# א ذ و ه و و ن א ه ه א א א א ت و א ور و ه א ن و א د ي و : א... و ن א ه و ر כ
20 SORUDA DELÎLLERİYLE ORUÇ FIKHI MUKADDİME: Rahmân ve Rahîm olan Allâh ın ismiyle Hamd, -âlemlerin Rabbi olan- Allâh a mahsustur. O na hamd eder, O ndan yardım ve mağfiret dileriz. Nefislerimizin şerrinden ve amellerimizin kötülüğünden O na sığınırız. O nun hidâyete erdirdiğini hiç kimse saptıramaz, saptırdığını ise hiç kimse hidâyete erdiremez. Şehâdet ederim ki, Allâh tan başka ibâdete lâyık hiçbir ilâh yoktur. Ve yine şehâdet ederim ki, Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem O nun kulu ve rasûlüdür Bundan sonra: Oruç bizden önceki ümmetlere farz kılındığı gibi bize de farz kılınan ve kıyamete kadar da muhkem kalacak bir ibadettir. Her ibadet gibi oruç ibadetinin de kendisine ait özel bir fıkhı bulunmaktadır. Bu fıkhı ramazan ayına mükellef olarak ulaşan her bir kimsenin öğrenmesi farz-ı ayn dır
4 Abdullâh Saîd el-müderris Farz-ı ayn olan bu ilmin tahsil edilebilmesini kolaylaştırmak için başlangıç seviyesi olarak kaleme almış olduğum bu risâlede, oruç fıkhına dair temel olan 20 mes eleyi Kur ânı Kerîm den ve Sünnet-i Seniyye den delîller ile açıkladım. Amacım Müslüman kardeşlerime bir nebzede olsa hizmette bulunabilmek ve mübtedi olan ilim talebelerine mes elelerin delîllerini kısaca göstermektir. Yardım ve başarı Allâh Subhânehu ve Teâlâ dandır.
1. Ramazanda oruç tutmanın hükmü nedir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Ramazan ayında oruç tutmak, tüm mükellefler için farzdır. Farziyeti Kitâb, Sünnet ve icmâ ile sabit olup, onu inkâr eden kâfir olur. Orucun farz olduğunun Kitâb tan delîli Allâh u Teâlâ nın şu âyetidir: ع ل ى ل ى ك ت ب ع ك م ا ي ام ي ٱلص ع ل ي م ك ت ب ء ام ن وا ن ٱل ذ ي ي ا ي ه ا ١٨٣ ن ن ت ت ق و م ل ع ل ك ل م ق ب ٱل ذ ين ن م من من من ن (سورة البقرة: ١٨٣/٢) Ey îmân edenler, sizden öncekilere yazıldığı (farz kılındığı) gibi size de oruç yazıldı. Umulur ki sakınırsınız. (Bakara: 2/183) ٱل ذ ا ن ن ر م ض ش ر ن و ب ي س ل لن ا ه د ى ء ا ن ن ٱل ق ر ف ي ه ه أ نز ل ى ت ١٨٥ م ه ف ل ي ص ر ٱلش م نك م د ش ف م ن و ٱل ف ر ق ا ن ى ٱل ه د ن ن م (سورة البقرة
6 Abdullâh Saîd el-müderris (١٨٥/٢: Ramazan ayı, insanlara hidayet (yol gösterici), doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delîlleri olarak Kur an ın kendisinde indirildiği Ramazan ayıdır. Öyleyse her kim bu aya şâhid olursa onda oruç tutsun. (Bakara: 2/185) Orucun farz olduğunun Sünnet ten delîli ise: ع ن اب ن ع م ر ر ضي الله ع ن ه ام ق ال : ق ال ر س ول الله ص لى الله ع ل ي ه و س ل م : «ب ن ي الا س لا م ع لى خ م س ش ه اد ة أ ن لا إ ل ه إ لا الله و أ ن م ح مد ا ر س ول الله و إ ق ام ال صلا ة و إ يت اء ال زك اة و ال ح ج و ص و م ر م ض ان» [رواه البخارى (٨) ومسلم (١٦) ] Đbn Ömer radıyallâhu anhumâ dan rivâyet olunduğuna una göre Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Đslâm beş şey üzerine kurulmuştur: (Bunlar) Allâh tan başka ilâh olmadığına ına ve Muhammed in onun kulu ve rasûlü olduğuna una şâhitlik etmek, namaz kılmak, zekât vermek, hacca gitmek ve ramazan ayında oruç tutmaktır. [Buhari(8); Müslim (16) ] 1 Orucun farz olduğunun icmâdan delîline gelince: 1 Hadisi şerifi Buhârî (8), Müslim (16) ve başkaları sahîh olarak rivâyet etmişlerdir.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 7 Ümmetin imâmlarından hiçbirinden orucun farz olmadığına dair herhangi bir rivâyet naklolunmamıştır. Oruç, ifâde olunduğu gibi Kitâb, Sünnet ve icmâ ile sâbit olan bir farzdır. Bu sebeble onu inkâr eden -şer î bir özrü yok ise - icmâ ile kâfir olur. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
8 Abdullâh Saîd el-müderris 2. Ramazan orucu ne ile farz olur? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Ramazan orucu, hilâlin görülmesiyle; hilâl görülemediğinde ise Şâban ayını otuz güne tamamlamakla farz olur. Nitekim: ع ن ا ب ن ع م ر ر ضي الله ع ن ه ام ق ال : س م ع ت ر س ول الله ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ي ق ول : «إ ذ ا ر أ ي ت م وه ف ص وم وا و إ ذ ا ر أ ي ت م وه ف ا ف ط ر وا ف ا ن غ م ع ل ي ك م ف اق د ر وا ل ه» [رواه البخارى (١٩٠٠) ومسلم (١٠٨٠) ] Đbn Ömer radıyallâhu anh dan rivâyet edildiğine ine göre, o, şöyle demiştir: Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem in şöyle dediğini ini işit i ittim: tim: Hilâli görünce oruç tutun. Onu görünce iftar (bayram) edin. Eğer E hava bulutlu olursa onu takdir edin. [Buhârî (1900); Müslim (1080) ] 2 Hadiste Hilâli görünce oruç tutun. Onu görünce iftar 2 Hadisi şerifi Buhârî (1900), Müslim (1080) ve başkaları sahîh olarak rivâyet etmişlerdir.