TÜBİTAK TEYDEB Özel Sektöre Yönelik Ar-Ge ve Yenilik Destekleri TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) 2012
1. TEYDEB Vizyon ve Misyon TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB); ülkemiz özel sektör kuruluşlarının araştırma-teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerini desteklemek ve bu yolla Türk sanayisinin araştırma-teknoloji geliştirme yeteneğinin, yenilikçilik kültürünün ve rekabet gücünün artırılmasına katkıda bulunmak, amacıyla kurulmuştur. 1.1. TEYDEB Vizyon Ülkemiz özel sektör kuruluşlarının, araştırma-teknoloji geliştirme, teknoloji yönetimi ve yenilikçilikte uluslararası düzeyde rekabetçi bir yapıya ulaşmalarına katkı sağlamak ve bu alanda dünya çapında bilinen, uygulamaları örnek alınan bir kuruluş olmak. 1.2. TEYDEB Misyon Ülkemizin bilim, teknoloji ve yenilik politikaları doğrultusunda, özel sektör kuruluşlarının araştırma - teknoloji geliştirme ve yenilikçilik faaliyetlerini destekleyerek, rekabet güçlerini artırmaya, Ar-Ge kültürünün yaygınlaşmasına katkıda bulunmaktır. TEYDEB, bu amaçla, ilgili kesimlerle işbirliği yaparak; Özel sektör kuruluşlarının, proje esaslı araştırma-teknoloji geliştirme faaliyetlerine kaynak ayırmalarını özendirecek, risk paylaşımlı destek mekanizmaları uygular ve geliştirir, Sanayi kuruluşlarının kendi aralarında, üniversitelerle ve araştırma kurumlarıyla ulusal/uluslararası işbirliği ve teknoloji transfer mekanizmaları oluşturmalarına katkıda bulunur, Ölçme, değerlendirme ve izleme sistemleri oluşturarak uygulama araçlarının etkinliğini ölçer, destek programlarının sosyo-ekonomik etkilerini analiz eder. Ülkemizin ekonomik ve sosyal refahını artırmak için, özel sektör kuruluşlarının araştırma-teknoloji geliştirme ve yenilikçilik yeteneği ile rekabet gücünü yükseltmek,
ülkemizde girişimcilik kültürünün oluşmasına katkıda bulunmak, sanayi kuruluşlarının kendi arasında ve üniversitelerle daha yakın işbirlikleri ve ortaklıklar sağlamasını teşvik etmek amacıyla proje esaslı araştırma-teknoloji geliştirmeye kaynak ayrılmasını özendirecek, risk paylaşımlı destek programları TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) tarafından yürütülmektedir. 2. TÜBİTAK TEYDEB Ar-Ge ve Yenilik Destekleri TEYDEB tarafından sağlanan destek programları kapsamında, sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın özel sektör kuruluşlarının Araştırma, Teknoloji Geliştirme ve Yenilik faaliyetlerine proje esaslı olarak hibe destekler sağlanmaktadır. Bu programlar kapsamında, bilimsel ve teknolojik bilgiyi, ürüne, sürece, yönteme veya sisteme dönüştürme aşamalarında yapılacak, teknoloji ve yenilik odaklı araştırma, geliştirme, iyileştirme faaliyetlerine ilişkin proje önerileri değerlendirilmekte, izlenmekte ve geri ödemesiz olarak desteklenmektedir. Söz konusu destek programlarında yenilikçiliği hedefleyen Ar-Ge projelerinin desteklenmesi, sanayinin uluslararası rekabet gücünü geliştirecek en önemli araç olarak görülmektedir. Bu programlar ile özel sektörün Ar-Ge ye kaynak ayırması, firmaların kendi aralarında veya üniversiteler ve araştırma kurumlarıyla yapacakları işbirlikleri ile çağımızın en önemli ekonomik gelişme kaynağı olan bilimsel ve teknolojik birikimin toplumsal faydaya (ürüne) dönüştürülmesi süreci desteklenerek Ar-Ge ye dayalı yenilikçiliğe daha fazla yatırım yapılması teşvik edilmektedir. 2.1. TEYDEB Teknoloji Grupları TEYDEB bünyesinde, özel sektör tarafından önerilen Ar-Ge ve yenilik projelerini değerlendirmek ve destek verilen projeleri izlemek üzere 5 ayrı Teknoloji Grubunu ve destek programlarının mali faaliyetlerini yürütmek ve izlemek üzere kurulan Mali Denetleme ve Sözleşmeler Müdürlüğünü (MADES) bulundurmaktadır.
