TEHLĠKELĠ MADDE TAġIMACILIĞI(A.D.R) DERSĠN AMACI: A.D.R (T EHLİKELİ YÜKLERİN KARAYOLUNDAN TAŞINMASI) hakkında sürücülere bilgi vermek, tehlikeli maddelerin sınıfları nelerdir, hangi sınıf tehlikeli maddeler; hangi tehlikeleri içerir, her hangi bir kaza anında sürücünün yapması gerekenler nelerdir, nerelere haber vermelidir, araçlarında nelerin bulunması zorunludur. Bu konularda sürücüleri bilgilendirmek, meydana gelebilecek zararı en aza indirmek. ADR NE DEMEKTĠR? 1.Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Taşınmasına Yönelik Çok Taraflı Avrupa Anlaşması (European Agreement Concerning The İnternational Carriage of Dangerous Goods By Road) ADR, tehlikeli maddelerin uluslar arası taşımasında emniyeti artırmak maksadıyla Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomi Komisyonu desteğiyle 30 Ekim 1957 tarihinde Genova/Italya da imzalanmış, 29 Ocak 1968 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2. ADR çok taraflı uluslar arası bir anlaşmadır. Zorlayıcı bir otoritesi yoktur. Anlaşmaya taraf olan ülkelerin kara yollarında tehlikeli maddelerin taşınabilmesi için, anlaşmada belirtilen tedbirlerin alınması gerekmektedir. Uygulamada, anlaşmaya taraf ülkelerde oto yol kontrolleri yapılmakta, anlaşma hükümleri ihlali halinde, ülkeler tarafından kendi mevzuatları gereğince yasal işlem yapılmaktadır. 3. Anlaşma uyarınca ülkeler, emniyet dışındaki gerekçelerle tehlikeli maddelerin ülkelerinden geçişini yasaklama veya anlaşmayla belirlenmiş kuralları yeniden düzenleme hakkına sahiptirler. 4. ADR Anlaşması halen AB Üyesi ülkeler de dahil olmak üzere 37 ülke tarafından uygulanmaktadır. Türkiye ve Arnavutluk AnlaĢmaya taraf olmayan iki Avrupa ülkesidir. Konuyla ilgili Ülkemizde halen uygulanan yasal mevzuat, Karayolları Trafik Yönetmeliğini Tehlikeli Maddeler Hakkındaki 132 nci Md.si ve Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğünce 22 EKĠM 1976 gün ve 15742 sayı ile yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla TaĢınması Hakkındaki Yönetmelik ile sınırlıdır. Tehlikeli madde tanımı: Fiziksel ve kimyasal yapı ve nitelikleri bakımından patlayıcı, parlayıcı, yanıcı, yakıcı, kendi kendine veya kolayca ateş alıcı sıvı ve katı maddeler, radyoaktif ve aşındırıcı maddeler, mühimmat, sıkıştırılmış veya sıvılaştırılmış gazlar, su ile temas ettiğinde yanıcı gaz yayan maddeler ve kendiliğinden kıvılcımlanabilen maddelerdir.
1.Sınıf: Patlayıcı 2.Sınıf:Tutuşucu 2.Sınıf:Tutuşmayan ve 2.Sınıf:Zehirli Gazlar Maddeler Gazlar toksik olmayan Gazlar 3.Sınıf:Tutuşucu sıvılar 4.Sınıf:Kendiliğinden 4.Sınıf: Tutuşabilir 4.Sınıf:su ile temas ettiğinde yanmaya yatkın Katılar gaz çıkaran Katılar 5.1 Sınıf: Okside 5.2. Sınıf: Organik Peroksit 6.1.Sınıf: Zehirli 6.2. Sınıf: Bulaşıcı eden maddeler Maddeler Maddeler 7.sınıf:Radyoaktif 8.sınıf: Yakıcı (aşındırıcı) 9.Sınıf: Çeşitli Tehlikeli maddeler Maddeler maddeler ADR YE GÖRE TEHLĠKE SINIFLANDIRMALARI. Birinci sınıf: Patlayıcı ve parlayıcı maddelerden oluşmaktadır. Bu maddeler tehlike özelliklerine göre 6 sınıfa ayrılmıştır. Ġkinci sınıf: Gazlardan oluşur. Zehirleyici, alev alıcı ve sıkıştırılmış gazlar olmak üzere 3 alt sınıfa ayrılır. Üçüncü sınıf: Çabuk alev alan sıvılardır. Dördüncü sınıf: Kolay alev alabilen katı maddeler, kendi kendine alev alabilen maddeler ve su ile temas ettiğinde alev alabilen gazları kapsamaktadır. BeĢinci sınıf: Alevden etkilenen maddeler ve organik peroksitler yer alır. Altıncı sınıf: Zehirli maddelerden oluşur. Tutuşma tehlikesi ve bulaşma tehlikesi olan maddelerdir. Yedinci sınıf: Radyoaktif maddeleri kapsar. Sekizinci sınıf: Aşındırıcı maddelerden oluşmaktadır. Dokuzuncu sınıf: Çeşitli tehlikeli madde ve eşyalar ve eşyaları içermektedir.
