EKONOMİ BAKANLIĞI EKONOMİK GÖRÜNÜM

EKONOMİ BAKANLIĞI EKONOMİK GÖRÜNÜM MART 2015 Güncelleme Tarihi: 24/03/2015

A- MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM. 4 B- DIŞ TİCARETİN GÖRÜNÜMÜ. 20 1) MAL TİCARETİ.. 21 2) HİZMETLER TİCARETİ. 34 C- YATIRIM ORTAMI, YABANCI SERMAYE ve TEŞVİK.. 40 D- SERBEST BÖLGELER 48 E- İKİLİ, BÖLGESEL, ÇOKLU ve ÇOK TARAFLI TİCARET... 53 Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 2

A- MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 3

Bazı Ekonomilere İlişkin Büyüme Tahminleri IMF OECD DB Kaynak: IMF, OECD, Dünya Bankası Bazı Ülke-Ülke Gruplarına İlişkin Büyüme Tahminleri (%) Dünya Türkiye Avro Bölgesi ABD Brezilya Rusya Hindistan ÇHC 2014 3,3 3,0 0,8 2,4 0,1 0,6 5,8 7,4 2015 3,5 3,4 1,2 3,6 0,3-3,0 6,3 6,8 2014 3,3 3,0 0,8 2,2 0,3 0,3 5,4 7,3 2015 4 3,2 1,4 3,1-0,5 0,0 7,7 7,0 2014 2,6 3,1 0,8 2,4 0,1 0,7 5,6 7,4 2015 3,0 3,5 1,1 3,2 1,0-2,9 6,4 7,1 Türkiye ekonomisi 2013 yılında Orta Vadeli Program da (2014-2016) belirtilen %3,6 lık gerçekleşme tahminin üstünde %4,1 oranında büyümüştür. IMF, Türkiye nin 2014 yılında %3 ve 2015 yılında %3,4 oranında büyüyeceğini tahmin etmektedir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 4

Dünya Ticaretine İlişkin Tahminler IMF DTÖ Mal Ticaretine İlişkin Tahminler (%) İhracat İthalat Dünya Yıllar Gelişmiş Ekonomiler Yükselen Ekonomiler Gelişmiş Ekonomiler Yükselen Ekonomiler Ticaret Hacmi 2014 3,6 3,9 3,4 4,5 3,1 2015 4,6 5,6 4,5 6,2 3,8 2014 2,5 4,0 3,4 2,6 3,1 2015 3,8 4,5 3,7 4,5 4,0 Kaynak: IMF ve DTÖ IMF tahminine göre, dünya toplam mal ve hizmet ticareti hacmi 2014 ve 2015 yıllarında sırasıyla %3,1 ve %3,8 oranında artacaktır. DTÖ tahminine göre, dünya toplam mal ve hizmet ticareti hacmi 2014 ve 2015 yıllarında sırasıyla %3,1 ve %4 oranında artacaktır. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 5

En Büyük 20 Ekonomi (SGP-Cari) Kaynak: Dünya Bankası 2013 yılı itibarıyla Türkiye Dünya nın 17. (SGP ye göre 17.), Avrupa nın 6. (SGP ye göre 6.) büyük ekonomisidir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 6

2015-2017 Orta Vadeli Program Hedefleri 2013* 2014 2015 2016 2017 GSYH (Milyar $, Cari Fiyatlarla) 822 810 850 907 971 Kişi Başına Milli Gelir (GSYH, $) 10.807 10.537 10.936 11.541 12.229 GSYH Büyümesi (1) 4,1 3,3 4,0 5,0 5,0 İşsizlik Oranı (%) 9,0 9,6 9,5 9,2 9,1 Turizm Gelirleri (Milyar $) 28,0 29,5 31,5 33,5 35,5 Cari İşlemler Dengesi (Milyar $) -65,1-46,0-46,0-49,2-50,7 Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%) -7,9-5,7-5,4-5,4-5,2 *Gerçekleşme 2015-2017 Orta Vadeli Program, Kalkınma Bakanlığı (1) Sabit fiyatlarla yüzde değişimi göstermektedir. 2015-2017 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programın temel amacı; büyüme performansını yükseltirken cari işlemler açığını düşürmeye devam etmek, enflasyon hedefine ulaşmak ve böylece makroekonomik ve finansal istikrarı güçlendirmektir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 7

Başlıca Bölgeler ve Ülkeler İtibariyle GSYH Gelişmeleri (2013) Kaynak: TÜİK ve IMF 2013 yılında %4,1 oranında büyüyen Türkiye ekonomisi, 2014 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla %2,8 artış kaydetmiştir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 8

Yıllık Büyüme Oranları Kaynak: TÜİK Türkiye, küresel ekonomik krizden en hızlı çıkan ve son dönemlerdeki küresel ekonomik belirsizlikten göreli olarak az etkilenen ülkelerdendir. 2003-2013 döneminde yıllık ortalama büyüme oranı %5 olmuştur. 2014 ilk 3 çeyreğinde Türkiye ekonomisi %2,8 oranında büyümüştür. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 9