TEYDEB in TÜBİTAK Örgütlenmesindeki Yeri Şekil 1 de verilmiştir. Şekil 1. TEYDEB in TÜBİTAK Örgütlenmesindeki Yeri TÜBİTAK TEYDEB Teknoloji Grupları aşağıdadır: Bilişim Teknolojileri Grubu (BİLTEG) Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri Grubu (BİYOTEG) Elektrik, Elektronik Teknolojileri Grubu (ELOTEG) Makine İmalat Teknolojileri Grubu (MAKİTEG) Malzeme, Metalurji ve Kimya Teknolojileri Grubu (METATEG) Teknoloji Gruplarında, üyelerini TÜBİTAK dışından kendi alanlarında uzman bilim insanlarının oluşturduğu Grup Yürütme Komiteleri (GYK) bulunmaktadır. Proje önerilerinin değerlendirmesini yapacak hakem heyetlerinin seçimi, hakemlerin değerlendirmelerini esas alarak, projenin desteklenmeye değer bulunup bulunmadığı, proje izleyicilerinin seçimi ve projelerin izlenmesine ilişkin kararlar, söz konusu Grup Yürütme Komiteleri tarafından alınır. 2.1.1. Bilişim Teknolojileri Grubu (BİLTEG) Bilişim teknolojileri alanındaki gelişmeler dünyada olduğu gibi ülkemizde de yakından takip edilmekte, farklı birçok sektörün ihtiyaçlarına yönelik çözümler bu teknolojiler sayesinde yenilikçi yaklaşımlar ile hayata geçirilmektedir. TÜBİTAK Başkanlığı tarafından özel sektörün Ar-Ge odaklı ve yenilikçi projeleri desteklenirken
ülkemizde bilişim alanındaki gelişmeler de yakından takip edilmekte; hizmet, sağlık, eğitim, savunma, iletişim, finans, eğlence vb birçok alanda rekabet düzeyi yüksek yazılım ve sistemlerin geliştirildiği görülmektedir. verilmiştir: Bilişim Teknolojileri sektöründe desteklenen proje konu örnekleri aşağıda E-imza ve veri şifreleme uygulamaları Finans ve yatırım piyasalarına özel yazılımlar Karar destek ve iş zekası yazılımları Üretimden veri toplama ve işleme yazılımları Gömülü cihaz yazılımları ve gömülü işletim sistemleri Hareket algılama ve görüntü işleme yazılımları Tıbbi görüntüleme ve teşhis destek yazılımları Mobil uygulama geliştirme platformları İnternet güvenliği yazılımları Simülasyon geliştirme platformları ve uygulamaları Etkileşimli çok oyunculu oyun yazılımları Yazılım geliştirme platformları Mobil bankacılık uygulamaları Ses tanıma ve işleme yazılımları 3 Boyutlu Modelleme yazılımları Doküman yönetimi ve arşivleme Sistemleri Kurumsal kaynak planlama yazılımları Hastane bilgi yönetim sistemleri Savunma alanına özel yazılımlar (taktik muharebe, hedef takibi, uçuş eğitim simülatörleri vb) Yerel yönetim bilgi sistemleri Örüntü ve davranışsal analiz temelli sistemler Otomatik dil çevirici yazılımlar Semantik web uygulamaları Yapay zeka temelli müşteri ilişkileri yazılımları 2.1.2. Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri Grubu (BİYOTEG) TÜBİTAK TEYDEB tarafından biyoteknoloji, sağlık, ilaç, tarım, veterinerhayvancılık, çevre ve gıda teknolojilerinde özel sektörün yenilikçi Ar-Ge projelerine
sağlanan desteklerle bu alanlarda katma değeri yüksek ürünlerin ve süreçlerin geliştirilerek firmaların ulusal ve uluslararası pazarlarda rekabet güçlerinin arttırılması hedeflenmektedir. Özel sektörün bu alanda yapmış olduğu Ar-Ge faaliyetleri teknolojinin toplumsal faydaya dönüşmesine temel teşkil etmektedir. Ülkemizde özellikle jenerik ilaçların geliştirilerek pazara çıkmasıyla kamu sağlık harcamalarından tasarruf elde edilmekte, toplumumuzun genetik yapısına uygun tanı kitlerinin geliştirilmesi sonucunda hastalıkların tanı ve teşhisinde başarı oranları artmaktadır. Ülkemiz koşullarına uygun yerli gen kaynaklarımızın korunduğu tohum çeşitlerinin geliştirilmesi ülkemizin dışa bağımlılığını azaltmaktadır. Fonksiyonel, kalite ve besin değeri yüksek, uzun ömürlü gıda ürünlerinin geliştirilmesi, üretim proseslerinde çevreci teknolojilerin kullanılması, atıkların geri dönüşümü ve farklı ürünler olarak kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi ve üretim maliyetlerinin düşürülmesi ulusal düzeyde katma değer sağlamaktadır. TÜBİTAK TEYDEB destek programları kapsamında Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda sektörlerinde desteklenen proje konu örnekleri aşağıda verilmiştir: Tohum ıslah çalışmaları Klasik ıslah çalışmalarına alternatif yöntemlerin araştırılması Tarım zararlıları ile kimyasal ve biyoteknolojik mücadele Hayvanlarda ıslah çalışmaları, biyoteknolojik yöntemlerin kullanılması Veteriner aşı ve ilaçların geliştirilmesi Gıda ve tarım sanayi atıklarının değerlendirilmesi Genetik karakterizasyon tespiti Organik gıda geliştirilmesi İçeriği zenginleştirilmiş gıdalar üzerine çalışmalar Yenilenebilir ve alternatif enerji kaynaklarının tarımsal üretimde etkin kullanılması Biyoeşdeğer, biyobenzer ve biyoteknolojik ilaçların geliştirilmesi İlaç hammaddelerinin geliştirilmesi Kozmetik ürünlerin geliştirilmesi Deneysel analiz yöntemleri geliştirilmesi üzerine çalışmalar Çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan test ve tanı kitleri geliştirilmesi Protez ve prortez ürünlerinin geliştirilmesi Katı, sıvı ve gaz atıkların geri dönüşümü ve farklı ürünler olarak
