Bölüm 3. Microsoft.NET Platformu

Programlamaya Giriş 2009 2010 Bölüm 3. Microsoft.NET Platformu Microsoft.NET, uygulama geliştiricilerin yazılım geliştirme sürecinde alt yapı işlemleri için harcadığı eforu en aza indirgemek ve daha güvenli, güvenilir ve sağlıklı uygulamalar geliştirebilmelerini sağlamak için geliştirilmiş bir alt yapıdır. Bu bölümü tamamladıktan sonra; bileşenlerini açıklayabilecek, avantajları tanımlayabileceksiniz. NET Framework ve Konu 1. Yazılım Geliştirme Dünyası Microsoft 1975 yılında Bill Gates ve Paul Allen tarafından kurulduğunda, vizyonu Her eve, her masaya bir PC idi. Donanım ve yazılım alanlarındaki gelişmelerin hızı ve birbirlerini sürekli tetiklemesinin sonucunda bilgisayar kullanıcılarının sayısı hızla arttı. Artan kullanıcı sayısı beraberinde yeni gereksinim ve talepleri getirdi. Bu taleplerin doğal sonucu olarak da farklı platformlar ve farklı servis sağlayıcıları ortaya çıktı. İletişim, finansal hizmetler, ticaret ve eğlence kullanıcıların (özellikle Internet in yaygınlaşmasıyla birlikte) en yoğun talep gösterdiği hizmetler halini aldı. Günümüze baktığımızda, Microsoft un çıkış noktasındaki hedefine büyük oranda ulaştığını görebiliyoruz. Ancak geldiğimiz noktada hızla artan bilgisayar ve Internet kullanıcısı sayısı, beraberinde güvenlik, iletişim ve entegrasyon gibi alanlarda çeşitli engelleri de getirdi. Gelişmelere kendi açımızdan, yani yazılım geliştiriciler açısından baktığımızda işlerin çok daha zor ve zahmetli durumda olduğunu görürüz. Kurumsal uygulamaların geliştirilmesinde performans, güvenlik ve süreklilik gibi konularda belirli bir seviyeyi yakalamak için oldukça fazla efor sarf etmemiz gerekiyor. Örneğin, elektronik cihazlarla soket iletişimi kuracak uygulamaları geliştirebilmek için iki alternatifimiz var. Birincisi, 3. parti firmalar tarafından geliştirilmiş olan bileşenler satın almak ve uygulamamıza entegre etmektir. 16

Programlamaya Giriş 2009 2010 Diğer alternatifimiz ise, oldukça uzun sürecek bir kodlama ile benzer bir iletişim katmanını geliştirmektir. Her ikisi de firmaların birinci tercihi olmayacaktır. Sorunumuz, sadece soket iletişimi noktasında değil elbette. Bölümün başında da belirttiğimiz gibi uygulama geliştiriciler, güvenlik, performans ve yetkilendirme gibi pek çok konuda oldukça zahmetli alt yapı kodlarını geliştirmekle uğraşmak zorunda kalıyor. İşin kötü yanı, geliştirilen bu alt yapı kodlarının çoğu zaman istenen verimliliği sunmaktan oldukça uzak kalmasıdır. Kabul etmemiz gereken şey, bu alt yapı kodlarını geliştirecek bilgiye sahip olmadığımız; sahip olsak bile, alt yapı kodlarını yazacak zamana ve işgücüne sahip olmadığımız; zaman ve işgücü konusundaki ihtiyaçlarımızı karşılayabilsek bile, bu kodların testi, güvenliği, güvenilirliği, performansı ve uygulamalara entegrasyonu konusunda hiçbir zaman istenen düzeye ulaşamayacağımızdır. Keşke ihtiyaç duyduğumuz tüm altyapı işlemleri için hazır, kullanımı kolay ve esnek bir platform olsaydı. Hayalini kurduğumuz, aslında şöyle bir sistem: Bir sanal mağazada cep telefonlarından sorumlu departmanda satış müdürü olarak çalışıyorsunuz. İş dışındasınız ve akıllı cihazınıza bir mesaj geliyor: Piyasaya henüz çıkmış olan telefonumuz inanılmaz satışlar yapıyor, telefon çok popüler ve stoklarımız da oldukça azalmış durumda. Bu mesajın hemen ardından, akıllı cihazınız üzerinden, şirketiniz için fiyat ve teslim zamanı açısından en uygun olan tedarikçiyi bulup, ihtiyacınız kadar telefonu sipariş edebiliyorsunuz. Peki ya bu koşullar altında çalışmıyor olsaydınız? Şirketiniz, sizi cep telefonunuzdan arayacak ve problemi iletecekti. Sonra da siz ancak şirketinize dönebildiğiniz zaman tedarikçilerle teker teker irtibata geçerek hangisinin şirketiniz için en yararlı olduğuna karar verecektiniz. Sipariş ve teslimat bilgileri üzerinde anlaştıktan sonra işleminizi tamamlamış olacaktınız. Yani sadece birkaç dakikada yapabileceğiniz basit bir işlem için, belki de bütün bir gününüzü kaybedecektiniz. Verimliliğiniz düşerken, zamanınızı etkili şekilde kullanamayacaktınız. Oysa akıllı cihazınız üzerinden tüm bu işlemleri kısa bir şekilde çözebildiğinizden, işe gitmenize bile gerek kalmadan çok kısa bir zamanda şirketiniz için en iyi olan seçimi yapabilirsiniz. İşler kesinlikle çok daha verimli ve kolay ilerlerdi. Elbette bu, kurulabilecek hayallerin sadece mobil platforma yönelik bölümünden bir kesit. 17

Programlamaya Giriş 2009 2010 Konu 2. Sorunun Temeli Microsoft, vizyonu doğrultusunda attığı adımların yazılım geliştiricilere yansıyan sonuçlarını sürekli izliyordu ve yazılım geliştiricilerin sorunlarını şu başlıklar altında ele alıyordu. iletişim sorunu. farklı kurumlar arasındaki tiyaç duydukları anda, kesintisiz, hatasız ve güvenli bir şekilde ve istedikleri platformdan erişebilmeleri gereksinimi. yapı kodları ile uğraşması ve bunun sonucunda, uygulama geliştirme ve test süresinin uzaması. kodların tekrar tekrar yazılması gereksinimi. Konu 3. Çözüm Platformu 18

Programlamaya Giriş 2009 2010 Microsoft 1990 yılında, yaşanacak 10 yılı da öngörerek, bu ve benzeri sorunlara çözüm sunacak, uygulama geliştiricilerin ve son kullanıcıların işlerini kolaylaştıracak bir platform geliştirmeye başladı. Microsoft bu platforma öylesine inanıyordu ki, kaynaklarının %80 inden daha fazlasını, yani kaderini bu platforma bağlamıştı. Çok geniş bir analiz ve geliştirme ekibinin çalışmaları sonucunda ortaya çıkan ürün 2000 yılında dünyaya sunulduğuna, insanların karşılarında gördükleri yapı karşısında hissettiklerini tanımlamak için kullanılabilecek en uygun kelime hayranlık idi. Microsoft.NET platformu, her türlü yazılım geliştirme ihtiyacına yönelik hazır bir altyapı sunarak, uygulama geliştiricilerin Windows, Web ve mobil platformlara yönelik uygulamaları çok daha hızlı, kolay ve güçlü bir şekilde geliştirebilmelerine olanak tanıyordu. Uygulama geliştiriciler şifreleme, kimlik doğrulama, yetkilendirme, soket iletişimi, her türlü veri kaynağına yönelik veritabanı işlemleri, XML ve Web servisi teknolojilerine kadar burada saymadığımız (editörler bir bölümün 100 sayfayı geçmesine pek sıcak bakmıyorlar) pek çok teknolojiyi ve hatta milyonlarca hazır sınıf ve fonksiyonu karşılarında gördüler. Bugüne kadar günler, haftalar ve hatta aylar harcayarak geliştirmeye çalıştıkları bu yapıların hepsini, karşılarında kullanıma hazır bir şekilde görmekten de son derece memnunlardı. 19

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Bölüm 4. Microsoft Visual Studio Ara yüzü Bu bölüm, Microsoft Visual Studio ara yüzünü tanımayı sağlar ve etkili bir biçimde kullanmayı gösterir. Ev ve işyerindeki çalışma ortamını düzenlemek, daha verimli çalışmayı sağlar. Yazılım geliştirirken de çalışılan ortamı tanımak ve kişiselleştirmek, rahat çalışmak açısından önemlidir. Bu bölümü tamamladıktan sonra; ortamını tanıyacak, ullanabilecek, yardımını etkili bir şekilde kullanabileceksiniz. 20

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Konu 1. Visual Studio Çalışma Ortamı Visual Studio, çok gelişmiş özelliklere ve yardımcı araçlara sahip bir dosya editörüdür..net platformu üzerinde geliştirilen proje dosyaları dışında, metin dosyaları, *.sql ve *.rtf uzantılı dosyalar da düzenlenebilir. Visual Studio ortamını oluşturan ve kullanımını kolaylaştıran dört ana bileşen vardır: I. Çalışma Sayfaları Visual Studio ortamında dosyalar, birer çalışma sayfası (Tab Pages) olarak açılır. Bu dosyalar sekmeler halinde sıralanır. Sayfalar arasında CTRL+TAB kısayolu ile geçiş yapılır. Bu çalışma modelinde, sadece bir sayfa görünür ve üzerinde çalışma yapılır. Ancak Visual Studio bize, çalışma ortamını parçalara bölme imkânı verir. Örnek: 1 Visual Studio çalışma ortamını açın. Başlangıç sayfası karşınıza çıkar. (Eğer başlangıç sayfasını göremiyorsanız, Help menüsünden Show Start Page komutunu seçin.) 2 View menüsünden, Web Browser alt menüsünü işaretleyin ve Show Browser komutunu seçin. Visual Studio, açmak istediğimiz Internet tarayıcısı için yeni bir sayfa oluşturur. 3 CTRL tuşunu basılı tutarak TAB tuşuna basın. Açtığınız Internet tarayıcısından başlangıç sayfasına dönülür. 4 Başlangıç sayfasını sağ tıklayın ve açılan menüden New Vertical Tab Group komutunu seçin. Visual Studio, sayfaları sekme gruplarına ayırarak birden fazla sayfa üzerinde çalışma imkânını sağlar. 5. Başlangıç sayfasını, sayfa başlığını tıklayıp fare düğmesini basılı tutarak Internet tarayıcısının bulunduğu sekme grubuna taşıyın. 21

Microsoft Visual Studio 2009 2010 İPUCU Visual Studio ortamını bir Web tarayıcısı olarak kullanabilirsiniz. Araç Çubukları Visual Studio, menü komutları için görsel kısayolları araç çubukları (Toolbars) ile sunar. Benzer işlemler için kullanılan komutlar bir araç çubuğunda gruplanır. Örneğin Standard araç çubuğu, yeni dosya oluşturmak, bir dosyayı açmak ve kaydetmek gibi genel dosya işlemleri için kullanılır. Araç çubukları, varsayılan durumda menülerin altında bulunur. Ancak araç çubukları taşınarak yerleri değiştirilebilir veya kayan duruma getirilebilir. Ayrıca istenen araç çubukları saklanabilir veya gösterilebilir. Araç çubuklarının listesini görmek için View menüsünden Toolbars alt menüsünü işaretleyin. Visual Studio bize kendi araç çubuklarımızı oluşturma imkânı da verir. Farklı işlevlere sahip komutlar gruplanıp, kişisel bir araç çubuğu oluşturulabilir. Örnek: 1 Başlangıç sayfasının üstündeki bir araç çubuğunu sağ tıklayın. Açılan menüde, varılan tüm araç çubukları listelenir. İşaretli olan araç çubukları eklenmiş araç çubuklarıdır. Bu listeden Web araç çubuğunu seçin. 2 Web araç çubuğunu çift tıklayın. Bu işlem, araç çubuğunu Floating (kayan menü) durumuna getirir. Tekrar çift tıklandığında, araç çubuğu Dockable (sabit) durumuna gelir. 3 Araç çubuğunu sağ tıklayın. Açılan menünün en altındaki Customize (özelleştir) komutunu seçin. 4 Toolbars sekmesinde New (yeni) komutunu tıklayın. Açılan pencerede araç çubuğunun ismi için Genel İşlemlerim yazın. OK düğmesini tıklayın. Visual Studio, verilen isimde bir araç çubuğu oluşturur ve kayan durumda görüntüler. 5 Commands (komutlar) sekmesinde, Categories (kategoriler) listesinden Help kategorisini seçin. Bu listenin yan tarafında bulunan Commands listesinden Index komutunu bulun. Bu komutu taşıyıp, oluşturduğumuz Genel İşlemlerim araç çubuğuna bırakın. 22

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Bu şekilde şu komutları da ekleyin: Categories Commands Tools Options File Exit View Show Web Browser Window Close All Documents 1 Araç çubuğunu çalışma ortamının altına taşıyarak sabitleyin. 2 Araç çubuğunu sağ tıklayın ve listeden Genel İşlemlerim araç çubuğunu seçerek çalışma ortamından kaldırın. Menüler Birçok çalışma ortamının yaptığı gibi, Visual Studio da benzer öğeler üzerinde işlevleri olan komutları menüler halinde gruplar. Menülerin araç çubuklarından farkı, sabit olmaları ve özelleştirmeye açık olmamalarıdır. Menüler bu bölümde detaylı olarak ele alınacaktır. Paneller Paneller, Visual Studio içindeki pencerelerdir. Çalışma ortamında birçok panel bulunur. Bunlar arasında Solution Explorer, Toolbox, Object Browser, Properties, Watch, Output, Search Result, Task List gibi sıkça kullandığımız paneller sayılabilir. İPUCU Görmek istenen paneller View menüsünden seçilebilir. Paneller, Visual Studio ortamı içersinde istenen yere taşınabilir veya sabitlenebilir. Panellerin birkaç genel özelliği vardır: Auto Hide (Otomatik gizle). Panelin, fare imleci üzerindeyken gözükmesi ve imleç çekildikten sonra gizlenmesidir. 23

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Dockable (Sabitlenebilir). Panelin, Visual Studio ortamı içersinde bir yerde sabitlenebilme özelliğidir. Floating (Kayan). Kayan paneller herhangi bir yere sabitlenemez. Ancak her sayfanın üstünde durur ve böylece sürekli görünür. Panellerin bu özelliklerine Window menüsünden erişilebilir. Örnek: 1 View menüsünden Other Windows alt menüsünü işaretleyin ve Favorites panelini seçin. Panelin başlığında, biri Auto Hide, diğeri Close olmak üzere iki düğme görülür. 2 Auto Hide düğmesini tıklayarak paneli gizleyin. 3 Paneli tekrar seçin, Window menüsünden Auto Hide özelliğini seçin. Daha sonra aynı menüden Floating özelliğini seçin. Panelin taşınabildiği, ancak sabitlenemediği görülür. 4 Panel seçiliyken, Window menüsünden Dockable özelliğini seçin. Bu sefer, panelin taşındığında çalışma ortamının herhangi bir yerine sabitlenebildiği görülür. 5 Panel seçiliyken, Window menüsünden Hide komutunu seçin. Paneli tekrar açmak için bu adımları tekrarlayın. Konu 2. Start Page Visual Studio çalışma ortamını açtığımız zaman karşımıza ilk gelen başlangıç sayfasıdır. Bu sayfa üç bölümden oluşur (Resim 3.3). Projects. O ana kadar çalıştığınız projeleri gösterir. Bu menüden son projelerinizi açabilirsiniz. Son projelerde gözükmeyen bir proje (Open Project) veya yeni bir proje (New Project) de açabilirsiniz. 24

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Online Resources. Bu bölümde örnek uygulamalar (Find Samples), ipuçları bulabilir, en yeni teknolojileri, güncellemeleri veya en son eklenen haberleri takip edebilir, MSDN kütüphanelerinde kod örnekleri ve makaleler araştırabilirsiniz. My Profile. Bu bölümde çalışma şeklinize göre bir profil seçebilirsiniz. Profiller; kullanılan kısayollara, panellerin yerlerine ve görünümlerine, Visual Studio yardımını kullanırken yapılan filtrelemeye göre değişir. Örneğin, profili Visual Basic Developer olarak ayarlarsak Toolbox, sayfaların sol tarafında çivili olarak durur. Yardım panelinde bir arama yapmak istediğimizde ise, sonuçlar Visual Basic filtresine göre çıkar. Ayrıca Solution Explorer paneli CTRL+R kısayolu ile açılır. Görünüm, kısayollar ve yardım filtresi birbirinden bağımsız olarak da ayarlanabilir. Bu durumda seçilen profil, custom (özel) olarak gözükecektir. At Startup seçeneklerinden, Visual Studio açılırken hangi pencerenin gözükeceğini belirleyebilirsiniz. Örneğin, başlangıçta en son çalıştığınız projenin açılmasını istiyorsanız, Load last loaded solution seçeneğini tercih etmelisiniz. İPUCU Giriş sayfasını kapattıktan sonra, Help menüsünden Show Start Page seçeneğini tıklayarak açabilirsiniz. 25

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Konu 3. Menüler Visual Studio menüleri birçok uygulamanın menülerine benzer niteliktedir. Menü isimlerinde, belirli bir harfinin altı çizilmiştir. Belirtilen harflere ALT tuşu ile birlikte basıldığında, o menülere kısayolla ulaşılır. Menü komutlarının bazılarında ise, sadece o komuta özel bir kısayol tanımlıdır. Bu kısayollar CTRL veya SHIFT gibi birkaç tuş kombinasyonu ile gerçekleşir. File (Dosya). Tüm dosya işlemleri bu menü altındadır. Standard araç çubuğu ile bu menüdeki bazı komutlara ulaşılır. File menüsündeki komutlar ile: Yeni bir proje, bir dosya veya boş bir çözüm (solution) oluşturmak, varılan bir dosyayı açmak, leri (Recent Files) açmak, ür. Edit (Düzenle). Tüm yazı düzenleme işlemleri için, bu menüdeki komutlar kullanılır. Text Editor araç çubuğu da bu menünün komutlarına kısayoldur. Edit menüsündeki komutlar ile: Copy, Cut, Paste, Delete, Select All gibi temel işlemleri Find And Replace, Go, Bookmark gibi navigasyon işlemleri Outlining ile metinleri gruplama işlemleri seviye işlemler gerçekleştirilir. çük harf çevrimi gibi ileri 26

Microsoft Visual Studio 2009 2010 View (Görünüm). Visual Studio çalışma ortamındaki tüm paneller bu menü komutlarıyla gösterilir. Ayrıca Navigate Backward ve Navigate Forward komutlarıyla en son çalışılan satıra geri dönülür. Project (Proje). Projeye dosya eklemek, çıkarmak, proje özelliklerini göstermek için bu menü kullanılır. Build (Derleme). Projelerin çalışmak üzere derlenmesi için gereken komutlar, bu menü altındadır. Debug (Hata Ayıklama). Projede hata ayıklarken gereken komutlar Debug menüsü altındadır. Projeyi Debug durumunda başlatmak, BreakPoints (hata ayıklarken durulması gereken satırları ayarlamak) gibi işlemler yapılır. Tools (Araçlar). Visual Studio ile beraber yüklenen yardımcı araçların listelendiği menüdür. Araç çubuklarını özelleştirmek için kullanılan Customize seçeneği gibi Options seçeneği de en sık kullanılan özelliklerden biridir. Visual Studio çalışma ortamının tüm ayarları Options menüsünden yapılır. Environment ve Text Editor en sık kullanılan seçeneklerdir. Environment (Ortam). Sayfa düzeni ve görünüm ayarları, yazı tipi (font) ve renk ayarları, komutlar için kısayol ayarları, Internet tarayıcısı ayarları, yardım ve dinamik yardım ayarları buradan yapılır. Text Editor (Metin düzenleyicisi). Farklı programlama dillerine özgü yazı düzeni ayarları buradan yapılır. Örnek: 1 Tools menüsünden Options komutunu seçin. 2 Sol panelde bulunan Environment menüsünden Fonts and Colors (yazı düzeni ve renkler) sekmesine gelin. 3 Sağ panelde bulunan Display items (Öğeleri listele) menüsünden Text alanını seçin ve Item background (Öğe arka planı) özelliğini Light Grey (Açık gri) olarak belirleyin. Tüm sayfaların arka plan rengi açık gri olacaktır. 27

Microsoft Visual Studio 2009 2010 1 Sol panelde Environment menüsünden Web Browser sekmesine gelin. Home Page (ana sayfa) özelliğinin altındaki Use Default seçeneğini kaldırın ve metin kutusuna www.bilgeadam.com yazın. 2 Sol panelde Text Editor menüsünden Basic alt menüsünü seçin. Burada Visual Basic diline özel metin düzenleme seçenekleri bulunur. Sağ panelde, Display sekmesinin altında Line Numbers (Satır numaraları) seçeneğini işaretleyin. Bu seçenek, Visual Basic projelerinde çalışırken satır numaralarını gösterir. Window (Pencere). Sayfaların ve panellerin görünümlerini ve özelliklerini değiştirmek için kullanılan komutlar bu menü altında bulunur. Tüm açık çalışma sayfaları bu menü altında görüldüğü gibi, istenen sayfa seçilerek ön plana getirilir. Ayrıca, Close All Documents (Tüm sayfaları kapat) komutu ile açık olan bütün sayfalar kapatılır. Auto Hide All (Tümünü otomatik gizle) komutu ile, sabit hale getirilmiş tüm paneller gizlenir. Help (Yardım). Visual Studio çalışma ortamında çok sık kullanılan yardım panellerinin görünümü bu menü ile sağlanır. Bu menü ile ayrıca, kullanılan Visual Studio çalışma ortamının sürümü hakkında bilgi alınır, son güncellemeler kontrol edilir, teknik destek için gereken eposta adreslerine veya telefonlara ulaşılır. Yardım kullanımı bu bölümde detaylı olarak ele alınacaktır. 28

