1 ÜÇ FAZLI MOTOLAI Bİ FAZLI OLAAK ÇALIŞTIILMASI
Üç fazlı şebekenin bulunmadığı yerlerde veya özel olarak üç fazlı motorlar bir fazlı olarak çalıştırılırlar. Üç fazlı motorun bir fazlı şebekede yol alabilmesi için stator sargılarından biri veya ikisi yardımcı sargı olarak kullanılmalıdır. Bunun sargılardan birine daimi kondansatör bağlanır. Bu durumda üç fazlı motor bir fazlı olarak çalıştırılabilir. Bir fazlı olarak çalıştırılan üç fazlı motorun boş çalışma akımı üç fazlı olarak çalıştırılan motorun boş çalışma akımından daha büyüktür. Bir fazlı çalışmadaki moment üç fazlı motorun momentinin %43 ile %45 i kadardır. Bir fazlı şebekede çalıştırılan üç fazlı motorun gücü anma gücünün % 50 60 i kadar olur. 2
Bağlantının Yapılışı: Üç fazlı asenkron motorları yıldız ve üçgen bağlantılara göre bir fazlı şebekeye bağlantısını yapabilmek için motor giriş uçlarından herhangi ikisine faz () ve nötr () uçları bağlanır. Kondansatörün bir ucu faza bağlanırken diğer ucu motorun boşta kalan giriş ucuna bağlanılarak bağlantı tamamlanır. V U X Z Y W Z X Y Z X Y X V U Z Y W Z X Y Z X Y X Y Z X Y Z X Y Z X Y Z Yıldız bağlı olarak Üç fazlı ASM nin bir fazlı olarak çalıştırılması Üçgen bağlı olarak Üç fazlı ASM nin bir fazlı olarak çalıştırılması 3
Kondansatör Kapasitesinin Seçimi Bir fazlı sistemde çalıştırılacak olan üç fazlı motor için gerekli kondansatör genellikle aşağıdaki gibi seçilir. Vantilatör, taşlama v.b. gibi kolay harekete geçen motorlar için kw başına 55 60μF, Kompresör v.b. gibi kalkınma momenti büyük motorlar için kw Başına 95 110μF, Çamaşır makinesi ve sıkma presi motoru için kw başına 130μF kondansatör kullanılmalıdır. Üç fazlı motor bir fazlı çalıştırılması için gerekli kondansatör kapasitesi yaklaşık olarak aşağıdaki formül ile de elde edilebilir. = 3,18.10 6.P U 2.cosφ.(0,5+sinφ) P; Motor gücü (kw) cosφ; Motor güç katsayısı U; Motor gerilimi (Volt) ; Gerekli kapasite (μf) 4
Motor Güç (HP) Şebeke Gerilimi 110V 220V 380V 0,1 20μF 7,5μF 2,5μF 0,25 35μF 12μF 4μF 0,5 75μF 27μF 8,5μF 0,75 108μF 42μF 14μF 1 136μF 60μF 18μF Üç fazlı motor bir fazlı çalıştırılması için gerekli kondansatör kapasiteleri Motor Devir Yönün Değiştirilmesi Üç fazlı ASM ler bir fazlı olarak çalışırken devir yönünün değiştirilmesi için nötr ile kondansatörün faza bağlı olmayan ucu yer değiştirilir. 5
Bir fazlı şebekede çalıştırılacak, üç fazlı motorlarda kullanılacak kondansatör kapasitesi, aşağıdaki diyagramdan yararlanılarak da bulunabilir. Örnek: 220V, 1 kw=1,36 HP(PS) için, kaç μf'lık kondansatör kullanılmalıdır. Kilowatt cinsinden bulunması: 1kW Y1 ekseninden bulunur. 220 volt eğrisi ile çakıştığı nokta belirlenir. Bu noktadan X eksenine dikme inilir. X eksenindeki değer, 66μF kondansatörün kapasitesidir. HP cinsinden bulunması: 1,36 HP değeri Y2 ekseninden bulunur. 220 volt eğrisi ile çakıştığı nokta belirlenir. Bu noktadan X eksenine dikme inilir. X eksenindeki değer, 66μF kondansatörün kapasitesidir. 6
Yardımcı sargılı (kondansatörsüz) motoru kalkış kondansatörlü motor haline çevirebilmek için seçilecek uygun bir kondansatörün yardımcı sargı devresine bağlanması gereklidir. Kondansatörler genellikle motorların üzerine monte edilirler. Yalnız yol vermede kısa bir zaman için devrede kalacak olan kondansatörler genellikle elektrolitik kondansatörlerdir. Elektrolitik kondansatörler uzun zaman devrede kalırlarsa patlarlar. Güç (HP) Güç (kw) Kapasite (μf) Güç (HP) Güç (kw) Kapasite (μf) 0,35 0,25 43-53 0,90 0,70 124-149 0,40 0,30 53-64 1,10 0,80 145-175 0,50 0,35 64-77 1,20 1,00 161-193 0,55 0,40 72-88 1,30 1,10 189-227 0,70 0,50 88-108 1,50 1,20 216-259 0,80 0,60 108-130 1,75 1,30 233-280 Motor güçlerine göre kullanılacak ilk hareket kondansatörleri 7
Deneysel Çalışma 5 Deney Adı: Üç Fazlı Asenkron Motorların Bir Fazlı Olarak Çalıştırılması Motor1 1kW - 1400d/d Bilezikli ASM Motor2 1,5kW 1385d/d Sincap Kafesli ASM Motor3 0,75kW 1370d/d Sincap Kafesli ASM Motor4 0,37kW 2800d/d Sincap Kafesli ASM 8
KAYAKLA SAÇKA, A. Hamdi; Elektrik Makineleri III ALTUSAÇLI, Adem; ALAALI, Mahmut; Elektrik Makineleri II ÇOLAK, İlhami; Asenkron Motorlar BAL, Güngör; Özel Elektrik Motorları ÇOLAK, İlhami; Senkron Motorlar HAPMA, Stephen J.; Electrıc Machinery Fundamentaly 4.Edition FITZGEALD, A. E.; KIGSLEY, harles Jr.; UMAS, Stephen D.; Electric Machinery Sixth Edition PAEKH, akesh; A Induction Motor Fundamentals; Microchip Technology Inc., Microchip A887 Three-phase Asynchronous Motors, Generalities and ABB proposals for the coordination of protective devices www.wikipedia.org 9