Kontrollü sistemlerle üretim Teknolojik proses geliştirilmesi Depolama şartlarının araştırılması, raf ömrü üzerine çalışmalar Geleneksel üretim yöntemlerinin modernizasyonu ve yeni uygulamalar Mevcut ürünlerin teknolojik özelliklerinin iyileştirilmesi, süreçlerde yapılacak iyileştirmeler Kalite arttırmaya yönelik teknolojik gelişme içeren yaklaşımlar kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi Tıbbi bitkilerden etken madde geliştirilmesi ve doğal ürünler üretilmesi Çeşitli su ürünlerinin entansif yöntemlerle üretimi ve mevcut üretim tekniklerinin geliştirilmesi, iyileştirilmesi Tıbbi alet ve cihazların üretilmesi Biyomalzeme ve doku mühendisliğine yönelik uygulamalar 2.1.3. Elektrik Elektronik Teknolojileri Grubu (ELOTEG) Baş döndürücü bir hızla gelişmekte olan Elektrik-Elektronik Teknolojileri çeşitli uygulama alanları ile günlük hayatımızın hemen her yerinde karşımıza çıkmaktadır. Bilgisayarların, haberleşme sistemlerinin, elektronik harp sistemlerinin, otomobillerin, uyduların, mutfak eşyalarının ve akla gelebilecek pek çok cihazın geliştirilmesi ve üretilmesi bu teknoloji alanında gerçekleştirilen faaliyetlerdendir. Ülkemizde de güncel araştırma ve teknolojiler kullanılarak bu gelişmelerin yakından izlendiği, pek çok alanda, gerekli bilgi birikimi oluşturularak teknolojik bağımsızlık elde edilmeye çalışıldığı ve hatta teknoloji ihraç edebilecek seviyeye ulaşmak yönünde çaba sarf edildiği gözlenmektedir. verilmiştir: Elektrik elektronik sektöründe desteklenen proje konu örnekleri aşağıda Enerji sistemleri, üretim verimliliği, Yenilenebilir kaynaklardan elektrik enerjisi üretimi, Platform kontrol sistemleri, Otomotiv elektroniği, Hibrit ve elektrikli araç sistemleri,
Tüketici elektroniği, Haberleşme sistemleri, Telefon santralleri, Özel uygulamalara yönelik modem, Veri iletişimi ve çoklu ortam uygulamaları, İletişim ağlarında yeni servisler, Kablosuz ağ sistemleri ve ağ trafiği kontrolü, Televizyon ve uydu alıcı tasarımları, Uzaktan eğitim sistemleri, Savunma sanayi elektroniği, Radar sistemleri, Mekatronik uygulamalar, Biyomedikal cihazlar, Ölçme ve otomasyon sistemleri, Meteoroloji sistemleri, Hastane otomasyon sistemleri, Bina otomasyonları, Tarım sektörü otomasyon geliştirmeleri, Güç elektroniği, Enerji iletim ve dağıtım sistemleri ve elemanları, Asansör elektroniği, Güvenlik ve alarm sistemleri, Aydınlatma sistemleri 2.1.4. Makine İmalat Teknolojileri Grubu (MAKİTEG) Ülkemizde üretilemeyen veya lisans altında üretilen değişik sektörlere yönelik birçok ileri teknoloji ürünü makine ve ürünün tasarımlarının yapılarak üretilebilir hale getirilmesi, ulusal teknolojik bilgi birikimine katkı sağlamaktadır. Örneğin otomotiv konusunda önceleri sadece montaja yönelik olan yatırımlarımız, artık çeşitli modeller için dünyadaki tek üretici olma konumuna ulaşmış ve ülkemiz kendi imkanları ile imalat tesisini kurabilir ve kendi araç tasarımlarını yapabilir hale gelmiştir. Ülkemiz makine imalat sektörü yıllara göre üretimini artırırken, aynı oranda artan ithalatı azaltmanın yolu, ülkemiz makine sektörünün Ar-Ge ye önem vererek kendi özgün tasarımları ile farklılık yaratan yenilikçi ürünleri ortaya koymasından geçmektedir. verilmiştir: Makine imalat teknolojileri sektöründe desteklenen proje konu örnekleri aşağıda Otomobil, ticari araç, otobüs vb her Kazan, klima, güneş kolektörü,
türlü aracın tasarımı Otomotiv sektöründe motor, transmisyon klima, yakıt sistemi, fren, far, jant vb her türlü alt bileşenlerin geliştirilmesi Elektrikli ve hibrit sistemlerin kullanıldığı çevre dostu araçlar ya da ilgili bileşenler Buzdolabı, çamaşır makinesi, fırın, bulaşık makinesi vb her türlü beyaz eşya grubu ürünlerin tasarımı Üretim aşamalarında robotik ya da mekatronik uygulama tasarımları Özel ve genel amaçlı CNC tezgah ve üretim makineleri tasarımları Takım tezgahları, kalıp ve aparat tasarımı Transport makineleri ve yükleme sistemleri tasarımları Ambalaj ve paketleme makineleri tasarımları Deniz taşıtları tasarımları Gemi makineleri ve ilgili alt bileşenlerin tasarımları İş makineleri tasarımları Tarım araçları ve tarım makineleri (traktör, biçerdöver vb) tasarımları Gıda makineleri (Pastörizasyon, süt ürünleri işleme, çikolata ve bisküvi işleme, paketleme, zeytin sıkma vb her türlü makine) tasarımları Savunma sanayi ne yönelik tasarım faaliyetleri (Zırhlı araç, silah, tank, radyatör gibi ısıtma, soğutma ve havalandırma sistemlerinde geliştirilmiş tasarımlar Pompa, türbin, kompresör vb akışkan makinelerinin geliştirilmesi Dokuma, örme, iplik vb tekstil makineleri tasarımları Kumaş boyama, yıkama, kurutma sistemleri gibi her türlü tekstil sisteminin geliştirilmesi Uçak, helikopter, insansız hava aracı tasarımları; motor, pervane gibi alt bileşenlerinin geliştirilmesi, yeni malzemelerin ya da teknolojilerin kullanıldığı yapısal elemanlar Güneş enerjisi üretim sistemlerinin geliştirilmesi Rüzgar enerjisi üretim sistemlerinin geliştirilmesi Tıbbi cihaz ve aletlerin tasarımı Cam, seramik, mermer, baskı ve matbaa, ağaç, mobilya vb sektörler için özgün makinelerin tasarımı Kaynak ve lehim teknolojileriyle ilgili makine ve ekipmanların geliştirilmesi El aletleri, metal gereçler, hırdavat ve bunların üretimine yönelik makine tasarımları Geri dönüşüm ile ilgili makine ve teçhizat tasarımları