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Konu 4. Solution Explorer Paneli Visual Studio çalışma ortamında projeler bir çözüm (solution) altında açılır. Bir çözüm içine farklı dilde ve tipte projeler dahil edilebilir. Visual Studio ile bir çözüm açıldığında, Solution Explorer panelinde (Resim 3.5) çözüm içinde bulunan tüm projelerle, ilgili dosya ve klasörler görüntülenir. Panelde koyu yazı tipinde gözüken proje, çözüm içindeki başlangıç projesidir. Bu panelden, öğeler üzerinde silme, kopyalama, taşıma ve ismini değiştirme işlemleri yapılabilir. Ayrıca panelin üst kısmında, seçilen öğe üzerinde basit işlemler gerçekleştirmek için bir araç çubuğu bulunur. Refresh (Yenile). Proje dosyaları üzerindeki değişikliklerin gözükmesini sağlar. Show All Files (Bütün dosyaları göster). Seçilen projenin bulunduğu klasördeki tüm dosyaları ve alt klasörleri gösterir. Panelde gözüken beyaz öğeler proje içine dahil edilmemiş öğelerdir. Proje kapsamında kullanılmak istenen öğeler (örneğin, arka plan resmi), sağ tıklanıp Include In Project komutu ile projeye dahil edilmelidir. Properties (Özellikler). Paneldeki tüm öğelerin özellikleri, Properties komutu ile görülebilir. Bu komut seçildiğinde, öğenin özellikleri Properties paneli ile görüntülenir. (Properties paneli bu bölümde detaylı olarak ele alınacaktır.) 29

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Solution Explorer paneli, View menüsünden görülebildiği gibi, varsayılan klavye seçeneklerinde CTRL+ALT+L kısayolu ile de görülebilir. Konu 5. Toolbox Paneli Toolbox (Araç kutusu) paneli, projelerde kullanılan çeşitli bileşenlerin listelendiği paneldir. Buradaki öğeler, sekmeler içinde gruplanmıştır. Her sekme, ortak platformlarda çalışan veya benzer işlevleri olan nesnelere sahiptir. Örneğin, Data sekmesinde veritabanı işlemlerinde kullanılan bileşenler vardır. Windows Forms bileşenleri Windows platformunda çalışan projelerde, Web Forms bileşenleri ise Web tabanlı projelerde kullanılan nesnelerdir. ClipBoard Ring sekmesinde ise kopyalanan metinler bulunur. Nesnenin silik gözükmesi, o anda çalışılan sayfada kullanılamayacağı anlamına gelir. 30

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Toolbox panelinde nesneler, en sık kullanılandan en az kullanılana göre sıralanır. Örneğin, Windows Forms sekmesinde en üstte Label, Link Label, Button, TextBox nesneleri bulunur. Nesneler, yerleri ve sıraları taşınarak değiştirilebilir, ayrıca başka bir sekmeye de taşınılabilir. Varsayılan sıralama dışında, alfabetik olarak da sıralama yapılabilir.visual Studio çalışma ortamı, Toolbox panelindeki nesnelere yeni isim verme, nesneleri silme veya panele yeni sekmeler ve nesneler ekleme imkânlarını da sağlar. Örnek: 1 View menüsünden Toolbox panelini seçin. 2 Panelde herhangi bir yeri sağ tıklayın ve Show All Tabs (Bütün sekmeleri göster) komutunu seçin. 3 Windows Forms sekmesinde TextBox nesnesini sağ tıklayın. Çıkan menüden Rename Item (Ad Değiştir) komutunu seçin ve Metin Kutusu yazın. 4 Metin Kutusu nesnesini taşıyarak sekmenin en üstüne getirin. 5 Paneli sağ tıklayın ve Sort Items Alphabetically (Nesneleri alfabetik olarak sırala) komutunu seçin. Metin Kutusu nesnesinin, alfabetik sırada yerini aldığı görülür. 6 Paneli sağ tıklayın ve Add Tab (Sekme ekle) komutunu seçin. Sekmeye Medya ismini verin. 7 Sekmeyi sağ tıklayın ve Add/Remove Items (Nesne Ekle/Kaldır) komutunu seçin. Customize Toolbox iletişim kutusu açılır. Burada Toolbox paneline eklenebilecek tüm bileşenler listelenir. Com Components sekmesine gelin ve listeden Windows Media Player nesnesini işaretleyin. OK düğmesini tıklayarak iletişim kutusunu kapatın. Windows Media Player nesnesinin, oluşturulan Medya sekmesine eklendiği görülür. Toolbox paneline varsayılan klavye seçeneklerinde CTRL+ALT+X kısayolu ile ulaşılır. 31

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Konu 6. Properties Paneli Properties (Özellikler) paneli seçilen bir nesnenin özelliklerini görüntüler. Paneldeki görünüm, Özellik adı değeri şeklindedir. Silik olarak gözüken özellikler salt okunurdur ve değiştirilemez. Panelin üzerindeki açılır liste, çalışma sayfasındaki nesneleri listeler. Buradan istenen nesne seçilerek özellikleri görüntülenir. Paneldeki özellikler kategorilere göre gruplanmıştır, ancak alfabetik olarak da dizilebilir. Panelin üstünde bulunan araç kutusundan Categorized (Kategorileştirilmiş) veya Alphabetic (Alfabetik) seçenekleri işaretlenerek özelliklerin görünümleri değiştirilebilir. Panelin en altında bulunan bölümde, her özelliğin açıklaması bulunur. İPUCU Bir nesnenin üzerindeyken F4 tuşuna basınca, Properties paneli görüntülenir. 32

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Konu 7. Help Kullanımı Yazılım geliştirirken en çok kullanacağımız kaynaklar yardım dosyaları olacaktır. Bir programlama dilinin çok çeşitli özellikleri ve kullanım farklılıkları olabilir. İyi bir programcı bütün bu özellikleri ezbere bilen değil, bu özellikleri en kısa sürede bulan, öğrenen ve kullanan programcıdır. Yardım dosyalarının kullanımını bilmek, programcılığın temelini oluşturan önemli unsurlardan biridir. DİKKAT Visual Studio yardımını kullanmak için, MSDN (Microsoft Developer Network) yardım kütüphanelerinin yüklenmiş olması gerekir. Visual Studio yardımı programcıya, gelişmiş özelliklere sahip paneller ve yardım dosyaları ile geniş bir kullanım kolaylığı sağlar.visual Studio yardım dosyalarının yapısı, başlık, içerik ve ilişkili konular (See Also) bölümlerinden oluşur. Ayrıca her yardım dosyasının altında bulunan Send Comments bağlantısı ile konu hakkında yorum gönderilebilir. Visual Studio yardım panelleri Dynamic Help, Search, Index ve Contents olarak dörde ayrılır. Bu panellere, Help menüsünden ulaşılabilir. I. Dynamic Help Dynamic Help (Dinamik yardım) paneli, içeriği otomatik olarak değişen bir araçtır. Kod yazarken, panellerde veya sayfalarda nesneler seçildiğinde, kullanıcının başka bir işlem yapmasına gerek kalmadan, o nesne hakkındaki yardım konularını listeler. F1 tuşuna bastığımız zaman ise, seçilen nesneye ait, Dynamic Help panelindeki ilk yardım konusu yeni bir sayfada görüntülenir. 33

Microsoft Visual Studio 2009 2010 Paneldeki yardım konuları Help, Samples ve Getting Started olarak üç bölüme ayrılmıştır. Help bölümü, seçilen nesneyle ilişkili olan kavramların listelendiği bölümdür. Samples, konuyla ilgili kod örnekleri bulunan yardım dosyalarını gösterir. Getting Started, çalışılan sayfalara göre değişen, temel işlemleri içeren başlangıç yazılarını gösterir. Search Search (Arama) paneli, MSDN kütüphanelerinde arama yapılan paneldir. Look for metin kutusuna, aranacak anahtar kelimeler girilir. Filtered by (Filtreleme) ile arama sonuçları belli konulara göre sınırlanır ve istenmeyen seçeneklerin gösterilmesi engellenir. Search panelinde, Search in titles only, Match related words, Search in previous results, Highlight search hits arama seçenekleri bulunur: Search in titles only. Sadece konu başlıklarında arama yapar; içerik kısmına bakmaz. Match related words. Kelimeleri yazıldığı gibi arar; benzer yazımlı kelimeleri aramaz. Search in previous results. İlk aramadan sonra aktif olan bu seçenek ile kelimeler, bir önceki aramada bulunan sonuçlar arasında aranır. Highlight search hits. Bulunan yardım sayfalarında, aranan kelimelerin seçili olmasını sağlar. Bulunan sonuçlar Search Results (Arama Sonuçları) panelinde gösterilir. Bu panelde; Title, konunun başlığını Location, MSDN kütüphanelerinde hangi başlık altında bulunduğunu Rank, konunun aranan kelimeye olan yakınlık derecesini ifade eder. Index Index (Dizin) paneli, yardım dosyalarındaki bütün konuları alfabetik sırada dizer. Filtreleme işlevi, arama panelinde olduğu gibidir. Bu panelin özelliği, aranacak kelime yazılırken, bu kelime ile başlayan tüm konuların alfabetik sırada gösterilmesidir. Bu şekilde, aranan konulara çok hızlı bir şekilde ulaşılabilir. Eğer bir konu ile ilgili birden fazla yardım dosyası varsa, Index Results (Dizin Sonuçları) panelinde bu seçenekler gösterilir. Contents Contents (İçerik) panelinde, tüm MSDN içeriği konulara göre hiyerarşik yapıda, kategorilere ayrılmış olarak gösterilir. Bu panelde de aynı şekilde filtreleme yapılarak istenmeyen içerikler çıkartılabilir. Bir yardım dosyası açıkken, Help menüsünden Sync Contents (İçerik senkronizasyonu) komutu seçilerek o yardım dosyasının Contents panelindeki yeri bulunabilir. 34

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Bölüm 5. Algoritma ve Dump Coding Programlamanın temelinde, çalışma akışını ve izlenecek yolları belirleyen algoritmalar vardır. Bir iş yapılmaya başlanmadan önce nasıl planlanıyorsa, kodlamaya geçilmeden önce de bir çalışma planı belirlenmelidir. Programla, bu planda yazılan kodları belli bir sıra ile okur ve işler. Dolayısıyla algoritma yapısını çok iyi kurmak gerekir. Kurulan algoritmalar akış diyagramları ile görsel zenginlik kazanırlar. Dump Coding yöntemi algoritmaları çözmenin uzun, fakat etkili bir yoludur. Bu yöntem, adımları tek tek inceleyerek algoritma akışını çözer. Bu modül tamamlandıktan sonra; ding ile algoritmaları çözümleyecek, 35

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Konu 1. Algoritma Nedir? Algoritma, bir işin hangi etaplardan geçilerek yapılacağını gösteren çalışma planıdır. Algoritma bir programlama dili değildir. Programlama dillerine yol gösteren bir yöntem dizisidir. Her dilde algoritma yazılıp uygulanabilir. Örneğin bir cep telefonunun el kitapçığında yazan, rehber kaydı girmek için izlenecek yollar, o işin algoritmasıdır. Algoritma yazarken, programın çalışması için kullanılan kaynakların, yapılması gereken kontrollerin veya işlemlerin açıkça ifade edilmesi gerekir. Ayrıca iyi bir algoritmanın, tüm ihtimalleri kontrol edip istenmeyen durumlarda ne yapılması gerektiğini de belirtmesi gerekir. alışma zamanında çoğu kez, işleyişin tamamlanması için dışarıdan bir bilgi girilmesi gerekir. Algoritmanın çalışması için ihtiyaç duyduğu veriler, işlemi başlatan kişiden veya belirtilen bir kaynaktan alınabilir. Bu bilgiler sağlanmadan işlem devam etmez. kavramlardır. Girilen veya işlem sonucunda elde edilen veriler, işlemin amacına göre kontrol edilir ve sonuca göre algoritma akışı istenen yere yönlendirilir. itmanın akışı boyunca veriler üzerinde değişiklikler, yeni değer atamaları gibi işlemlere ihtiyaç duyulur. Algoritmalar kurulurken, yapılan işlemlerin yalın halde, tek tek yazılması okunabilirliği artırır. Algoritmalar adım sırası ile çalışır ve karar yapıları sonucunda farklı bir yere yönlendirilmediği müddetçe, bir sonraki adım ile işlemeye devam eder. Örnek: Telefon kulübesinden telefon açmak için örnek bir algoritma 1 Telefon kulübesine git. 2 Telefon kartı al. 36

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 3 Telefon sırasında kaç kişi olduğuna bak. 4 Kişi sayısı sıfırdan fazlaysa 3 e dön. 5 Kapı kapalıysa kapıyı aç. 6 İçeri gir, kapıyı kapat. 7 Telefon kartını telefona yerleştir. 8 Ahizeyi kaldır. 9 Numarayı çevir. 10 Konuşmanın bitip bitmediğine bak. 11 Konuşma bittiyse kartı al, bitmediyse 10 a dön. 12 Bir daha konuşma yapılacaksa 7 ye dön. 13 Kapıyı aç, dışarıcık. Bu algoritmanın işlemesi için, her ihtimal gözden geçirilerek, algoritma akışı gerekli yerlere yönlendirilir. Örneğin, kapının kapalı olması durumunda kapıyı açmak için gerekli komutlar verilmelidir. Bu algoritmanın ihtiyaç duyduğu veriler ya kullanıcı tarafından verilir ya da işlem başlamadan önce belirlidir. Sıradaki kişi sayısı, telefon kartı gibi veriler kullanıcı tarafından sağlanmış; çevrilecek numara, algoritma başlamadan önce belirlenmiştir. Konu 2. Dump Coding Nedir? Dump Coding yöntemi birçok karışık algoritmayı çözümlememizi sağlar. 37

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Dump Coding yöntemi, algoritmanın her adımında, değişkenlerin tek tek değerlerini yazıp işleyişi takip etmektir. Örnek: İki sayının OBEB ini (ortak bölenlerin en büyüğünü) alan algoritmalardan bir tanesi Euclid tarafından geliştirilmiştir. 1 İki sayı gir. Büyük A, küçük B. 2 A sayısını B sayısına böl. Tam bölünüyorsa, OBEB B sayısıdır. Çıkış. 3 A sayısının değerini, kalan sayının değeri yap. 4 A ile B sayılarının yerini değiştir. İkinci etaba dön. Bu algoritmanın çalışma mantığı, Dump Coding yöntemi ile adım adım incelenir. 1 İki sayı girilir. A = 12 ve B = 8. 2 A sayısı, B sayısına tam bölünmüyor. Algoritma diğer etaptan devam eder. 3 Kalan sayı = 4. Dolayısıyla A = 4 olur. 4 A sayısı ile B sayısının yerleri değiştirilir.a = 8 ve B = 4 olur. İkinci etaba dönülür. 5 A sayısı B sayısına tam bölünüyor. OBEB = 4. Konu 3. Akış Diyagramlarında Kullanılan Semboller Madde madde yazılan algoritmaların okunması kolaydır, ancak işleyişin bütününü görmek, çoğu zaman mümkün değildir. Akış diyagramları, algoritmaları görsel biçimde göstermeyi, dolayısıyla daha anlaşılır hale getirmeyi sağlar. Algoritmada yapılacak işlemlerin çeşitlerine göre çeşitli semboller kullanılır. 38

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Başla Bitir. Algoritmanın hangi aşamadan başlayacağını ve ne zaman biteceğini gösteren semboldür. Bir algoritmayı temsil eden akış diyagramında, bir tane Başla ve bir tane Bitir sembolü olmalıdır (Resim 5.1). Veri Girişi. Kullanıcıdan ve başka bir kaynaktan alınan verilerin isimlerini tutar (Resim 5.2). Karar Verme. Karar yapısını belirten semboldür. Üstünde koşul ifadesi belirtilir (Resim 5.3). Veritabanı. Veritabanında okuma veya yazma işlemi yapıldığını gösterir (Resim 5.4). kullanılması, akış diyagramını daha anlaşılır kılar (Resim 5.7). rı bir fonksiyon sembolü sembolle belirtilir (Resim 5.8). 39

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Konu 4. Algoritma Uygulamaları I. Bilet Satma Bir tiyatro uygulamasının sürekli gerçekleştireceği temel işlem, bilet satmaktır. Bu işlemi gerçekleştirmek için gerekli kodlar yazılmadan önce, algoritma kurulmalıdır (Resim 5.9). 1 Kullanıcının istediği oyun, gün ve yer bilgileri alınır. 2 Veritabanı sorgulanarak, belirtilen günde oynayan oyunun boş yerleri çıkartılır. 3 Boş yer sayısı sıfırsa, o günde belirtilen oyun oynanmıyordur ya da oyundaki bütün yerler satılmıştır. 4 Her iki durumda da bilet kesilemediği için ekranda hata mesajı gösterilir. Gün ve oyun bilgilerini baştan almak için ilk etaba dönülür. 5 Kullanıcıdan oturmak istediği yer bilgisi alınır. 6 İstediği yerin dolu olup olmadığı kontrol edilir. 7 Yer dolu ise ekrana hata mesajı gösterilir ve yer bilgisi tekrar alınmak üzere 5. etaba dönülür. 40

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 8 Yer boşsa, veritabanında oyunun yer kayıtları güncellenir. 9 İstenilen gün, oyun ve yer bilgilerini içeren bilet yazıcıdan çıkartılır. Çay Demleme Bu örnekte, bir çay demleme işleminde yapılması gereken işlemleri, kontrol edilmesi gereken olayları içeren algoritma kurulur (Resim 5.10). 1 Kullanıcıdan su vermesi beklenir. 2 Suyu ısıtma işlemi yapılır. 3 Suyun kaynayıp kaynamadığı kontrol edilir. Kaynamamışsa 2. etaba dönülür. 4 Çay daha önceden hazır olduğu için, kullanıcıdan beklenmez. Demliğe çay koyma işlemi yapılır. 5 Kullanıcıdan, demleme işleminin ne kadar süreceği bilgisi alınır. 6 Kullanıcıdan alınan demleme süresi ile şimdiki zaman (çayın demlenmeye başladığı zaman) toplanır. Çıkan değer, BitisZamani isimli değişkene atılır. Bu değişken demleme işleminin ne zaman biteceği bilgisini tutar. 7 Şimdiki zaman, bitiş zamanından küçükse çayın demlenmesi için ayrılan süre daha dolmamış demektir. Bu süre dolana kadar 7. etap tekrarlanır. 8 Çayın demlendiğini, kullanıcıya ekran üzerinde bildiren bir mesaj çıkartılır. 41

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Üniversite Eğitim Notunu Hesaplama Üniversitede bir dersin başarı notu, genelde bir vize ve bir final notu ile hesaplanır. Vize notunun katsayısı finalden daha düşüktür. Sonuçta çıkan not 50 ve üstündeyse öğrenci geçer, 50 nin altındaysa kalır. Bu örnek, vizenin %30 ve finalin %70 ağırlıklı olduğu başarı notunun hesaplanmasını akış diyagramıile gösterir (Resim 5.11). 1 Notu hesaplanacak öğrencinin numarasıkullanıcıdan alınır. 2 Veritabanından öğrencinin vize ve final notları çekilir. 3 Eğer final notu 28 veya daha düşükse öğrenci kalır ve 9. etaba gidilir. Bu durumda vize notu 100 olsa dahi, sonuç olarak toplanan not 50 nin altında olur. Dolayısıyla öğrencinin kalması kesinleşir. Böyle bir kontrol yapılması, gereksiz işlemlerin yapılmasını engeller. 4 Vize değişkenine, veritabanından alınan vize notunun %30 u atanır. 5 Final değişkenine, veritabanından alınan final notunun %70 i atanır. 6 Sonuc değişkenine, Vizeve Finaldeğerlerinin toplamıatanır. 7 Sonuc değerinin 50 den büyük olup olmadığı kontrol edilir. 8 Sonuc 50 den büyükse ekrana Geçtiniz yazan bir mesaj çıkartılır. Algoritmadan çıkılır. 9 Sonuç 50 den küçükse ekrana Kaldınız yazan bir mesaj çıkartılır. 42

43 Algoritma ve Dump Coding 2009 2010

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Konu 5. Alıştırmalar Kaynak: http://www.biltek.tubitak.gov.tr Aşağıdaki sorular Yeryüzünde henüz cevabını kimsenin bilmediği sorular Ancak biz bunların cevabını bulmayacağız tabii Bu sorulardan yararlanarak bazı problemler yapalım I. Soru Asal sayılara ilişkin pek çok bilgi henüz gün ışığına çıkmadı. Bunun yanı sıra ortaya atılmış ama ispatlanmamış pek çok da kestirim var. İşte bunlardan biri: İkiz Asallar: İkiz asallar yani aralarındaki fark 2 olan asallar sonsuz tane midir? Bende bilmiyorum ve tabii ki bunu bulmanızı istemicem (3, 5), (5, 7), (11, 13), (17, 19), (29, 31), (41, 43)...??? Veee soru. keyfi verilen N sayısı için elemanları ikiz asal sayılardan oluşan (2xN) lik matrisi veren programın algoritmasını yazınız. Soru Mükemmel Sayı Sorusu Mükemmel sayı kendisi haricindeki tüm çarpanlarının toplamı kendisini veren sayıdır. Örneğin 6 bir mükemmel sayıdır çünkü kendisi haricindeki çarpanları yani 1, 2 ve 3 toplanınca kendisini verir: 1 + 2 + 3 = 6. Diğer örneklerse 28, 496, 8128 şeklinde gidiyor. Şimdiye kadar hiç tek mükemmel bir sayıya rastlanmamış. Merak edilen böyle bir sayının var olup olmadığı. Eğer vardır diyorsanız bu sayıyı, saklandığı yerden bulup çıkarmalı, ya da olmadığını iddia ediyorsanız bunu ispatlamalısınız. Tabii ki sizden böyle bir ispat beklemiyorum. Sizden istediğim (i,j) bileşenleri mükemmel sayılardan oluşan verilen 2x2 lik mükemmel bir matris oluşturacak şekilde algoritma yazmanız. Yani bu durumda matrisinizin elemanları 6,28,496,8128 olacaktır. Soru Palindromik Sayılar 44