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 9 edin buyrularak Ramazan ayı orucunun hilâlin görülmesiyle başlayacağı yine hilâlin görülmesiyle biteceği açık bir şekilde ifâde olunmaktadır. Buna göre hilâli gözetlemek farzdır. Hadiste ayrıca Eğer hava bulutlu olursa onu takdir edin buyrulmuştur. Bu da Şâban ya da Ramazan hilâli hava şartları dolayısıyla görülemediğinde, Şâban ya da Ramazan ayından geçen günleri hesâb ederek onu otuza tamamlamayı ifâde emektedir. Nitekim: ع ن ا ب ن ع م ر ر ضي الله ع ن ه ام ق ال : ق ال ر س ول الله ص لى الله ع ل ي ه و س ل م : «ف ص وم وا ل ر ؤ ي ت ه و أ ف ط ر وا ل ر ؤ ي ت ه ف ا ن أ غ م ي ع ل ي ك م ف اق د ر وا ل ه ث لا ث ني» [رواه مسلم (١٠٨٠) وأبو داود (٢٣٢٠) ] Đbn Ömer radıyallâhu anh dan rivâyet edildiğine ine göre, Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem in şöyle buyurmuştur: Hilâli görmek g şartıyla oruç tutun; hilâli görmek şartıyla iftar (bayram) edin.. Eğer E hava bulutlu olursa o ay için otuz gün takdir edin edin. [Müslim (1080); Ebû Davud (2320) ] 3 Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır. 3 Hadisi şerifi Müslim (1080), Ebu Davud (2320) ve başkaları sahîh olarak rivâyet etmişlerdir.
10 Abdullâh Saîd el-müderris 3. Astronomik hesâb ile Ramazan ayına hükmetmek caiz midir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Allah Azze ve Celle, Ramazan ayını tespit etmede hesâba değil, rûyete/hilâli görmeğe önem vermiş ve bunu bir ölçü kılmıştır. Nitekim: ع ن ا ب ن ع م ر ر ضي الله ع ن ه ام ق ال : س م ع ت ر س ول الله ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ي ق ول : «إ ذ ا ر أ ي ت م وه ف ص وم وا و إ ذ ا ر أ ي ت م وه ف ا ف ط ر وا ف ا ن غ م ع ل ي ك م ف اق د ر وا ل ه» [رواه البخارى (١٩٠٠) ومسلم (١٠٨٠) ] Đbn Ömer radıyallâhu anh dan rivâyet edildiğine ine göre, o, şöyle demiştir: Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem in şöyle dediğini ini işit i ittim: tim: Hilâli görünce oruç tutun. Onu görünce iftar (bayram) edin. Eğer E hava bulutlu olursa onu takdir edin. [Buhârî (1900); Müslim (1080) ] 4 4 Hadisi şerifi Buhârî (1900), Müslim (1080) ve başkaları sahîh olarak rivâyet etmişlerdir.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 11 Hadiste Hilâli görünce oruç tutun. Onu görünce iftar edin buyrularak Ramazan ayı orucunun hilâlin görülmesiyle başlayacağı ve biteceği açıkça ifâde olunmaktadır. Bu sebeble rûyet (hilâli gözetleme) terk edilerek hesâba itibar edilmez. Ramazana veya bayrama hükmedilemez. Astronomik hesaplamayla Ramazana ve bayrama hükmetmek tâğûtî sistemlerin ümmete bela ettiği bid âtlerden biridir. Bu noktada Müslümanların uyanık olmaları, içlerinden hilâli gözetlemekle görevli kişileri tayin etmeleri gereklidir. Zîrâ -bildiğim kadarıyla Hanbelîlerden bir rivâyet müstesna- hilâli gözetlemek ittifakla farzdır. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
12 Abdullâh Saîd el-müderris 4. Hilâli gören şâhitlerin sayıları ve vasıfları nelerdir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Ramazan hilâlinin görüldüğü hava, ister açık olsun ister olmasın âdil ve akıllı bir şahidin şahitliği ile sabit olur. Nitekim: ع ن ا ب ن ع م ر ر ضي الله ع ن ه ام ق ال : «ت ر اىئ ال ناس ال ه لا ل ف ا خ بر ت ر س ول الله ص لى الله ع ل ي ه و س ل م أ ين ر أ ي ت ه ف ص ام ه و أ م ر ال ناس ب ص ي ام ه» [رواه أبو داود (٢٣٤٢) وابن حبان (٣٤٤٧) ] Đbn Ömer radıyallâhu anh dan rivâyet edildiğine ine göre, o şöyle demiştir: Đnsânlar hilâli gözetliyorlardı. Ben Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem e e hilâli gördüğümü ümü haber verdim. O da oruç tuttu. Oruç tutmalarını emretti. [Ebû Dâvud (2342); İbn Hibbân
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 13 (3447) ] 5 Hadiste ifâde olunduğu üzere Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem bir şahidin şahitliği ile Ramazana hükmetmiştir. Buna göre, hava ister açık olsun ister olmasın adil ve akıllı bir erkeğin hilâli gördüğüne dair yaptığı şahitlik ile Ramazan ayı orucu sabit olur. Kâfirin, fâsığın ve delînin şâhitliği ise ittifakla sahih değildir. Çünkü kâfir, fâsık ve deli, dînde emin sayılan kimseler değildirler. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır. 5 Hadisi şerifi Ebû Dâvud (2342); İbn Hibbân (3447); Taberani (el- Evsat: 3877) ve başkaları olarak rivâyet etmişlerdir. İbn Hibbân ve Hâkim sahih olduğunu söylemiştir.