insansız araç vb) Maden ve sondaj makine tasarımları 2.1.5. Malzeme, Metalurji ve Kimya Teknolojileri Grubu (METATEG) Günümüzde birçok teknolojik ilerlemenin temelini malzeme, metalurji ve kimya alanlarındaki gelişmeler oluşturmaktadır. Bu alanlardaki teknolojik ilerleme, tarihte hiç olmadığı kadar hızlı bir gelişme göstermektedir. Bu sayede hayatımızın her alanını kolaylaştıran yenilikçi ürün ve teknolojiler ortaya çıkmakta, mevcut ürünlerin performansı artırılmaktadır. Dünyada malzeme, metalurji ve kimya teknolojilerinde sağlanan gelişmelere paralel olarak, Türkiye de özel sektörün bu alanlardaki bilgi birikimi ve teknolojik altyapısının geliştirilmesi ve gerçekleştirilen çalışmaların yeni ürün ve süreçlere dönüşerek katma değer yaratması büyük önem arz etmektedir. TEYDEB METATEG bünyesinde, metalik malzemeler, kimyasallar, elyaf ve tekstil malzemeleri, ileri teknoloji seramikleri, polimer ve plastikler, cam, çimento, beton, ısı yalıtım malzemeleri, yarı iletkenler, biyo-malzemeler ve yüksek performanslı kompozitlerin geliştirilmesine yönelik ürün ve süreç yeniliği çalışmaları TÜBİTAK ın özel sektöre yönelik destek programları kapsamında değerlendirilmekte, desteklenmekte ve izlenmektedir. Malzeme, Metalurji ve Kimya Teknolojileri sektöründe desteklenen proje konu örnekleri aşağıda verilmiştir. Nanoteknoloji yöntemleri ile malzeme geliştirilmesi Savunma sanayine yönelik kompozit zırh üretilmesi Karbon elyaf üretimi ve karbon elyaf içeren kompozitlerin geliştirilmesi Yüksek dayanımlı düşük alaşımlı çelik geliştirilmesi Döküm teknolojileri alanında verimlilik ve kalite artırılması çalışmaları Atık gaz salınımını azaltmaya yönelik çalışmalar Üretim süreçlerinde enerji verimliliği uygulamaları Çevre dostu, kendini temizleyebilen
Biyo uyumlu implant alaşımların geliştirilmesi Endüstriyel atıkların yapı malzemesi üretiminde kullanılması Yüksek verimli geri dönüşüm teknolojilerinin geliştirilmesi Geleneksel seramiklerin üretim süreçlerinin ve ürün özelliklerinin iyileştirilmesi İleri seramik malzemelerin geliştirilmesi Petrol ve türevleri için üretim süreçlerinin iyileştirilmesi ve katalizör geliştirme çalışmaları boya geliştirilmesi Yakıt pili geliştirilmesi Fotovoltaik hücre geliştirilmesi Optik ve elektronik malzemelerin geliştirilmesi Fonksiyonel tekstil ürünlerinin geliştirilmesi Üstün özellikli kaplama malzemeleri Nano malzemelerle takviye edilmiş polimerlerin geliştirilmesi Özel amaçlı kimyasalların sentezlenmesi Yüksek yalıtım özelliklerine ve dayanıma sahip hafif yapı malzemelerinin geliştirilmesi Yüksek performanslı araç lastiklerinin geliştirilmesi 2.2. TEYDEB Destek Programları Özel sektör kuruluşlarının araştırma, teknoloji geliştirme faaliyetlerini proje esaslı olarak desteklemek, özendirmek, izlemek ve üniversite-sanayi ilişkilerini geliştirmek TÜBİTAK'ın temel işlevleri arasındadır. Bu işlevleri gerçekleştirmek amacıyla oluşturulan ve TEYDEB tarafından yürütülen programlar aşağıda listelenmektedir: 1501 - TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı 1503 - TÜBİTAK Proje Pazarları Destekleme Programı 1505 - TÜBİTAK KOBİ Yararına Teknoloji Transferi Destek Programı 1507 - TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı 1509 - TÜBİTAK Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
TEYDEB tarafından yürütülmekte olan programlara ait mevzuat, başvuru dokümanları ve kılavuzlara http://www.teydeb.tubitak.gov.tr ve http://eteydeb.tubitak.gov.tr adreslerin ulaşılabilmektedir. 1501, 1505, 1507 ve 1509 kodlu destek programları kapsamında proje öneri başvurusu, kuruluş tarafından ön kayıt yapılması ve ön kayıt için TÜBİTAK tan onay alınması sonrasında, elektronik ortamda http://eteydeb.tubitak.gov.tr adresindeki çevrimiçi (online) Proje Değerlendirme ve İzleme Sistemi (PRODİS) uygulaması üzerinden yapılır. 2.2.1. 1501- TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı ile yeni bir ürün üretilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında yürütülen Ar-Ge nitelikli projeler desteklenmektedir. Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan, ülkemizde yerleşik tüm sermaye şirketleri proje başvurusunda bulunabilmektedir. Ancak kanuni ve iş merkezi yurtdışında bulunan işletmelerin dar mükellefiyet statüsündeki Türkiye de yerleşik temsilcilik ve şubeleriyle vakıflar, dernekler ve bunların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, birlikler, şahıs şirketleri ve adi ortaklıkların proje başvuruları kabul edilmemektedir. Ar-Ge nitelikli proje harcamaları için destek, %60 a varan oranlarda hibe şeklinde sağlanmaktadır. Destekleme süresi proje bazında en çok 36 aydır (Tablo 1). Tablo 1. 1501 - TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Temel Kriterler Sektör ayrımı yapılmaksızın, firma düzeyinde katma Başvuru Yapabilecek değer yaratan, Türkiye de yerleşik KOBİ ve büyük Kuruluşlar ölçekli sermaye şirketleri. Destek Proje Süresi bazınd Proje bazında en fazla 36 ay Destek Oranı %50 - en fazla %60