TEHLĠKELĠ MADDELERĠN TAġINMASI ĠLE ĠLGĠLĠ YÖNETMELĠĞE GÖRE ÜLKEMĠZDE UYGULANAN TEHLĠKE SINIFLANDIRMASI Grup 1:Patlayıcı cisimler, mühimmat, tutuşturucu ve benzeri md.ler,sıkıştırılmış ve sıvılaştırılmış gazlar. Grup 2: Kendiliğinden kıvılcımlanmaya kabiliyetli maddeler. Grup 3: Kolayca tutuşabilen sıvı ve katı md. ler, Yakıcı maddeler. Grup 4: Zehirli maddeler, Radyoaktif maddeler. Grup 5: Aşındırıcı maddeler. Bir rakamdan iki adet olması, tehlikenin iki misli büyük olmasını gösterir. 22 Derin soğutulmuş,sıvılaşmış gaz. 33 Kolay parlayıcı sıvı madde( Alev alma noktası 23 dercenin altında) 44 Yüksek sıcaklıkta ergimiş halde olan parlayıcı katı madde. 55 Kuvvetli oksitleyici madde. 66 Çok zehirli madde. 88 Aşırı yakıcı madde. 99 Sıcak halde bulunan değişik tehlikeli maddeler. X : Madde su ile reaksiyon gösterir. Ġkaz levhası(mazot) Ġkaz levhası(benzin) ( 30x40 Büyük araçlar için) ( 12x30 Küçük araçlar için)
BĠRDEN FAZLA ÇEġĠT ÜRÜNÜ TAġIYAN TANKERLERDE ĠġARETLEME: Mazot ADR YE GÖRE TAġIMA ESNASINDA ARAÇLARDA BULUNMASI GEREKEN BELGELER: 1. Nakliye evrakı ( Taşıma belgesi) 2. Kaza pusulaları. 3. ADR belgesi. 4. Araç uygunluk belgesi. 5. Güzergâh tespit belgesi. 6. Konteynır ambalaj sertifikası.( Tankerler için gerekli değildir. Tehlikeli yüklerin nakliyesi deniz yolu ile devam edecekse kullanılır.) TEHLĠKELĠ MADDE TAġIMASI YAPILAN AMBALAJLAR: Variller, Tahta fıçılar,bidonlar,sandıklar,çuvallar,birleşik ambalajlar,ince saç ambalajlar.büyük ambalajlar.( IBC)Intermediate bulk-container) Metalik IBC, Yumuşak IBC, Sert plastik IBC, Plastik iç kaplı-birleşik IBC, Karton IBC, Tahta IBC, Tank Konteynerler, Yük Konteynerler.
PAKETLEME GRUPLARI: Paketleme grubu; maddenin tehlikesi hakkında bilgi verir ve paketlenirken mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Buna göre: Paketleme grubu 1- YÜKSEK TEHLİKELİ!!! Paketleme grubu 2- ORTA TEHLİKELİ/ TEHLİKELİ!! Paketleme grubu 3- AZ TEHLİKELİ! ANLAMINA GELMEKTEDĠR.