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Kapak, kütük, sus, yay, kepek kelimeleri ilginç bir ortak özellik ile dikkat çekiyor: düzden ve tersten okunduğunda aynı. Benzer bir yapıya sahip olan Palindromik sayılar da düzden ve tersten okunduğunda aynı olan sayılardır: 1991, 10001, 12621, 79388397, 82954345928. Bu alandaki açık soru ise şöyle: Hem asal hem de Palindromik olan sonsuz tane asal sayı bulunabilir mi? Yine ben bu soruyu sormayacağım. Sanırım asallarla çok işimiz var. Soru şu: Bileşenleri Palindromik sayı olan NxN matris oluşturacak şekilde programın algoritmasını yazınız. Kaynak: http://www.math.metu.edu.tr/~aldoks/oyak/2003_1.pdf Soru Elemanları, 6 ile bölündüğünde 5 kalanını; 7 ile bölündüğünde 6 kalanını veren keyfi NxN matrisi yazdıran programın algoritmasını yazınız. Soru Kendisi dışındaki tüm bölenlerinin toplamı kendisinden büyük olan her pozitif tam sayıya verimli sayı diyelim. Örneğin, 27 sayısının, kendisi dışındaki bölenlerinin toplamı 1+3+9 = 13 < 27 olduğundan, 27 sayısı bir verimli sayı değildir. Öte yandan, kendisi dışındaki tüm bölenlerinin toplamı 1+2+3+5+6+10+15 = 42 > 30 olduğundan, 30 sayısı bir verimli sayıdır. Buna göre elemanları verimli sayılardan oluşan keyfi NxN lik matrisi veren programın algoritmasını yazınız. Kaynak: http://www.math.metu.edu.tr/~aldoks/oyak/2004_1.pdf Herkese çok kolay gelsin. Arzu Erdem 45

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Konu 6. Alıştırmaların çözümleri Kaynak: http://www.biltek.tubitak.gov.tr Aşağıdaki sorular Yeryüzünde henüz cevabını kimsenin bilmediği sorular Ancak biz bunların cevabını bulmayacağız tabii Bu sorulardan yararlanarak bazı problemler yapalım I. Soru Asal sayılara ilişkin pek çok bilgi henüz gün ışığına çıkmadı. Bunun yanı sıra ortaya atılmış ama ispatlanmamış pek çok da kestirim var. İşte bunlardan biri: İkiz Asallar: İkiz asallar yani aralarındaki fark 2 olan asallar sonsuz tane midir? Bende bilmiyorum ve tabii ki bunu bulmanızı istemicem (3, 5), (5, 7), (11, 13), (17, 19), (29, 31), (41, 43)...??? Veee soru. keyfi verilen N sayısı için elemanları ikiz asal sayılardan oluşan (2xN) lik matrisi veren programın algoritmasını yazınız. Çözüm Soru Mükemmel Sayı Sorusu Mükemmel sayı kendisi haricindeki tüm çarpanlarının toplamı kendisini veren sayıdır. Örneğin 6 bir mükemmel sayıdır çünkü kendisi haricindeki çarpanları yani 1, 2 ve 3 toplanınca kendisini verir: 1 + 2 + 3 = 6. Diğer örneklerse 28, 496, 8128 şeklinde gidiyor. Şimdiye kadar hiç tek mükemmel bir sayıya rastlanmamış. Merak edilen böyle bir sayının var olup olmadığı. Eğer vardır diyorsanız bu sayıyı, saklandığı yerden bulup çıkarmalı, ya da olmadığını iddia ediyorsanız bunu ispatlamalısınız. Tabii ki sizden böyle bir ispat beklemiyorum. Sizden istediğim (i,j) bileşenleri mükemmel sayılardan oluşan verilen 2x2 lik mükemmel bir matris oluşturacak şekilde algoritma yazmanız. Yani bu durumda matrisinizin elemanları 6,28,496,8128 olacaktır. Soru Palindromik Sayılar 46

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 Kapak, kütük, sus, yay, kepek kelimeleri ilginç bir ortak özellik ile dikkat çekiyor: düzden ve tersten okunduğunda aynı. Benzer bir yapıya sahip olan Palindromik sayılar da düzden ve tersten okunduğunda aynı olan sayılardır: 1991, 10001, 12621, 79388397, 82954345928. Bu alandaki açık soru ise şöyle: Hem asal hem de Palindromik olan sonsuz tane asal sayı bulunabilir mi? Yine ben bu soruyu sormayacağım. Sanırım asallarla çok işimiz var. Soru şu: Bileşenleri Palindromik sayı olan NxN matris oluşturacak şekilde programın algoritmasını yazınız. Kaynak: http://www.math.metu.edu.tr/~aldoks/oyak/2003_1.pdf Soru Elemanları, 6 ile bölündüğünde 5 kalanını; 7 ile bölündüğünde 6 kalanını veren keyfi NxN matrisi yazdıran programın algoritmasını yazınız. Soru Kendisi dışındaki tüm bölenlerinin toplamı kendisinden büyük olan her pozitif tam sayıya verimli sayı diyelim. Örneğin, 27 sayısının, kendisi dışındaki bölenlerinin toplamı 1+3+9 = 13 < 27 olduğundan, 27 sayısı bir verimli sayı değildir. Öte yandan, kendisi dışındaki tüm bölenlerinin toplamı 1+2+3+5+6+10+15 = 42 > 30 olduğundan, 30 sayısı bir verimli sayıdır. Buna göre elemanları verimli sayılardan oluşan keyfi NxN lik matrisi veren programın algoritmasını yazınız. Kaynak: http://www.math.metu.edu.tr/~aldoks/oyak/2004_1.pdf Herkese çok kolay gelsin. Arzu Erdem 47

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Bölüm 6. Visual Basic.NET ile Windows Tabanlı Programlama Windows tabanlı uygulamalar, Windows işletim sistemi üzerinde çalışan uygulamalardır. Windows uygulamaları Windows formları ve kontrollerinden oluşur. Visual Studio bu formların ve üzerindeki kontrollerin tasarımını ve kodların yazılmasını büyük ölçüde kolaylaştırarak, uygulama geliştirme sürecini daha hızlı ve kolay hale getirir. Bu bölümü tamamladıktan sonra; tabanlı programlamada kullanılan kontrolleri tanıyacak, kavramlarını öğrenecek, tanımlamayı öğrenecek, 48

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Konu 1. İlk Uygulama (Hello World, The Time Is...) Visual Basic.NET ile yazacağımız Windows uygulaması ekrana, Hello World yazısını ve o anki zamanı gösteren bir bilgi mesajını çıkartır. 1 Visual Studio çalışma ortamını açın. 2 File menüsünden, New alt menüsünü ve Project komutunu seçin. New Project iletişim kutusu, yazılacağı dile, çalışacağı ortama göre değişen proje tiplerini listeler. 3 Proje tiplerinden Visual Basic Project ve Windows Application tipinin seçili olduğunu kontrol edin. 4 Name özelliğine Hello World yazın ve OK düğmesini tıklayın. Açılan Windows projesinde başlangıç olarak bir adet Windows Form, tasarım görünümünde açılır. 5 Toolbox panelinden Button kontrolünü formun üzerine sürükleyip bırakın. Properties panelini açarak Button kontrolünün Text özelliğine Hello World yazın. 6 Eklenen Button kontrolünü çift tıklayarak kod sayfasına geçin. Button kontrolü tıklandığında çalıştırılacak kodu yazın: MsgBox("Hello World The time is " & Now) NOT Yazdığınız kodun ne anlama geldiğini belirtmek için yorum satırları kullanmak, kodları okumayı kolaylaştırır. Yorum satırları tek tırnak 'ile başlayarak yazılmalıdır. 7. MsgBox metodunun yazıldığı kodun üstüne, yapılmak isteneni belirten bir yorum satırı yazın. ' MsgBox metodu ile kullanıcıya Merhaba diyoruz. ' Now özelliği ile o andaki saat ve gün ' değerlerini de kullanıcıya gösteriyoruz. 8. F5 tuşuna basarak projeyi çalıştırın. 49

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 İPUCU Çalışma sayfaların isimlerinin yanında yıldız işaretinin gözükmesi, o sayfada değişiklik yapıldığını, ancak henüz kaydedilmediğini belirtir. Proje dosyalarınızı CTRL+S tuşlarına basarak sıkça kaydedin. Konu 2. Özellikler, Metotlar ve Olaylar.NET kontrolleri üç temel kavramdan oluşur. I. Özellikler Özellikler, kontrollerin görünümü, yerleşimi veya davranışlarına özgü niteliklerdir. Örneğin, bir Button kontrolünün Text özelliği, üzerinde yazan yazıya erişmemizi sağlar. Kontrollerin özellikleri, tasarım anında Properties panelinden ulaşılabileceği gibi, kod tarafında da okunup değiştirilebilir. Kontrollerin birçok özelliği hem okunabilir, hem de değiştirilebilir. Ancak bazı özellikler salt okunur (ReadOnly) ve salt yazılır (WriteOnly) olabilir. Bu tip özellikler Properties panelinde gözükmezler. Kontrollerin birçok ortak özellikleri vardır. Text (Yazı). Kontrollerin Text özelliği, üzerinde görüntülenen yazıdır. Bu özellik, çalışma anında sıkça okunup değiştirilerek kullanıcıyla iletişim sağlanır. TextBox kontrolüne girilen bir değerin okunup Label kontrolüne yazılması için, kontrollerin Text özellikleri kullanılır. Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click Label1.Text = TextBox1.Text End Sub 50

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Name (İsim). Name özelliği kontrollere ulaşmak için kullanılan özelliktir. Birçok kontrolün Text özelliği aynı olabilir. Ancak her biri ayrı birer nesne olduğu için, Name özelliklerinin benzersiz olması gerekir. TextBox2.Text = TextBox1.Text İki TextBox kontrolünün yazıları aynı, fakat isimleri farklıdır. Size (Büyüklük). Kontrollerin büyüklük özelliğidir. Height (yükseklik) ve Width (genişlik) özelliklerinden oluşur. Genellikle tasarım anında belirlenen bu özellik, çalışma anında da değiştirilebilir. Label1.Height = 10 Label1.Width = 20 BackColor (Arka plan rengi). Kontrollerin arka plan renginin ayarlandığı özelliktir. Bu özelliğin değeri, Color (renk) nesnesinde tanımlı değerlerle belirlenir. ForeColor (Önalan rengi). Kontrollerin üzerindeki yazıların rengini belirler. Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click Button1.BackColor = Color.Black Button1.ForeColor = Color.White End Sub Visible (Görünür). Kontrollerin ekranda görünüp görünmediklerini belirleyen özelliktir. True ve False olmak üzere iki değer alabilir. Boolean veri tiplerinden bu modülde bahsedilecektir. Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click 'Label kontrolünü gizle Label1.Visible = False 'Label kontrolünü göster 51

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Label1.Visible = True End Sub End Class Metotlar Metotlar kontrollerin yaptığı işlemlerdir. Metotlar parametreyle veya parametresiz çağrılabilir. Parametreyle çağırmak, metodun girilen değere göre işlem yapacağını belirtir. Örneğin Focus (Odaklan) metodu, parametre beklemeden çalışır ve kontrolün seçilmesini sağlar. Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click ' İşlem yapıldıktan sonra ' TextBox kontrolüne odaklan TextBox1.Focus() End Sub Kontrollerin bazı ortak metotları vardır. Select (Seç). Select metodu Focus ile aynıdır, ama TextBox kontrolünün Select metodunun diğerlerinden bir farkı vardır. TextBox içindeki yazının belli bir kısmını ya da tamamını, verilen parametrelere göre seçer (Resim 4.3). Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click TextBox1.Text = "Yazılım Uzmanı" TextBox1.Focus() ' Sekizinci karakterden sonra, beş karakter seç TextBox1.Select(8, 5) End Sub RESİM 4.3 BringToFront (Öne Getir). Kontrolü, üst üste duran kontroller arasından en öne getirir. SendToBack (Arkaya Gönder). Kontrolü, üst üste duran kontrollerin en arkasına gönderir. Hide(Sakla). Kontrolün gözükmesini engeller. Show(Göster). Kontrolün gözükmesini sağlar. 52

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Olaylar Olaylar kontrollerin başına gelen işlemlerdir. Olayların metotlardan farkı, bu işlemlerin kontrollerin elinde olmadan gerçekleşmesidir. Örneğin bir Button kontrolünün tıklanması, o kontrolün isteği dışında yapılmıştır. Bu olayın tetiklenmesinde kontrolün bir rolü yoktur. Bu olaylar gerçekleştiği zaman yapılması gereken işlemler, ilgili olayın yordamına yazılır. Button1 isimli kontrol tıklandığı zaman gerçekleştirmek istenen eylemler Button1_Click yordamına yazılır. Visual Studio ortamı, kontrollerin olaylarını kolay bir şekilde seçmeyi sağlar. Kod sayfalarında kontrollerin bulunduğu listeden, istenen kontrol seçilir. Kontrolün olaylarının listelendiği diğer listeden de istenen olay seçilir (Resim 4.4). Private Sub Form1_Click(ByVal sender As Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Click MsgBox("Form üzerine tıklandı") End Sub Visual Studio, olayların yordam isimlerini Kontrol İsmi_Olay İsmi biçiminde yazar.kontrollerle çalışırken benzer olaylar kullanılır. Click (Tıklandığında). Kontrol tıklandığı zaman tetiklenen olaydır. Windows tabanlı programlamada en sık kullanılan olaylardan biridir. MouseDown (Fare düğmesi basıldığında). Fare, kontrolün üzerindeyken herhangi bir düğmesine basıldığı zaman gerçekleşen olaydır. Bu olay, Click olayından önce çalışır. MouseUp (Fare düğmesi bırakıldığında). Fare, kontrolün üzerindeyken basılan düğme bırakıldığı zaman çalışır. Enter (Girildiğinde). Kontrol seçildiği veya üzerine odaklanıldığı zaman gerçekleşen olaydır. Leave (Çıkıldığında). Başka bir kontrol seçilmek üzere çıkıldığında, bu kontrolün Leave olayı tetiklenir. VisibleChanged(Görünürlüğü değiştiğinde). Kontrolün görünüp görünmediğini belirten Visibleözelliği değiştiği zaman tetiklenir. İPUCU Olayların çalışma sıralarını test etmek için tüm olay yordamlarına, mesaj kutusu çıkaran (MsgBox) kod yazın. Daha sonra projeyi çalıştırıp kontroller üzerinde yapılan değişikliklere göre olayların çalışma sıralarına bakın. 53

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Konu 3. Visual Basic.NET e Kontrollerin Eklenmesi Windows tabanlı uygulamalar geliştirirken sıkça kullanacağımız bir grup kontrol vardır. Form kontrolü hariç diğer bütün kontroller Toolbox panelinden seçilir. Bu kontroller sürüklenip form üzerinde istenen pozisyona bırakılır (Resim 4.5). Şekil 4.5 Kontroller, Toolbox panelinde çift tıklanarak da eklenebilir.kontrollerin tasarım anında büyüklükleri ve yerleri Size ve Location özellikleri ile değiştirilebileceği gibi, fare ile de istenen şekilde ayarlanabilir (Resim 4.6). Şekil 4.6 54

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 I. Form Windows uygulamaları, Windows kontrollerinin tutulduğu pencereler olan formlardan oluşur. Bir Windows projesi açıldığı zaman Form kontrolü otomatik olarak eklenir. İkinci bir form eklemek için Project menüsünden Add Windows Form komutunu seçilir. Proje çalıştığı zaman başlangıç formu görüntülenir. Başlangıç formu projenin özelliklerinden değiştirilir (Resim 4.7 ve Resim 4.8) Şekil 4.7 Şekil 4.8 Visual Studio ortamında formlar, tasarım sayfası ve kod sayfası olmak üzere iki farklı sayfada görüntülenir. Tasarım sayfası, formun ve üzerindeki kontrollerin görünümlerini 55

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 kolay bir şekilde değiştirmeyi sağlar. Visual Studio bu sayfada yapılan değişiklikleri kod sayfasında eşzamanlı olarak günceller. Örneğin, bir Button kontrolünün genişliğini fare ile değiştirdiğimiz zaman, kod sayfasında bu kontrolün Width özelliği yapılan değişikliğe göre güncellenir. Aynı değişiklikler Properties panelinde de görülebilir. Formların, diğer kontrollerin özelliklerinden farklı bazı özellikleri vardır. ControlBox (Denetim kutusu). Form üzerindeki simge durumuna küçültme, ekranı kaplama ve formu kapatma (Minimize / Maximize / Close) kutularının görünümünü ve erişilebilirliğini kontrol eder. NOT Formun ControlBox özelliği False iken uygulama, Debug menüsünden Stop Debugging komutu seçilerek kapatılabilir. StartPosition (Başlangıç pozisyonu). Form açıldığı zaman nerede gözükeceğini belirler. CenterScreen seçeneği formu ekranın ortasında gösterir. Private Sub Form1_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load Label1.Text = "Proje başlatıldı. Kayıt zamanı: " & Now End Sub Form Özellikleri Özellik AcceptButton Button AllowDrop AutoScroll AutoSize AutoValidate Değer Tipi Açıklama Form üzerinde Enter tuşuna basıldığı zaman tıklanacak Button kontrolü Bu özelliğin True olması ile resim dosyalarını formunuzun üstüne sürükleyip bıraktığınızda şekil formunuzun üstünde kalabilecektir. (Sadece True olması yeterli değildir. Formunuzun DragDrop olayı ile kod ekranında istediğiniz formatı vermeniz gerekmektedir.) Panel içinde kaydırma çubuklarının eklenmesini istiyorsanız bu özelliği True yapmalısınız. True ise nesnenin boyutlarını değiştiremeyebilirsiniz. Bu durumda nesnenin boyutlarını değiştirmek istiyorsanız False yapmalısınız. (i) Disable: Onaylama işlemleri bu özellik ile kapanır. (ii) EnableAllowFocusChange: Onaylama işlemleri ulaşılabilirdir. Fakat onaylama işlemi başarısız olursa işlem 56

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 yeni bir kontrole geçer. Validated olayı çalışmaz. (iii) EnablePreventFocusChange: Onaylama işlemi kontrol başarısız olsa bile gerçekleşir. (iv) Inherit: Otomatik kontrol davranışını içerdiği bir formdan veya başka bir kontrolden alır. Eğer içerdiği bir kontrol davranışı yok ise otomatik olarak EnablePreventFocusChange olarak atar. BackColour BackgroundImage BackgroundImageLayout CancelButton CauseValidation ContextMenuStrip ControlBox Cursor DoubleBuffered Enabled Font ForeColour FormBorderStyle Nesnenizin arka plan rengini değiştirir. Nesnenizin arka planına resim koymak istiyorsanız bu özellikten yararlanacaksınız. Resminizin ortalı, dayalı, vb. gibi olmasını istiyorsanız bu özelliği kullanacaksınız. AcceptButton un aksine formunuzda ESC düğmesini aktif hale getirme işlemini yapar. Validating veya validated olaylarının meydana gelmesi için bu özelliğin True olması gerekir. ContextMenu kontrolü sağ fare tuşu ile açılan menüler oluşturmak için kullanılır. Max. Min. Ve kapatma ile ilgili kontrolleri kullanmak istemiyorsanız bu özelliği False yapmalısınız. Fare kontrol üzerine geldiğinde fare göstergesinin alacağı şekil bu özellik ile belirlenir Kontrolünüzün yüzeyinin çizilebilir olmasını istiyorsanız True özelliğinde olmalı. Kontrolünüzü erişilebilir olması için True özelliğinde olmalıdır. Kontrolünüzdeki yazı tipini belirlemek istiyorsanız buradan değişiklik yapabilirsiniz. Kontrolünüzdeki yazı renklerini buradan değiştirebilirsiniz. Bu özellik ile formun çerçeve şeklini belirleyebilirsiniz. (i) Sizable: Otomatik olarak atana değerdir. Formun kapatılması, boyutlandırılması ve taşınması mümkündür. (ii) FixedSingle: Boyutları değiştirilemeyen ancak taşınabilir bir form oluşturur. Ekran boyutu yalnızca ekranı 57

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 kapla ve simge durumuna küçült seçenekleri ile değişir. (iii) Fixed3D: Aynı FixedSingle da olduğu gibi boyutları değiştirilemeyen bir form oluşturur. Tek farkı 3 boyutlu bir görünüme sahip olmasıdır. (iv) FixedDialog: Boyutları değiştirilemeyen ve sistem menüsü (ControlBox) olmayan bir form oluşturur. Genelde diyalog pencereleri oluşturmak için kullanılır. (v) FixedToolWindow: Normal forma göre başlığı daha küçük olan, kontrol menüsü olmayan ve boyutlandırmayan bir form oluşturur. Ekranı kapla ve simge durumuna küçült düğmeleri bulunmaz. (vi) SizableToolWindow: FixedToolWindow ile hemen hemen aynı olup tek farkı boyutlandırılabilir olmasıdır. (vii) None: Çerçevesi, başlığı, kontrol kutusu, ekranı kapla ve simge durumuna küçült düğmeleri olmayan bir form oluşturur. HeplButton Bu özelliği True yaparak formlarınıza düğmesini ekleyebilirsiniz. Formun üzerinde bu düğmenin bulunabilmesi için: (i) ControlBox özelliği True olmalıdır. (ii) FormBorderStyle özelliği, FixedSingle, Fixed3D, Sizable veya FixedDialog olmalıdır. (iii) (iv) (v) MaximizeBox ve MinimizeBox özellikleri False olmalı. Formunuzun üstüne bir TextBox yerleştirin. Textbox un HelpRequested olayına Help.ShowPopup(TextBox1, _ "Buraya ne görüntülenmesini istiyorsanız yazın...", _ hlpevent.mousepos) ifadesini yazın ve formunuzu çalıştırın. Icon ImeMode Formunuzun ikonunu değiştirmek için gerekli olan bir özelliktir. İkon dosyalarının uzantısı *.ico olduğu için buradaki dosyanızın *.ico uzantılı olması gerekmektedir. Nesneniz seçili olduğunda nesnenizin the Input Method 58

