T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sayı : B.10.0.THG.0.15.00.04-010.06-2713 15/02/2006 Konu : Denetimli serbestlik tedbirleri uygulanan kişilerin tedavileri...valiliğine (İl Sağlık Müdürlüğü) GENELGE 2006/19 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 191 inci maddesinde öngörülen Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçundan dolayı haklarında Denetimli Serbestlik Kararı verilenler ile 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu nun 109 uncu maddesine göre adli kontrol altına alınmasına karar verilenlerden uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılarının tedavilerine ilişkin bu kanunların uygulanması bakımından aşağıdaki açıklamaların yapılması lüzumu görülmüştür. 5402 sayılı Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri İle Koruma Kuralları Kanunu uyarınca Adalet Bakanlığınca hazırlanan Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri İle Koruma Kuralları Yönetmeliği 20/12/2005 tarihli ve 26029 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Anılan Kanun ve Yönetmelik uyarınca, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 51 inci maddesinin 5 inci fıkrası ve 191 inci maddesinin 3 üncü fıkrası gereğince rehberlik ile ilgili görevleri yerine getirmek ve bu tedbirler süresince hükümlüleri izlemek, denetlemek ve yönlendirmek, hükümlülerin psiko-sosyal sorunlarını çözmek ve bunlara yardımda bulunmak gibi asli görevler Adalet Bakanlığı taşra teşkilatında kurulacak olan denetimli serbestlik ve yardım merkezi şube müdürlüklerine verilmiştir. Öte yandan, 5237 sayılı Kanunun Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak başlıklı 191 inci maddesinin 3 ünü fıkrasında, denetimli serbestlik tedbiri olarak belirlenen kurumda tedavi uygulanması zorunluluğu öngörülmüş olmakla birlikte, denetimli serbestlik tedbirlerinin -ille de- madde bağımlılarına özgü sağlık kurumu olacağından bahsedilmemiştir. Oysa ki aynı Kanunun 57 nci maddesinin 7 nci fıkrasında bir suç işleyen alkol yada uyuşturucu veya uyarıcı bağımlısının madde bağımlılarına özgü sağlık kuruluşunda tedavi altına alınacağı hükme bağlanmıştır. Bundan da, 191/3. madde uyarınca, kullanmak için uyuşturucu satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçundan mahkum olanlara (ki, bu kişiler herhalükarda tıbben- madde bağımlısı olarak nitelendirilemeyeceği gibi, uyuşturucu maddeyi satın almakla birlikte hiç denememiş bile olabilirler) uygulanacak denetimli serbestlik tedbirinin mutlak surette bir madde bağımlılığı merkezinde yapılmasının gerekmediği sonucuna varılmaktadır. Adalet Bakanlığınca yürürlüğe konulan Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri İle Koruma Kuralları Yönetmeliği nin 23 üncü ve 47 nci maddelerinde de; bu kişilerin bir sağlık kurumuna sevk edileceği ve burada sanığa/hükümlüye tedavi programı uygulanacağı hükme bağlanmıştır. 