ADR YE GÖRE ARAÇLARDA BULUNMASI GEREKEN DONANIM:
ARAÇLARIN DONANIMI 1. Yangın Söndürücü Tehlikeli yük ile yüklü nakliye birimleri, yangın Söndürücülerle donatılmalıdır: - Yük yalgınları için 6 Kg' lık Bir yangın söndürücü (istiap haddi 3,5 tondan az olan araçlar için 1 adet 2 kg' lık yangın söndürücü bulundurulması yeterlidir.) - Araç yangınları için l adet 2 kg' kg yangın söndürücü Yangın söndürücünün üzerinde, üreticinin, uzmanın adı ile gelecek kontrol tarihi yazılı olmalıdır. YANGIN ĠLE MÜCADELE: Yangın sınıfı: Yanıcı katı maddeler: Alevleri kor halinde yananlar: Yanıcı sıvı maddeler: Yanıcı gazlar: Magnezyum, aliminyum ve diğer metaller(sodyum,potasyum dahil): Yangın söndürücü tipi: Su söndürücü Toz söndürücü Karbondioksit söndürücü Kimyevi toz söndürücü Karbondioksit söndürücü Kimyevi toz söndürücü Metal yangınları için özel söndürücü
2. Diğer donanımlar Tehlikeli yük içeren her taşıyıcı aşağıdaki teçhizatlarla donatılmalıdır; 1. Araç ölçülerine ve lastik çapına uygun, araç başına en az 1 adet takoz 2.iki adet reflektör özellikli ikaz üçgeni veya araç elektrik tertibatından bağımsız çalıģan 2 adet turuncu ikaz lambası. 3. Araç personelinin her biri için ikaz yeleği veya ikaz kıyafeti; 4. Araç personelinin her biri için el feneri 5. Kürek. 6. İş eldiveni. 7. Koruyucu gözlük 8.Tehlike işaret ve tanımlama levhaları 9. Refakat evrakları. SORUMLU VE SORUMLULUKLAR: Tehlikeli yük nakliyesinde sorumluluğun belirli bölümü sürücüye aittir. Buna mukabil ADR. Tehlikeli yük nakliyesine dahil olan başka alanlarda da sorumluluklar yaratmıştır. Bu alanlara. araç ve tank konteynerlerin kullanıma hazır durumu, tank konteynır ve bataryalı araçların doldurulması, yükleme ve nakliyeye hazırlanma, alıcının görevleri dahildir. Nakliyeye iģtirak edenlerin aģağıdaki hususlara dikkat etmeleri gerekir: > Yüklenecek yük > Araç > Araç donanımı > Aracın ve yükün tanımlaması > Refakat evrakları GÖNDEREN: Gönderen, nakliyeci ile nakliye anfaşması yapandır. Nakliyeciyi tehlikeli yük hakkında (tanımlama, sınıf v,s.) uyarmak zorundadır. Nakliyeciye gerekliği takdirde ADR hükümleri ile ilgili kurallara dikkat edilmesi hususunda uyarmak zorundadır. Nakliyeciye, nakliyeden evvel, icabı halinde ADR istisnai izin hakkında bilgi vermek zorundadır Nakliyeciye, ADR Kenar no.2002' ye göre bir nakliye evrakı vermek zorundadır. GÖREV VE SORUMLULUKLAR: YÜKLEYĠCĠ: Yükleyici, yükün doğrudan sahibi olarak yükü nakliyeciye nakil için veren veya kendisi nakledendir. -Nakliyeciyi yalnızca nakliyesine izin verilen yükleri verebilir (izin verilen nakliye çeşitlerine dikkat etmek gerekir!). -Hasarlı ambalajları veremez. -Yükleme için konulan hükümlere riayet etmek zorundadır -Konteynerler etiketlemek zorundadır. -Sürücüyü tehlikeli yük ve bunun tanımlanması hakkında uyarmak zorundadır. -Sürücüyü (Güzergâh ve depolama) maddeleri için konulmuş kurallara dikkat etmesi konusunda uyarmalıdır. -Sürücünün kaza pusulalarını almasını sağlamakla mükelleftir. ARAÇ SAHĠBĠ: Tehlikeli yüklerin nakliyesi için kullanılan aracın resmi kaydı üzerinde olandır. - Aracın yapısı ve donanımı hakkındaki hükümlere uymak zorundadır, Buna kaza talimatındaki genel önlemler için gerekli donanım dahildir - Aracı uygun İkaz levhaları, rakamlar ve tehlike etiketleri ile donatmalıdır.