Kişi Başına Düşen GSYH Kaynak: Dolar değeri TÜİK, SGP Dolar değeri Dünya Bankası Kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla, 2013 yılında, 2002 yılına göre 3 kattan fazla artarak 3.492 dolardan 10.807 dolara yükselmiştir. Satın alma gücü paritesine göre ise kişi başına gayri safi milli gelir, 19 bin dolara ulaşmıştır. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 10

Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak: TCMB 2015 Şubat ayında kapasite kullanım oranı 0.9 puan düşüşle, 72.8 olarak gerçekleşmiştir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 11

Sanayi Üretim Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK Sanayi üretim endeksi, 2015 Ocak ayında 112,3 (2010=100) olmuş, bir önceki yılın aynı ayına göre %1,8 oranında azalış göstermiştir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 12

Satınalma Yöneticileri Endeksi(PMI) Kaynak: Markit Economics PMI değeri, 2015 Şubat ayında 49,6 olarak bir önceki aydaki değerin (49,8) altında gerçekleşmiştir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 13

Enflasyon (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre) Kaynak: TÜİK 2015 Şubat ayında, önceki yılın aynı ayına göre, TÜFE de %7,6 oranında, Yİ-ÜFE de ise %3,1 oranında artış gerçekleşmiştir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 14

İstihdam-İşsizlik Kaynak: TÜİK 2014 Aralık döneminde işsizlik oranı %10,9 mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı ise %10,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2014 yılında işsizlik oranı %9,9 olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı, 2015 Ocak ayında Avro Bölgesi nde %11,2 ve AB(28) ülkelerinde %9,8 olarak gerçekleşmiştir. Ülkelerin mevcut en güncel verileri karşılaştırıldığında, Türkiye nin işsizlik oranı 7 AB üyesinden daha düşük seyretmektedir. Türkiye; Rusya, Almanya, İngiltere ve Fransa dan sonra Avrupa daki 5. büyük işgücüne sahip ülkedir. (2013, Dünya Bankası) Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 15

Türkiye-CDS (23.03.15) Kaynak: DB Research * CDS primi yükseldikçe, algılanan risk düzeyi artmaktadır. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 16

Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) Kaynak:Eurostat,T.C. Maliye Bakanlığı Türkiye nin merkezi yönetim bütçe açığının GSYH ye oranı 2013 yılında %1,2 olarak 22 AB ülkesinden daha iyi konumda gerçekleşmiş ve %3 olan Maastricht kriterini gerçekleştirmiştir. 2015 yılı Ocak-Şubat döneminde merkezi yönetim bütçe fazlası 1.4 milyar TL olmuştur. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 17

AB Tanımlı Kamu Borcu / GSYH (%) Kaynak: Eurostat, T.C. Hazine Müsteşarlığı Türkiye nin AB tanımlı borç oranı, 2013 yılında, Maastricht kriteri olan %60 ın oldukça altında, %36,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. Türkiye, 25 AB ülkesinden daha iyi performans göstermiştir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 18

Ödemeler Dengesi Milyon Dolar 2012 2013 2014 2014* 2015* I- CARİ İŞLEMLER HESABI -48.535-64.658-45.846-4.982-2.002 A. DIŞ TİCARET DENGESİ -65.367-79.907-63.542-5.242-2.581 B. HİZMETLER DENGESİ 22.427 22.844 25.296 755 1.008 C.GELİR DENGESİ -7.163-8.986-8.723-541 -503 D.CARİ TRANSFERLER 1.568 1.391 1.123 46 74 II- SERMAYE HESABI -58-96 -66-22 -1 III- FİNANS HESAPLARI 48.247 61.958 43.518 2.522 3.466 Doğrudan Yatırımlar 9.177 8.830 5.487 933 1.600 Yurtdışında -4.106-3.527-6.658-310 -191 Yurtiçinde 13.283 12.357 12.145 1.243 1.791 Sermaye -4.074-3.114-4.963 835 1.510 Giriş 260 112 271 835 1.599 Çıkış -4.334-3.226-5.234 0-89 Diğer Sermaye (Net) -32-413 -1.695 76-19 Gayrimenkul (Net) 2.636 3.049 4.321 332 300 Portföy Yatırımları 41.012 23.986 19.934 72 1.613 Diğer Yatırımlar 18.872 39.053 17.629-4.283 4.270 Rezerv Varlıklar -20.814-9.911 468 5.800-4.017 IV- NET HATA NOKSAN 346 2.796 2.394 2.482-1.463 *Ocak Kaynak: TCMB Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 19

B- DIŞ TİCARETİN GÖRÜNÜMÜ Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 20

I) MAL TİCARETİ Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 21

Mal Ticaret Hedefleri (Milyar Dolar) 2013* 2014* 2015** 2016** 2017** 2023*** İhracat 151,8 157,6 173,0 187,4 203,4 500,0 İthalat 251,7 242,2 258,0 276,8 297,5 625,0 D.T. Hacmi 403,5 399,8 431,0 464,2 500,9 1125,0 D.T. Dengesi -99,9-84,5-85,0-89,4-94,1-125,0 İhracat/İthalat (%) 60,3 65,1 67,1 67,7 68,4 80,0 *Gerçekleşme (Kaynak: TÜİK) **Beklenti (Orta Vadeli Program, Kalkınma Bakanlığı 2015-2017) ***2023 İhracat Stratejisi Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 22