14 Abdullâh Saîd el-müderris 5. Bir bölgede görülen hilâlin diğer bölgelere etkisi olur mu? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Bir bölgede görülen hilâlin hükmü, uzak bölgeleri de bağlar. Böylelikle tüm bölgelerdeki Müslümanların, aynı günde oruca başlamaları ya da bayram etmeleri sağlanmış olur. Nitekim hadiste: ع ن ا ب ن ع م ر ر ضي الله ع ن ه ام ق ال : س م ع ت ر س ول الله ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ي ق ول : «إ ذ ا ر أ ي ت م وه ف ص وم وا و إ ذ ا ر أ ي ت م وه ف ا ف ط ر وا ف ا ن غ م ع ل ي ك م ف اق د ر وا ل ه» [رواه البخارى (١٩٠٠) ومسلم (١٠٨٠) ] Đbn Ömer radıyallâhu anh dan rivâyet edildiğine ine göre, o, şöyle demiştir: Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem in şöyle dediğini ini işit i ittim: tim: Hilâli görünce oruç tutun. Onu görünce iftar (bayram) edin. Eğer E hava bulutlu olursa onu takdir edin. [Buhârî
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 15 (1900); Müslim (1080) ] 6 Hadiste Hilâli görünce oruç tutun. Onu görünce iftar (bayram) edin buyrularak hilâli herkesin görmesi emredilmemiş, bazılarının görmesinin yeterli olacağı bildirilmiştir. 6 Hadisi şerifi Buhârî (1900), Müslim (1080) ve başkaları sahîh olarak rivâyet etmişlerdir.
16 Abdullâh Saîd el-müderris 6. Oruç tutulması istenilen süre ne zaman başlar ve ne zaman biter? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Oruç, fecr-i sadık ile başlar güneşin batmasıyla biter. Nitekim Allâh Azze ve Celle, şöyle buyurmuştur: ن ض م ن ي ض ل ك م ل ك م ٱل خ ي ط ٱلا ب ي ي ت ب ي ن و ك ل وا و ٱش ر ب وا ح ت ى ١٨٧ سورة البقرة ل ي ام ط ٱلا س و د م ن ٱل ف ج ر ر ٱل يل إ ل ى ٱل ي ث م أ ت م وا ٱلص ي ٱل خ ي (١٨٧/٢: Fecir vakti, sizce beyaz iplik (şafağın aydınlığı) siyah iplikten (gecenin karanlığından) ayırd edilinceye kadar yiyin, için. Sonra geceye kadar orucu tamamlayın. (Bakara: 2/187) Allah Azze ve Celle, âyet-i kerîmesinde Fecir vakti, sizce beyaz iplik (şafağın aydınlığı) siyah iplikten (gecenin karanlığından) ayırd edilinceye kadar buyurarak orucun
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 17 başlangıç vaktini (fecr-i sadığı /imsağı) açıklamıştır. Bu vakte kadar yiyin, için buyurarak da, bu vakitten sonra yemenin ve içmenin helâl olmadığını beyân etmiştir. Geceye kadar orucu tamamlayın buyruğu ile de gündüzü oruç zamanı, geceyi ise yiyip içme zamanı olarak bildirmiştir. Böylelikle her iki zaman bölümünün hükümlerini açıklamış ve her ikisi arasında farklılık olduğunu belirtmiştir. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
18 Abdullâh Saîd el-müderris 7. Fecr ne demektir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Fecr lügatte: Yarmak, mânâsına gelmektedir. Istılâhta ise: Tan yerinin ağarmasıdır. Sabaha doğru gökte doğu ufkunda iki tarafı karanlık uzunlamasına bir çizgi şeklinde beliren bir beyazlık olur ve az sonra kaybolur. Buna birinci fecir yahut fecr-i kâzib denir. Bu gece hükmündedir. Bunun arkasından ikinci fecir gelir ki, buna fecr-i sadık denir. Sabah namazının ve orucun vakti onunla girmiş olur. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 19 8. Orucun sahîh (geçerli) olmasının şartları nelerdir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Orucun sahîh olmasının şartları beştir. Bunlar: 1. Müslüman olmak, 2. Akıllı olmak, 3. Hayız ve nifastan gün boyu uzak olmak, 4. Farz olan oruca hergün için fecirden önce; nâfile olan oruca ise zevalden önce niyet etmek, 5. Orucu bozan şeylerden uzak durmaktır. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