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Editor (IME) durumunu verir. IsMdiContainer KeyPreview Tek başına çalışan formlara SDI form denir. Normalde yeni bir projeye başlarken projede bulunan form ve daha sonra eklenen formlar SDI formlardır. Bir formun IsMdiContainer özelliğini true yaparsak o form MDI form haline dönüşecektir. MDI formlar içinde kendisine bağlı formlar bulundurur Bu formlar (Child form) MDI formuna bağlıdır. MDI forma bağlıdır. Formunuzu MDIChild yapma işlemini tasarım ile değil, kod ile yapabilirsiniz. Bu özelliği True yaparsanız herhangi bir tuşa basıldığında, o kontrolün Key olayları ile birlikte Formun da Key olayları meydana gelir. Örnek: F10 basıldığında programdan çıkmak istiyorsunuz. Bu durumda kodu hangi kontrolün Key olayına yazacaksınız? Programınızda bir sürü kontrol olabilir. Programınızdaki tüm kontrollerin KeyDown olayına F10 tuşunu algılayacak kodu yazmaktansa Formun KeyPreview özelliği True yapılır. Daha sonra formun kod kısmına Protected Overrides Sub OnKeyDown(ByVal e As System.Windows.Forms.KeyEventArgs) MyBase.OnKeyDown(e) If Keys.F10 Then end End Sub Konutlarını yazıp programınızı çalıştırdıktan sonra F10 tuşuna bastığında programınızın kısayol olarak sonlandığını göreceksiniz. Language Localizable Location Locke Dil özelliklerini belirler. Dil seçenlerinizin kullanılabilir olması için bu özelliğin True olması gerekmektedir. Kontrolünüzün x ve y koordinatlarını belirler. Fareyle de belirleyebileceğiniz gibi hassas ayarlar için elle giriş yapabilirsiniz. True olduğunda kontrolün kilitlenmesini sağlar. MainMenuStript Formunuza yerleştirdiğiniz MenuStript özelliği için geçerlidir. 59

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 MaximizeBox True olduğunda ekranı kapla düğmesi kullanılabilirdir. MinimizeBox True olduğunda simge durumuna küçült düğmesi kullanılabilirdir. Opacity: Padding RightToLeft ShowIcon Size SizeGripStyle StartPosition Bu özelliğin değeri normalde 100% dır. Bu değeri azalttıkça formunuzun saydamlaşmasını ve alttaki belgeyi göstermesini sağlarsınız. Kontrolün kenarlara olan uzaklığını verir. Kontrolün text yazısını sağdan sola doğru yazılması için Yes olarak seçilmelidir İkonun görünebilir olması için bu özelliğin True olması gerekir. Kontrolün boyutlarını belirlemek için kullanılır. Fare ile de belirleyebilirsiniz. Formunuzun sağ alt köşesinde sembolünü görmek istiyorsanız bu özelliği Show olarak ayarlayınız. Form açılırken ekrandaki koordinatların belirlenmesi için kullanılan özellikleri: (i) CenterScreen: Form ekranın ortasında açılır. (ii) CenterParent: Form içinde bulunduğu formun ortasında açılır. (MDI Child formlar gibi) (iii) açılır. Manual: Form tasarlanırken bulunduğu koordinatlarda (iv) WindowsDefaultBounds: Formun koordinatları ve boyutları Windows tarafından belirlenir. (v) WindowsDefaultLocation: Formun koordinatları Windows tarafından belirlenir Tag Text TopMost TransparencyKey Bu özelliğin Visual Basic için hiçbir anlamı yoktur. Kullanıcı bu özelliği bir değişken gibi kullanarak istediği bilgiyi saklayabilir. Kontrolün başlığıdır. Formun devamlı üstte durmasını istiyorsanız bu özelliğin True olması gerekir. Örneğin Word de kelime arama formunu düşünün. Formunuzu görüntü olarak özelleştirmek istiyorsanız bu 60

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 özelliği kullanın. Örnek: Şeklinde Paint de bir dosya oluşturun ve kaydedin. Formunuzun BackgroundImage ne bu resmi yerleştirin. TransparencyKey özelliğindeki arka plan rengini resminizin arka plan rengi olarak seçin. (Benim örneğimde mavi olacak) Formunuzu çalıştırdığınızda formunuzun saydam bir özellikte olduğunu göreceksiniz. UseWaitCursor Fare göstergesinin, formun üstüne geldiğinde program çalışıyormuş formatında görünmesini istiyorsanız bu özelliği True yapmalısınız. WindowsState Form açıldığında hangi formatta olduğunu buradan belirleyeceksiniz. (i) (ii) (iii) Normal: Normal olarak açılacaktır Minimized: Simge durumunda açılacaktır. Maximized: Tam ekran durumunda açılacaktır. Form Olayları Olay Click Closing Closed Load Açıklama Form üzerine tıklandığı zaman gerçekleşir Form kapanmadan hemen önce gerçekleşir Form kapandıktan sonra gerçekleşir Form yüklenirken gerçekleşir 61

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 KeyDown KeyUp Form üzerindeyken bir tuşun basılması ile gerçekleşir Basılan tuşun kaldırılması ile gerçekleşir Form Metotları Metot Hide Close Show ShowDialog Açıklama Visible özelliğini False yaparak formu gizler Formu kapatır. Eğer form başlangıç formuysa uygulama sonlanır Formu gösterir. Hide ile gizlenmişse, Visible özelliği True yapılır. Formu iletişim kutusu olarak gösterir. Button Bir Windows düğmesini temsil eder. Button kontrolü tıklandığında Click olayı tetiklenir. Bu olay gerçekleştiği zaman yapılacak işlemler, Button İsmi_Click yordamında yazılır. Private Sub btnrenkdegistir_click(byval sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles btnrenkdegistir.click btnrenkdegistir.forecolor = Color.Gray End Sub 62

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Button Özellikleri Özellik Anchor AutoEllipsis Dock ImageList Değer Tipi Açıklama Anchor kelime anlamı olarak demir atmak demektir. Bu özellik ile formunuzun boyutları değişse de kontrolünüz belirlediğiniz konumda sabit kalacaktır. Bu özelliği True yaparak okunmayan yazıları ipucu gibi görüntüleyebilirsiniz. Bunun için AutoSize seçeneğinin False olması gerekmektedir. Bu özellik ile herhangi bir kontrolün, formun belirlemiş olduğunuz bir kenarına alınmasını sağlarsınız. Butonun arka planında resmi kapsanmış bir şekilde değil de bir ikon gibi görünmesini istiyorsanız bu özelliği kullanacaksınız. Örnek: Toolbox penceresinde Components sekmesinden formunuza bir ImageList kontrolü yerleştirin. ImageList formda görünmeyen kontrollerdendir. ImageList in Properties penceresinde Images seçeneğinden resimler belirleyin. Seçmiş olduğunuz butonun ImageList özelliğinde formunuza koymuş olduğunuz ImageList inizi seçin. ImageIndex özelliğinden istediğiniz resmi seçip, ImageAlign özelliği ile resminizin butonun neresinde olmasını ayarlayın. TabIndex TabStop Klavyedeki Tab kontrolünü bu özellik ile belirleyebilirsiniz. Bu özellikte vermiş olduğunuz numaralandırma sizin tab kontrolünüzün sırasını belirler. True olduğunda nesneye Tab ile ulaşabilirsiniz. TextAlign Kontrolünüzün üstünde bulunan yazının hizalamasını buradan belirleyebilirsiniz. TextImageRelation UseCompatibleTextRendering UseMnemonic Visible Butonunuzda yazı ile birlikte şekilde varsa bunların ilişkisini bu özellik ile ayarlayabilirsiniz. Uyumlu olabilen yazıları bir araya toplar. Bu özelliği True yaparak yazı da (kısayol tuşu olarak kullanılabilen) & sembolünü kullanmanızı sağlayabilirsiniz. Kontrolünüzün görünmesini istiyorsanız True olarak seçin 63

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 aksi durumda False olarak seçin. TextBox TextBox Özellikleri Özellik MultiLine ScrollBars PasswordChar WordWrap MaxLength Açıklama Metin kutusuna birden fazla satırda değer girilebilmesini sağlar. False durumunda ise, metin kutusunun yüksekliği değiştirilemez Metin kutusunda kaydırma çubuklarının görünmesini kontrol eder. Varsayılan durumda kaydırma çubuğu görüntülenmez, ancak Horizontal, Vertical kaydırma çubukları ya da ikisi birden gösterilebilir. Metin kutusuna parola girilecekse, girilen karakterlerin hangi karakter olarak görüneceğini belirler. Metin kutusuna girilen değerlerin, satır sonlandığında bir alt satıra geçmesini belirtir. Eğer MultiLine özelliği False ise, alt satırlar tanımlı olmayacağı için bu özelliğin bir etkisi görülmez. Metin kutusunun alabileceği maksimum karakter sayısını belirtir. TextBox Olayları TextChanged Metin kutusundaki yazı değiştiği zaman gerçekleşir. 64

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 TextBox Metotları Metot Cut Copy Paste Clear SelectAll SelectedText Açıklama Seçilen karakterleri siler, ancak hafızada tutar. Seçilen karakterleri kopyalar. Hafızaya alınan karakterleri metin kutusuna yapıştırır. Metin kutundaki yazıları temizler. Metin kutusundaki tüm yazıyı seçer. Seçilmiş kısmı silmek veya değiştirmke için kullanılır. Select Select(Baslangic,Uzunluk), Text kutusu içindeki bölgeyi seçmek için kullanılır. Undo CanUndo Kullanıcı Ctrl+Z tuşlarına basarak en son yaptığı işlemi geri alabilir. Bu özelliği kullanarak geri alınacak bir işlemin olup olmadığını anlayabilirsiniz. Label Label kontrolü form üzerinde kullanıcıya bilgi vermek amacıyla kullanılan etikettir. Label Özellikleri Özellik TextAlign BorderStyle Açıklama Yazının etiket üzerindeki pozisyonu belirler. Kontrolün kenar stilidir. 65

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 FixedSingle değeri, kontrolün kenar çizgilerini gösterir. Fixed3Ddeğeri, kenarların üç boyutlu olmasını sağlar. ImageAlign RightToLeft Etiket üzerindeki resmin nerede duracağını belirler. Etiket üzerindeki yazının yönünü belirler. Eğer Yes değerini alırsa, yazılar sağdan sola gösterilir Label1.BorderStyle = BorderStyle.Fixed3D Visual Studio klasörü altındaki simgeler kullanılabilir Label1.Image = Image.FromFile("C:\Program Files\Microsoft Visual Studio.NET 2003\Common7\Graphics\icons\Flags\FLGTURK.ICO") Label1.ImageAlign = ContentAlignment.MiddleRight Label1.RightToLeft = RightToLeft.Yes Label1.Text = "Türkçe" NOT Resmin bulunduğu yer kontrolün sağ tarafında bulunacak şekilde ayarlanmasına rağmen, sol tarafta gözükür. Bu durum, RightToLeft özelliğinin Yes olarak atanmasından kaynaklanır. CheckBox CheckBox Özellikleri Özellik Appearence AutoCheck Açıklama Görüntüsünü bu özellik ile değiştirebilirsiniz. Normalde True değerindedir ve kullanıcı Check kutusunu tıklayarak işaretleyebilir. False yapılırsa bu özelliğini 66

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 kaldırmış olursunuz ve sadece kod ile erişebilirsiniz. CheckAlign Checked CheckState TextAlign Check kutusunun hangi tarafta olduğunu belirlemeniz için bu özelliği kullanacaksınız. Check kutusunun işaretli olmasını istiyorsanız True olarak belirlemelisiniz. Normalde False olarak atanır. Check kutusunun işraret durumunu belirler. Checke özelliğini True olarak belirlerseniz, CheckState özelliğiniz Checked olarak belirlenecektir. Kontrolünüzün üstünde olan yazının hizalamasını bu özellik ile verebilirsiniz. RadioButton RadioButton kontrolleri, kullanıcıya sunulan seçeneklerden sadece bir tanesinin seçilmesine izin verir. Form üzerinde birden fazla RadioButton konulduğunda, bu kontrollerin sadece bir tanesi seçili olabilir. Fakat bazı durumlarda, farklı seçenek grupları kullanılarak kullanıcının birden fazla seçim yapması istenebilir. Bu durumda, bazı seçenekler GroupBox kontrolü ile gruplanmalıdır. Bu kontrolün özellikleri ve olayları CheckBox kontrolü ile aynıdır. Sadece bir seçenek işaretlenebildiği için, kontrollerin yapılması CheckBox kontrolüne göre daha kolaydır. 67

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 ListBox Kullanıcıya sunulan seçeneklerin bir liste halinde görünmesini sağlar. Liste kutusundan istenen sayıda öğe seçilebilir. ListBox Özellikleri Özellik Items SelectedItem SelectedItems SelectedIndex Açıklama Liste kutusuna eklenen öğelerin tutulduğu koleksiyon nesnesidir. Liste kutusundan seçilen öğeyi alır. Liste kutusundan seçilen öğeleri alır. Seçilen öğeler dinamik bir dizide tutulur. Liste kutusundan seçilen öğenin indisini alır. SelectedIndices Liste kutusundan seçilen öğelerin indislerini bir koleksiyon nesnesinde tutar. DataSource DisplayMember ValueMember SelectedValue Listenin öğelerinin tutulduğu veri kaynağıdır. Veri kaynağı boş geçilirse Itemskoleksiyonuna eklenen öğeler görüntülenir. Veri kaynağından gelen öğelerin, kullanıcıya gösterilecek özelliğidir. Veri kaynağından gelen öğelerin, dönüş değerini belirleyen özelliğidir. Seçilen öğenin, liste kutusunun ValueMember ile belirtilen özelliğidir. 68

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 SelectionMode Liste kutusundan kaç tane öğe seçilebileceğini belirtir. Nonedeğeri 0, Onedeğeri 1, MultiSimple ve MultiExtended değerleri birden fazla öğenin seçilebileceğini belirtir. MultiColumn Liste kutusundaki öğelerin biden fazla kolonda görüntülenmesini belirler. ListBox Olayları Olay SelectedIndexChanged Açıklama Liste kutusunda bir öğe seçildiği zaman gerçekleşir. ListBox Metotları Metot Items.Add(ByVal Eleman As Object) Items.AddRange Items.Insert(No,Eleman) Items.RemoveAt(No) Items.Remove(Eleman) Items.Clear Items.Count Items(No) Items.IndexOf(Eleman) Items.Contains(Eleman) Items.CopyTo(Dizi,No) SelectedIndex Açıklama Listeye eleman eklemek için bu metot kullanılır.verilen elemanları listenin sonuna ekler. Bir grup elemanı tek seferde listeye eklemek için bu metot kullanılır. Elemanı verilen yere eklemek için kullanılır. Numarası verilen elemanı listeden siler. Verilen elemanı listeden siler. Listedeki bütün elemanları siler. Listedeki eleman sayısını verir. Listede numarası verilen elemanın içeriğini öğrenmek veya değiştirmek için bu metot kullanılır. Listede bir elemanı aramak için bu metot kullanılır. Bir elemanın listede olup olmadığını incelemek için bu metot kullanılır. Listedeki elemanları bir diziye aktarmak için bu metot kullanılır. Listedeki seçili elmanın sıra numarasını öğrenmek için bu 69

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 özellik kullanılır. ClearSelected FindStringExact(aranan) FindString GetItemText GetSelected FindString Listedeki seçili elemanı kaldırmak için bu metot kullanılır. Bu metot, verdiğiniz elemanı arar ve bulunduğu konumu verir. Parametredeki String ifadesini liste kutusunda arayarak, bulduğu ilk öğenin indisini döndürür. FindStringExact tan farkı elemanın tümünde değil bir bölümünde arama yapar. Örneğin Ali kelimesini aramak istiyorsanız Ali, Aliş, Alihan gibi elemanları da bulur. Parametre olarak verilen nesnenin liste kutusunda gösterilen yazısını döndürür. Parametre olarak verilen indisteki öğenin seçili olup olmadığını döndürür. Parametredeki String ifadesini liste kutusunda arayarak, bulduğu ilk öğenin indisini döndürür Çok Seçimli Listeler SelectedItems SelectedItems.Count SelectedItems.Item(No) Seçili elemanların sayısı, içeriği vb. gibi bilgileri verir. Seçili eleman sayısını verir. Seçili elemanın içeriğini verir. ComboBox Liste kutusu ile aynı özelliklere sahiptir, ancak listelenen öğeler açılan bir kutuda görüntülenir ve listeden en fazla bir tane öğe seçilebilir. Liste kutusuna göre bir başka 70

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 farklılığı ise, isteğe bağlı olarak, kullanıcının açılan kutu üzerinde değer girebilmesidir. Dolayısıyla bir TextBox kontrolü gibi de davranabilir. ComboBox Özellikleri Özellik AutoCompleteCustomSource Açıklama Otomatik tamamlama ilgili kaynak belirlemek istiyorsanız buradaki listeye elemanları giriniz. AutoCompleteMode Otomatik tamamlama şekillerini bu özellik ile belirleyebilirsiniz. AutoCompleteSource DropDownStyle Otomatik tamamlama ilgili var olan kaynakları seçebilirsiniz. AutoCompleteCustomSource ile farkı: AutoCompleteCustomSource da kendi listenizi oluşturma ayrıcalığı mevcuttur. ComboBox ın tipini belirler. i. DropDown: Aşağı doğru açılan v eiçeriği kullanıcı tarafından değiştirilebilen ComboBox dır. ii. DropDownList: Aşağı doğru açılabilen fakat kullanıcı tarafından değiştirilemeyen ComboBox lardır. iii. Simple: Aşağı doğru açılmayan fakat kullanıcı tarafından değiştirilebilen ComboBox dır. DropDownWith MaxDropDownItems SelectedIndex ComboBox ile açılan kısmın genişliğini ayarlayabilirsiniz. Listenizin maksimum uzunluğunu belirler. Listede seçili olan elemanların numarası bu özellik ile belirlenir. ComboBox Olayları Olay SelectedIndexChanged TextChanged Açıklama Liste kutusunda bir öğe seçildiği zaman gerçekleşir. DorpDownStyle özelliği DropDown olan listeler için kullanıcın listedeki yazıyı değiştirirken gerçekleşen bir olaydır. 71

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 MainMenu Type Here yazılan yere menu eklemek için kullanırız. Bunun yerine DropDownItems yerine menuleri ekleyebilirisiniz. MainMenu Özellikleri Olay DropDownItems ShortCut ShowShortCut Checked Açıklama Menu eklenir Kısayol eklemek için kullanılır. ShortCut özelliğinin gösterilip gösterilemeyeceğini belirler. True özelliği ile CheckBox özelliği kazanılır. OpenFileDialog OpenFileDialog Özellikleri Özellik Açıklama FileName Kullanıcının seçtiği dosyanın adını bu özellikle öğrenebilirsiniz. Filter MultiSelect Dosya türünü belirlemek için kullanılır. Resimler *.gif Birden fazla dosyayı seçmek için kullanılır. 72

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 ReadOnlyCheck Title InitialDirectory DefaultExt CehckFileExists Salt okunur aç seçeneğinin işaretli olup olmadığını öğrenebilirsiniz. Diyalog penceresi açılırken Diyalog penceresi açıldığında hangi klasörü göstereceğini belirler. Kullanıcı dosya isminde dosya uzantısını yazmaz ise bu özellik ile belirtilen dosya uzantısı dosya adına eklenir. True değeri atanırsa, dosya aç penceresinde yazılan dosyanın kayıtlı olup olmadığını kontrol eder. CheckPathExists True değeri ile, kullanıcının yazdığı dosya yolunun doğruluğunu kontrol edersiniz. OpenFileDialog Metotları Olay ShowDialog Açıklama Dialog penceresini açmak için kullanılır. SaceFileDialog OpenFileDialog ile aynı özelliklere sahip olup, dosyaları kaydetmek için kullanılır. RichTextBox Standart TextBox kutusunda formatlı bir giriş için uygun olmadığından bu nesne kullanılır. RichTextBox Metotları Özellik SelectionFont SelectionColor SelectionAlignment Cut, Copy, Paste CanPaste Undo Redo Açıklama Seçili bölgenin fontunu ayarlamak için kullanılır. Seçili bölgenin yazı rengini ayarlamak için kullanılır. Seçili paragrafın hizalamak için kullanılır. Kesme, kopyalama ve yapıştırma işlemleri için kullanılır. Pano içine yapıştırılabilir bir bilgi olup olmadığını öğrenmek için kullanılır. Son yapılan işlemi geri almak için kullanılır. Son geri alınan işlemi tekrar yapmak için kullanılır. 73

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 CanUndo, CanRedo SaveFile(Dosya_Adı) LoadFile(Dosya_Adı) Geri alınacak veya yinelecek bir işlem olup olmadığını öğrenmek için kullanılır. Dosya adı verilerek RTF formatında kayıt yapar. RTF formatında dosyayı açmak için kullanılır. NumericUpDown NumericUpDown Özellikleri Özellik Açıklama DecimalPlaces Sayının ondalık kısmını belirlemek istediğimizde bu özelliği kullanacaksınız. Hexadecimal Bu özelliğin True olması durumunda sayı Hexadecimal (16 tabanında) gösterilir. Increment InterceptArrowKeys Maximum: Minimum ReadOnly ThousandsSeparator Sayıların artış miktarı için kullanılacak olan bir özelliktir. Klavyedeki üst ve alt tuşların kullanılabilir olması için bu özelliği True olarak belirlemelisiniz. Sayıların üst sınırıdır. Sayının alabileceği en küçük değerdir. Kontrolün içine sayı girişi yapılmamasını istiyorsanız bu özelliği True olarak değiştirmelisiniz. Binlik hanelerde. Ayıracını koymak istiyorsanız bu özelliği True olarak belirlemelisiniz. 74

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 UpDownAlign Value Yukarı ve aşağı azaltma düğmelerini bu özelliği kullanarak sağda veya solda görünmesini sağlayabilirsiniz. NumericUpDown kontrolünün içindeki değerini bu özellik ile öğrenebiliriz. NumericUpDown Olayları Olay ValueChanged Açıklama NumericUpDown kontrolünün içinde değer yukarı aşağı seçildiğinde bu olay gerçekleşir. NumericUpDown Metodları Olay UpButton(),DownButton() Açıklama Kontrolün içindeki sayıyı kontrol ile azaltmak isterseniz bu metodu kullanabilirsiniz. ProgressBar ProgressBar Özellikleri Özellik Mininmum Maximum Value Step Açıklama ProgressBarın alacağı minimum değerdir. ProgressBar ın alacağı maksimum değerdir. ProgressBar ın alacağı değerdir. Değerin hangi adımlarla artacağını belirler. 75