16/02/2004 tarihli ve 25375 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği, madde bağımlılarının tedavilerinin ve rehabilitasyonlarının yapıldığı kamu ve özel sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde veya müstakil olarak kurulan madde bağımlılığı tedavi merkezlerinin tesis, hizmet ve personel kıstaslarının tespit edilmesine ve bunların açılmalarına, faaliyetlerine denetlenmelerine ve kapanmalarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla çıkarılmış ve bu Yönetmeliğin 4/e. Maddesinde Madde bağımlılığı: Kullanımı, bedensel, ruhsal ve sosyal problemlere sebebiyet veren, hayatın idamesi için zorunlu olmayan maddelerin larının devam ettirilmesi ve bu maddelerin arzusunun durdurulamaması hali olarak tanımlanmıştır. Yukarıda da belirtildiği üzere; 5237 sayıl Türk Ceza Kanunu nun 191 inci maddesinde Kullanmak için uyuşturucu satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçu için denetimli serbestlik tedbiri öngörülmüş olup; böyle bir suçtan mahkum olanların her halukarda tıbben- madde bağımlısı olduğunu ve alkol/madde bağımlılığı merkezinde tedavi olması gerektiğini söyleyebilmek olanaklı değildir. Sayfa 1/2 Mithatpaşa Cad. No:3 B-Blok 2.Kat Sıhhiye/ANKARA Ayrıntılı Bilgi İçin; Tıbbi Hizmetler Şube Müdürlüğü Tel: 0.312.433 20 63 Faks: 0.312.432 42 73-434 42 58 1
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Diğer yandan, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun un 8 inci maddesinde, Türkiye de icrayı tababet için bu kanunda gösterilen vasıfları haiz olanlar umumi surette hastalıkları tedavi hakkını haizdirler. Ancak herhangi bir şubei tababette müstemirren mütehassıs olmak ve o unvanı ilan edebilmek için Türkiye Tıp Fakültesinde veya Sıhhıye Vakaletince kabul ve ilan edilecek müessesattan verilmiş ve yahut ecnebi memleketlerin maruf bir hastane veya laboratuvarlarından verilip Türkiye Tıp Fakültesince tasdik edilmiş bir ihtisas vesikasını haiz olmalıdır hükmü mevcut olup, uzmanlık dallarının neler olduğu da, Tababet Uzmanlık Tüzüğü nde tek tek sayılmıştır. Buna göre; ruh sağlığı ve hastalıkları alanında uzman olan hekimlerce madde bağımlılarının teşhis ve tedavilerinin yapılabileceği ve şayet, laboratuvar ve klinik bulgulara göre madde bağımlısı tanısı konulur ve ileri bir merkezde tedavisi müdevi hekimce gerek görülür ise, madde bağımlılarına özgü tedavi merkezlerine sevk edilebileceği sonucuna varılmaktadır. Öte yandan 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu nun 109 uncu maddesinin 3 üncü fıkrasının (e) bendinde, adli kontrol tedbiri olarak özellikle uyuşturucu, uyarıcı ve uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla, hastaneye yatmak dahil, tedavi ve muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek gösterilmiş ve Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri İle Koruma Kurulları Yönetmeliği nin 23 üncü maddesinde de bu kapsamdaki kişiler uygulanacak denetimli serbestlik tedbiri olarak bir sağlık kuruluşuna sevk ve diğer prosedür gösterilmiştir. Dolayısıyla, adli kontrol tedbiri olarak öngörülen bu işlem bakımından da yukarıda söylenen hususlar geçerli bulunmaktadır. Netice olarak; 5237 sayılı Kanunun 191 inci maddesi ve 5271 sayılı Kanunun 109 uncu maddesi kapsamındaki kişilerin; -Denetimli serbestlik bürolarınca düzenlenmiş sevk belgeleri ile birlikte Valiliğinizce belirlenen - bünyesinde ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı görev yapan ve laboratuvar imkanları yönüyle desteklenmiş- Devlet Hastanelerine yönlendirilmeleri, - Bu hastanelerde ilk muayene ve takiplerinin yapılarak laboratuvar ve klinik bulgulara göre bağımlı olduklarına karar verilen kişilerin ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanınca ekli listede belirtilen madde bağımlılığı tedavi merkezlerine sevk edilmeleri, - Bu kişilerden alkol dışı madde kullanıcılarına ait kayıtların