Türkiye'nin Küresel Mal İhracatındaki Payı Türkiye nin dünya mal ihracatındaki payı 2013 yılında %0,81 düzeyindedir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 23

Türkiye'nin Küresel Mal İthalatındaki Payı Türkiye nin dünya mal ithalatındaki payı 2013 yılında %1,33 düzeyindedir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 24

* Enerji, 27. fasıla karşılık gelmektedir. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Dış Ticaretin Gelişimi 2013-2014/ 2014-2015 Ocak Yıllık (Milyar $) Dönemsel (Milyar $) Değişim (%) 2013 2014 2014 / OCAK 2015 / OCAK 2014/2015 İhracat 151,8 157,6 12,4 12,3-0,6 Enerji İhracatı* 6,7 6,1 0,5 0,4-23,9 Altın İhracatı 3,3 3,2 0,2 1,3 513,1 İthalat 251,7 242,2 19,3 16,6-13,7 Enerji İthalatı* 55,9 54,9 4,9 3,7-24,5 Altın İthalatı 15,1 7,1 0,4 0,2-42,6 Dış Ticaret Hacmi 403,5 399,8 31,7 29,0-8,6 Dış Ticaret Dengesi -99,9-84,5-6,9-4,3-37,5 Enerji Dışı Denge -50,7-35,8-2,5-1,0-60,6 İhracat / İthalat (%) 60,3 65,1 64,3 74,1 15,3 2015 yılının Ocak ayında, 2014 yılının aynı ayına kıyasla; İhracat %0,6, ithalat ise %13,7 oranında azalış kaydetmiştir. Dış ticaret açığı %37,5 lik azalışla 4,3 milyar dolara gerilemiştir Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 25

İhracatın Aylık Gelişimi Aylara Göre İhracat ve İthalat, Milyar Dolar 2015 Ocak ayında, 2014 Ocak ayına göre, ihracat %0,6 azalarak 12,3 milyar dolar, ithalat ise %13,7 azalarak 16,6 milyar dolar olmuştur. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 26

Geniş Ekonomik Grupların Sınıflaması (BEC) İHRACAT İHRACAT (Milyon $) Yıllık 2013/2014 Dönemsel (Ocak) Pay (%, 2014/2015 2013 2014 Değ.% 2014 2015 2015-Ocak) Ocak Değ. % Yatırım malları 15.592 16.109 3,3 1.059 1.145 9,3 8,2 Ara mallar 74.817 75.188 0,5 6.221 6.213 50,4-0,1 Tüketim malları 60.732 65.102 7,2 5.068 4.922 39,9-2,9 Diğerleri 661 1.244 88,2 52 50 0,4-4,8 TOPLAM 151.803 157.642 3,8 12.400 12.331 100,0-0,6 İTHALAT İTHALAT (Milyon $) Yıllık 2013/2014 Dönemsel (Ocak) Pay (%, 2014/2015 2013 2014 Değ.% 2014 2015 2015 Ocak) Ocak Değ. % Yatırım malları 36.771 35.996-2,1 2.564 2.536 15,2-1,1 Ara mallar 183.811 176.721-3,9 14.665 12.265 73,7-16,4 Tüketim malları 30.416 29.012-4,6 2.028 1.803 10,8-11,1 Diğerleri 663 453-31,6 29 31 0,2 7,6 TOPLAM 251.661 242.183-3,8 19.286 16.636 100-13,7 Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 27

Başlıca İhraç Ürünleri Dönemsel (Ocak) Milyon Dolar İHRACAT İTHALAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Fasıl Adı 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014/2015 1 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ 537 1.707 454 288 84 1.419 217,8 2 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI 1.213 1.437 765 813 447 624 18,5 3 84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER 1.041 935 2.200 1.909-1.160-974 -10,2 4 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 825 727 82 69 742 658-11,8 5 72 DEMİR VE ÇELİK 795 599 1.650 1.233-855 -634-24,7 6 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR 742 589 1.458 1.501-716 -912-20,7 7 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 523 494 171 153 353 342-5,5 8 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 530 449 210 189 321 260-15,3 9 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 460 417 1.217 966-757 -549-9,5 10 08 YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER 331 389 38 44 292 345 17,5 LİSTE TOPLAMI 6.997 7.743 8.246 7.165-1.248 578 10,7 TOPLAM 12.400 12.331 19.286 16.636-6.886-4.305-0,6 * Değişim ihracata göredir. Kaynak: TÜİK Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 28