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 NumericUpDown Metotları Özellik PerformStep Açıklama Step belirttikten sonra bu metot ile değeri belirtilen aralık kadar değiştirebilirsinz. TabControl TabControl Özellikleri Özellik Değer Tipi Açıklama HotTrack Boolean Fare ile sekme sayfalarının üzerine gelindiğinde, isimlerinin görsel olarak değişmesini belirler. ItemSize Size Sekme sayfalarının büyüklüğünü belirler. Multiline True Eklenen sekmelerin birden fazla satırda üst üste gözükmesini belirler. ShowToolTips Boolean Fare sekme sayfalarının üzerindeyken bilgi mesajının gösterilmesini belirler. SelectedTab TabPage Seçilen sekme sayfasını belirler. SelectedIndex Integer Seçilen sekme sayfasının indisini belirler. TabCount Integer Sekme sayısını belirler. TabPages TabPageCollection Kontrolün içinde bulunduğu sekme sayfalarının koleksiyonudur. 76

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Timer Timer Özellikleri Özellik Interval Enabled Açıklama Bu nesnenin çalışacağı zaman periyodudur. Normalde program çalıştığında False değerindedir. Timer ın çalışması için True yapılmalıdır. Timer Olayları Özellik Tick Açıklama Timer kontrolünün Interval özelliği ile belirtilen süre içerisinde periyodik olarak bu olay meydana gelir. Interval 77

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 özelliği düşük olan Timer lar için bu olay içerisinde yazılacak kodun hızlı olması gerekir. ErrorProvider ErrorProvider Özellikleri Özellik Değer Tipi Açıklama BlinkRate Integer Hata simgesinin kaç milisaniyede bir yanıp söneceğini belirler. BlinkStyle ErrorBlinkSytle Hata simgesinin yanıp sönme stilini belirler. i. AlwaysBlink, her zaman, ii. BlinkIfDifferentError farklı bir hata meydana geldiğinde yanıp söneceğini belirler. iii. NeverBlinkise simgenin yanıp sönmeden görüntüleneceğini belirler. Icon Icon Hata mesajlarının gösterilmesi sırasında çıkan simgeyi belirler. ErrorProvider Metotları SetError Kontrollerin hata mesajlarının belirlenmesi için kullanılır. ErrorProvider kontrolü forma eklendiği zaman, Properties panelinde, kontrollerin ekstra özellikleri görünür. Bu özellikler, forma eklenen her ErrorProvider için oluşturulur. 78

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Özellik IconAlignment On IconPadding On Error On Açıklama Hata simgesinin, kontrolün üzerinde nerde bu lunacağını belirler. Hata simgesinin, kontrolden kaç piksel uzakta duracağını belirler. Varsayılan hata mesajını belirler ImageList Birden fazla resmi bir arada tutmak için kullanılır. ImageList Özellikleri Özellik Değer Tipi Açıklama ImageSize Images(No) Resmin boyutunu ayarlarsınız. Listenin içindeki resmileri almak için kullanılır. PictureBox Form üzerinde bir resim görüntülemek için kullanılır. PictureBox Özellikleri Özellik Değer Tipi Açıklama Image Image Kontrolün resim kaynağını belirler. 79

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 SizeMode PictureBoxSizeMode Kontrolün, resmi nasıl görüntüleyeceğini belirler. i. AutoSizedeğeri, kontrolün büyüklüğünü resmin büyüklüğüne göre ayarlar. ii. CenterImagedeğeri, resmi kontrolün ortasına gelecek şekilde ayarlar. iii. Normaldeğeri, kontrolün sol üst köşesine göre konumlandırır. iv. StretchImagedeğeri, resmi kontrolün büyüklüğüne göre boyutlandırır ve resmin tam görünmesini sağlar. DateTimePicker Bir açılan kutudan zaman değeri seçmeyi sağlar. Seçilen değer Date tipinde olur. DateTimePicker Özellikleri Özellik Değer Tipi Açıklama CalendarTrailing ForeColor CalendarTitle ForeColor CalendarTitle BackColor CalendarMonth Background Color Color Color Color Bir önceki ve bir sonraki ayın günlerinin görüntülenme rengidir. Takvim başlığının ön plan rengidir. Takvim başlığının arka plan rengidir. Takvim arka plan rengidir. 80

Microsoft Visual Studio Ara yüzü CalendarForeColor Color Takvimdeki yazıların ön plan rengidir. 2009 2010 CalendarFont Font Takvimin gösterileceği yazı tipi ayarlarıdır. ShowCheckBox Boolean Tarih değerinin yanında seçme kutusunun gösterilmesi. Checked Boolean Seçme kutusu görüntülendiği zaman, tarihin seçili olup olmadığını gösterir Format DateTime PickerFormat Kontrolün görüntüleneceği formatı belirler. Long, Shortdeğerleri uzun ve kısa tarih formatını, Time sadece zamanı gösterir. Custom değeri, CustomFormat özelliğine girilen formatta gösterileceğini belirler. CustomFormat String Tarihin hangi formatta gösterileceğini belirler. Value Date Seçilen tarih değerini belirler. MaxDate Date Kontrolün alabileceği maksimum tarih değeridir. MinDate Date Kontrolün alabileceği minimum tarih değeridir. ShowUpDown Boolean Kontrolün formunu açılan kutu ya da yukarı aşağı okları formatında gösterir. Bu özellik True olduğunda, kontrolün formatı, NumericUpDown kontrolünün formatında olur. DateTimePicker Metotları ToOADate:Tarih bilgisini Double türünden bir sayıya çevirir. ToShortDateString: Tarihi kısa formatta stringe dönüştürür. ToLongTimeString: Zamanı uzun formda stringe dönüştürür. 81

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Konu 4. Hazır Fonksiyonlar I. Yazı işlemleri Trim Yazının başındaki ve sonundaki boşlukları atmak: Label1.Text = Trim(" BilgeAdam ") ' Sonuç: BilgeAdam LCase Tüm yazıyı küçük harfe çevirmek: Label1.Text = LCase("BILGEAdam") ' Sonuç: bilgeadam UCase Tüm yazıyı büyük harfe çevirmek: Label1.Text = UCase("bilgeADAM") ' Sonuç: BİLGEADAM Mid Yazının belirli bir bölümünü almak. İkinci parametrede verilen pozisyondan başlayarak, üçüncü parametredeki değer kadar karakter alınır: Label1.Text = Mid("BilgeAdam", 6, 4) ' Sonuç: Adam Replace Replace(Neyin_İçinde,Neyi,Ne_İle, [Kaçıncı_Harften],[Kaç_Tane],[Nasıl]) Stringin içindeki bir ifadeyi değiştirmek istediğimizde kullanırız. Replace( Arzu Erdem, Arzu, Melike ) Sonuç: Melike Erdem Space Space(Sayı) Verilen sayıda boşluk oluşturur. Msgbox( Hoşçakal & Space(25) & & Bye & Space(25) & Tschüs ) 82

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 II. Karakter işlemleri Char.IsLetter Karakterin alfabetik olup olmadığını öğrenmek için kullanılır. CharIsDigit Karakterin 09 arasında bir rakam olup olmadığını öğrenmek için kullanılır. CharIsNumber Karakterin sadece bir rakam değil ½, 1/5 gibi bir sayı olup olmadığını öğrenmek için kullanılır. CharIsLower Karakterin küçük harf olup olmadığını kontrol eder. CharIsUpper Karakterin büyük harf olup olmadığını kontrol eder. CharIsSymbol Karakterin bir sembol olup olmadığını kontrol eder. Aşağıdaki program ad girişinde harf kontrolü yapmaktadır. Eğer harf girişi yok ise program uyarı vericek Dim adim As String, i As Byte, c As Char adim = InputBox("Adınızı giriniz", "Ad girişi") For i = 0 To adim.length 1 c = adim.chars(i) If Not Char.IsLetter(c) Then Else MsgBox("Lütfen harf giriniz", MsgBoxStyle.Critical) Exit For If i = adim.length 1 Then MsgBox("Adınız..." & adim) End If Next End If GetChar Yazının parametrede belirtilen sıradaki karakteri almak: 83

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Label1.Text = GetChar("BilgeAdam",9) ' Sonuç: m III. Sayı işlemleri Rnd Rasgele sayı üretmek ' Maximimum 400 değerini alan bir sayı üretir Rnd() * 400 değer üretmek için, Rnd fonksiyonundan önce Randomize fonksiyonunun gerekir: çağırılması Randomize() Rnd() * 400 0 ile 1 arasında rasgele sayı üretir. Rnd 20 ile 50 arasında sayı üretir. Rnd*30+20 IsNumeric Parametrede verilen bir değerin sayı olup olmadığını kontrol etmek. Geriye dönen değer True ya da False mantıksal değeridir: IsNumeric(TextBox1.Text) IV. Sayı işlemleri Rnd Rasgele sayı üretmek ' Maximimum 400 değerini alan bir sayı üretir Rnd() * 400 değer üretmek için, Rnd fonksiyonundan önce Randomize fonksiyonunun gerekir: çağırılması Randomize() Rnd() * 400 0 ile 1 arasında rasgele sayı üretir. Rnd 84

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 20 ile 50 arasında sayı üretir. Rnd*30+20 IsNumeric Parametrede verilen bir değerin sayı olup olmadığını kontrol etmek. Geriye dönen değer True ya da False mantıksal değeridir: IsNumeric(TextBox1.Text) Konu 5. InputBox InputBox, kullanıcının veri girmesi için açılan bir mesaj kutusudur. Formlarda TextBox kontrolüne ihtiyaç duymadan veri almayı sağlar (Resim 4.15). InputBox("Bir sayı giriniz: ", "Sayı Girişi", 1, 350, 350) Prompt InputBox metodunun ilk parametresi, mesaj kutusunun gövdesinde gözükecek yazıdır. Diğer tüm parametreler isteğe bağlıdır. Title(Başlık). Mesaj kutusunun başlığıdır DefaultResponse (Varsayılan cevap). Kullanıcı veri girmediğinde varsayılan değerdir. XPos(X pozisyonu). Mesaj kutusunun sol kenarının, ekranın sol kenarına olan uzaklığıdır. YPos(Y pozisyonu). Mesaj kutusunun üst kenarının, ekranın üst kenarına olan uzaklığıdır. Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click ListBox1.Items.Add(InputBox("İsim soyad giriniz:", "Bilgi Girişi", "Bilinmiyor")) End Sub 85

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Konu 6. MessageBox MessageBox, kullanıcıya bilgi göstermek için açılan mesaj kutusudur. Bu mesaj kutusu dört öğeden oluşur (Resim 4.16). Text(Yazı). Mesaj kutusunda verilmek istenen bilgiyi tutan yazıdır. Caption(Başlık). Mesaj kutusunun başlığıdır. Buttons (Düğmeler). Mesaj kutusunda hangi düğmelerin gösterileceğini belirler. Icon (Simge). Mesaj kutusunda gösterilecek olan simgeyi ve açıldığı zaman çıkartılacak sesi belirler. MessageBox.Show("Devam etmek istiyor musunuz?", "Uyarı", MessageBoxButtons.YesNo, MessageBoxIcon.Warning) Mesaj kutusu, kapanırken hangi düğmenin tıklandığını DialogResult nesnesi ile programcıya bildirir. NOT MsgBoxhazır fonksiyonu MessageBox.Show metodu ile aynı işleve sahiptir. 86

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Konu 7. Değişken Sabit Nedir? Değişkenlerin ve Sabitlerin Tanımlanması I. Değişken Nedir, Nasıl Tanımlanır? Program yazarken, bazı verilerin daha sonra kullanılmak üzere bir yerde tutulması gerekebilir. Örneğin, bir hesaplama yapılırken, önceden hesaplanmış verilerin kullanılması istenirse, bu verileri tekrar hesaplamak yerine hafızada tutmak performansı artırır. Veya veritabanından alınan bir kullanıcı isminin hafızada tutulması, bu değer her istendiğinde veritabanına bağlanıp alınmasına tercih edilmelidir. Verilerin bu şekilde hafızada tutulması değişkenlerle sağlanır. Değişkenler farklı türlerde verileri tuttukları için, farklı tiplere sahip olabilir. Bir negatif veya pozitif sayıyı tutan değişken ile yazı tutan bir değişken farklı tiplere sahiptir. Değişkenler Dim anahtar kelimesi ile tanımlanır. Dim sayi NOT Dim sözcüğü, boyut anlamına gelen Dimension kelimesinin kısaltmasıdır. Bu şekilde tanımlanan değişkenler Object (nesne) tipindedir, yani her türden veriyi tutabilirler. Nesne tipindeki değişkenler, tanımlanmalarının kolay olması ve istenen tipte değer tutabilmeleri açısından avantajlı olsa da, performansı önemli ölçüde düşürürler. Tuttukları değerlerin tipleri biliniyorsa, değişkenleri tanımlarken tiplerini belirlemek gerekir. 87

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Sayısal Tipler: Byte, Short, Integer, Long, Single, Double, Decimal String Tipler: String, Char Mantısal Tipler: Boolen Tarih Tipi: Date Tanımlama Kuralları Boşluk, nokta, soru işareti, noktalı virgül, çift tırnak, tek tırnak, aritmetik operatörler, karşılaştırma operatörleri ve atama operatörleri ile parantezler kullanılamaz. Dim Ad1 Doğru Dim 1Ad Yanlış Dim Ad_Soyad Doğru Dim Ad ve Soyad Yanlış Dim AdSoyad Yanlış Dim Ad_Soyad Doğru Değişken ismi 255 karakterden fazla olmamalıdır. Dim x,y,z as Integer, t,k as String Değişkenlerin tanımlanmadan kullanılması için Option Explicit seçeneğinin kapalı olması gerekir. Option Explicit seçeneğini projenin özelliklerindeki Build sekmesinden değiştirilebileceği gibi, kod sayfalarının en üstünde de değiştirilebilir. 88

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Option Explicit seçeneğinin On olması, tanımlanmamış değişkenlerin kullanılmasına izin vermez, tasarım anında hata üreterek programcıya bildirir. Varsayılan durumda Ondeğeri seçilidir. II. Sayısal Tipler Byte: 1 Baytlık 0 ile 255 arasında değer alır. Short: 2 Baytlık 32.768 ile 32.767 arasında değer alır. Integer: 4 Baytlık 2.147.483.648 ile 2.147.483.647 arasında değer alır. Long: 4 Baytlık 9.223.372.036.854.775.808 ile 9.223.372.036.854.775.807 arasında değer alır. 38 Single: 4 Baytlık 3.402823 10 ile 1.401298 10 45 arasında değer alır. 308 Double: 8 Baytlık 1.79769313486232 10 ile 4.94065645841247 10 324 arasında değer alır. Decimal: 14 Baytlıktır ve 29 basamağı tüm dijitleri koruyarak tutabilir. Sayısal hesaplamalarda hassasiyet için Decimal kullanmanızı öneririz. Sınır aşımlarına dikkat Val(String): Text kutularında sayı olup olmadığını anlamak için IsNumeric komutunu kullanmak kodunuzu uzatabilir. Böyle bir durumda hatalı veri girişini engellemek için bu komutu kullanırız. Val fonksiyonu ondalık ayıracı olarak nokta işaretini kabul eder. Eğer ondalık ayıracı kullanmak istiyorsanız Val yerine Cdec fonksiyonunu tercih etmelisiniz. Sayıların Yuvarlanması \ Operatörü Sonucu tamsayı gösterir. Virgülden sonrasını yuvarlama yapmaksızın atar. Int(sayı) Kendinden düşük olan sayıya tam sayı olarak yuvarlar. Tam değer gibi düşünebilirsiniz. 89

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Fix(sayı) Int(sayı) dan farkı sadece virgülü atar. Math.Round Diğerlerinden farkı istediğiniz ondalığa kadar gösterme ve yuvarlama işlemini yapar. Sayıları Biçimlendirme Format: Format(sayı, ##,## TL ) III. Char ve String Tipi Char: Sadece 1 karakter barındırır. String: Karakter sınırı verilmezse 2 milyar karaktere kadar atama yapılabilir. Length: String in uzunluğunu verir. Dim str As String = "Ali Gel" MsgBox(str.Length) Chars: Chars(k) Stringin k. Harfini verir. BüyükKüçük Harfe Çevirme ToLower: Küçük harfe çevirir. Label1.Text.ToLower ToUpper: Büyük harfe çeirir. Label1.Text.ToUpper String Karşılaştırma String.Compare(String1,String2) karşılaştırma harfin öncelik sırasına göre yapılır. Eşitse 0 değerini alır, string in baş harfi diğerinden önce geliyorsa büyüktür ve pozitif bir sayı alır aksi durumda negatif değer alır. String.Compare(TextBox1.Text, TextBox2.Text) String.Compare(String1,String2,Ayırım yapılmasın mı?) İki String arasında karşılaştırma yaparken harfin büyük ve küçük ayrımı yapılmasını istemiyorsanız Ayırım yapılmasın mı?yerine True yazınız String.Compare(TextBox1.Text, TextBox2.Text, True) BoşlukKarakter Atma TrimStart: Stringin başındaki boşlukları atar. TextBox2.Text = TextBox1.Text.TrimStart 90

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 TrimEnd: Stringin sonundan boşlukları atar. TextBox2.Text = TextBox1.Text. TrimEnd Trim: Stringin her iki tarafından boşlukları atar. TextBox2.Text = TextBox1.Text.Trim String Parçalama SubString(Başlangıç, Uzunluk) MsgBox( Erzurum.SubString(2,4)) zuru Split Dim S() As String S= Arzu Erdem.Split( ) S(0)=Arzu, S(1)=Erdem UBound Stringin kaç parçaya ayrıldığını öğrenebilirsiniz. UBound(S) 1 (Yukarıdaki örnek için) String Arama IndexOf, LastIndexOf IndexOf(Aranan_String, Kaçıncı_Harften(, Kaç_Harf)) Aramayı baştan yapar Dim str As String str = "Arzu Erdem" MsgBox(str.IndexOf("r", 2)) MsgBox(str.IndexOf("r", 0)) MsgBox(str.IndexOf("r", 2, 4)). LastIndexOf(Aranan_String, Kaçıncı_Harften, Kaç_Harf) Aramayı sondan yapar String Birleştirme Concat Concat(String1, String2,, StringN) Concat(String1, String2,, StringN) = String1 & String2 & & StringN = String1 + String2 + + StringN String.Concat(TextBox1.Text, TextBox2.Text) TextBox1.Text&TextBox2.Text TextBox1.Text+TextBox2.Text 91

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Join Join(Birleştirici_String,String Dizisi) Bir grub stringin arasına bir karakter koyarak birleştirmek için kullanılır. Dim str() As String = {"A", "B", "C", "D", "E", "F", "G", "H", "I"} MsgBox(String.Join(", ", str)) Insert Insert (Kacinci_Harften, String) Bir stringin içine başka bir stringi eklemek için kullanılır. Dim str As String = "Ali Gel" MsgBox(str.Insert(4, "Okula ")) String Değitirme ve Silme Replace Replace(Aranan_Metin, Yerine_Yazilacak_Metin) Bir stringin içinde geçen metni başka bir metin ile değiştirmek için bu metod kullanılır. Dim str As String = "Ali Gel" MsgBox(str.Replace("Gel", "Gelme")) Remove Remove(Kacinic_Harften, Kac_tane) Bir stringin içinde geçen metni silmek için bu metod kullanılır. Dim str As String = "Ali Okula Gel" MsgBox(str.Remove(4, 6)) String Formatlama PadLeft, PadRight PadRight(adet,karakter) Sağa karakter ekleme, PadLeft(adet,karakter) Sola karakter ekleme Dim str As String = "Ali Okula Gel" MsgBox(str.PadRight(20, ".")) Format String.Format( Formatlanicak_bicim ) Dim ad, yer As String, tarih As Date ad = "Arzu" yer = "İzmit" 92

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 tarih = Today MsgBox(String.Format("{0}, {1} tarihinde, {2}'te Vbasic dersi veriyor... ", ad, tarih, yer)) RSet, LSet RSet(String, Uzunluk) Sağa hizalama, LSet(String, Uzunluk) Sola hizalama Dim str As String = "Ali Okula Gel" TextBox1.Text = LSet(str, 20) IV. Global ve Local Değişkenler Dim ile tanımlanan değişken bir prosedür veya bir fonksiyonun içinde tanımlanmış ise Local, dışında tanımlanmış ise Global olarak adlandırılır. Bir değişken Public Shared ile tanımlanıyorsa tüm formlarda ve tüm modüllerde kullanılabilir. Bir değişkeni programın her tarafında kullanacak şekilde tanımlamak için bir Modülün içinde Public deyimi ile kullanmak gerekir. Değişkenlere değer atamayı aşağıdaki şekillerde yapabilirsiniz: Dim a=1, b=2 Dim a,b a=1 b=2 Dim a as integer=1, b as integer=2 V. Static Değişken Tanımı Local olarak tanımlanan bir değişkenin, tanımladığı altprogram veya fonksiyonun çalışması bittikten sonra değerinin korunması isteniyorsa Dim yerine Static deyimi kullanılır. Static değişkenlere değer atama aşağıdaki şekilde yapılır. Static a=1 Static a Yanlis kullanim 93

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 a=1 VI. Sabit Tanımlama Const Sabit_Ismi=Degeri (Const pi=3.1415) Konu 8. Operatörler I. Aritmetiksel Mantıksal Operatörler Bu operatörler aritmetik işlemlerinde, sayılarla veya sayı tutan ifadelerle kullanılır. Özellik Değer Tipi Açıklama = Eşittir * Çarpma / Bölme \ Tam Bölme + Toplama Çıkarma ^ Mod Not And Or XOr Üs Alma Bölmede kalan Değil Ve Veya Verilen koşulların farklarını kıyaslar 94