20 Abdullâh Saîd el-müderris 9. Kadının hayız ve nifâs hallerinde oruç tutmamasının delîli nedir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Kadının hayız ve nifâs hallerinde oruç tutmamasının delîli sahih Sünnet tir. Nitekim: ع ن م ع اذ ة ق ال ت : س ا ل ت ع اي ش ة ف ق ل ت : م ا ب ال ال ح اي ض ت ق ضي ال صو م و لا ت ق ضي ال صلا ة. ف ق ال ت : أ ح ر ور ي ة أ ن ت ق ل ت : ل س ت ب ح ر ور ي ة و ل ك ني أ س ا ل. ق ال ت : «ك ان ي ص يب ن ا ذ ل ك ف ن و م ر ب ق ض اء ال صو م و لا ن و م ر ب ق ض اء ال صلا ة» Muâze Muâze den rivâyet olunduğuna una göre, o, şöyle demiştir: Ai- A şe ye: Neden hayzlı ı kadın orucu kaza ediyor da, namazı kaza etmiyor diye sordum Sen Harûri misin? 7 dedi. Harûriye değilim ama soruyorum işte i te dedim. Aişe: (Vaktiyle) Bu iş i bizim başım ımıı- za gelirdi de orucu kaza etmekle emrolunur; namazın kazası ile 7 Harûrâ: Kûfe ye iki mil uzaklıktaki bir köyün adıdır. Haricîlerin toplandıkları ilk yerdir. Bu yüzden Haricîlere bu köye nisbetle Harûrî de denilir.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 21 memur olmazdık cevabını verdi. [Müslim (335); Ebû Dâvud (263-264) ] 8 Hadiste ifâde olunduğu üzere hayızlı kadın oruç tutmaz ve namaz kılmaz. Ancak sonrasında kaçırdığı oruçları kaza eder. Namazları ise kaza etmez. Bu ümmetin üzerinde icmâ ettiği mes elelerden biridir. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır. 8 Hadîsi şerifi Müslim (335), Ebû Dâvud (263-264), Tirmizî (130), Nesâî (2318), İbn Mâce (1670) ve başkaları sahîh olarak rivayet etmişlerdir.
22 Abdullâh Saîd el-müderris 10. Farz olan oruca her gün için fecirden önce niyet etmeyen kimsenin orucunun sahih sayılmamasının delîli nedir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Farz olan oruca her gün için fecirden önce niyet etmenin delîli sahîh sünnettir. Nitekim: ع ن ح ف ص ة أ م ا ل م و م ن ني ر ضي الله ع ن ه ا ق ال ت : ق ال ر س ول الله ص لى الله ع ل ي ه و س ل م : «م ن ل م ي ب يت [رواه أبو داود (٢٤٥٤) والترمذى (٧٣٠) ] ا ل صي ام ق ب ل ا ل ف ج ر ف لا ص ي ا م ل ه» Ümmü Ümmü l-müminin Hafsa a radıyallâhu anha dan rivâyet olunduğuna una göre, Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Kim fecirden önce oruca niyet etmez ise orucu yoktur. [Ebu Davud (2454), Tirmizî (730) ] 9 9 Hadisi şerifi Ebu Davud (2454), Tirmizî (730), Nesâî (2331); İbn Mace (1700); Ahmed (26457) İbn Huzeyme (1933) ve başkaları rivayet etmişlerdir. İbn Huzeyme ve İbn Hibban hadisin sahih ve merfu olduğunu söyle-
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 23 Hadiste Kim fecirden önce oruca niyet etmez ise orucu yoktur buyrularak niyetin hergün fecirden önce yapılaması, aksi takdirde orucun sahih olmayacağı ifâde olunmuştur. Bu sebeble fecirden sonra farz olan oruca niyet etmek sahîh değildir. Niyet ettikten sonra bir şey yemenin ve cinsel ilişkide bulunmanın oruca zararı yoktur. Kişi niyet edip uyusa uyandıktan sonra niyetini yenilmesi gerekmez. Nâfile olan oruca ise zevalden -güneş tam tepeye gelip batıya meyletmeden- önce yani önce niyet etmek sahihtir. Nitekim: ع ن ع اي ش ة أ م ال م و م ن ني ر ضي الله ع ن ه ا ق ال ت : د خ ل ع لي ال نب ي ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ذ ات ي و م ف ق ال : «ه ل ع ن د ك م شي ء» ف ق ل ن ا: لا ق ال : «ف ا ين إ ذ ن ص اي م» [رواه مسلم (١١٥٤) والترمذى (٧٣٣) ] Ümmü Ümmü l-mü Mü minin Âişe e radıyallâhu anha dan rivayet olunduğuna una göre, o şöyle demiştir: Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem bir gün yanınızda yiyecek bir şey var mı? diye sordu. Bizde bir şey bulunmadığını ını söyledik. Bunun üzerine o halde ben oruçluyum buyurdu. [Müslim (1154), Tirmizî (733) ] 10 mişlerdir. Ayrıca Hâkim ve İbn Hazm da (Muhallâ: 4/287) hadisin sahih olduğunu söylemişlerdir. Darekutni (2213) ise hadisin tüm ravilerinin sikâ (güvenilir) olduğunu söylemiştir. 10 Hadisi şerifi Müslim (1154), Tirmizî (733), Nesâî (1841), İbn Mâce (1701) ve başkaları sahîh olarak rivâyet etmişlerdir.