Başlıca İthal Ürünleri Dönemsel (Ocak) Milyon Dolar İTHALAT İHRACAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Fasıl Adı 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014/2015 1 27 MİNERAL YAKITLAR VE MİNERAL YAĞLAR 4.885 3.690 467 355-4.419-3.334-24,5 2 84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER 2.200 1.909 1.041 935-1.160-974 -13,2 3 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR 1.458 1.501 742 589-716 -912 2,9 4 72 DEMİR VE ÇELİK 1.650 1.233 795 599-855 -634-25,3 5 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 1.217 966 460 417-757 -549-20,6 6 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI 765 813 1.213 1.437 447 624 6,2 7 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 447 393 44 33-403 -360-12,1 8 90 OPTİK, FOTOĞRAF, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR CİHAZLARI, TIBBİ ALETLER 365 364 52 54-313 -310-0,1 9 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 285 329 54 61-231 -268 15,7 10 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ 454 288 537 1.707 84 1.419-36,5 LİSTE TOPLAMI 13.726 11.486 5.404 6.187-8.322-5.299-16,3 TOPLAM 19.286 16.636 12.400 12.331-6.886-4.305-13,7 * Değişim ithalata göredir. Kaynak: TÜİK Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 29

Başlıca İhraç Ürünleri (Yıllık) Yıllık (Milyon Dolar) İHRACAT İTHALAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Fasıl Adı 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013/2014 1 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI 17.000 18.064 16.808 15.736 192 2.328 6,3 2 84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER 12.989 13.595 30.157 28.104-17.167-14.509 4,7 3 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 9.245 10.029 941 985 8.304 9.044 8,5 4 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 9.544 9.693 17.759 17.949-8.214-8.255 1,6 5 72 DEMİR VE ÇELİK 9.919 9.246 18.691 17.576-8.772-8.330-6,8 6 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ 6.999 7.717 16.234 8.121-9.236-404 10,3 7 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 6.148 6.356 2.758 2.618 3.390 3.738 3,4 8 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 5.714 6.234 1.863 1.883 3.851 4.351 9,1 9 27 MİNERAL YAKITLAR VE MİNERAL YAĞLAR 6.725 6.112 55.917 54.895-49.193-48.783-9,1 10 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 5.609 6.098 13.881 14.151-8.272-8.052 8,7 LİSTE TOPLAMI 89.892 93.145 175.009 162.016-85.117-68.871 3,6 TOPLAM 151.803 157.642 251.661 242.183-99.859-84.541 3,8 * Değişim ihracata göredir. Kaynak: TÜİK Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 30

Başlıca İthal Ürünleri (Yıllık) Yıllık (Milyon Dolar) İTHALAT İHRACAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Fasıl Adı 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013/2014 1 27 MİNERAL YAKITLAR VE MİNERAL YAĞLAR 55.917 54.895 6.725 6.112-49.193-48.783-1,8 2 84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER 30.157 28.104 12.989 13.595-17.167-14.509-6,8 3 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 17.759 17.949 9.544 9.693-8.214-8.255 1,1 4 72 DEMİR VE ÇELİK 18.691 17.576 9.919 9.246-8.772-8.330-6,0 5 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI 16.808 15.736 17.000 18.064 192 2.328-6,4 6 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 13.881 14.151 5.609 6.098-8.272-8.052 1,9 7 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ 16.234 8.121 6.999 7.717-9.236-404 -50,0 8 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 5.314 5.833 598 534-4.716-5.299 9,8 9 90 OPTİK, FOTOĞRAF, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR CİHAZLARI, TIBBİ ALETLER 4.559 4.878 661 716-3.898-4.162 7,0 10 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 4.151 4.428 754 806-3.397-3.622 6,7 LİSTE TOPLAMI 183.471 171.671 70.798 72.582-112.673-99.088-6,4 TOPLAM 251.661 242.183 151.803 157.642-99.859-84.541-3,8 * Değişim ithalata göredir. Kaynak: TÜİK Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 31

İhracatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) İhracat ve İthalatta İlk Beş Ülke (Ocak 2015) İthalatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) Kaynak: TÜİK Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 32

İhracatın Bölgesel Dağılımı (Milyon Dolar) Ocak 2014 Pay (%) 2015 Pay (%) Değişim (%) A- AB (28) 5.456 44,0 5.271 42,7-3,4 B- SERBEST BÖLGELER 177 1,4 151 1,2-15,1 C- DİĞER ÜLKELER 6.767 54,6 6.909 56,0 2,1 1- DİĞER AVRUPA 1.126 9,1 1.721 14,0 52,8 2- AFRİKA 1.148 9,3 934 7,6-18,6 Kuzey Afrika 817 6,6 638 5,2-21,9 Diğer Afrika 331 2,7 296 2,4-10,4 3- AMERİKA 726 5,9 757 6,1 4,2 Kuzey Amerika 537 4,3 552 4,5 2,8 Orta Amerika ve Karayip 71 0,6 63 0,5-11,2 Güney Amerika 118 1,0 142 1,2 19,8 4- ASYA 3.725 30,0 3.444 27,9-7,5 Yakın ve Ortadoğu 2.815 22,7 2.743 22,2-2,6 Diğer Asya 910 7,3 701 5,7-23,0 5- AVUSTRALYA VE YENİ ZELANDA 39 0,3 47 0,4 19,9 6- DİĞER ÜLKE ve BÖLGELER 3 0,0 6 0,1 92,8 Kaynak: TÜİK TOPLAM 12.400 100 12.331 100-0,6 Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 33