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 TABLO: And Operatörü Koşul 1 Koşul 2 Koşul 1 AndKoşul 2 True True True True False False False True False False False False TABLO : Or Operatörü Koşul 1 Koşul 2 Koşul 1 Or Koşul 2 True True True True False True False True True False False False TABLO: XOr Operatörü Koşul 1 Koşul 2 Koşul 1 XOrKoşul 2 True True False True False True False True True False False False II. Karşılaştırma Operatörleri Bu operatörler veri tiplerini birbirleriyle karşılaştırmak için kullanılır. Bu operatörler ile yapılan işlemlerin sonucunda True ya da False değeri döner. Karşılaştırma operatörleri yalnızca sayı tipleri üzerinde yapılmaz. String tipleri birbirleriyle alfabetik sıraya göre karşılaştırılabilir. Özellik Değer Tipi Açıklama <> Eşit Değil 95

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 > Büyük < Küçük >= Büyük eşit <= Küçük Eşit III. Özellik Matematiksel İşlemler Değer Tipi Açıklama Math.Max(Sayı1,Sayı2) Math.Min(Sayı1,Sayı2) Math.Abs(Sayı) Math.Sign(Sayı) Math.Floor(Sayı) Math.Ceiling(Sayı) Math.Round(Sayı) Math.Round(Sayı,Basamak) Math.Log10(Sayı) Math.Log(Sayı) Math.Log(Sayı,Taban) Math.Pow(sayı,üs) Math.Exp(sayı) Math.Sqrt(Sayı) Math.Sin(sayi) Math.Cos(Sayı) Math.Tan(Sayı) Math.Acos(Sayı) Math.Asin(Sayı) Math.Atan(Sayı) Maksimum Minimum Mutlak değer Signum fonksiyonu Yukarıya yuvarlama Aşağı yuvarlama En yakın tamsayıya çevirir. Virgülden sonra kaç basamağa kadar yuvarlatılacağını verir. 10 tabanında logaritma e tabanında logaritma Belirtilen tabanda logaritma Sayının üssünü alır Exponansiyel kuvvetini alır Sayının karekökünü alır Sayının sinüsünü alır Sayının Cosünüsünü alır Sayının Tanjantını alır Sayının arccos unu hesaplar. Sayının arcsin unu hesaplar Sayının arctan ını hesaplar 96

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 IV. Kısaltılmış Atama Operatörleri x=x+y ifadesi yerine x+=y kullanabiliriz. Buna göre kısaltabileceğimiz diğer operatörler şöyledir: ^= *= \= += = &= Konu 9. Dizilerle Çalışmak I. Dizi Tanımlama Dim isimler(3) As String Diziler tanımlanırken, ismi verildikten sonra parantez içinde kaç eleman içereceğini belirtmek gerekir. Dizilerin indisleri sıfırdan başlar. Örnekteki isimler dizisinin String tipinde 4 tane elemanı vardır. Dizilerin elemanlarına ulaşmak için, istenen elemanın indisinin verilmesi gerekir. isimler(0) = "Ali" isimler(1) = "Ahmet" isimler(2) = "Mehmet" isimler(3) = "Ayşe" MsgBox(isimler(3)) Dizilere tek tek değer atanabildiği gibi, tanımlarken de başlangıç değerleri atanabilir. 97

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 Dim isimler() As String = {"Ali","Ahmet","Mehmet","Ayşe"} Diziler tek boyutlu olduğu gibi, birkaç boyutlu diziler de tanımlanabilir. Dim x(10,25) II. Dinamik Dizi Tanımlama Programda tanımlanacak dizinin boyutu her zaman belli olmayabilir. Örneğin bir üye takip programı yapacaksınız. Üyeler ile ilgili bilgilerin hafızada tutulması gerekebilir. Bu program örneğin Türkiye genelinde kullanılacaksa yüz binlerle ifade edilir ama küçük bir sitede uygulayacaksanız yüzlerle ifade edebilirsiniz. Boyutu 500 gibi bir değerde tutarsak, program 500 den fazla üyenin bulunduğu bir sitede çalışmayacaktır. 500000 gibi bir rakam yazarsak sorun çözülecektir. Ancak bu kadar boyut ayırdığımızda bu kadar boyutun tamamını kullanamayabiliriz. Bu durumda hem programa yer kaplatmış oluruz hem de programı yavaşlatmış oluruz. İşte böyle durumlarda diziyi static deyimi yerine ReDim deyimi ile tanımlayabiliriz. ReDim [Preserve] degisken_ismi (dizi_boyutu) Burada Preserve kullanılmazsa dizi içindeki elemanlar kaybolur. Dim degisken_ismi () As tipi Parantez içerisinde dizi boyutları verilmemiştir. Daha sonra dizinin boyutu ReDim ile yeniden tanımlanır. (3,0) boyutlu olan bir dizi, ' değerlerini koruyarak (3,1) boyutlu yapılır Dim dizi(,) As Double = {{1.0},{2.0},{3.0},{4.0}} ReDim Preserve dizi(3, 1) III. Diziler Üzerinde Yapılan İşlemler Array.Sort(Dizi) Diziyi sıralar Array.BinarySearch (Dizi, Aranan) Sıralı dizide arama yapar Array.IndexOf (Dizi, Aranan) Sıralı olmayan dizide de arama yapar Array.Reverse(Dizi) Diziyi ters çevirir 98

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 Bölüm 7. Karar Yapıları ve Döngüler Karar yapıları ve döngüler, algoritmaların akışını yönlendirir. If ve Select Case karar yapıları ile gerekli kontroller yapılarak, uygulama istenen şekilde yönlendirilir. Döngüler ile, belli bir yol izelenerek birçok kez tekrarlanacak işlemler bir defa yazılır. Bu işlem, döngü sonlanana kadar gerçekleştirilir. Bu modül tamamlandıktan sonra: yapısının ve döngünün nerede kullanılacağını öğreneceksiniz. Konu 1. Karar Yapıları 99

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 I. If If karar yapısı, bir koşul sağlandığı zaman yapılacak işlemleri kapsar. Kontrol edilecek koşul ifadesinin sonucu True değerini alırsa, If EndIf bloğu arasındaki kodlar çalıştırılır. If Şart Then Komutlar ElseIf Şart Komutlar ElseIf Şart Komutlar Else Komutlar End If If Şart then End If Komutlar Tek şartımız varsa End If kullanmayabiliriz If Şart Then Komutlar Else Komutlar 100

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 If Şart Then Komutlar II. Select Case Bir değişkenin aldığı bir çok değere göre farklı komutların çalıştırılması gereken durumlar için If yapısını kullanmak yerine Select Case yapısını kullanmak daha avantajlıdır. Select Case Değişken Case Durum 1: Case Durum2, Durum3: Case Durum4 to Durum7: Case is <Durum8: Case is >Durum9: Case DurumN: Case Else End Select Komutlar Komutlar Komutlar Komutlar Komutlar Komutlar Komutlar Konu 2. Döngüler 101

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 I. For Next For Sayac=Baslangic_Degeri To Bitis_Degeri Step Artim Next Komutlar DİKKAT Döngüler içinde dizi kullanılırken, sayaç sıfırdan başlamışsa döngünün biteceği nokta dizi uzunluğu 1 olmalıdır. DİKKAT Değişken tanımlamaları For döngüsünün içinde de yapılabilir. Bu durumda, değişkenin kapsam alanı bu döngüyle sınırlı kalır. For Döngülerinin İç İçe Kullanımı: For. Next. For Next 102

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 II. While End While ve Do whileloop Bir döngünün kaç defa çalışacağı biliniyorsa ForNext döngüsü tercih edilir ancak bilinmiyorsa While döngüleri kullanılır. Bu iki döngünün de çalışma mantığı aynıdır. While Şart End While Komutlar Do While Şart Loop Komutlar III. Döngü Kontrol İfadeleri Exit Do Loop ve While döngülerinden birinde bazı şartların gerçekleşmesi durumunda döngüden çıkmak için kullanılır. Exit For ForNext döngüsü tamamlanmadan, bazı şartlar gerçekleştiğinde döngüden çıkmak için kullanılır. Exit SubExit Function Prosedür sonuna ulaşmadan prosedürden çıkmak için kullanılır. 103

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 End Programı sona erdir. WithEnd With Bir kontrole ait bir özellik değiştirmek istendiğinde veya bir metod çağrıldığında kısayol olarak ulaşmak için kullanılır. With kontrol_adı.özellik=değer.özellik=değer End With Konu 3. Hata Yakalama Örneğin InputBox metodu ile bir sayının alınması sırasında, kullanıcı String tipinde bir değer girerse çalışma zamanında bir hata oluşur. 104

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 Dim dizi(10) As Integer For i As Integer = 0 To dizi.length Label1.Text &= dizi(i) Next Resim deki hata mesajı, dizinin büyüklüğünün dışında bir indis verildiğini belirtir. Visual Basic.NET dilinde uygulama geliştirirken oluşabilecek tüm hatalar.net Framework altındaki Exception sınıfları halinde tanımlanır. Örneğin dizinin büyüklüğünden farklı bir indis verildiğinde IndexOutOfRangeException hatası ortaya çıkar. Tüm hatalar gibi bu hata da Exception taban sınıfından türetilmiştir. I. Try Catch Finally 105

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 Try Komutlar Catch End Try Komutlar Çalışma zamanında ortaya çıkan hatalar uygulamanın beklenmedik bir şekilde sonlanmasına neden olur. Uygulamanın devam etmesi için bu hataların yakalanıp işlenmesi gerekir. Try Catch Finally blokları içinde, çalışma zaman hataları meydana geldiği durumlarda çalışması istenen kodlar yazılır. Try bloğu içine, çalışırken hata üretebilecek kodlar yazılırken, Catch bloğu içine, hata oluştuğunda yapılması gereken işlemler yazılır. Dim sayi As Byte Dim sonuc As Integer Try sayi = Rnd() * 3 sonuc = 100 / sayi MsgBox("Bölme işlemi başarılı, sonuç: & sonuc) Catch ex As Exception MsgBox("Bölme işlemi başarısız. Hata Mesajı: " & ex.message) End Try Bu örnekte üretilen rasgele bir sayı ile bölme işlemi yapılıyor. Sayı sıfır değerini aldığında, bölme işlemi hata üretir. Dolayısıyla bu işlem Try bloğu içine yazılmalıdır. Catch bloğunda, işlemin başarısız olduğunu belirten bir mesaj yazılır. Exception nesnesinin Message özelliği, hatanın oluştuğu zaman üretilen mesajı tutar. Exception nesnesinin özellikleri Catch içinde kullanılmayacaksa, tanımlanmasına gerek yoktur. 106

Fonksiyonlar ve Altprogramlar 2009 2010 Bölüm 8. Fonksiyonlar ve Altprogramlar (Yordamlar) Uygulama geliştirirken, bir işlemin birçok yerde kullanıldığı zamanlar olur. Bu gibi durumlarda bir kere yazılan kodlar, farklı yerlerde tekrar yazılır. Uygulama üzerinde bir değişiklik yapılmak istenirse, tekrar yazılan kodların tek tek bulunup değiştirilmesi gerekir. Böylece hem uygulamanın yazımı zorlaşır, hem de değişik yapmak giderek imkânsız hale gelir. Bu problemler, birçok yerde yapılması istenen işlemlerin fonksiyonlar ve yordamlar içinde yazılması ile çözülür. Sadece fonksiyon ve yordamların isimleri kullanılarak, istenen yerlerde kodlar çalıştırılır. Yapılan işlemin sonucunda oluşan değer isteniyorsa fonksiyonlar kullanılır. Örneğin, veritabanına yeni bir kullanıcı ekledikten sonra, kullanıcının ID numarası isteniyorsa fonksiyon kullanılmalıdır. Eğer yapılan işlemlerin sonunda bir değer döndürülmüyorsa yordamlar kullanılır. Örneğin bir ComboBox kontrolüne öğe ekleme işlemi yordam içine yazılabilir..net çatısındaki nesnelerin birçok fonksiyon ve yordamları vardır. Tüm fonksiyon ve yordamların kaç parametre aldığı, geriye dönüş değerinin ne olduğu, hangi nesneye ait oldukları ezberlenemez. Dolayısıyla Visual Studio yardımının kullanılması kaçınılmazdır. Bu modül tamamlandıktan sonra; rak kodlarınızın yönetilebilirliğini ve esnekliğini artıracak, 107

Fonksiyonlar ve Altprogramlar (Yordamlar) 2009 2010 I. Sub Sub yordamları dönüş değeri olmayan kod bloklarıdır. Bu kodlar Sub ve End Sub ifadeleri arasına yazılır. Sub YordamIsmi([Giriş_Parametreleri[As Tipi]]) End Sub Uygulama içinde birçok yerde çalışacak olan kodlar Sub yordamı içinde yazılır. Bu kodlar, içine yazıldıkları yordamın ismi ile çağırılarak, istenen yerde tekrar çalıştırılabilir. Örneğin, bir uygulama başlarken form üzerindeki kontrollerin temizlenmesi gerekiyorsa, bu kodları bir daha yazmamak için yordam kullanılabilir. II. Parametre Kullanımı Yordamların bazı değerlere göre farklı işlem yapması istenebilir. İşlemin bağlıolduğu bu değerlere parametre veya argüman denir. Yordamlar parametre alacak şekilde tanımlanıp, çağırıldıkları sırada istedikleri parametreler verilerek kullanılır. Sub YordamIsmi(Parametre1 As VeriTipi, Parametre2 As VeriTipi, ) End Sub 108

Fonksiyonlar ve Altprogramlar 2009 2010 Örneğin, uygulamanın birçok yerinde kullanıcıya bilgi vermek amaçlı mesaj kutuları kullanılır. Eğer bu mesajlar bir yordam içine yazılırsa, daha sonra mesajlar bir Label üzerinde gösterilecek şekilde kodu değiştirmek kolay olacaktır. Yordamın göstereceği mesajların parametre olarak verilmesi gerekir. Optinal Parametre kullanımı Public Function f(x,y,optinal t=3, Optinal k=5) F(5,4) x=5, y=t, t=3, k=5 F(5,4,2) x=5, y=4, t=2, k=5 F(5,4,2,3) x=5, y=4, t=2, k=3 F(5,4,,2) x=5, y=4, t=3, k=2 III. Function Fonksiyonlar bir işlem yaptıktan sonra geriye değer döndürürler. Örneğin, bir çarpma fonksiyonunun dönüş değeri, parametre olarak verilen iki sayının çarpımıolacaktır. Fonksiyonların tanımları değişkenler gibidir. Function Fonksiyon(ByVal Param1 As VeriTipi,...) As DönüşVeriTipi End Function Fonksiyonların geriye dönüş değerleri Return ifadesi ile ya da fonksiyonun ismi verilerek yapılır. 109

Fonksiyonlar ve Altprogramlar (Yordamlar) 2009 2010 IV. Parametre sayısı belli olmayan prosedür yazma ParamArray Yordamları ve fonksiyonları çağırırken parametrelerin mutlaka girilmesi gerekir. Ancak bazı durumlarda yordamlara ve fonksiyonlara girilecek parametrelerin sayısı tasarım zamanında belli olmaz. ParamArray anahtar kelimesi ile yordamlara, aynı veri tipinde bir parametre dizisi verilebilir. ParamArray ile verilen dizi, yordamın son parametresi olarak tanımlanmalıdır. Function(Sub) Fonksiyon(Yordam)Adı(ParamArray degisken As Tipi) As Tipi V. Fonksiyonların ve Yordamların Aşırı Yüklenmesi Fonksiyon ve yordamları kullanırken, aynı isimde birden fazla kez tanımlanabildikleri görülür. Buna Aşırı Yükleme (OverLoad) denir. Bir yordamın ve fonksiyonun aşırı yüklenmesi kullanımını kolaylaştırır. Aynı isimde farklı seçenekler sunması, metotların kullanışlılığını artırır. Overloads Function FonksiyonAdı(degisken1 As Tipi, degisken2 As Tipi, ) End Function 110

ADO.NET 2009 2010 Bölüm 9. ADO.NET Konu 1. Veri Depolama Günümüzde verileri saklamak için çeşitli teknikler kullanılır. Örneğin bir emlakçı emlak alımsatım bilgilerini dosya kâğıtları üzerinde depolayabilir. Bu yöntem veri arama ve listeleme işlemlerinin karmaşık hale gelmesine ve arama süresinin uzamasına sebep olur. Hatta daha büyük organizasyonlarda işlemlerin yavaşlamasına ve durmasına sebep olabilir. Artan ihtiyaçlar doğrultusunda veri depolamak ve depolanan veriye erişmek için çeşitli veri depolama yöntemleri geliştirilmiştir. Bu yöntemler şunlardır: Yapısal Olmayan: Bu yöntem ile depolanan veriler için belirli bir sınıflandırma ve sıralama yoktur. Veriler düz bir şekilde kaydedilir. Örneğin basit not dosyaları. Yapısal: Bu yöntem ile depolanan veriler çeşitli gruplara ayrılarak saklanır, fakat bu gruplar arasında bir altüst ayrımı yapılmaz. Örneğin virgülle ayrılmış dosyalar (csv), Excel belgeleri. Hiyerarşik: Hiyerarşik depolama yöntemini ağaç yapısına benzetebiliriz. Bu yöntemde veriler çeşitli kategorilere bölünerek depolanır. Her bir kategorinin içinde alt kategorilerde olabilir. Örneğin XML (extensible Markup Language) dosyaları. 111

ADO.NET 2009 2010 İlişkisel Veritabanı: İlişkisel veritabanlarında veriler tablolar üzerinde depolanır. Tablo içindeki her satır kaydı, her sütun ise veriyi ifade eder. Örneğin SQL Server, Oracle, Access. Nesne Yönelimli Veritabanı: En gelişmiş veri depolama yöntemidir. Bu yöntemde veriler; ihtiyaca göre gruplandırılarak nesneler içinde saklanır. Örneğin Versant, AOL. ADO.NET bu depolama tekniklerinin tümünü destekler. Bağlantılı (Connected) Veri Ortamları Bağlantılı veri ortamları, uygulamaların veri kaynağına sürekli bağlı kaldığı ortamlardır. Bu ortamlarda veri alma ve değiştirme işlemleri uygulama ile veri kaynağı arasında bağlantı kurulduktan sonra gerçekleştirilir. Bağlantılı veri ortamlarında, veri işlemleri gerçekleştiği sürece bağlantı açık kalır. İlk bilgisayar üretiminden bugüne en çok tercih edilen yöntem bağlantılı veri ortamları olmuştur. Bağlantılı ortamlar veriye erişmek için birçok avantaj sağlar. Avantajları En güvenli veri ortamıdır. Veri kaynağına yapılan eş zamanlı erişimlerde, veri kaynağının kontrolünü kolaylaştırır. Dezavantajları Uygulama ile veri kaynağı arasında gerçekleşen bağlantıyı koruyabilmek için sabit bir ağ bağlantısının olması gerekir. Uygulama ile veri kaynağı arasındaki bağlantı ağ üzerinden gerçekleştiği için, ağ trafiğinin yoğunluğunu artırır. Örneğin araba üreten bir fabrikada yapılan üretim bilgilerinin diğer birimlere ulaştırılması ve bu kayıtların depolanması için eş zamanlı bir bağlantı kurulması gereklidir. Ya da bir emlak firmasında emlakçının, mülk ve menkul bilgilerini güncel tutabilmesi için sabit bir bağlantı kurması gereklidir. 112

ADO.NET 2009 2010 Bağlantısız (Disconnected) Veri Ortamları Bağlantısız veri ortamı, uygulamanın veri kaynağına sürekli bağlı kalmadığı veri ortamıdır. Uygulama ile veri kaynağı arasındaki bağlantı, veri alışverişi yapılırken açılır ve işlem bittikten sonra kapatılır. Bu veri ortamları çevrim dışı çalışmak için kullanılır. Teknolojinin ilerlemesi ve veri depolayan araçların taşınabilirliğinin sağlanması ile tüm dünyada çevrimdışı ortamlara duyulan ihtiyaç artmıştır. Laptop, Notebook ve Pocket PC gibi araçların yaygınlaşması ile günümüzde uygulamanın veri kaynağına bağlı olmadığı durumlarda bile veri girişi yapılabilir. Uygulamada sadece çevrimiçi veya çevrimdışı ortamlardan birini seçmek yeterli olmayabilir. Gelişmiş uygulamalarda her iki ortamın avantajlarını birleştiren bir çözüm tercih edilebilir. Avantajları Laptop, Notebook ve Pocket PC gibi araçlarla girilen veriler, istenilen zamanda veri ortamlarına aktarılabilir. Çevrimdışı ortamlar sayesinde, verilerin depolandığı uygulama üzerindeki yük hafifletilir. Bu durum performans artışını sağlar. Dezavantajları Bağlantısız veri ortamlarında, verilerin güncel kalmasına dikkat edilmelidir. Bu ortamlarda veri güncelleme işlemleri farklı zamanlarda gerçekleştirilebilir. Veri üzerinde yapılan bu değişimlerin diğer kullanıcılara gösterilebilmesi için çeşitli çözümler geliştirilmelidir. Bağlantısız veri ortamları içinde farklı kullanıcılar eş zamanlı güncelleme işlemleri gerçekleştirebilir. Bu durumda oluşacak veri çakışmalarının engellenmesi gerekir. Örneğin bir toptancı firmasında, firma çalışanları farklı konumdaki bayilerinin tüm siparişlerini bir el bilgisayarına kaydedebilir. Bu veriler el bilgisayarında geçici bir süre için depolanır. Bu süre çalışanların sahada kaldığı süredir. Süre sonunda veriler sunucu bilgisayara aktarılır. 113