düzenli tutularak, ekte gönderilen Form a işlenmesi ve aylık olarak Bakanlığa gönderilmesi, Hususlarında, bilgilerinizi ve gereğini önemle rica ederim. Prof. Dr. Necdet ÜNÜVAR Bakan a. Müsteşar E K L E R: Ek 1- Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri Listesi (1 sayfa) Ek 2- Türkiye de Alkol Dışı Madde Kullanıcılarında Tedavi Bildirim Sistemi Formu (2 sayfa) DAĞITIM : 81 İl Valiliği Sayfa 2/2 Mithatpaşa Cad. No:3 B-Blok 2.Kat Sıhhiye/ANKARA Ayrıntılı Bilgi İçin; Tıbbi Hizmetler Şube Müdürlüğü Tel: 0.312.433 20 63 Faks: 0.312.432 42 73-434 42 58 2
KURUM ADI Adana Dr. Ekrem Tok Ruh Sağlığı ve Hastalıları Hastanesi Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hast. E.A.H. Elazığ Ruh Sağlığı ve Hastalıları Hastanesi Manisa Ruh Sağlığı ve Hastalıları Hastanesi Samsun Ruh Sağlığı ve Hastalıları Hastanesi Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Denizli Devlet Hastanesi İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi 3
TÜRKİYE DE MADDE KULLANICILARINDA TEDAVİ BİLDİRİM SİSTEMİ 1. Şehir 2. Tedavi Merkezi merkez kodu merkez tipi (Örn:0312) Tedavi merkezi kodu Tedavi merkezinin isminden oluşan 3 harfli bir koddur Merkez tipi AMATEM 01; Devlet Hastanesi 02; Diğerleri 03 3. Hasta No - - - - (İlk harfler adı ve soyadı, annesinin kızlık soyadı, doğum tarihi gün, ay ve yıl) A. TEDAVİ MERKEZİ DETAYLARI 4. Tedavi isteğinin yapıldığı tarih - - G G A A Y Y Y Y 5.1 Hasta kabul tipi 1. Ayaktan 2. Yatarak 5.2 Başvuru tipi 1. Yeni hasta 2. Eski hasta 6.1 Daha önceden herhangi bir tedavi merkezinde tedavi görmüş mü? 9.2 Doğum tarihi - - G G A A Y Y Y Y 10. Şu anki yaşam biçimi: 1. Yalnız 2. Ebeveyn / Ailesi ile 3. Arkadaş ile 4. Bir kurumda 5. Evsiz / sokakta yaşıyor 8. Diğer (belirtin) 1. Hiç tedavi görmemiş 2. Önceden tedavi görmüş 6.2 Eğer önceden tedavi görmüşse en son ne zaman? Son tedaviden sonra geçen süre ay olarak (Hiç tedavi görmemişse 888; bilinmiyorsa 999 kodlayın) 7. Gönderen birim 1. Kendisi 2. Ailesi / arkadaşı 3. Pratisyen hekim 4. Sosyal servis 5. Polis 8. Diğer (belirtin) 11.1 Hangi ilde oturuyor (şehir ismi)? 11.2 Şehrin hangi bölgesinde? (Kırsal/ kentsel) 12. Uyruğu (belirtin ve kodlayın) 1. Türk vatandaşı 2. Diğer 13. İş durumu: 1. Düzenli işi var 2. Geçici işçi 3. İşsiz B. SOSYODEMOGRAFİK BİLGİLER 8. Cinsiyet: 1.Erkek 2. Kadın 9.1 Yaş Örn: 020; (Bilinmiyorsa 999 kodlayın) 8. Diğer (belirtin) 14. Tamamlanmış eğitim süresi 1. Hiç okula gitmemiş 2. 1 5 yıl 3. 6 8 yıl 4. 9-12 yıl 5. >12 yıl (belirtin) 4
C. KULLANILAN MADDE 15. Esas madde 16. Diğer madde (1) 17. Diğer madde (2) 17a. Alkol 17b. Sigara 1. Madde ismi Cinsi (yazınız) 2. Yaygın yolu a.(kodu girin) Günlük miktar (c, d) 3. Son aydaki sıklığı b.(kodu girin) 4. İlk yaşı a. Kullanım yolu - (1) Enjeksiyon (2) Sigara gibi içme (3) Yeme/içme (4) Koklama (9) Bilinmiyor b. Kullanım sıklığı - (1) Haftada 1 ya da birden az (2) Haftada 2-6 gün (3) Her gün (4) Geçen ay kullanmamış (9) Bilinmiyor c. Kullanım miktarı - (1) 1 standart içki veya daha az (2) 3-4 standart içki (3) 4 standart içki veya daha fazla (9) Bilinmiyor d. Kullanım miktarı - (1)... adet/gün (yıl) 5. Düzenli süresi (yıl) D. RİSKLİ DAVRANIŞLAR 18.1 Son 30 günde hiç enjeksiyon yoluyla madde kullanmış mı? 1. Evet 2. Hayır 18.2 Son 30 günde enjeksiyon yapmışsa enjektör paylaşımında bulunmuş mu? 1. Evet 2. Hayır 8. Uygun olmayan soru / enjeksiyon