2.2.2. 1503- TÜBİTAK Proje Pazarları Destekleme Programı 2001 yılında başlatılan destek programında; somut Ar-Ge düşünce ya da proje önerilerine sahip olup, bunları gerçekleştirmek için kendi yetenekleri dışında başka uzmanlık alanlarında katkıya gereksinim duyan, proje öneri veya sonuçlarına ilişkin talep varlığını araştıran, arz edilen proje işbirliği önerilerine teknolojik veya finansal katkıda bulunmak isteyen, üniversite, araştırma ve özel sektör kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelerek, projelerini birbirlerine tanıtmalarına, işbirliği olanaklarına ortam oluşturulmasına yönelik düzenlenen ulusal /uluslararası Proje Pazarı etkinliklerine hibe destek sağlanmaktadır. Proje Pazarı etkinliğinde en az bir üniversite ile sanayi odası, ticaret odası, ticaret ve sanayi odası, ihracatçı birliğinden herhangi biri veya daha fazlasının katılımcı olması zorunlu olup, bu katılımcı kuruluşlardan (üniversite, sanayi odası, ticaret odası, ticaret ve sanayi odası, ihracatçı birliği) herhangi biri TÜBİTAK a etkinlik için destek başvurusunda bulunabilir. Destek ödemeleri etkinlik öncesi tek kalemde yapılmaktadır (Tablo 2). Tablo 2. 1503 - TÜBİTAK Proje Pazarları Destekleme Programı Temel Kriterler Başvuru Yapabilecek Kuruluşlar Destek Miktarı En az bir üniversite ile Sanayi Odası/Ticaret Odası/Ticaret ve Sanayi Odası/İhracatçı Birliğinden herhangi biri veya daha fazla katılımcı olacak şekilde bu Kuruluşlardan herhangi biri Ulusal düzeyde 25.000 TL Uluslararası katılımlı olması durumunda 30.000 TL 2.2.3. 1505 - TÜBİTAK KOBİ Yararına Teknoloji Transferi Destek Programı Ulusal Yenilik Sistemi içerisindeki KOBİ'lerin rolünün güçlendirilmesine yönelik olarak tasarlanan ve 2011 yılında başlatılan destek programı, üniversite/kamu araştırma kurumlarındaki bilgi birikiminin, KOBİ lerin ihtiyaçları doğrultusunda, ürüne ya da sürece dönüştürülerek KOBİ lere aktarılması yoluyla ticarileştirilmesine katkı sağlamak amacıyla oluşturulmuştur (Şekil 2).
Şekil 2. KOBİ Yararına Teknoloji Transferi Destek Programı Projelere sağlanacak olan destek miktarı projenin niteliğine göre belirlenecek ve proje bütçesinin %75 i TÜBİTAK, geriye kalan %25 i ise KOBİ tarafından karşılanacaktır. Proje bütçesi için üst sınır 300.000 TL ve destek süresi proje bazında en fazla 18 ay olarak belirlenmiştir. Proje bütçesine ek olarak yürütücü kuruluşa, Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ) ve destek kapsamına alınan proje bütçesinin % 5 i Proje Kurum Hissesi olarak TÜBİTAK tarafından ödenir (Tablo 3). Tablo 3. 1505 - TÜBİTAK KOBİ Yararına Teknoloji Transferi Destek Programı Temel Kriterler Müşteri Kuruluş Yürütücü Kuruluş Destek Süresi KOBİ Üniversite / Kamu Araştırma Kurumları Proje bazında en fazla 18 ay Destek Oranı %75 Proje Bütçesi Proje bütçesi üst sınırı 300.000 TL. (Proje Teşvik İkramiyesi ve Proje Kurum Hissesi hariç) 2.2.4. 1507 - TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Ülkemizdeki tüm işletmelerin %98 ini oluşturan KOBİ lerin araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile verimliliklerini artırmaları ve katma değeri daha yüksek ürün ve hizmetlere yönelmelerini teşvik etmek amacıyla 2007 yılında 1507- TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı başlatılmıştır. Program
kapsamında sağlanacak desteklerle KOBİ lerin, daha rekabetçi olma yönünde, kurumsal araştırma teknoloji geliştirme kültürüne sahip olmaları, ulusal ve uluslararası destek programlarında daha etkin yer almaları hedeflenmektedir. Bu programa KOBİ ölçeğindeki firmalar başvurabilmektedir. KOBİ lerin yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularındaki 400.000 TL bütçe ve 18 ay süre ile sınırlı en fazla iki projesine %75 oranında hibe şeklinde mali destek sağlanmaktadır. Programda, ayrıca, başvuru ve izleme süreçlerinde gerekli dokümanların danışmanlarca hazırlanmasına yönelik hizmet alımları ile Yeminli Mali Müşavir gideri de desteklenmektedir (Tablo 4) Tablo 4. 1507 - TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Temel Kriterler Başvuru Yapabilecek Kuruluşlar KOBİ lerin en fazla iki projesi desteklenmektedir.* Proje Destek bazında Süresi Proje bazında en fazla 18 ay Destek Oranı %75 Proje Bütçesi Proje bütçesi üst sınırı 400.000 TL. *TÜBİTAK-TEYDEB destek programlarından 2 projesi desteklenmiş KOBİ lerin bu programa proje başvurusu kabul edilmemektedir. 1501 veya 1509 kodlu destek programlarına başvurmaları önerilmektedir. 2.2.5. 1509 - Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Firmalarımızın ve özel sektör kuruluşlarımızın, uluslararası ortak araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik projelerinde etkin biçimde yer alması, dünyadaki teknolojik gelişmeleri takip etmeleri ve yeni dış pazarlara açılmaları için büyük önem taşımaktadır.