NAKLĠYECĠ: Nakliyeci, yükün yer değiştirmesi için aracı kullanandır. - Özel taşıma gerektiren maddeleri sadece nakliyeleri serbest ise veya güzergah tespiti varsa nakledebilir. - Tehlikeli yükleri, sadece nakliye biçimi buna uygun ve ADR'nin B ekindeki şartlara da uyulmuşsa dökme yük olarak veya konteynerlerde nakledebilir. - Kullanılacak araç cinsleri hakkındaki hükümlere riayet etmek zorundadır. - Gerekliğinde sürücünün yanına yardımcı sürücü vermekle mükelleftir (mesela 1 -sınıfta). - Ateş, açık ışık ve sigara yasağı hükümlerine uymak zorundadır. - Gerekli refakat evraklarım ve kaza talimatına göre alınacak önlemler için gerekli donanımları nahiye öncesi sürücüye teslim edilmesini sağlamalıdır, -Nakliyeye başlamadan önce, sürücüye güzergâh tespitini ve buna ait diğer evrakların teslim edilmesini sağlamalıdır. - Sürücünün kaza pusulaları hakkında bilgi sahibi olması ve içeriğini anlaması ile mükelleftir, SÜRÜCÜ: Sürücü, geçerli bir sürücü ehliyeti olan ve aracı kullanan kişidir. Kullanıcı olarak nakliyeci değildir (İstisna: Tek şahıs işletmesi), - Hasarlı parça yükleri nakletmez. - Yangın söndürücüleri ve diğer öngörülmüş donanımları bulundurmalı ve istendiğinde yetkililere göstermelidir - Refakat evraklarını yanında bulundurmalı ve istendiğinde yetkili kişilere göstermelidir. - Araç ve portatif tanklardaki etiket ve ikaz levhalarını yerleştirmek, kaldırmak veya örtmekle yükümlüdür. - Ateş, açık ışık ve sigara yasağı hakkındaki hükümlere riayet etmek zorundadır. - Öngörülen güzergah tespitine uymak zorundadır - Yükleme, bir arada yükleme ve uygulamaları hakkındaki hükümlere uymak zorundadır. - Nakliyenin uygulanması ile durmak ve park etmek hakkındaki hükümlere uymak zorundadır. YEDEK SÜRÜCÜ: Yedek sürücü, nakliye sırasında sürücüye refakat eden, gerektiğin de sürücünün yerine geçebilecek kişidir. - Ateş, açık ışık kaynağı ve sigara yasağı ile ilgili hükümlere riayet etmek zorundadır. ZARALI MADDE SU TOPRAK HAVA BİTKİLER HAYVANLAR İNSANLAR 22-51
KAZALARDAN SONRA ALINACAK ÖNLEMLER: 1. Motoru durdurun (El frenini çekin, akü ayırma Ģalterini açınız) 2. Sürücü kabinindeki refakat evraklarınızı alınız 3. Sürücü kabininden Ģahsi korunma donanımınızı ve diğer donanımları alınız. 4. Kaza yerini emniyete alın. 5. Yaralıları kurtarın ve kaza mahallinin dıģına taģıyın. 6. Rüzgarı arkanıza alın. 7. Sigara yasağına uyun. Yanıcı kaynakları uzak tutun. 8. Ġlk yardım uygulayın. 9. Yangını söndürün (Rüzgârı arkanıza alarak.) (Ufak araç yangınlarına müdahale edin) (Yük yangınlarına karışmayın) 10. Tehlikeli maddelerin yayılmasını önleyin (Sızıntıyı engelleyin, lağım kanallarını kapatın, bariyer veya emdirici madde kullanın) 11. Yardımcı kuvvetleri arayın (Polis, itfaiye) resmi makamlara ve firmaya haber verin. NOT: Hangi önlemin öncelikle alınacağı, kazanın şekline göre değişir. Bunun kararını vermek sürücünün inisiyatifindedir. Yetkili makamlara haber vermek, yaralıları kurtarmaktan ve ilk yardımdan sonra gelir.