ulaşmasıyla renklerin ortaya çıkması gibi kutsalın kalbe ulaşmasıyla da dinler ortaya çıkar. Ve dinler de tıpkı renkler gibi çeşitlilik gösterirler. Renkler, ışığın yansımalarıdır, dinler ise Kutsal ın yansımaları Her din bir renktir, her renk bir sembol, her sembol bir mana, her db 11/1
262 db mana da bir insan. Ve her insan bir hayattır. Ve yine her hayat bir renk! Yani renk hayattır, renksiz hayat ise bir kabir, Dinler hayattır ve dinsiz insan da ölü gibidir. Bizler siyah kedi yi görürüz, kediye dokunuruz ama siyahlığı anlayamayız. Çünkü renkler yalnızca göze hitap ederler, diğer duyu organlarıyla tecrübe edilemezler. Bu nedenle renk tanımı ve tasnifi son derece zordur. (s. 2) Ve yine bizler Kutsal ın işaretlerini görürüz, onlarla yaşarız ama Kutsal ı tam olarak anlayamayız. Çünkü Kutsal en çok kalbe hitap eder. Bu nedenle Kutsal ın tanımı da son derece zordur. İşte dinler ve renklerin birbiriyle kardeşliği buradan gelir. Çünkü her dinin bir rengi, her rengin de bir dili vardır. Dinlerin Rengi Renklerin Dili isimli bu kitapta da anlatılmak istenen genel hatlarıyla bundan ibarettir. Yazar kitabının henüz başında renklerin insan hayatındaki yerinden söz eder: İnsanoğlu tabiat tecrübesiyle renkleri öğrenmeye başlamıştır. Böylece renkler hayatın her alanında önemli bir yer teşkil eden semboller haline gelmiştir. Dinsel ayinlerde, sanatta, mimaride, resimde vb. pek çok alanda yaygın bir kullanım kazanan renkler tek bir manayı içermezler. Aksine aynı anda sınırsız anlamlar içerir, duygular çağrıştırır ve kültürden kültüre farklılıklar gösterirler (s. 3). Ancak kitabın asıl üzerinde durduğu nokta Dinlerin Rengidir. Neden Züleyha kırmızı elbise içinde işveli bir kadın haliyle resmedilmiştir? Yusuf, neden yeşil kisve içinde temsil edilmektedir? İnsanlar neden siyah, beyaz ve kahverengi ırktan ibarettir? Batı da matem rengi siyah iken Doğu da bu renk neden beyazdır da siyah değildir? Peki ya melekler? Onlar zihnimizde neden beyaz renklidir? Ve şeytan Şeytan neden siyahtır da yeşil değildir? Dinlerin Rengi Renklerin Dili Bütün bu soruların cevaplarını arayan kitap! Acaba gerçekten şeytan neden siyahtır? Ressamlar şeytanı neden kapkara ve pis kokulu bir yaratık olarak resmederler? Çünkü siyah konuşur. Onun da her renk gibi bir dili vardır. O kötülüğü ve kirlenmeyi temsil eder. Bu nedenle şeytan, saf ve temiz meleklerin aksine siyahla süslenmiştir. Peki ya üç insan ırkı? Neden siyah, beyaz ve kahverengi? Filipin halk hikayesine göre bunun nedeni açıktır: Başlangıçta Tanrı yalnızdı ve insanoğlunu yaratmak istedi. Bunun üzerine bir parça çamurdan insan yaratmaya karar verdi. İlk
denemede bu çamuru fırında yeterince bırakmadığı için bundan beyaz ırk meydana geldi. İkinci denemesinde ise çamuru gereğinden uzun süre fırında bıraktığı için de siyah ırk meydana geldi. Nihayet üçüncü denemesinde Tanrı çamurun fırında tam olarak ne kadar kalması gerektiğini öğrendiği için, bundan tam kıvamında olan kahverengi ırk olan Malay ırkını yaratmış oldu (s. 22). Renklerle ilgili bu ilginç bilgileri veren kitap, aslında dinler arasındaki mukayeseye de dikkat çekmektedir. Mesela Filipin halk hikayesindeki çamur faktörü bana kalırsa mukayese açısından irdelenebilir özelliktedir. Eserin giriş mahiyetinde olan bahsettiğim bu bölüm; renklerin insanoğlunun hayatının her alanındaki rolünü irdeleyen görevi devralmış. İnsanların bütün algılamalarının renklerle iç içe olmasının sebebini renk psikolojisi olarak ifade eden yazar eserin birinci bölümünü yazısız kabile dinlerinde ve