ADO.NET 2009 2010 Konu 2. ADO.NET e Giriş ADO.NET Nedir? ADO (ActiveX Data Objects), farklı veri kaynaklarına hızlı ve güvenli erişim için Microsoft tarafından geliştirilen nesne modelidir. ADO.NET ise ADO teknolojisinin en yeni versiyonudur. ADO ile aynı programlama modelini kullanmamakla birlikte, ADO modelinden gelen pek çok çözüm yolunu da beraberinde getirir. Uygulama gelişim ihtiyacı arttıkça, yeni uygulamalarda Web uygulama modeline olan bağlılık gittikçe azalmaktadır. Şimdilerde ise ağ bağlantıları üzerinden veriyi rahatça aktarabilmek için XML kullanımına olan yönelim artmaktadır. İşte ADO.NET, XML ve ADO.NET in.net Framework içinde en uygun şekilde programlama ortamı oluşturmamızı sağlar. ADO.NET modelinin diğer veri erişim modellerine göre üstünlüklerini şöyle sıralayabiliriz: ADO.NET, veritabanından çekilen verilerin kopyasını XML formatını kullanarak belleğe aktarır. Uygulamanın kullanıcı sayısı arttıkça kaynak kullanımı da artar. Nkatmanlı (Ntier) uygulama yapısı kullanılarak, uygulamaların katmanlar üzerinden dağıtılması sağlanır. Böylece uygulamaların ölçeklenirliği artar. ADO.NET ile bağlantısız veri ortamları için uygulama geliştirilebilir. ADO.NET gelişmiş XML desteği verir. 114

ADO.NET 2009 2010 ADO.NET Nesne Modeli ADO.NET nesne modeli iki ana bölümden oluşur. DataSet sınıfları.net veri sağlayıcı sınıfları DataSet sınıfları, çevrimdışı ortamlar için veri depolama ve yönetme işlemlerini sağlar. DataSet sınıfları veri kaynağından bağımsız her tür uygulama ve veritabanı için kullanılabilir. Özellikle İlişkisel Veritabanı, XML ve XML Web Servisleri üzerinden veri çekmek için kullanılır..net veri sağlayıcı sınıfları, farklı türdeki veritabanlarına bağlanmak için kullanılır. Bu sınıflar sayesinde istenilen türdeki veri kaynağına kolayca bağlantı kurulabilir, veri çekilebilir ve gerekli güncelleme işlemleri yapılabilir. ADO.NET nesne modeli, aşağıdaki veri sağlayıcı sınıflarını içerir: SQL Server.NET veri sağlayıcısı OLE DB.NET veri sağlayıcısı Diğer.NET veri sağlayıcıları Hangi veri kaynağı kullanılacaksa, sadece ona uygun veri sağlayıcı sınıfı kullanılmalıdır. ADO.NET Veri Sağlayıcıları 115

ADO.NET 2009 2010.NET veri sağlayıcıları, ADO.NET mimarisinin veritabanı ile uygulama (Windows, Web) veya XML Web Servisi arasında bağlantı kurmak için her tür alt yapıyı barındıran çekirdek bileşendir. Tüm veri sağlayıcıları, System.Data isim alanı içinde tanımlanmıştır..net Framework 1.0 sürümü ile birlikte SQL Server.NET ve OLE DB.NET veri sağlayıcı sınıfları gelmiştir. SQL Server.NET: SQL Server 7.0 ve SQL Server 2000 veritabanlarına hızlı bağlantı sağlar. SQL Server bağlantı nesneleri System.Data.SqlClient isim alanında bulunur. OLE DB.NET: SQL Server 6.5 ve daha öncesi sürümlerine, Oracle, Sybase, DB2/400 ve Microsoft Access veritabanlarına bağlantı kurmayı sağlar. OLE DB bağlantı nesneleri System.Data.OleDb isim alanında bulunur..net Framework 1.1 sürümü ile birlikte SQL Server.NET ve OLE DB.NET veri sağlayıcılarına Oracle.NET ve ODBC.NET veri sağlayıcıları da eklenmiştir. ORACLE.NET: Oracle veritabanlarına bağlantı için tasarlanmış veri sağlayıcısıdır. Oracle bağlantı nesneleri System.Data.OracleClient isim alanında bulunur. System.Data.OracleClientisim alanını kullanmak için, projeye System.Data.OracleClient.dll referansı eklenmelidir. ODBC.NET: Diğer veritabanlarını destekleyen genel bir veri sağlayıcıdır. ODBC bağlantı nesneleri System.Data.ODBC isim alanında bulunur. Veritabanı Sql Server 7.0 ve sonraki sürümler Sql Server 6.5 ve önceki sürümler Microsoft Access veritabanı Oracle Server Diğer veritabanları(oracle, Sybase,DB2/400) Veri Sağlayıcısıİsim Alanı System.Data.SqlClient System.Data.OleDb System.Data.OleDb System.Data.OracleClient System.Data.OleDb XxxConnection: Veri kaynağına bağlantı için kullanılan sınıftır. 116

ADO.NET 2009 2010 XxxCommand: Veri kaynağı üzerinde sorgu çalıştırmak için kullanılır. Veri kaynağından dönen kayıtlar XxxDataReader veya DataSet kullanılarak veri bağlantılı kontrollere aktarılır. XxxDataReader: Çevrimiçi bağlantılarda sadece veri okumak için kullanılan sınıftır. XxxDataAdapter: Çevrimdışı bağlantılarda kullanılan veri işleme nesnesidir. Xxx yerine seçilen veri sağlayıcısına göre SQL, OLEDB, Oracle ve ODBC eklerinden biri kullanılır. Konu 3. Bağlantı Oluşturmak Öncelikle grafiksel arayüzü kullanarak daha kolay şekilde yapacağız. Daha sonra bunu kod ile yapacağız. Menü Yardımı ile bağlantı oluşturmak 1. Data menüsünden Add New Data Source menüsüne tıklayın: 2. Data Source Configuration Wizard da Database icon u tıklayıp Next e tıklayın. 3. New Connection butonuna tıklayın. 117

ADO.NET 2009 2010 4. Microsoft Access Database File ı seçin ve OK deyin. 5. DataBase i seçmek için Browse yi tıklayın ve dosyanızı seçin. 6. Test Connection butonuna basın. 7. OK dedikten sonra bağlantımızı test etmiş oluyoruz. 8. (+) işaretine bastığımızda tamamlanmış bağlantının şekli aşağıdaki gibidir. Bağlantı sağlayıcımızın ismi Microsoft.Jet.OLEDB.4.0 şeklinde ve otomatik olarak gelmiştir. Daha sonra bunu kod ile yapacağız. 118

ADO.NET 2009 2010 9. Next tıklayın. 10. Geçerli bağlantı cümlesini oluşturmak için Next e tıklayın. 119

ADO.NET 2009 2010 11. Tablonun içindeki listeleri görmek için (+) ya tıklayın. 12. Seçmek istediğiniz sütunları checkbox ı işaretleyerek seçiniz. 120

ADO.NET 2009 2010 13. Data Source Configuration Wizard ı kapatmak için Close tıklayın. 14. Solution Explorer pencersindeki görünüt aşağıdaki gibi olacaktır. Burada yeni bir dosya türü görüyoruz: StudentsDataSet.xsd. Bu dosya bir XML şemasıdır, tabloları, alanları, data tiplerini ve diğer elemanları içerir 15. Solution Explorer dan dosyayı seçin ve görüntüsünü izleyin. 16. Instructor field alanını tıklayın ve özellikler kısmını açın. 121

ADO.NET 2009 2010 17. Bu uygulamada yeni bir pencere açılıyor. Data Sources window. Yeni DataSet ekleme için kullanılır. DataSet i düzenleme için kullanılır. DataSet e alan ekleme ve silme için kullanılır. DataSet i yenilemek için kullanılır. Yeni StudentsDataSet bağlantısı. Students.mdb veri tabanından instructors tablosun alanlar Seçili olan alanlar 122

ADO.NET 2009 2010 Grafiksel arayüzü kullanarak bağlantı oluşturmak Uygulamaya veritabanınıeklemek. Proje ismi sağ tıklayın. Açılan menüden Add alt menüsündeki Add Existing Item komutunu verin. Açılan pencere üzerindeki Look in açılan kutusundan CD Sürücüsü\Veritabanı klasörünü seçin. Açılan Add Existing Item penceresinden *.mdb veritabanını seçerek Open düğmesini tıklayın. Şimdi ise bu işlemleri kod ile gösterelim. Parametre Provider ConnectionTimeout veya ConnectTimeout Initial Catalog Data Source Password (pwd) User Id (uid) Integrated Security veya Trusted Connection Persist Security Info Tanımı Sadece OleDbConnection nesnelerinde kullanılır. Bağlantı sağlayıcısının ismini tutar. Sağlayıcı isimleri diğer Tablo da belirtilmiştir. Veritabanı bağlantı için beklenmesi gereken maksimum saniye sayısıdır. Varsayılan değer 15 saniyedir. Veritabanı adı SQL Server adı, veya MS Access veritabanı için dosya adı SQL Server login (giriş) parolası SQL Server login (giriş) adı SQL sunucusuna Windows hesabı ile bağlantı yapılacağını belirtir. True, Falseveya SSPI girilebilir. SSPI, Trueile eş anlamlıdır ve bu durumda Windows hesabı kullanılır. Varsayılan değeri False olur. Bu durumda güvenlik için hassas bilgileri geri döndürmez. True olduğunda ise güvenlik risk taşımaya başlar. 123

ADO.NET 2009 2010 Provider parametresinin Access, SQL Server ve Oracle veritabanlarına göre alacağı değerler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Tür Açıklama SQLOLEDB SQL Server için Microsoft OLE DB Provider MSDAORA ORACLE için Microsoft OLE DB Provider Microsoft.Jet.OLEDB.4.0 Microsoft Jet için OLE DB Provider Bağlantılı (Connected) Veri Ortamları XXXConnection Toolbox ı kullanarak ToolBox üzerinden Connection nesnesi oluşturmak için belirtilen adımları takip edin. 1. ToolBox içinden Data paneli seçilir. 2 Data panelindeki OleDbConnection veya SqlConnection nesnesi form üzerine sürüklenir. Eğer bu nesneler Data panelinde yok ise panelin üstüne sağ tuş tıklanıp Choose Items seçeneği seçilir. Gelen menüde Net Framework Components lerin içinden OleDbConnection veya SqlConnection nesnesi işaretlenerek OK butonuna basılır. Bağlantı oluşturmak için Connection nesnesinin DataSource özelliğinden, veri tabanını seçiniz. Kod kullanarak SQL Server veritabanı için bağlantı cümlesi Örnek: SQL Server veritabanı için bağlantı cümlesi oluşturulmuştur. London isimli sunucuda bulunan Northwind veritabanına, sa kullanıcı ismi ve 2389 parolası ile bağlanılıyor. Eğer veritabanı sunucusundan 60 saniye içinde cevap alınamazsa bağlantı iptal ediliyor. Dim cnnorthwind as New System.Data.SqlClient.SqlConnection() cnnorthwind.connectionstring = _ 124

ADO.NET 2009 2010 "User ID=sa;" & _ "Password=2389;" & _ "Initial Catalog=Northwind;" & _ "Data Source=London;" & _ "Connection TimeOut=60;" Microsoft Access veritabanı için bağlantı cümlesi Örnek: Microsoft Access veritabanı için bağlantı cümlesi oluşturulmuştur. OleDb bağlantısı yapıldığı için Provider özelliğinin Microsoft.Jet. OleDB.4.0 olarak belirtilmesi gerekir. Bağlantının yapılacağı Northwind veritabanının local makinede C:\Samples dizini altında bulunduğu belirtiliyor. Dim cnnorthwind as New System.Data.OleDb.OleDbConnection() cnnorthwind.connectionstring = _ "Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;" & _ "Data Source=C:\Samples\Northwind.mdb;" Connection Özellikleri Parametre ConnectionTimeout ConnectionString Data Source Provider Tanımı VeritabanI bağlanti için beklenmesi gereken maksi-mum saniye sayisidir. VarsayIlan değer 15 saniyedir. Veri kaynağına bağlanmak için oluşturulan bağlantı cümlesi SQL Server adi, veya MS Access veritabani için dosya adi Bağlantı sağlayıcısının ismini tutar. 125

ADO.NET 2009 2010 Bağlantıyı Açmak ve Kapatmak Bağlantı cüml esini oluşturduktan sonra, bağlantıyı açmak ve kapatmak için Connection sınıfının iki önemli metodu kullanılır. Open Close Open metodu, bağlantı cümlesinde belirtilen veri kaynağını açmak için kullanılır. Close metodu, açılan bağlantıyı kapatmak için kullanılır. Close metodu ile kullanılmayan bağlantıları kapatmak, kaynak tüketimini azaltır. Open metodu, uygulama ile veri kaynağı arasındaki bağlantıyı, bağlantı cümlesinin Timeout parametresinde belirtilen süre içinde kurmaya çalışır. Eğer belirtilen süre içinde bağlantı gerçekleşmiyorsa, uygulama hata üretir. Bu süre için herhangi bir değer belirtilmemişse, varsayılan değer 15 saniyedir. Daha önceden açılmış bir bağlantı; kapatılmadan tekrar açılmaya çalışılırsa, uygulama yine hata üretir. Kapatılan bağlantının yeniden kapatılması hataya yol açmaz. cnnorthwind.connectionstring = _ "Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;" & _ "Data Source=C:\Samples\Northwind.mdb;" Bağlantıyı açmak cnnorthwind.open() Veritabanı işlemleri bu arada gerçekleştirillir. Bağlantıyı kapatmak cnnorthwind.close() Open metodu ile veri kaynağı açılırken, çeşitli çalışma zamanı hatalarından dolayı bağlantı açılmayabilir ve uygulama hata üretebilir. Bu çalışma zamanı 126

ADO.NET 2009 2010 hataları; Sunucunun bulunamamasından, Veritabanının bulunamamasından, Hatalı kullanıcı adı veya parola girilmesinden, Donanım veya yazılımdan kaynaklanabilir. Bağlantı Durumlarını Kontrol Etmek Bağlantı sınıfının durumu hakkında bilgi almak için, bağlantı sınıfının State özelliği kullanılır.state özelliğinin alabileceği değerler Tablo da belirtilmiştir. İsim Açıklama Değeri Broken Yalnızca, açık bir bağlantının kopup tekrar bağlanıldığı durum 16 Closed Bağlantı kapalı 0 Connecting Veri kaynağına bağlanma aşamasında 2 Executing Bağlantı üzerinden bir komutu çalıştırılıyor 4 Fetching Bağlantı üzerinden veri çekiliyor 8 Open Bağlantı açık 1 127

ADO.NET 2009 2010 XXXCommand Command, veritabanı üzerinde Stored Procedure (SaklıYordam) ve sorgu çalıştırmak için kullanılır. Command nesneleri ile veritabanı tablolarında; sorgu, ekleme, silme ve güncelleme işlemleri yapılabilir. Nesne Veri Sağlayıcıları System.Data.SqlClient.SqlCommand SQL Server.NET Veri Sağlayıcısı System.Data.OleDb.OleDbCommand OLE DB.NET Veri Sağlayıcısı System.Data.OleDb.ODBCCommand ODBC.NET Veri Sağlayıcısı Veritabanı üzerinde Stored Procedure ve sorgu çalıştırmak için Command nesnelerinin belirli özelliklerini kullanmak gerekir. Toolbox ı kullanarak ToolBox üzerinden Command nesnesi oluşturmak için belirtilen adımları takip edin. 1 Veri kaynağına bağlantıkurmak için Connection tanımlanır. 2 ToolBox içinden Data paneli seçilir. 3 Data panelindeki OleDbCommand veya SqlCommand nesnesi form üzerine sürüklenir. Kod kullanarak Dim sql As String = "SELECT StokMiktari FROM Urun " & _ "WHERE UrunID = @UrunID" Dim cmurun As New SqlCommand(sql, cnalisveris) Dim prmid As SqlParameter = cmurun.parameters.add( _ New SqlParameter("@UrunID", SqlDbType.Int, 4)) cmurun.parameters("@urunid").value = 42 128

ADO.NET 2009 2010 cnalisveris.open() Command özellikleri Özellik Açıklama Name Connection Command nesnesinin kod içinde kullanılan ismidir. Commandnesnesinin hangi Connection üzerinde çalışacağını belirler. Bu özellik ile yeni Connection oluşturabilir veya varolan Connection nesnesine bağlanılabilir. CommandType Command nesnesinin tipini belirler. Çalıştırılacak Command a göre Text, StoredProcedureve TableDirect seçilir. Text: SQL Cümlesi StoredProcedure: Kayıtlı Yordam TableDirect: Tablo kayıtları TableDirectsadece OleDbCommand nesnesi tarafından kullanılır. CommandText Commandnesnesinin çalıştırılacak komutudur. Seçilen CommandType a göre CommandText belirlenir. Text: Çalıştırılacak SQL cümlesi. StoredProcedure: Çalıştırılacak Stored Procedure adı. TableDirect: Veritabanındaki tablo adı Parameters Commandnesnesinin CommandTextkomutuna dışardan değer almak veya komuttan geriye değer döndürmek için kullanılır. Parameters özelliği Collection olduğu için bir veya birden çok değer alabilir veya gönderebilir. 129

ADO.NET 2009 2010 Command metotları Command Metodu ExecuteScalar ExecuteReader ExecuteNonQuery ExecuteXmlReader Dispose Açıklama Çalıştırılan Command nesnesinden geriye tek değer döndürmek için kullanılır. Çalıştırılan Command nesnesinden geriye kayıt kümesi döndürmek için kullanılır. Command nesnesi üzerinde veri güncelleme, değiştirme ve silme işlemleri yapmak için kullanılır. Bu işlemin sonucunda etkilenen kayıt sayısı geriye döndürür. Çalıştırılan Command nesnesinden geriye XML döndürmek için kullanılır. Sadece SQL Server 7.0 ve sonraki versiyonları için kullanılır. Command nesnesini kapamak amacıyla kullanılır. Böyle bir durumda tekrar Connection tanımlanmalıdır. Parametre Kullanmak Stored Procedure ve SQL cümleleri parametre alabilir veya gönderebilir. Ayrıca Stored Procedure geriye tek değer bile döndürebilir. Stored Procedure ve SQL cümlelerinin 130

ADO.NET 2009 2010 parametre değerlerini saklamak için, XXXCommand nesnesinin Parameters özelliği kullanılır. Aynı zamanda bu özellik XXXParameters nesnesinin koleksiyonudur. Command nesnesi çalıştırılmadan önce, komuttaki her giriş parametresi için bir değer girilmelidir. Ayrıca Command nesnesi çalıştırıldıktan sonra, sonuç parametrelerinin değerleri geriye döndürülebilir. Commandnesnesine parametre eklemek için aşağıdaki yöntemler kullanılır. Properties penceresi kullanılarak Command nesnesinin Parameters özelliğine tasarım aşamasında parametreler eklenir. XXXParameter nesnesini kullanarak, parametre eklemek için aşağıdaki adım-lar takip edilir. 1 Yeni bir OleDbParameterveya SqlParameternesnesi oluşturulur. 2 Eklenen Parameter nesnesinin özellikleri göre ayarlanır. 3. XxxParameter nesnelerini Command nesnesine eklemek için, Command nesnesinin Parameters koleksiyonunu içindeki Add metodu kullanılır. Eğer bu komut sonuç döndürecek bir Stored Procedure çağırıyorsa, herhangi bir parametre eklemeden önce ParameterDirection. ReturnValue parametresini eklenmelidir. Parametrelerin eklenme sırasıönemli değildir. OleDbCommand_Name.Parameters.Add (parametername as string, oledbtype as oledbtype, size as integer) Oledbcommand_name.Parameters..AddWithValue(parametername as string, value as Object) Parametrelerin özellikleri: Özellik ParameterName DbType,SqlDbType, OleDbType Size Açıklama Parametrenin ismi, @Adgibi Parametrenin veri türü. Kullanılan veritabanına göre SqlDbTypeveya OleDbType enumeratörlerinden seçilir. Parametredeki verinin byte olarak maksimum boyutu. 131

ADO.NET 2009 2010 Direction Parametrenin türü. ParameterDirectiondeğerlerinden biri ile belirtilir. Bu özelliğin alabileceği değerler: ParameterDirection.Input (varsayı- lan değer) ParameterDirection.InputOutput ParameterDirection.Output ParameterDirection.ReturnValue XXXDataReader DataReader dönen kayıtlar üzerinde işlem yapmayı sağlayan metot ve özelliklere sahiptir. DataReader nesnesinin bu özellik ve metotları aşağıda işlemleri yapar. Kayıt kümesi içindeki kayıtları tek tek okur. Kaydın belirli bir kolonunu veya tüm kolonlarını okur. Kolonların içinde değer olup olmadığını kontrol eder. Kolonların şema bilgilerini okur. (ColumnName, ColumnOrdinal,ColumnSize, NumericPrecision, NumericScale, Datatype,ProviderType, Islong, AllowDBNull) Aşağıdaki şekilde sadece kod ile DataReader nesnesi tanımlanır Dim DataReader_Adı As OleDbDataReader 132

ADO.NET 2009 2010 DataReader metotları Metot Açıklama Close NextResult Read DataReader nesnesini kapatılır ve hafızadan kaldırır. Komut metninde birden fazla SELECT ifade varsa, sonuçlar bu metot kullanılarak farklı veri kümeleri gibi alınabilir. DataReader nesnesinde okunacak kayıt olduğu sürece okuma yapar. Kayıt varsa True, yoksa False değeri geri döndürür. Command ile Sorgu Oluşturmak Command ile veritabanı yapısında değişiklik yapılabilir (veri almak, eklemek, değiştirmek ve silmek. OleDbCommand veya SqlCommandnesnesi ile bu tür işlemlerin yapılabilmesi için, ExecuteNonQuerymetodu kullanılır. ExecuteNonQuery metodu ile Select hariç SQL (Structured Query Language) ve TSQL (Transact Structured Query Language) komutları kullanılır. SQL "Structured Query Language" (YapılandırılmışSorgulama Dili) veritabanı sorgu dilidir. SQL ile veritabanına kayıt ekleme, silme, varolan kaydı düzenleme ve kayıt sorgulama işlemleri yapılabilir. SQL standart bir veritabanı sorgu dilidir ve Oracle, db2, Sybase, Informix, Microsoft SQL Server, MS Access gibi veritabanı yönetim sistemlerinin temelini oluşturur. En sık kullanılan SQL komutları SELECT, INSERT, UPDATEve DELETE komutlarıdır. DML Komutu SELECT DELETE UPDATE INSERT Açıklama Veri seçmek Veri silmek Veri güncellemek Veri girmek SELECT ifadesi Veritabanından bilgi seçmek için kullanılır. Genel ifade: 133