24 Abdullâh Saîd el-müderris Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem in yemek için hanımlarına bir şeyler sorması, o günün Ramazan olmadığını; yiyecek olmadığını öğrendiğinde ise oruçlu olduğunu söylemesi ise nâfileye niyet ettiğini söze ihtiyaç bırakmaksızın ortaya koymaktadır. mı? yanınızda yiyecek bir şey var Hadisin «ه ل ع ن د ك م شي ء yanınızda yiyecek bir mı?» cümlesi Darekutni de «ه ل ع ن د ك م م ن غ د اء» olarak rivayet olunmaktadır. 11 Burada gecen «ال غ د ا ء» kelimesi öğleden önce yenen yemeğe denir. «ع ش ا ء» kelimesi ise öğleden sonra yenen yemeğe denir. Bu da nâfile olan oruçlara zevale kadar niyet edilebileceğini açık olarak göstermektedir. Ancak nâfile olan oruca fecirden sonra zevalden önce niyet edildiğinde, niyet edilen âna kadar orucu bozacak herhangi bir şeyin vuku bulmaması şarttır. 11 Hadisi şerifi Darekutni (2236) ve Beyhaki (el-kubra: 7419) ve başkaları rivâyet etmişlerdir. Darekutni hadisin sahih olduğunu söylemiştir.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 25 11. Orucu bozmayı mubah kılan şeyler nelerdir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Orucu bozmayı mubah kılan özürler yedidir. Bunlar: 1. Yolculuk, 2. Hastalık, 3. Yaşlılık, 4. Hamilelik ve emziklilik, 5. Şiddetli açlık ve susuzluk, 6. İkrah, 7. Düşmanla savaştır. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
26 Abdullâh Saîd el-müderris 12. Orucu bozmayı mubah kılan yolculuğa dair hükümler nelerdir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Yolculuk, orucu bozmayı mubah kılan şer î özürlerdendir. Allah Subhânehu ve Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: أ ي ام ا م ع د ود ا ت ف م ن ك ا ن ن م نك م ا م ر يض أ و ع ل ى ١٨٤ ن م ف ع د ة س ف ر م م أ ي ا أ خ ر (سورة البقرة: ١٨٤/٢) Oruç, sayılı günlerdedir. Sizden kim hasta, ya da yolculukta olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde (kaçırdığı oruçları) tutar. (Bakara: 2/184) Ayette Sizden kim hasta, ya da yolculukta olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutar buyrularak, yolculuğun oruç tutmamak için şer î özür olduğunu beyân etmektedir. Ancak orucu bozmayı mubah kılan yolculuğun,
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 27 namazların kısaltılarak kılınmasını mubah kılan bir mesafeye olması gereklidir. Ayrıca yolculuğun, şer ân yasaklanmış bir şey için olmaması, mubah bir yolculuk olması da şarttır. Bununla birlikte yolcu olan kimse bu ruhsattan yararlanmayıp oruç tutsa oruç tutması sahihtir. Azimetle amel etmesi ayrıca müstehabtır. Ancak yolcunun Ramazan da başka bir oruca niyet ederek bu orucu tutması, sahîh değildir. Yolculuğun imsak vakti girmeden başlamış olması da şart değildir. Güne oruçlu başlayan yolcunun orucunu bozması ise caizdir. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
28 Abdullâh Saîd el-müderris 13. Orucu bozan şeyler nelerdir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Orucu bozan şeyler altıdır. Bunlar: 1. Kasten yiyip içmek, 2. Kasten cinsel ilişkide bulunmak, 3. Kasten meninin çıkarılması, 4. Kasten kusmak, 5. Vücut boşluğundan bir şey girmesi, 6. Hayız ve nifas olmaktır. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 29 14. Unutarak yiyip içen kimsenin orucu bozulur mu? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Kasten yiyip içmek, icmâ ile orucu bozan şeylerdendir. Unutarak yiyip içmek ise orucu bozmaz. Nitekim: ع ن أ يب ه ر ي ر ة ر ضي الله ع ن ه ع ن ال نب ي ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ق ال : «إ ذ ا ن سي ف ا ك ل و شر ب ف ل ي ت م ص و م ه ف ا من ا أ ط ع م ه الله و س ق اه» [رواه البخارى (١٩٣٣) ومسلم (١١٥٥) ] Ebû Hureyre radıyallâhu anh d dan rivâyet olunduğuna una gö- g re, Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Bir kimse oruçlu iken unutarak yer ya da içerse orucunu tamamlasın. Allâh onu yedirmiş ve içirmiştir. tir. [Buhari (1933); Müslim (1155) ] 12 Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır. 12 Hadîsi şerifi Buhari (1933), Müslim (1155) ve başkaları sahih olarak rivayet etmişlerdir.