İthalatın Bölgesel Dağılımı Ocak (Milyon Dolar) Değişim 2014 Pay (%) 2015 Pay (%) (%) A- AB (28) 6.549 34,0 5.741 34,5-12,3 B- SERBEST BÖLGELER 88 0,5 96 0,6 8,6 C- DİĞER ÜLKELER 12.650 65,6 10.799 64,9-14,6 1- DİĞER AVRUPA 3.318 17,2 2.494 15,0-24,8 2- AFRİKA 459 2,4 398 2,4-13,4 Kuzey Afrika 287 1,5 195 1,2-32,2 Diğer Afrika 172 0,9 203 1,2 18,2 3- AMERİKA 1.464 7,6 1.199 7,2-18,1 Kuzey Amerika 1.126 5,8 856 5,1-24,0 Orta Amerika ve Karayip 66 0,3 67 0,4 2,8 Güney Amerika 273 1,4 275 1,7 1,0 4- ASYA 6.159 31,9 5.740 34,5-6,8 Yakın ve Ortadoğu 1.631 8,5 1.293 7,8-20,7 Diğer Asya 4.528 23,5 4.447 26,7-1,8 5- AVUSTRALYA VE YENİ ZELANDA 56 0,3 20 0,1-64,4 6- DİĞER ÜLKE ve BÖLGELER 1.194 6,2 949 5,7-20,6 TOPLAM 19.286 100 16.636 100-13,7 Kaynak: TÜİK Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 34

2) HİZMETLER TİCARETİ Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 35

Hizmetler Sektörüne İlişkin Hedefler Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 36

Türkiye'nin Küresel Hizmet İhracatındaki Payı (%) Kaynak: DTÖ Türkiye nin 2013 yılı küresel hizmet ihracatındaki payı %0,95 düzeyindedir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 37

Türkiye'nin Küresel Hizmet İthalatındaki Payı (%) Kaynak: DTÖ Türkiye nin 2013 yılı küresel hizmet ithalatındaki payı %0,51 düzeyindedir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 38

Ödemeler Dengesi-Hizmet Kalemleri (Milyon ABD $) 2010 2011 2012 2013 2014 2014* 2015* Değişim (%) Hizmetler Geliri 36.279 40.668 43.089 46.638 50.506 2.651 2.829 6,7 Taşımacılık Geliri 9.342 10.795 12.467 13.098 14.361 914 905-1,0 Turizm Geliri 22.585 25.054 25.345 27.997 29.552 1.275 1.424 11,7 İnşaat Hizmetleri Geliri 859 838 1.029 675 1.084 7 29 314,3 Sigorta Hizmetleri Geliri 721 834 866 1.000 1.154 107 109 1,9 Finansal Hizmetler Geliri 490 531 534 779 824 102 93-8,8 Diğer Ticari Hizmetler Geliri 333 300 366 602 535 87 20-77,0 Resmi Hizmetler Geliri 483 505 752 798 826 31 35 12,9 Diğer Hizmetler Geliri 1.466 1.811 1.730 1.689 2.170 128 214 67,2 (Milyon ABD $) 2010 2011 2012 2013 2014 2014* 2015* Değişim (%) Hizmetler Gideri -19.595-20.516-20.527-21.158-22.581-1.896-1.821-4,0 Taşımacılık Gideri -8.034-8.519-8.856-9.821-10.121-805 -692-14,0 Turizm Gideri -5.194-4.883-4.094-4.817-5.072-369 -434 17,6 İnşaat Hizmetleri Gideri 0 0 0 0 0 0 0 0,0 Sigorta Hizmetleri Gideri -1.262-1.302-1.291-1.718-1.651-143 -123-14,0 Finansal Hizmetler Gideri -724-1.221-1.176-1.334-1.903-137 -152 10,9 Diğer Ticari Hizmetler Gideri -1.673-1.727-1.984-2.554-2.353-204 -136-33,3 Resmi Hizmetler Gideri -1.352-1.564-1.717-1.686-2.324-115 -148 28,7 Diğer Hizmetler Gideri -1.356-1.300-1.409-1.558-1.354-123 -136 10,6 Kaynak: TCMB *Ocak Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 39

Yurtdışında Müteahhitlik Hizmetleri Sektörün ekonomiye katkıları: Döviz girdisi, ihracata katkı, istihdama katkı, teknoloji transferi, makina parkına etki, dışa açılma sürecine etki Dünyanın en büyük 250 müteahhitlik şirketi listesinde 2014 yılında 42 si Türk firmasıdır. Türkiye, bu bakımdan Çin den sonra 2. sırada yer almaktadır. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 40

C- YATIRIM ORTAMI YABANCI SERMAYE ve TEŞVİK Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 41