Uluslararası ortak destek programlarında (EUREKA, EUROSTARS, Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası program ve projeler, çeşitli ülkelerle yapılan ikili işbirliği anlaşmaları) yer alan, sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın Türkiye de yerleşik katma değer yaratan kuruluşların nitelikli araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik projelerine TÜBİTAK tarafından %75 e varan oranlarda hibe şeklinde destek sağlanması için 2007 yılında Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı başlatılmıştır (Tablo 5). Tablo 5. 1509 - TÜBİTAK Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Temel Kriterler Sektör ayrımı yapılmaksızın, Türkiye de yerleşik, firma Başvuru Yapabilecek Kuruluşlar düzeyinde katma değer yaratan KOBİ ve büyük ölçekli sermaye şirketleri (Uluslararası katılımcı ülkelerden bir veya daha fazla proje ortağıyla beraber). Destek Proje Süresi bazında Destek Oranı Proje Bütçesi Süre sınırı yok. Büyük firmalar : %60 KOBİ :%75 Bütçe sınırı yok. 3. TÜBİTAK TEYDEB Tarafından Desteklenen Projelere Sağlanan Diğer Kamu Ar-Ge Destekleri Özel sektör kuruluşlarının TÜBİTAK TEYDEB tarafından desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerine sağlanan hibe destekleri yanında, firmalar, TÜBİTAK TEYDEB tarafından desteklenen bu projelere ilişkin olarak ayrıca kamu desteklerinden de yararlanabilmektedir. TÜBİTAK TEYDEB tarafından desteklenen projelere ilişkin olarak firmalar, 193 Sayılı Gelirler Vergisi Kanunu (GVK), 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) ve 5746 Sayılı Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun (Ar-Ge Kanunu) kapsamında ilgili kamu desteği için başvuru yapabilmektedir. Örneğin, 5746 Sayılı Kanun kapsamında, Ar-Ge Merkezlerine sağlanan tüm teşvik, destek ve istisnalardan TÜBİTAK TEYDEB tarafından projesi desteklenen iki çalışanı olan firmalar dahi desteklenen proje çerçevesinde aşağıda belirtilen desteklerden ayrıca yararlanmaktadır:
Desteklenen proje harcamalarının yüzde 100'ü o yıl vergiden düşülmekte, ayrıca amortisman yoluyla daha sonraki yıllarda vergi matrahından indirilmektedir. Desteklenen proje Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin yüzde 80'i, doktoralı olanlarda ise yüzde 90'ı istisna kapsamında tutulmaktadır. Desteklenen proje personeli sigorta primi işveren hissesinin yarısı, 5 yıl süreyle bütçeden karşılanmaktadır. Desteklenen proje çerçevesinde firmaya yapılan hibe destekler Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınmamaktadır. 4. TEYDEB Proje Başvuru Süreci TÜBİTAK TEYDEB Destek programları kapsamında Proje Başvuru adımları Şekilde 3 de gösterilmiştir. Şekil 3. TÜBİTAK TEYDEB Destek Programları Proje Başvuru Adımları
4.1. Proje Ön Bilgileri Formu Ön kayıt aşamasında online olarak doldurulması gereken Proje Ön Bilgileri bölümünün içeriği aşağıdadır: Bölüm A Proje ve Kuruluş Bilgileri Bölüm B Projenin Endüstriyel Ar-Ge İçeriği, Teknoloji Düzeyi ve Yenilikçi Yönü Bölüm C Proje Planı ve Kuruluşun Altyapısı Bölüm D Projenin Ekonomik Yarara ve Ulusal Kazanıma Dönüşebilirliği Bölüm E Proje Bütçesi Bölüm F Ekler TÜBİTAK TEYDEB Destek programları kapsamında Proje Başvuru ve Değerlendirme Süreci Şekil 4 de görülmektedir.
Şekil 4. Proje Başvuru ve Değerlendirme Süreci TÜBİTAK TEYDEB in özel sektör firmalarına yönelik destek programlarına proje öneri başvuruları Proje Değerlendirme ve İzleme Sistemi (PRODİS) uygulaması üzerinden çevrimiçi (online) olarak yapılmaktadır. (Şekil 5).