30 Abdullâh Saîd el-müderris 15. Unutarak cinsel ilişkiye giren kimsenin orucu bozulur mu? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Kasten cinsi ilişkide bulunmak, icmâ ile orucu bozan şeylerdendir. Unutarak cinsel ilişkide ise orucu bozmaz. Nitekim: ع ن أ يب ه ر ي ر ة ر ضي الله ع ن ه ق ال : ج اء ر ج ل إ لى ال نب ي ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ف ق ال : ه ل ك ت ي ا ر س ول الله ق ال : «و م ا أ ه ل ك ك» ق ال : و ق ع ت ع لى ام ر أ يت في ر م ض ان ق ال : «ه ل ت ج د م ا ت ع ت ق ر ق ب ة» ق ال : لا ق ال : «ف ه ل ت س ت ط يع أ ن ت ص وم ش ه ر ي ن م ت ت اب ع ني» ق ال : لا ق ال : «ف ه ل ت ج د م ا ت ط ع م س تني م س ك ين ا» ق ال : لا ق ال : ث م ج ل س ف ا يت ال نب ي ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ب ع ر ق ف يه مت ر ف ق ال : «ت ص دق ب ه ذ ا» ق ال : أ ف ق ر م نا ف ام ب ني لا ب ت ي ه ا أ ه ل ب ي ت أ ح و ج إ ل ي ه م نا ف ض ح ك ال نب ي ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ح تى ب د ت أ ن ي اب ه ث م ق ال : «اذ ه ب ف ا ط ع م ه أ ه ل ك» [رواه البخارى (٦٧٠٩) ومسلم (١١١١) ]
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 31 Ebû Hureyre radıyallâhu anhtan rivâyet olunduğuna una gö- g re, o şöyle demiştir: Adamın biri Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem e gelerek : Helâk : oldum ya Rasûlullâh dedi. Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem: Seni helâk eden nedir diye sordu. Adam: Ra- mazan gününde eşimle e cimâ ettim (cinsel ilişki kurdum) dedi. Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem: Bir köle azad edebilir misin? diye sordu. Adam: Hayır Hayır cevâbını verdi. Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem: Đki ay hiç ara vermeden oruç tutabilir misin? diye sordu. Adam: Hayır Hayır cevâbını verdi. Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem: Altmı Altmış,, fakiri doyuracak bir şey bula- bilecek misin? Adam: Hayır Hayır cevâbını verdi. Sonra Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem, oturdu. Biraz sonra Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem e e içi hurma dolu bir zembil getirdiler. Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem adama: Bunu tasadduk et buyurduu- lar. Adam: Bizden daha fakirine mi? Medine nin nin iki taşlı lığı ı araa- sında buna bizden daha muhtaç bir aile yoktur dedi. Bunun üzerine Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem, güldü, hatta yan dişleri göründü. Sonra adama: Git ve onu ailene yedir buyurdular. [Buhari(6709); Müslim ( 1111) ] 13 Hadiste geçen Helâk oldum ifâdesi orucunu cima ile 13 Hadîsi şerifi Buhari (6709), Müslim (1111) ve başkaları sahih olarak rivayet etmişlerdir.
32 Abdullâh Saîd el-müderris bozan adamın bu işi kasten ve haram olduğunu bilerek yaptığını göstermektedir. Bu sebeble Ramazan ayında unutarak cinsel ilişkiye giren kimsenin orucu aynı unutarak yiyen kimsenin orucu gibi bozulmaz.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 33 16. Kusmak kasıt ile gerçekleşmediğinde orucu bozar mı? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Kusmak, eğer kişinin kendi iradesiyle gerçekleşmiş ise ister az ister çok olsun orucu bozar. Kişinin kendi iradesiyle gerçekleşmediğinde ise ister az ister çok olsun orucu bozmaz. Nitekim: ع ن أ يب ه ر ي ر ة ر ضي الله ع ن ه ق ال : ق ال ر س ول الله ص لى الله ع ل ي ه و س ل م : «م ن ذ ر ع ه ال ق ي ء و ه و ص اي م ف ل ي س ع ل ي ه ق ض اء و م ن اس ت ق اء ف ل ي ق ض» [أبو داود (٢٣٨٠) والترمذى (٧٢٠) ] Ebû Hureyre radıyallâhu anh dan rivâyet olunduğuna una gö- g re, Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Kim kendine hâkim olamayarak kusarsa ona kaza yoktur. Kimde e iste- yerek kusarsa orucunu kaza etmesi gerekir. [Ebû Dâvud (2380);
34 Abdullâh Saîd el-müderris Tirmizî (720) ] 14 Hadiste, Kim kendine hâkim olamayarak kusarsa ona o ka-k za yoktur. Kimde e isteyerek kusarsa orucunu kaza etmesi gerekir buyrularak kasıtsız olarak kusmanın orucu bozmayacağı, kasten kusmanın ise orucu bozacağı ifâde olunmuştur. Buna göre, kasten getirilen az ya da çok kusmuk, orucu bozar. Kasten getirilmeyen az ya da çok olan kusmuk ise orucu bozmaz. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır. 14 Hadîsi şerifi Ebû Dâvud (2380), Tirmizî (720), İbn Mâce (1676), Ahmed (10463) ve başkaları olarak rivayet etmişlerdir. İbn Huzeyme (3518), İbn Hibban (1961) ve Hâkim (1557) hadisin sahih olduğunu söylemişleridir