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması 94 ülke ile imzalanan ve 75 adedi yürürlüğe giren YKTK Anlaşmaları ile; Taraf ülkeler arasındaki uluslararası doğrudan yatırımların artmasını teşvik etmek; Karşılıklılık ilkesi çerçevesinde; uluslararası doğrudan yatırımların doğrudan ve dolaylı kamulaştırmalara karşı uluslararası hukuk çerçevesinde korunmasını sağlamak; Ev sahibi ülkenin yabancı yatırımcılara ve bunların yatırımlarına milli muamele ve en çok kayırılan ulus muamelesi ne tabi olarak adil ve eşit bir muamelede bulunmasını güvence altına almak; Yabancı yatırımcıların elde ettiği karların ve diğer gelirlerin gecikme olmaksızın transfer edilmesini güvence altına almak; Yabancı yatırımcı ile ev sahibi devlet arasında çıkan uyuşmazlıklarda uluslararası tahkim seçeneğini çözüm yolu olarak sunmaktır. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 42

Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları ABD; Almanya; Arnavutluk; Avusturya; Avusturya (Revize); Azerbaycan; BAE; Bahreyn; Bangladeş; Belçika; Beyaz Rusya; Bosna Hersek; Bulgaristan; Cezayir; Çek Cumhuriyeti; Çin Halk Cumhuriyeti; Danimarka; Endonezya; Estonya; Etiyopya; Fas; Finlandiya; Fransa; Güney Afrika; Güney Kore; Gürcistan; Hindistan; Hırvatistan; Hollanda; İngiltere; İran; İrlanda; İspanya; İsrail; İsveç; İtalya; Japonya; Katar; Kazakistan; Kırgızistan; Kuveyt; K.K.T.C.; Letonya; Litvanya; Lübnan; Lüksemburg; Macaristan; Makedonya; Malezya; Mısır; Moğolistan; Moldova; Norveç; Özbekistan; Pakistan; Polonya; Portekiz; Romanya; Rusya; S. Arabistan; S. Arabistan (Hava Taşıma); Sırbistan-Karadağ; Singapur; Slovakya; Slovenya; Suriye; Sudan; Tacikistan; Tayland; Tunus; Türkmenistan; Ukrayna; Umman; Ürdün; Yemen; Yunanistan Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 43

Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kaynak: TCMB 1984-2002 döneminde 14,6 milyar ABD Doları olan doğrudan yabancı yatırım tutarı, 2003-2014 döneminde 149,3 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. 2015 yılının Ocak ayında doğrudan yabancı yatırım tutarı önceki yılın aynı ayına göre %44 artarak 1,8 milyar ABD Doları olmuştur. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 44

Yabancı Yatırımların Sektörlere Göre Dağılımı (Milyon $) 2013 2013 2014 2014* 2015* TARIM SEKTÖRÜ 49 47 61 0 0 SINAÎ SEKTÖRLER 4.810 4.819 4.666 178 132 Madencilik ve Taşocakçılığı 240 242 449 48 118 İmalat 2.199 2.207 2.891 93 13 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Üretimi ve 2.335 2.334 1.323 37 1 Hizmetler Sektörü 5.387 5.000 3.972 117 40 TOPLAM 10.246 9.866 8.699 295 172 *Ocak ayı verisidir *Ocak ayı verisidir. Ocak 2015 O Ekonomi Bakanlığı 45

Yabancı Yatırımların Ülkelere Göre Dağılımı Milyon $ 2012 2013 2014 2015* 1 Hollanda 1.381 918 2.017 221 2 İngiltere 2.044 300 1.046 3 3 Rusya 11 875 730 735 4 Azerbaycan 338 803 718 73 5 Almanya 491 1.968 693 20 6 Lüksemburg 1.186 278 555 115 7 İtalya 154 146 490 14 8 ABD 439 326 325 1 9 Fransa 86 217 280 4 10 Kuveyt 271 185 234 3 11 Japonya 106 439 212 9 12 Norveç 136 30 170 0 13 Singapur 64 22 165 2 14 İsviçre 454 204 154 26 15 Birleşik Arap Emirlikleri 52 176 115 0 16 Yunanistan 58 68 101 8 17 Hong Kong 38 13 88 0 18 İspanya 193 506 74 0 19 İrlanda 22 7 56 8 20 Avusturya 1.519 656 48 11 LİSTE TOPLAMI TOPLAM *Ocak Kaynak: TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri 9.043 8.137 8.271 1.253 10.759 9.866 8.699 1.599 Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 46

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ Yeni Teşvik Sistemi Genel Teşvik Uygulamaları Bölgesel Teşvik Uygulamaları Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Stratejik Yatırımların Teşviki KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi Faiz Desteği KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi Faiz Desteği KDV İadesi Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 47