Şekil 5. Proje Değerlendirme ve İzleme Sistemi (PRODİS) 2008 yılından itibaren, başvuru, değerlendirme ve izleme süreçlerinin elektronik ortamda yürütülmesiyle, basılı evrak sayısı ve bürokrasi azaltılarak, süreçlerin işlem süreleri hızlı sonuçlandırılmakta ve süreç paydaşlarının (süreç sahipleri, firmalar, hakem ve izleyiciler gibi) daha kapsamlı ve güncel bilgiye daha hızlı erişimleri sağlanmaktadır. PRODİS üzerinden, başvuru anından itibaren projenin her aşaması ilgili kişilerce (firma yetkilisi, proje yürütücüsü, hakem, GYK üyeleri) izlenebilmektedir. Değerlendirme ve izleme süreçlerinde yapılan her bir işleme ilişkin bilgi ilgili kişiler tarafından takip edilebilmekte, ayrıca, proje yürütücüsüyle yazışmalar PRODİS üzerinden gerçekleştirilmektedir.
4.2. Ne Zaman Başvurulur? TEYDEB programlarına başvuru zamanı için bir sınırlama yoktur. Başvurular online 7/24 olarak, 365 gün içinde başvuru kabul edilmektedir. 4.3. Proje Başvurusunda Dikkat Edilecek Hususlar Başvuru hazırlık aşamasında öncelikle; www.teydeb.tubitak.gov.tr ve www.eteydeb.tubitak.gov.tr adreslerinin ve bu adreslerde yer alan aşağıdaki dokümanların incelenmesi önerilir: 1. Başvurulan programa ait Uygulama Esasları 2. Boş Proje Başvuru Dokümanı 3. Proje Öneri Bilgileri Hazırlama Kılavuzu 4. Değerlendirme Ölçütleri 5. Mali Rapor Hazırlama Kılavuzu Ayrıca, proje başvuru aşamasında firmaların aşağıdaki hususlara dikkat etmesi önerilmektedir: Projenin endüstriyel Ar-Ge içeriği ve yenilikçi yönü vurgulanmalı. Projenin teknoloji düzeyi bilimsel/teknik literatür ve standartlar referans verilerek açıklanmalı. Projenin hedef ve çıktıları net ve ölçülebilir biçimde başarı kriterleri tanımlanmalıdır. Projede kullanılacak yöntem ve teknikler açıklanmalı. Proje süresi ve bütçesi gerçekçi tahmin edilmeli. Proje iş paketlerine bölünmeli, iş paketleri arasındaki ilişkileri iyi kurgulanmalı. Projeyi gerçekleştirmek için gerekli işbirlikleri ve hizmet alımları tanımlanmalı. Proje ekibi projeyi gerçekleştirebilir nitelikte oluşturulmalı. Değerlendirme sürecinde hakemlere proje faaliyetlerine ilişkin proje personelinin ve var ise teknik danışmanların sunum yapmaları.
4.4. Başvurular Nasıl Değerlendirilir? Hakem Seçimi: Bilimsel değerlendirme yapan hakemler, izleyiciler ve kurullar, kurumsal temsil esasına göre değil, bireysel uzmanlık ve liyakat esasına göre seçilmekte ve bireysel değerlendirmelerini, ait oldukları kurumların görüşü olarak değil, bireysel bağımsız görüşleri olarak ifade etmektedirler. Dolayısıyla, TÜBİTAK ın değerlendirme ve izleme süreçlerindeki katkısı, genel olarak sürecin yürütülmesi için gereken ortamın sağlanmasıdır. Değerlendirme: TEYDEB destek programlarına başvurusu yapılan projelerde firmalardan aşağıda belirtilen üç boyut altında yer alan kriterlere uygun olacak içerikte bilgiler alınmaktadır. Önerilen projenin içerdiği farklı teknoloji alanları ve bütçesi dikkate alınarak belirlenen en az iki olmak üzere görevlendirilen hakemler, online sunulan proje bilgilerini incelemeleri sonrasında ayrıca firmayı yerinde ziyaret etmektedir. Hakemler projeye ilişkin değerlendirme raporlarını sunulan proje bilgileri, proje ekibinden aldıkları bilgiler ve firma altyapısını dikkate alarak hazırlamakta ve online olarak TÜBİTAK a sunmaktadırlar. Hakem raporlarını dikkate alarak, proje önerisinin destek kararı, Grup Yürütme Komitesi tarafından alınır. Projelerin değerlendirilmesi aşağıdaki 3 boyut altında yer alan kriterlere göre gerçekleştirilir: Projenin endüstriyel Ar-Ge içeriği, teknoloji düzeyi ve yenilikçi yönü, Proje planı ve kuruluşun altyapısının uygunluğu, Proje çıktılarının ekonomik yarara ve ulusal kazanıma dönüşebilirliği. 10 Mart 2005 tarihli Bilim Teknoloji Yüksek Kurulunun (BTYK) 2005/7 sayılı Kararı ve 2005/9 sayılı Başbakanlık Genelgesi uyarınca projelerin değerlendirilmesinde OECD tarafından hazırlanmış olan Oslo ve Frascati kılavuzlarındaki Ar-Ge ve Yenilik kavram ve tanımları dikkate alınmaktadır. Ayrıca Dünya Ticaret Örgütü (WTO), AB nin devlet yardımlarına ilişkin düzenlemeleri de söz konusu kılavuzlarda belirtilen kavramları esas almaktadır.