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 35 17. Keffâreti gerektiren şeyler nelerdir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Keffâret ancak oruç tam bir cinsel ilişki ile bozulduğunda gereklidir. Nitekim: ع ن أ يب ه ر ي ر ة ر ضي الله ع ن ه ق ال : ج اء ر ج ل إ لى ال نب ي ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ف ق ال : ه ل ك ت ي ا ر س و ل الله ق ال : «و م ا أ ه ل ك ك» ق ال : و ق ع ت ع لى ام ر أ يت في ر م ض ان ق ال : «ه ل ت ج د م ا ت ع ت ق ر ق ب ة» ق ال : لا ق ال : «ف ه ل ت س ت ط يع أ ن ت ص وم ش ه ر ي ن م ت ت اب ع ني» ق ال : لا ق ال : «ف ه ل ت ج د م ا ت ط ع م س تني م س ك ين ا» ق ال : لا ق ال : ث م ج ل س ف ا يت ال نب ي ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ب ع ر ق ف يه مت ر ف ق ال : «ت ص دق ب ه ذ ا» ق ال : أ ف ق ر م نا ف ام ب ني لا ب ت ي ه ا أ ه ل ب ي ت أ ح و ج إ ل ي ه م نا ف ض ح ك ال نب ي ص لى الله ع ل ي ه و س ل م ح تى ب د ت أ ن ي اب ه ث م ق ال : «اذ ه ب ف ا ط ع م ه أ ه ل ك» [رواه البخارى (٢٦٠٠) ومسلم (١١١) ] Ebû Hureyre radıyallâhu anh dan rivâyet olunduğuna una gö- g
36 Abdullâh Saîd el-müderris re, Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem e e bir adam gelerek helâk ol-o dum ya Rasûlullâh dedi. Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem Seni helâk eden nedir diye sordu. O zât: Ramazan gününde zevcemle cima ettim dedi. Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem: Bir köle azad edecek imkânın var mı? diye sordu. Adam: Hayır Hayır dedi. Rasûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem: Đki ay peşpe peşe e oruç tutabilir misin diye sordu. Adam: Hayır Hayır dedi. Rasûlullâh sal- lallâhu aleyhi ve sellem: Altmı Altmış fakiri doyuracak imkânın var mı? diye sordu. Adam: Hayır Hayır dedi ve ardından oturdu. Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem e e bir sepet hurma getirildi. Nebî sal- lallâhu aleyhi ve sellem bunu adama vererek: Bunu tasadduk et buyurdu. Adam: Bizden daha fakirine mi? Medine nin nin iki taşlı lığı arasında buna bizden daha muhtaç bir aile yoktur dedi. Bunun üzerine Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem azı dişleri görünecek şekilde güldü. Daha sonra: Git bunu ailene yedir buyurdu. [Buhârî (2600); Müslim (1111) ] 15 Hadiste ifade olunduğu üzere Ramazan ayında orucunu bilerek ve kasten tam bir cinsel ilişki ile bozan kimseye keffâret emredilmiştir. Buna göre, Ramazan ayı dışında oruçlu iken cinsel ilişkiden dolayı keffâret gerekmez. 15 Hadisi şerifi Buhârî (2600), Müslim (1111) ve başkaları sahîh olarak rivâyet etmişlerdir.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 37 Keffâret ancak Ramazan ayında, oruç bilerek ve kasten cinsel ilişki ile bozulduğunda gereklidir. Unutarak veya önce yemek yiyip sonra cinsel ilişkiden dolayı sadece kaza gereklidir. Orucu bozmayı mubah kılan -hastalık gibi- şer î bir özrü bulunmakla beraber, oruç cinsel ilişki ile bozulduğunda sadece kaza gereklidir. Çünkü orucu bozmak özür sâhibleri için mubahtır. Keffâret yukarıdaki hadiste ifâde olunduğu üzere sırasıyla köle azad etmek, oruç tutmak ve yemek yedirmektir. Bu sıralamada tertibe uymak farzdır. Buna göre, keffâret ödemesi gerekli olan kimse, bir köle azad eder. Köle azad etme imkânı bulamaz ise iki ay peş-peşe oruç tutar. Bundan da aciz ise altmış fakiri doyurması gerekir. Bu keffâret çeşitlerinden hiç birine gücü yetmeyen kimsenin üzerinden sorumluluk kalkar. Çünkü: א ل א א אب א Yapacak gücü olmayan bir kimseye bir şeyin vâcib kılınması muhâldir. Azad edilecek kölenin Müslüman ve ayıpsız olması şarttır. Keffâret için oruç tutmaya başlanıldıktan sonra oruca kasten ara vermek, oruca yeniden başlamayı gerektirir. Unutarak yahut şer î bir özür sebebiyle oruç bozulduğunda