Teşvik Belge Adedi Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Öngörülen İstihdam (Kişi) Toplam Toplam Toplam 2012 4.253 57.889 148.795 2013 4.927 96.059 191.845 2014 3.623 61.779 143.763 2015* 344 26.880 10.449 BELGE ADEDİ 1. Bölge 2. Bölge 3. Bölge 4. Bölge 5. Bölge 6. Bölge Muhtelif TOPLAM 2012 1.546 740 694 490 335 438 10 4.253 2013 1.768 803 695 516 484 635 26 4.927 2014 1.460 716 594 447 367 461 17 4.062 2015* 111 63 41 28 33 67 1 344 *Ocak Kaynak: Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 48

D- SERBEST BÖLGELER Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 49

Serbest Bölgelerin Sağladığı Avantajlar Üretici Kullanıcılar için Vergi Avantajlarından Yararlanma İmkânı Orta ve Uzun Vadede Geleceği Planlayabilme İmkânı Kâr Transferi İmkânı Ticaret Kolaylığı İmkânı Gümrük Vergisi Prosedüründen Arındırılmış Ticari Faaliyet İmkânı AB ve Gümrük Birliği Kriterlerinin Gerektirdiği Serbest Dolaşım Belgelerinin Temini İmkânı Eşitlik Prensibi Zaman Kısıtlaması Bulunmaması Pazar İhtiyaçlarına ve Şartlarına Göre Serbestçe Belirlenecek Ticari Faaliyet İmkânı Gerçekçi Bir Enflasyon Muhasebesi İmkânı Yerli ve Yabancı Tüm Pazarlara Erişim İmkânı Azaltılmış Bürokratik Prosedür ve Dinamik İşletme Yönetimi Stratejik Avantaj Her Türlü Ticari ve Sınai Faaliyete Uygun ve Ucuz Altyapı İmkânı Tedarik Zinciri İmkânlarından Yararlanma Kolaylığı Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 50

Serbest Bölgeler 19 Serbest Bölgede 2014 yılında toplam 61.505 kişi istihdam edilmiştir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 51

Serbest Bölgelerin Ticaret Hareketleri Milyon Dolar Yurtiçinden Bölgelere Bölgelerden Yurtdışına Yurtdışından Bölgelere Bölgelerden Yurtiçine TOPLAM TİCARET HACMİ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 3.195 2.177 2.295 2.668 2.971 2.887 2.732 5.874 4.913 4.361 6.924 7.071 7.701 7.958 8.248 5.493 6.625 7.253 7.257 7.490 7.059 7.262 5.173 5.291 5.801 5.754 5.162 4.683 24.579 17.756 18.572 22.646 23.053 23.240 22.432 Kaynak: Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü 2014 yılında Serbest Bölgelerdeki toplam ticaret hacmi, bir önceki yıla göre %3,5 oranında azalarak 22,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 52

Serbest Bölgelerde Sektörel Yoğunlaşma İstanbul AHL Hizmetler ve yazılım Antalya Yat inşası, medikal aletler Kocaeli Gemi inşası Avrupa Hazır giyim Mersin Hazır giyim Bursa Otomotiv alt endüstrileri İzmir Deri TÜBİTAK-MAM Ar-Ge faaliyetleri Adana-Yumurtalık Gemi tamir ve bakımı Kaynak: Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 53

E- İKİLİ, BÖLGESEL, ÇOKLU ve ÇOK TARAFLI TİCARET Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 54

Ticari İlişkiler İkili Ticari İlişkiler Avrupa, Asya-Pasifik, Avrasya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika, Sahra Altı Afrika, Amerika Bölgesel ve Çoklu Ticari İlişkiler AB, EİT, D8, KEİ, İİT, İSEDAK Çok Taraflı Ticari İlişkiler DTÖ, OECD, G20 Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 55

STA Ülkeleri 1. EFTA (Norveç, İsviçre, İzlanda, Liechtenstein) 2. İsrail 3. Makedonya 4. Bosna Hersek 5. Filistin 6. Tunus 7. Fas 8. Suriye 9. Mısır 10. Arnavutluk 11. Gürcistan 12. Karadağ 13. Sırbistan 14. Şili 15. Ürdün 16. Güney Kore 17. Morityus 18. Lübnan* 19. Kosova* 20. Malezya* (*) İç Onay Sürecinde Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 56

STA Ülkeleri (Devam Eden Müzakereler) 1. Moldova* 2. Gana* 3. Ukrayna 4. Kolombiya 5. Ekvador 6. Kongo Demokratik Cumhuriyeti 7. Kamerun 8. Seyşeller 9. Körfez İşbirliği Konseyi 10. Libya 11. MERCOSUR 12. Faroe Adaları 13. Japonya 14. Singapur 15. Peru 16. Meksika * Müzakere süreci tamamlanmıştır. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 57