yapmıyor 19.1 Yaşamında hiç enjeksiyon yoluyla madde kullanmış mı? 1. Evet 2. Hayır 19.2 Yaşamında enjeksiyon yoluyla madde kullanmışsa ilk kullandığı yaşı? yıl (Bilinmiyorsa 99 kodlayın) 19.3 Enjeksiyon yapıyorsa hiç enjektör paylaşımında bulunmuş mu? 1. Evet 2. Hayır 8. Uygun olmayan soru / enjeksiyon yapmıyor 20, 21, 22, 23 ve 24 numaralı soruları yazılı belgelere dayanarak doldurun 21. HCV Durumu 1. Pozitif test 2. Negatif test 3. Test sonucu bilinmiyor 4. Hiç test yapılmamış 22. HBV Durumu 1. Pozitif test 2. Negatif test 3. Test sonucu bilinmiyor 4. Hiç test yapılmamış 23. Tüberküloz Durumu 1. Tanı almış 2. Negatif Tanı 3. Tanı bilinmiyor 4. Hiç bakılmamış 24. Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Durumu 1. Tanı almış 2. Negatif Tanı 3. Tanı bilinmiyor 4. Hiç bakılmamış Hastalığı belirtin 20. HIV Durumu 1. Pozitif test 2. Negatif test 3. Test sonucu bilinmiyor E. İLK SONUÇ 25. Başlanan tedavi tipi ve sonucu: 4. Hiç test yapılmamış 5
TÜRKİYE DE MADDE KULLANICILARINDA TEDAVİ BİLDİRİM SİSTEMİ Formunun Doldurulmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 1. Şehir kodu; hastanın ikamet ettiği ilin kodu değildir. Tedavi kurumunun bulunduğu ilin şehirlerarası telefon kodudur. (Örn; İstanbul daki tedavi birimlerinin hepsi -AMATEM, Balıklı Rum Hastanesi ve Tıp Fakülteleri- bu alana İstanbul un şehirlerarası telefon kodunu yazacaklardır veya Adana daki hastaneye başvuran hasta hangi ilden gelirse gelsin bu alana Adana nın şehirlerarası telefon kodu yazılacaktır.) 2. Tedavi Merkezi kodu Sağlık Bakanlığı tarafından önceden belirlenen üç harften oluşan bir koddur. 3. Hasta no; hastanın ad ve soyadının baş harfleri, annesinin kızlık soyadının ilk iki harfi ve hastanın ay-gün dahil doğum tarihinden oluşmaktadır. Eğer hastanın birden fazla adı varsa hangisinin yazılacağı konusuna açıklık getirmek gerekmektedir. Zira bazen ilk, bazen de ikinci adı kullanılabilmektedir. (Öneri: Bu durumun karışıklığa yol açmaması için standart olarak hastanın ilk adı kullanılabileceği gibi hastanın adı-soyadı hanesi üç kutucuklu da yapılabilir.) Doğum tarihlerinin gün, ay ve yıl olarak tam yazılması gerekmektedir. A. TEDAVİ MERKEZİ DETAYLARI 5.2 Hasta daha önce başka bir tedavi merkezinde tedavi görmüş olsa bile, o tedavi kurumuna ilk kez başvuruyorsa [1. Yeni hasta] olarak kodlanması gerekir. Aradan ne kadar süre geçtiğine bakılmaksızın aynı tedavi kurumuna ikince kez başvuran hastanın [2. Eski hasta] olarak kodlanması gerekir. 6.1 in cevabı ; [1. Hiç tedavi görmemiş] ise 6.2 ye (888) yazılması, [2. Önceden tedavi görmüş] ise 6.2 ye kaç AY önce gördüğünün mutlaka yazılması gerekir. C. KULLANILAN MADDE Madde ismi bölümünde [Hap] yazılmaması, bunun yerine hangi hap olduğunun (Ekstazi, Rivotril, Akineton, Xanax, Diazem vb) belirtilmesi gerekir. Son aydaki sıklığı hiç kullanmamış ise 4 kodlanması (Örn; - yazılıyor) İlk yaşı yerine yıl yazılmaması (Örn; 24 yerine 1998 yazılıyor) Düzenli süresi bu maddenin kaç yıldır kullanıldığını sorgulamaktadır. Bu bölüme yaş veya yıl yerine süre olarak yıl yazılması gerekmektedir. (Örn; maddeyi 3 yıldır düzenli olarak kullanan 21 yaşındaki birisi için 3 yazılması gerekirken bunun yerine 18 veya 2002 yazılıyor) D. RİSKLİ DAVRANIŞLAR 19.1 in cevabı Evet ise 19.2 de yaşın mutlaka belirtilmesi, Ayrıca; yazı ve rakamların açık, anlaşılır ve okunaklı olması gerekir. 6