38 Abdullâh Saîd el-müderris oruca tekrar başlamak gerekli değildir. Oruca güç yetmediği zaman altmış fakiri doyurmak gereklidir. Bunun için her gün bir fakiri ya da bir güne altmış fakiri bir müd buğday yahut yarım sa hurma veya arpa ile doyurmak gereklidir. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 39 18. Cinsel ilişkinin keffâret ödenmeden başka bir günde tekrarlanmasıyla keffârette tekerrür eder mi? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Cinsel ilişki gün içinde birden çok tekrarlandığında bir keffâret gereklidir. Ancak farklı günlerde tekrarlanması halinde her gün için ayrı keffâret gerekir. Çünkü Ramazan א כ ayında bulunan her gün kendi başına bir ibadet olup; א כ ر ر כ Hüküm, sebebinin tekrarı ile tekerrür eder. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
40 Abdullâh Saîd el-müderris 19. Cinsel ilişkiden sonra özrün ortaya çıkması keffâreti düşürür mü? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Oruç cinsel ilişki ile bozulduktan sonra orucu bozmayı mubah kılan sefer gibi bir özrün ortaya çıkması, keffâreti düşürmez. Çünkü keffâreti gerektiren şey, özürden önce vuku bulmuştur. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
20 Soruda Delîlleriyle Oruç Fıkhı 41 20. Oruç tutmaktan aciz kimselerin ne yapması gereklidir? Cevâb: @ Hamd ve hüküm, Allâh Subhânehu ve Teâlâ ya mahsustur. Oruç tutmaktan aciz kimselerin ve iyileşmesi umulmayan hastaların ise fidye vermesi farzdır. Allâh Subhânehu ve Teâlâ, şöyle buyurmaktadır: ١٨٤ (سورة و ع ل ى ن ٱل ذ ي ي ط يق ون ه ۥ ۥۥۥ ط ع ام ف د ي ة م س ك ي ن ن البقرة: ١٨٤/٢) Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir. (Bakara: 2/184) Ayette oruca gücü yetmeyen kimselerin her gün için bir fidye vermeleri istenmektedir. Fidye her gün için bir müd (yaklaşık 510 gr.) yiyecek maddesidir. Buna göre, oruç tutmaktan aciz bir kimsenin ve iyileşmesi umulmayan hastanın fidye vermesi farzdır. Fidye
42 Abdullâh Saîd el-müderris vermekten de aciz bir kimseye tevbe etmesi dışında bir şey lazım gelmez. Çünkü: א ب ط و א ر ة א Bir fiili yapabilme gücü, fiilin vücûb şartıdır. Başarı, el-hamîd ve el-hakîm olan Allâh tandır.
HÂTİME: Oruç fıkhına dair olan mes eleler malum olduğu üzere yukarıda zikredilenlerden ibâret değildir. Ancak onların temeli konumundadır. Bu sebeble yukarıda zikredilen bilgilerin okunması ve kendileriyle amel edilmesi gereklidir. İlim talebeleri tarafından ezberlenmeli ve diğer oruç fıkhına dair olan bilgiler bunların üzerine bina edilmelidir Hamd âlemlerin rabbi olan Allâh a mahsustur. Salât ve selâm yaratılmışların en hayırlısı Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem in, âlinin ve ashabının üzerine olsun.
K
İçindekiler: MUKADDİME:... 3 1. Ramazanda oruç tutmanın hükmü nedir?... 5 2. Ramazan orucu ne ile farz olur?... 8 3. Astronomik hesâb ile Ramazan ayına hükmetmek caiz midir?... 10 4. Hilâli gören şâhitlerin sayıları ve vasıfları nelerdir?... 12 5. Bir bölgede görülen hilâlin diğer bölgelere etkisi olur mu?... 14 6. Oruç tutulması istenilen süre ne zaman başlar ve ne zaman biter?... 16 7. Fecr ne demektir?... 18 8. Orucun sahîh (geçerli) olmasının şartları nelerdir?... 19 9. Kadının hayız ve nifâs hallerinde oruç tutmamasının delîli nedir?... 20 10. Farz olan oruca her gün için fecirden önce niyet etmeyen kimsenin orucunun sahih sayılmamasının delîli nedir?... 22
46 Abdullâh Saîd el-müderris 11. Orucu bozmayı mubah kılan şeyler nelerdir?... 25 12. Orucu bozmayı mubah kılan yolculuğa dair hükümler nelerdir?... 26 13. Orucu bozan şeyler nelerdir?... 28 14. Unutarak yiyip içen kimsenin orucu bozulur mu?... 29 15. Unutarak cinsel ilişkiye giren kimsenin orucu bozulur mu?...30 16. Kusmak kasıt ile gerçekleşmediğinde orucu bozar mı?... 33 17. Keffâreti gerektiren şeyler nelerdir?... 35 18. Cinsel ilişkinin keffâret ödenmeden başka bir günde tekrarlanmasıyla keffârette tekerrür eder mi?...39 19. Cinsel ilişkiden sonra özrün ortaya çıkması keffâreti düşürür mü?... 40 20. Oruç tutmaktan aciz kimselerin ne yapması gereklidir?... 41 HÂTİME:... 43
48 Abdullâh Saîd el-müderris