Antik Dönemdeki renk fenomenine ayırmış. Kanı temsil eden kırmızı Aydınlığı temsil eden beyaz Sarı ayaklı gri örümceğe rastladıklarında onu öldürmenin gerekliliğine inanan Teton Kızılderilileri Krallarının kanlarının renginin beyaz olduğuna inanan Malaylar Giriş törenlerinde ruh halini aldıklarına inandıkları için bedenlerini beyaz renge boyayan Avusturyalılar Ve yönler Doğu, Batı, Kuzey ve Güney! Her biri bir renk, her biri bir dünya! Kadın ve erkek Kadın; açık, sıcak ve berraklığından ötürü mavi; erkek siyah; çünkü hoyrat, soğuk ve şiddetli Tanrılar renkli Büyüler renkli Gezegenler renkli Afrika renkli, Mısır renkli Her şey renkli Çünkü renk hayattır, renksiz hayat ise bir kabir, Derken tıpkı birinci bölümdeki gibi bir solukta okunacak ve sonuna gelinecek ikinci bölüm: Milli Dinlerde Renk. Renk cümbüşü içinde kaybolacaksınız. Gözünüzde her renk teker teker canlanacak. Her renk her yerde farklı anlam kazanacak. Mısır ın kırmızısıyla Çin in kırmızısı asla bir olmayacak. Müslüman olacaksınız beyazlara bürüneceksiniz, Budist olacaksınız portakal rengi elbiselerimi sırtıma geçireyim diyeceksiniz. Türkiye de cenaze törenine katılırken siyah giyeceksiniz. Çin e gideceksiniz yine bir cenaze töreni Ama bu defa beyazlara bürüneceksiniz. Osmanlı ya bakacaksınız; Fatih olacaksınız, beyaz giyip meydanlara çıkacaksınız. Kanınız akacak, kan akıtacaksınız kırmızı ön plana çıkacak. Sonra bu iki renk bayra- db 263
264 db ğınız olacak. Moğollara giderseniz 54 beyaz, 44 siyah tanrıdan bahsedenler göreceksiniz. Hindistan da alnınıza kırmızı bir nokta koyacaklar. Kimi zaman Lao Tse yi dinleyeceksiniz, o size şöyle diyecek: Güvercin kendisini beyazlatmak için bütün gün yıkanmaz, kuzgun kendisini karartmak için her sabah siyaha boyanmaz. O zaman anlayacaksınız ki beyaz temizlik, siyah ise günahkarlık! Ve o zaman anlayacaksınız ki: Renk hayattır, renksiz hayat ise bir kabir, Ve İslam kültürü! Cennet yeşil Velilerin, şehitlerin elbiseleri yeşil, Peygamber in rengi yeşil, Ezan-ı Muhammedi yeşil! İslam renkli Cennet renkli Cehennem renkli Her şey renkli Çok renkli Ama bütün renkler Allah ın boyasında Tevhid Ehli İşte yazar kitabın son bölümlerinde İslam Kültüründeki renk algısından bahsederek kitabına son veriyor. Son cümleleri ise şöyle oluyor: Renkler önümde bir fil, ben ise anlamayan ve anlaşılmayan bir sefil miydim? Yoksa ben mi bir fildim, her şeyi sildim? Artık her an, şu bedenim değişik renklere bürünüyor. Bu kalemim bukalemun oluverdi sanki. Başım yeşil, gövdem kırmızı, ayaklarım sarı, ellerim beyaz; tersi de oluyor. Renkten renge girerek çıkıp gidiyoruz şu fani dünyadan. Gözüm olduğu sürece vazgeçmeyeceğim renklerle danstan (s. 103). 118 sayfadan oluşan bu eser sizi renklerin aleminde bir gezintiye çıkaracak. Tek bir kırmızının, tek bir mavinin olmadığını göreceksiniz. Her renk size başka bir şey anlatacak. Her gün karşılaştığınız renkler bambaşka gelecek. Her dinin bir renk olduğunu göreceksiniz. Ve sonunda sizde diyeceksiniz ki: Renk hayattır, renksiz hayat ise bir kabir, Sonuç olarak diyebiliriz ki Dinlerin Rengi Renklerin Dili kitabı dinler arası mukayeseye farklı bir boyuttan yaklaşan sürükleyici bir kitap. Genel olarak bakıldığında bir Dinler Tarihi kitabı gibi görünmüyor. Daha ziyade renklerden bahsederken dinlerdeki renk unsuruna da değinen bir kitap izlenimini veriyor. Ancak dikkatlice
okunduğunda dinler arası mukayeseye önemli malzeme sağladığı da hemen fark ediliyor. Elif ÖZKANLI Rize Üniversitesi İlahiyat Fakültesi elif_ozkanli@hotmail.com db 265