4.1. Projelerden Beklenen Hedef ve Aşamalar TÜBİTAK TEYDEB bünyesinde özel sektöre yönelik yürütülen Ar-Ge destek programlarına yapılan proje başvurularında proje hedefleri olarak; Yeni ürün geliştirilmesi, Ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi, Maliyet düşürücü ve standart yükseltici yeni tekniklerin geliştirilmesi, Yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi beklenmekte ve bu kapsamdaki Ar-Ge projeleri desteklenmektedir. TÜBİTAK TEYDEB destek programları kapsamında desteklenen Ar-Ge aşamaları aşağıda belirtilmiştir: Kavram geliştirme, Teknolojik/teknik ve ekonomik yapılabilirlik etüdü, Geliştirilen kavramdan tasarıma geçiş sürecinde yer alan laboratuar ve benzeri çalışmalar, Tasarım, tasarım geliştirme ve tasarım doğrulama çalışmaları, Prototip üretimi, Pilot tesisin kurulması, Deneme üretimi ve tip testlerinin yapılması. TÜBİTAK TEYDEB destek programları kapsamında desteklenen gider kalemleri ise genel olarak aşağıda belirtilmiştir: Personel giderleri (1501, 1505, 1507, 1509) Alet, teçhizat, yazılım ve yayın alımları (1501, 1505, 1507, 1509) Danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alımları (1501, 1507, 1509) Üniversitelere yaptırılan Ar-Ge hizmet giderleri (1501, 1507, 1509) Malzeme ve sarf giderleri (1501, 1505, 1507, 1509) Seyahat giderleri (1501, 1507, 1509) Yeminli Mali Müşavir (YMM) Giderleri (1505, 1507, 1509)
Proje Hazırlatma Giderleri (1507) Bursiyer ödemeleri, Proje Teşvik İkramiyesi, Proje Kurum Hissesi (1505) Proje toplam bütçesinin %25 i kadar ve en fazla 500.000 TL ön ödeme yapılabilir (1501, 1507, 1509) 4.2. Hangi Projeler Desteklenmez? TÜBİTAK TEYDEB tarafından, genel olarak, aşağıda belirtilen özelliklere sahip projelerin desteklenmesi uygun bulunmamaktadır. Ar-Ge ve yenilikçi yönü zayıf, fonksiyonel değişiklik içermeyen rutin mühendislik uygulamalarını içeren projeler, Sadece şekil ve estetiğe yönelik değişikliklerden ibaret projeler, Araştırma geliştirme faaliyeti içermeyen ağırlıklı olarak üretim altyapısına yönelik yatırım projeleri, Proje Ar-Ge faaliyetlerinde firmanın özgün katkısının sınırlı olduğu ya da hiç olmadığı projeler, Kazanılmış Ar-Ge yeteneğinin tekrarını içeren projeler, Güncel teknolojinin gerisinde kalmış çalışmaları içeren projeler, Proje bilgilerinin değerlendirmeyi sonuçlandırıcı yeterlilikte ve belirginlikte olmayan projeler, Proje Ar-Ge sistematiğinin olmadığı veya yetersiz olduğu projeler, Proje ekibinin nitelik veya nicelik olarak projeyi gerçekleştirecek yeterlilikte olmayan projeler, Firma Ar-Ge altyapısının proje faaliyetlerini yürütmek için yetersiz olduğu, Proje çıktısının ekonomik yarara dönüşebilir nitelikte olmayan projeler. Ayrıca, TÜBİTAK TEYDEB destek programlarında Ar-Ge faaliyetleri dışında kalan, üretim, satış, pazarlama ve organizasyona yönelik faaliyetler desteklenmemektedir.
4.3. Desteklenen Projelerin İzleme ve Hibe Destek Süreci Desteklenmesine karar verilen projeler için TÜBİTAK ve firma arasında sözleşme imzalanarak destek süreci başlamaktadır. Genellikle projeyi değerlendiren hakemler arasından proje faaliyetlerini izlemek üzere bir izleyici belirlenir. Firma, projede gerçekleşen teknik gelişmeleri ve değişiklikleri içeren Dönem Raporu nu ve proje harcamalarına ilişkin yeminli mali müşavir raporunu online olarak sunar. Dönemsel faaliyet ve harcamalar, izleyici tarafından firma yerinde ziyaret ederek değerlendirilerek rapor online olarak TÜBİTAK a sunulur. İzleme sürecindeki tüm gelişmeler ilgili kişiler tarafından web tabanlı uygulama üzerinden takip edilebilmektedir. Dönemsel faaliyetlerin sunulması ve hibe destek süreci Şekil 6 da verilmektedir.
Şekil 6. Desteklenen Projelerin Hibe Destek Süreci
5. Bilim İnsanı - Sanayi Etkileşimi TÜBİTAK TEYDEB destek programları kapsamında yürütülen projeler ile, Her yıl değerlendirme süreçlerinde görev alan iki bine yakın bilim insanı, üniversite dışına çıkarak özel sektör kuruluşları ile buluşmaktadır. Böylelikle bilgi birikiminin üretime dönüştürülmesi amacıyla Üniversite Sanayi işbirliği teşvik edilmektedir. Türkiye nin farklı yerlerindeki bilim insanları, kuruluşların projelerini yerinde değerlendirmek üzere, firmaları ziyaret etmekte, bilginin yayılmasına ve uzun vadede üniversite ve sanayi arasında kalıcı bağların oluşmasına katkıda bulunmaktadır. 6. Gerekli Bağlantılar TÜBİTAK TEYDEB Destek Programları kapsamında Başvuru, Destek ve Hibe İstatistikleri için tıklayınız. TÜBİTAK-TEYDEB Destek Programlarına Proje Başvurusunda Bulunan Kuruluşların Listesi için tıklayınız. 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programınca Desteklenen Kuruluş Listesi için tıklayınız. 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programınca Desteklenen Kuruluş Listesi için tıklayınız. 1509 Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programınca Desteklenen Kuruluş Listesi için tıklayınız.