Çok Taraflı Ticari İlişkiler Hizmet Ticareti Anlaşması (TISA) Doha Kalkınma Turu müzakerelerinin kesintiye uğraması ve hizmetler alanında rekabetçi ülkelerin iddialı bir anlaşma hedeflemeleri nedeniyle Hizmetler ticaretinin %70 ini oluşturan katılımcılar arasında serbesti düzeyini büyük ölçüde arttıracak bir anlaşma olan TISA müzakereleri Türkiye nin katılımıyla devam etmektedir. Tarım Dışı Ürünlerde Pazara Giriş (NAMA) Toplam dünya mal ihracatının yaklaşık %90 ını oluşturan DTÖ Tarım Anlaşması kapsamı dışında kalan ürünlerde (sanayi ürünleri + yakıt + madencilik ürünleri + balık ve balıkçılık ürünleri + ormancılık ürünleri) tarife ve tarife dışı engellerin azaltılarak ticaretin bu ürünlerde daha fazla serbestleştirilmesi hedeflenmektedir. G-20 Dönem Başkanlığı ABD, Almanya, Arjantin, Avrupa Birliği Avustralya, Brezilya, Çin, Endonezya, Fransa, Güney Afrika, Güney Kore, Hindistan, İngiltere, İtalya, Japonya, Kanada, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan ve Türkiye den oluşan G-20 ülkeleri, dünya ekonomisinin yaklaşık %90 ını; dünya ticaretinin %80 ini ve dünya nüfusunun üçte ikisini temsil etmektedir. G 20, dönem başkanlığı her sene bir üye ülke tarafından yürütülmektedir. G-20 dönem başkanlığı 2015 yılında Türkiye tarafından deruhte edilecektir. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 58

İhracatın Ülke Gruplarına Göre Dağılımı (Milyon $) 2013 2014 % % Pay % % Pay 2014* 2015* Değişim (2014) Değişim (2015*) AB-28 63.040 68.530 8,7 43,5 5.456 5.271-3,4 42,8 Bağımsız Devletler Topluluğu 16.924 15.621-7,7 9,9 1.189 878-26,2 7,1 Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi 1.662 3.796 128,4 2,4 265 1.112 319,7 9,0 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 11.898 11.720-1,5 7,4 798 881 10,5 7,1 İslam İşbirliği Teşkilatı 49.371 48.634-1,5 30,9 3.824 3.596-6,0 29,2 Karadeniz Ekonomik İşbirliği 20.368 19.691-3,3 12,5 Teşkilatı 1.490 1.185-20,5 9,6 Serbest Ticaret Anlaşması Yapılan Ülkeler** 14.942 17.633 18,0 11,2 1.310 1.946 48,6 15,8 OECD Ülkeleri 68.684 76.692 11,7 48,6 6.091 6.762 11,0 54,8 Türk Cumhuriyetleri 6.908 7.110 2,9 4,5 505 428-15,2 3,5 GENEL TOPLAM 151.803 157.642 3,8 100 12.400 12.330-0,6 100 * Ocak **Henüz STA ları yürürlüğe girmeyen Lübnan ve Kosova hariç Kaynak: TÜİK 2014 yılında 2013 yılına göre, EFTA Ülkelerine ihracat seçilen özel bölgeler içerisinde yıllık bazda en hızlı artışı yaşayarak %128,4 oranında artmıştır. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 59

Ekonomi Bakanlığı Yurtdışı Teşkilatı Halihazırda 110 ülke 160 Merkez ve 5 ofiste 179 Ticaret Müşaviri/Ataşesi görev yapmaktadır. Mart 2015 Ekonomi Bakanlığı 60

AMERİKA Buenos Aires New York Karakas Sao Paulo Mexico City Şikago Ottava Toronto Santiago Miami Vaşington San Francisco Houston Seattle Los Angeles AFRİKA Abuja Addis Ababa Akra Cezayir Dakar Darüsselam Hartum İskenderiye Kahire Nairobi Pretoria Rabat Trablus Tunus Kazablanka ASYA Astana Aşkabat Bangkok Bişkek Cakarta Duşanbe Hanoi İslamabad Kabil Kuala Lumpur Manila Pekin Seul Singapur Taşkent Tokyo Ulan Bator Yeni Delhi Almatı Guangzhou Hong Kong Karaçi Mumbai Şangay Georgetown GEORGETOWN AVRUPA/KAFKASYA AB DTÖ OECD Atina Bakü Belgrad Berlin Bern Bratislava Brüksel Budapeşte Bükreş Dublin Helsinki Kiev Kişinev Kopenhag Lahey Lizbon Lefkoşa Londra Lubliyana Madrid Minsk Moskova Oslo Paris Podgorica Prag Priştine Roma Saraybosna Sofya Stokholm Tiflis Tiran Üsküp Varşova Viyana Zagreb Barselona Batum Düsseldorf Hamburg Hannover Kazan Marsilya Milano Münih Novorossisk Odessa Rotterdam Selanik St. Petersburg Stutgart Birmingham Krasnodar Novosibirsk Yekaterinbur g EKONOMİ BAKANLIĞI YURT DIŞI TEŞKİLATI ORTA DOĞU Abu Dhabi Amman Bağdat Beyrut Doha Kuveyt Manama Muskat Riyad Sana Şam Tahran Tel Aviv Basra Cidde Dubai Erbil Halep Kudüs Musul Tebriz Daimi Temsilci Yardımcılığı AVUSTRALYA Sidney Melbourne Ticaret Müşavirliği Ticaret Ataşeliği İrtibat Büroları