ADO.NET 2009 2010 SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3, FROM Tablo_ismi WHERE Koşul ORDER BY Sıralanacak_sütun [ASC/DESC] Temel SELECT ifadesi: SELECT * FROM Tablo_ismi (*) ile tüm alanları seçer. Belirli Sütunların seçilmesi: SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3, FROM Tablo_ismi Koşullu olarak sütunların seçilmesi SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3, FROM Tablo_ismi WHERE Koşul Satırları sıralamak için: SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3, FROM Tablo_ismi ORDER BY Sıralanacak_sütun [ASC/DESC] INSERT ifadesi: Veritabanına yeni kayıt eklemek için kullanılır. INSERT INTO Tabo_ismi (Sütun_ismi1, Sütun_ismi 2, ) VALUES (Deger1, Deger2, ) UPDATE ifadesi: Veritabanına kayıt değiştirmek için kullanılır. UPDATE Tabo_ismi SET (Sütun_ismi 1=Deger1, Sütun2= Deger2, ) WHERE koşul DELETE ifadesi: Veritabanından kayıt silmek için kullanılır. DELETE FROM Tabo_ismi WHERE Koşul Command ile Kayıt Döndüren Sorgular Çalıştırmak DataReader kullanarak kayıt çekmek için aşağıdaki adımları takip edin. 1 Bağlanılacak veritabanına göre Connection nesnesi eklenir. 2 Bağlanılacak veritabanına göre OleDbCommand veya SqlCommand nesnesi eklenir ve gerekli özellikleri ayarlanır. 3 Veritabanı bağlantısı açılır. 134

ADO.NET 2009 2010 4 DataReader tanımlanır. Command nesnesinin ExecuteReader metodu ile çağrılan kayıtlar DataReadernesnesine atanır. 5 DataReader nesnesinin Read metodu False oluncaya kadar, kayıtlar döngü ile okunur ve form kontrollerine aktarılır. 6 Command nesnesi kapatılır (dispose) 7 DataReader kapatılır. 8 Veri tabanı bağlantısı kapatılır. NOT: Eğer kayıt döndürmek istemiyorsak, Datareader nesnesini tanımlamya, Read ve Close metodlarını çalıştırmaya gerek yoktur. 135

ADO.NET 2009 2010 Data ile Bağlantı Yapınız (Menü ile). OleDBConnection nesnesi tanımlayınız (Toolbar veya kod ile). OleDBConnection nesnesinin ConnectionString özelliği ile veritabanına bağlantı yapınız (Properties penceresi veya kod ile). OleDBCommand nesnesi tanımlayınız (Toolbar veya kod ile). OleDBCommand nesnesinin Connection özelliğini OleDBConnection nesnesi olarak belirleyiniz (Toolbar veya Kod ile.) OleDBConnection nesnesinin Connection özelliğini Open olarak belirleyiniz (Herbir prosedür için ayrı ayrı yapılıcak ise kod ile). OleDbCommand nesnesinin ConnectionString Özelliğini Belirle! 136

ADO.NET 2009 2010 SELECT-Veri seçmek SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3, FROM Tablo_ismi WHERE Koşul ORDER BY Sıralanacak_sütun [ASC/DESC] DELETE-Veri silmek DELETE FROM Tabo_ismi WHERE Koşul UPDATE-Veri güncellemek UPDATE Tabo_ismi SET (Sütun_ismi 1=Deger1, Sütun2= Deger2, ) WHERE koşul INSERT-Veri girmek INSERT INTO Tabo_ismi (Sütun_ismi1, Sütun_ismi 2, ) VALUES (Deger1, Deger2, ) Kayıt Döndürücek misin! Evet OleDbDataReader nesnesi tanımla! (Kod ile) Command nesnesinin ExecuteReader metodu ile çağrılan kayıtlar DataReader nesnesine ata Hayır Command Nesnesi Dispose ile son bulur. Connection kapatılır. DataReader nesnesinin Read metodu False oluncaya kadar, kayıtlar döngü ile okunur ve form kontrollerine aktarılır. DataReader kapatılır. Command nesnesi Dispose ile son bulur. Connection kapatılır. 137

ADO.NET 2009 2010 Örnek 1: Öğrenci not tablosu, öğrenci no bulma, öğrenci kayıt ekleme, silme, güncelleme Örnek 2: İş başvuru formu, iş başvuru kayıt ekle, sil, güncelle, görüntüle. Bağlantısız (Disconnected) Veri Ortamları Bağlantısız veri ortamları, uygulamaların veritabanından bağımsız çalıştığı ortamlardır. Veritabanı sunucusunun uzak olması, veri işlemlerinin uzun sürmesi ve mobil çalışma ihtiyacı, bağlantısız veri ortamlarına olan ihtiyacı artırmıştır. Bağlantısız veritabanı mimarisini öğrenecek, DataAdapter nesnesinin yapısını tanıyacak, DataSet nesne modelini öğrenecek, DataTable nesne modelini öğrenecek, Veri arama ve sıralama işlemlerini öğreneceksiniz. Bağlantısız veri ortamı, uygulamanın veri kaynağına sürekli bağlı kalmadığı veri ortamıdır. Bu modelde, veri kaynağının istenen bölümü çekilerek belleğe alınır. Veri üzerinde gerekli işlemler gerçekleştirildikten sonra, veri kaynağına aktarılarak güncelleme yapılır. 138

ADO.NET 2009 2010 Sınıf XXXDataAdapter Açıklama Connection, Command ve DataReader sınıflarını kullanarak, verilerin DataSet e doldurulmasını ve DataSet te yapılan değişikliklerin veritabanına kaydedilmesini sağlar. Örneğin SqlDataAdaptersınıfı SQL Server ile DataSetarasındaki etkileşimi sağlar. XXXConnection Bağlantı açmak ve kapatmak için kullanılan nesnedir. Örneğin SqlConnectionSQL Server a bağlantı sağlar. XXXCommand Veritabanı üzerinde Stored Procedure (Saklı Yordam) veya SQL cümleleri çalıştırmak için kullanılan nesnedir. Örneğin SqlCommandSQL Server üzerinde Stored Procedure veya SQL cümleleri çalıştırmayı sağlar. XXXDataReader Veritabanından sadece okunur ve ileri hareketli kayıtlar çekmek için kullanılır. Örneğin SqlDataReaderile SQL Server üzerinden kayıtlar okunur. Kayıtlar SqlCommandnesnesinin ExecuteReader metodu ile DataReader a aktarılır. DataAdapter Oluşturmak DataAdapter, data kaynağı ile DataSet arasında duran bir mekanızmadır. SQLDataAdapter ve OleDbDataAdapter olmak üzere 2 çeşittir. DataAdapter, seçme, güncelleme, silme ve kayıt ekleme işlemlerini yapar. Bu yöntemler SelectCommand, UpdateCommand, InsertCommand ve DeleteCommand özellikleri ile sağlanır. 139

ADO.NET 2009 2010 XxxDataAdapter oluşturmak için aşağıdaki adımları takip ediniz: Formunuzun Toolbox penceresinde, Data panelinden XxxDataAdapter bileşeninin formunuza sürükleyin. 140

ADO.NET 2009 2010 Karşımıza aşağıdaki gibi DataAdapter Configuration Wizard penceresi çıkıcaktır. Burada database ile bağlantı yapılacaktır. Eğer daha önceden bir bağlantı yapılmış ise dropdownlist de yapılan bağlantıyı görürsünüz aksi durumda boştur ve New Connection butonuna basarak yeni bağlantı oluşturmak zorundasınız. Data bağlantısını yaptıktan sonra Sorgu tipini belirleyeceğimiz ekran gelicektir. Burada SQL komutunu veya yeni (varolan) bir prosedürü kullanabilirsiniz. İlk önce kullanmak için SQL konutunu belirlemelisiniz. Buna göre aşağıdaki pencereyle karşılaşırsınız. Database deki kayıtları çağırmak için SELECT komutunu kullanmamız gerekmektedir. (Bkz. SELECT ifadesi). Ayrıca direk yazmak yerine Query Builder butonu bize yardımız olucaktır. Öncelikle Advance Options butonuna basalım. 141

ADO.NET 2009 2010 Seçtiğimiz pencerede 3 seçenek vardır. Birincisi, Insert, Update ve Delete SQL ifadeleriniz SELECT konutu ile oluşturulacağını söyler. Eğer veriler üzerinde silme, kaydetme veya güncelleme işlemleri yapıcaksak bu seçeneğin tıklı olması gerekmektedir aksi durumda seçimi kaldırmalısınız. 2. Seçenek olan Use optimistic concurrency seçeneği, UPDATE vedelete konutlarını gerçekleştir ve orijinal kayıtlara ulaşıldığında hiçbir kolonun değişmemesini sağlar ve aynı zamanda birden fazla kullanıcının değişiklik yapmasını engeller. Son seçenek olan Refresh Dataset ise UPDATE ve DELETE konutlarından sonra SELECT ifadesini çağırarak, DataSet inizi günceller. OK butonuna basarak bir önceki ekrana geri dönelim ve şimdi Query Builder butonuna basalım. 142

ADO.NET 2009 2010 İstediğiniz tabloyu seçerek, burada görüntülenmesini istediğiniz kolonları belirleyin. Seçmiş olduğumuz kolonlar SQL komutu ile aşağıdaki ekranda görünür. 143

ADO.NET 2009 2010 Finish butonu ile bağlantı işlemini yapmış oluruz. Ve formumuza XxxDataAdapter1 nesnesi ile birlikte XxxConnection1 nesnesi de gelir. 144

ADO.NET 2009 2010 Kod Kullanarak Dim conn As New OleDbConnection("provider = & _ microsoft.jet.oledb.4.0; data source=../stok.mdb") Dim da As New OleDbDataAdapter("select * from & _ kitaplar", conn) DataSet ve DataTable Oluşturmak Veri kaynağından DataAdapter ile çekilen verilerin çekirdek belleğe atılan kopyası DataSet içinde saklanır. DataSet ile bu veriler üzerinde gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra, veriler aynı DataAdapter ile veritabanına aktarılır. DataSet in temel özellikleri aşağıda listelenmiştir: Veri sağlayıcı türünden bağımsız çalışır: DataSet tüm veri sağlayıcılarıile kullanılabilir. Tamamen türden bağımsız çalışır. Sürekli çevrimdışıdır: DataAdapter nesnesi ile veriler DataSet içine aktarılır ve bağlantı kapatılır. Bağlantı kesildikten sonra yapılan tüm değişiklikler DataSet içine kaydedilir. Bu durum uygulamanın çevrimdışıçalışmasınısağlar. Değişikliklerin kaydını tutar: DataSet içinde yapılan tüm değişiklikler, DataAdapte rnesnesi ile veri kaynağına aktarılır. Birden fazla tablo bulundurabilir: İlişkisel veritabanlarında olduğu gibi, birden fazla tablo ve ilişkileri hafızada tutmanın tek yolu DataSet kullanmaktır. 145

ADO.NET 2009 2010 DataSet, sanal bir veritabanı yapısını temsil eder. DataTable nesnelerinden oluşur. Bu tablolar arasında ilişkiler tanımlanabilir. DataSet i oluşturan nesneler, DataTable, DataColumn, DataRow ve DataRelation nesneleridir. DataTable: Veritabanı tablolarını temsil eder. DataColumn, DataRow nesnelerinden oluşur. Primary Key alanı tanımlanabilir. DataColumn: DataTable nesnelerini oluşturmak için gereken kolonlarıtemsil eder. DataRow: DataTablenesneleri için veri satırlarını temsil eder. DataRelationship: Tablolar arasındaki ilişkileri temsil eder. DataView: DataTable nesneleri üzerinde filtreleme, veri güncelleme leri işlemleri yapmak için kullanılır. Dataset oluşturmak için aşağıdaki adımları takip ediniz: XxxDataAdapter1 kontrolünü üzerine sağ tuş tıklayıp Generate Dataset ifadesini seçin. 146

ADO.NET 2009 2010 Buradaki Configure Data Adapter seçeneği, bağlantınızı yeniden oluşturmanızı ve Preview Data seçeneği ise verilerinizi göstermeyi sağlar. Eğer bunu seçerseniz aşağıdaki gibi bir ekran ile karşılaşırsınız. Generate DataSet seçeneğini seçtikten sonra yeni bir CustomerDataSet oluşturalım, adını belirleyip, Add this dataset to designer seçeneğini işaretleyin. Bunu işaretlememiz durumunda formun yüklenmesi ile datanız prejenize yüklenicektir. 147

ADO.NET 2009 2010 Ok butonuna bastığımızda formumuzda, CustomerDataSet.xsd XML şeması ile bağlantılı olan CustomerDataSet1 kontrolü oluşucaktır. Böylece formumuzda aşağıdaki gibi 3 bileşen bulunacaktır. Kod Kullanarak Örnekte ds isminde yeni bir DataSet, New anahtar sözcüğü tanımlanmaktadır. Tanımlamada DataSet e parametre olarak girilen YeniDataSet değeri, DataSet nesnesinin DataSetName argümanıdır. Eğer hiçbir isim verilmezse varsayılan olarak NewDataSet ismi verilir. Dim ds As New DataSet( YeniDataSet ) DataSet, diğer bir DataSet nesnesinden kopyalanarak oluşturulabilir. DataSet kopyalamak için iki yöntem kullanılır. Birinci yöntem Copy metodu ile diğer bir DataSet nesnesinin, veri ve ilişkileri (şema bilgileri) kopyalanarak yeni bir DataSet oluşturmaktır. İkinci yöntem Clone metodu ile diğer bir DataSet nesnesinin şema bilgilerini kopyalanarak, yeni bir DataSet oluşturmaktır. Bu yöntem şablon kopyalamak için kullanılır. Örnekte ds ismindeki DataSet nesnesinin tüm tablo, ilişki ve verileri dscopyismindeki DatasSetnesnesinin içine aktarılmıştır. Dim dscopy As DataSet dscopy = ds.copy() Örnekte ds ismindeki DataSet nesnesinin tüm tablo ve ilişkileri, dsclone ismindeki DataSetnesnesinin içine aktarılmıştır. Dim dsclone As DataSet dsclone = ds.clone() 148

ADO.NET 2009 2010 Örnekte Stok veritabanını içindeki tüm kitaplar, DataAdapter nesnesi ile DataSet e aktarılmıştır. Dim conn As New OleDbConnection("provider = & _ microsoft.jet.oledb.4.0; data source=../stok.mdb") Dim da As New OleDbDataAdapter("select * from & _ kitaplar", conn) Dim ds As New DataSet("set") da.fill(ds, "kitaplar") DataGrid1.DataSource = ds.tables("kitaplar") DataSet sınıfının Tables koleksiyonu ile DataSet içine bir veya birden çok DataTable eklenebilir. DataSet sınıfının Relations koleksiyonu ile DataSet içine bir veya birden çok DataRelation eklenebilir. Örnekte dtkitaplarisminde yeni bir DataTableoluşturulmaktadır. Dim dtkitaplar As New DataTable("kitaplar") Oluşturulan tabloyu DataSet içine eklemek için DataSet nesnesinin Tables koleksiyonu kullanılır. Ds.Tables.Add(dtKitaplar) DataTable nesnesinin içine kolon eklenebilir. Örnekte dtkitaplar ismindeki DataTablenesnesinin içine, yeniid isminde yeni bir kolon eklenmektedir. Yeni kolon eklemek için, DataTablenesnesinin Columnskoleksiyonu kullanılır. Dim colkitapid As DataColumn = dtkitaplar.columns.add("yeniid", GetType(System.Int32)) DataAdapter ile KayıtlarıDataset e Doldurmak 149

ADO.NET 2009 2010 DataAdapter sınıfı, DataSet ile veri kaynağı arasında köprü oluşturur. Veri kaynağına yapılan bağlantı ile verilerin DataSet nesnesine aktarılmasını sağlar. DataAdapter ayrıca DataSet üzerinde yapılan değişikliklerin veri kaynağına aktarılmasını sağlar. XxxDbDataAdapter ile çekilen veriler Dataset nesnesine fill komutu ile aktarılır. XxxDataAdapter_Name.fill (DatSet_Name) Fill yöntemi bir tamsayı sonucu verir ve bu sayı DatSet te mevcut olan kayıtların sayısıdır. Verilerin Form kontrolleri ile bağlantısı 1. Veri tabanını formunuza bağlayınız. 2. Veritabanınızdaki sütünlar için formunuzda açıklayıcı label ve textbox (combobox) ekleyin. 3. Textboxların özelliklerinde DataBinding Text özelliğini seçmek istedğiniz alan olarak değiştirin. (DataSet, BindingSource ve TableAdapter nesneleri formunuza otomatik olarak eklenecektir.) 4. Forma Data panelinden DataGridView ekleyin ve datasource özelliğini belirleyin. 5. Verilerin form başladığında görünmesi için Form_Load olayına aşağıdaki kodu yazın. Name_TableAdapter.Fill(Name_DataSet.NameofTable) 6. Verilerin buton içinde kod ile ileri-geri kontrolleri için aşağıdaki kodu kullanın. Name_BindingSource.MoveNext(Previous) DataSet Nesnesini Kontrollere Bağlamak 150

ADO.NET 2009 2010 DataSet nesnesi ile veritabanının bir kopyası çekirdek belleğe atıldıktan sonra, bu veriler çeşitli Windows kontrolleri ile gösterilebilir veya değiştirilebilir. Bu kontrollerin en önemlisi DataGrid bileşenidir. DataSet nesnesin içerdiği veri, Windows Form içindeki herhangi bir kontrolün herhangi bir özelliğine bağlanabilir. Örneğin DataSet içindeki bir tablonun ilk satır ve sütunundaki veri, TextBoxkontrolünün Textözelliğine bağlanabilir. DataSet içindeki veriyi Windows kontrollere bağlamanın iki yöntemi vardır. Bu yöntemler basit (simple data binding) ve karmaşık (complex data binding) veri bağlama olarak adlandırılır. Basit veri bağlama; DataSet içindeki bir veri elemanını (DataTable kolonunu) Windows kontrollere bağlama işlemidir. TextBox, Label, RadioButton gibi kontroller bu gruba girer. Örneğin, DataSet tablosundaki herhangi bir kolonu TextBox, Labelgibi Windows kontrollere bağlamak. Karmaşık veri bağlama; DataSet içindeki birden fazla veri elamanını Windows kontrollerine bağlama işlemidir. DataGrid, ListBox, ErrorProvider gibi kontroller bu gruba girer. Basit Bağlantı - CheckBox için: (diğerleri için de benzer şekilde herçekleşir.) CheckBox ın DataBindings.Checked özelliğini, varolan DataSetteki tablonun kolonu ile bağlayın. 151

ADO.NET 2009 2010 Textbox için ise Text kısmını bağlamanız gerekmektedir. Karmaşık Bağlantı Listbox için (diğerleri içinde aynıdır!) ListBox ın DataSource özelliğinden DatSet i seçiniz. Ve DisplayMember özelliğini, Listbox ın içerisinde görünmesi gereken kolon olarak belirleyin. 152

ADO.NET 2009 2010 Kod Kullanarak ComboBox ve ListBox gibi kontrollere veri bağlamak için DataSource ve DataMember özelliği kullanılır. DataSouce özelliği DataSet içindeki tablo ismini, DisplayMember ise tablo kolonunu belirtir. Örnekte, ComboBox ve ListBox kontrolünün DataSource ve DisplayMember özellikleri kullanılmaktadır. ComboBox1.DataSource = ds.tables("kitaplar") ds DataSetin adı! ComboBox1.DisplayMember = _ ds.tables("kitaplar").columns("kitap_baslik").tostring ListBox1.DataSource = ds.tables("kitaplar") ListBox1.DisplayMember = _ ds.tables("kitaplar").columns("kitap_baslik").tostring Bir diğer özelliği de DataBinding.Add yöntemidir. TextBox1.DataBindings.Add("Text", CustomerDataSet1, "Customers.Address") 153

ADO.NET 2009 2010 DataSet içindeki veriyi DataGridView e Bağlamak DataGridView, veriyi satırlar ve sütunlar halinde görüntüler. DataGridView ile ilişkisiz DataSet tabloları kolay bir şekilde görüntülenebilir. Bu görüntü Excel tablolarına benzer. DataGridView ilişkili DataSet tabloları da gösterebilir. Bu durumda istenilen tabloya DataGridView üzerindeki gezinti köprülerinden erişilebilir. DataSet tablolarını DataGridView kontrolüne bağlamak için iki yöntem kullanılır. Bu yöntemler grafiksel ve programlama yöntemleridir. Grafiksel yöntem ile bağlantısağlamak için aşağıdaki adımlarıtakip edin. 1 Araç kutusu üzerindeki DataGridView kontrolünü form üzerine sürükleyin. 2 DataGridView kontrolünün DataSource özelliğini, önceden oluşturulmuş DataSetnesnesine bağlayın. 3 DataGridView kontrolünün DataMember özelliğini, DataSet tablolarının herhangi biri ile bağlayın. Programlama yöntemi ile bağlantı sağlamak için DataGridView nesnesinin DataSource özelliği kullanılır. Örnekte, DataSet içindeki Kitaplar tablosu DataGridView kontrolüne bağlanır. DataGridView1.DataSource = ds.tables("kitaplar") 154

ADO.NET 2009 2010 DataTable Üzerine Yeni Veri Eklemek DataTable, veritabanı tablolarını temsil eder. DataColumn, DataRow nesnelerinden oluşur. DataSet içinde yeni bir DataTable oluşturduktan sonra, veritabanı üzerinde işlem yapıyormuş gibi veri üzerinde düzenlemeler yapılabilir. DataTable, bu çevrimdışı düzenlemeleri kabul veya iptal etme olanağı sunar. DataTable nesnesine, yeni bir satır eklemek için DataRow nesnesi kullanılır. DataTable nesnesinin NewRow metodu ile oluşturulan yeni satır, DataRow nesnesinin değişkenine atanır. 155