HEKİMİN ADLİ VE TIBBİ RAPOR HAZIRLAMA SORUMLULUĞU

TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (6) DERLEME REVIEW ARTICLE HEKİMİN ADLİ VE TIBBİ RAPOR HAZIRLAMA SORUMLULUĞU Harun TUĞCU*, Mehmet TOYGAR*, İ.Özgür CAN*, Mükerrem SAFALI** * Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Adli Tıp AD, Ankara ** Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Patoloji AD, Ankara ÖZET Hekimlerin, tanı-tedavi ve koruyucu hekimlik sorumlulukları yanı sıra adli ve tıbbi rapor hazırlamak sorumluluğu da bulunmaktadır. Hastanın tedavisini düzenleyen hekimin, o hasta ile ilgili olarak talep edilen adli veya tıbbi raporu hazırlayabilecek bilgi ve deneyime sahip olması da bir gerekliliktir. Adli ve tıbbi raporlar genellikle, ceza ve hukuk davaları için talep edilmekte, ayrıca, nakdi tazminata ve Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) Kanununa esas maluliyet oranı belirlenmesi de talep edilebilmektedir. 01 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu na (TCK) göre, ceza davasına esas yaralanma olguları için farklı kavramlar uygulanmaya başlanmıştır. Askeri Yargıtay içtihatlarına göre de, TCK daki yaralanma ile ilgili kavramlar, Askeri Ceza Kanunu nun müessir fiil ile ilgili maddelerin değerlendirilmesinde dikkate alınmaktadır. Hukuk davalarına esas raporlarda ise sıklıkla maluliyet oranı ile iş ve güçten geri kalma süresinin belirlenmesi istenilmektedir. Nakdi tazminata esas olarak hazırlanan raporlarda ise farklı yönetmelikler kullanılmaktadır. Bu makalede, hekimin hazırlamak durumunda kaldığı adli ve tıbbi raporlarla ilgili sık karşılaşılan sorunlar ile yasal mevzuat irdelenerek rapor hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususların vurgulanması amaçlanmıştır. Anahtar kelimeler: adli rapor, tıbbi rapor, hekim sorumluluğu ABSTRACT THE RESPONSIBILITY OF PHYSICIAN TO PREPARE A FORENSIC AND MEDICAL REPORT Physicians have responsibilities to prepare forensic and expertise reports besides their role in treatment, diagnosis and preventive medicine. A physician who engaged in treatment should have sufficient knowledge and experience to prepare the requested forensic or medical expertise reports. These expertise reports are usually requested either by criminal law or civil law courts, besides, calculation of the physical disabilities should be demanded at the basis of Armed Forces Pension Fund (OYAK) Law and monetary compensation. New Turkish Penal Code highlights the new implementations about severity of injuries caused by trauma. According to the interpretation of Military Supreme Court, the severity of injuries caused by trauma in Military Penal Code is evaluated under the light of Turkish Penal Code. Determination of the rate of disabilities in general body functions and loss of daily activity have been often requested for reports concerning the civil law. Different legislations have been used for reports at the basis of monetary compensation. The purpose of this study is to scrutinize the problems encountered while preparing forensic and medical expertise reports and implementing the relevant and appropriate legal procedure and to emphasize the important points to be considered during the preparation of these expertise reports. Key words: Forensic report, medical expertise report, responsibility of physician. Gönderildiği Tarih: 25 Temmuz 2006, Kabul Tarihi: 22 Ağustos 2006. Sorumlu Yazar (Corresponding Author): Harun TUĞCU, GATF Adli Tıp AD., 06018, Etlik, Ankara Tel: 0.312.3044862 E-posta: htugcu@gata.edu.tr 466

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (6) GİRİŞ Adli ve tıbbi raporlar, hekimlerin mesleki uygulamalarında sıklıkla karşılaştıkları, adli veya tıbbi olaylarda talep edilen, yasa, yönetmelik ve tüzüklere uygun olarak hazırlamak durumunda kaldıkları raporlardır. Tababeti Adliye Kanunu na göre, Ülkemizde hekimlik yapma yetkisine sahip hekimlere, adli olaylarda görev alabilme zorunluluğu getirilmiştir. Hekimler genellikle ceza ve hukuk davalarına esas olmak üzere yaralanmanın vücutta oluşturduğu ağırlık derecesinin tespitine yönelik adli ve tıbbi raporlar düzenlemektedir (1). Hazırlanması talep edilen ve ceza davasına esas adli raporların sağlık kurulu raporu olarak düzenlenme zorunluluğu bulunmamaktadır. Adli rapor, öncelikle muayene ve tedaviyi yapan hekim tarafından hazırlanmalıdır. Ceza davalarına esas raporlar, adli makamların istek yazısına cevaben yazılmalıdır. Yani kişilerin isteğine göre adli rapor hazırlanmamalıdır. Adli makamlara yansımamış ve adli nitelik taşıyan olgularda, TCK nun 280. maddesine göre (2), sağlık personelinin adli olguyu bildirim zorunluluğu bulunmaktadır. Sivil şahıslar için adli olgu bildirimi, emniyet veya jandarma karakolları ile Cumhuriyet Başsavcılıklarına yapılmakta iken, asker şahıslar için, 353 sayılı kanunun 95. maddesine göre (3), sanığın birlik komutanlığına adli olgu bildirimi yapılmalıdır. Hekimin ispat yükümlülüğünü yerine getirebilmesi açısından bildirimin yazılı olarak yapılması doğru bir yaklaşım tarzıdır. a) Ceza davalarına esas adli rapor: 01 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu nda ceza davasına esas teşkil eden yaralanma olguları için düzenlenen adli raporlarda eski Türk Ceza Kanununa göre değişik yaklaşımlar ortaya konmuştur. Müessir fiil kavramı terk edilmiş onun yerine yaralanma kavramı benimsenmiştir (2). Yaralanma kavramı kapsamında kişinin her türlü bedensel ve ruhsal travması dikkate alınmaktadır. Ceza davasına esas adli rapor hazırlama durumunda olan hekimlerin Türk Ceza Kanunun ilgili maddelerinde geçen kavramların nasıl değerlendirilmesi gerektiğini bilmeleri zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk Ceza Kanunu ndaki yaralanma ile ilgili maddeler aşağıda sunulmuştur. Kasten yaralama (Madde 86). 1- Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 2- Kasten yaralama fiilinin kişi üzerindeki etkisinin basit bir tıbbî müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olması hâlinde, mağdurun şikâyeti üzerine, dört aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur. Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama (Madde 87) 1- Kasten yaralama fiili, mağdurun; a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, b) Konuşmasında sürekli zorluğa, 467

TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (6) c) Yüzünde sabit ize, d) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun vaktinden önce doğmasına, neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, bir kat artırılır. Ancak, verilecek ceza, birinci fıkraya giren hâllerde üç yıldan, ikinci fıkraya giren hâllerde beş yıldan az olamaz. 2- Kasten yaralama fiili, mağdurun; a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine, c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına, d) Yüzünün sürekli değişikliğine, e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun düşmesine, neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, iki kat artırılır. Ancak, verilecek ceza, birinci fıkraya giren hâllerde beş yıldan, ikinci fıkraya giren hâllerde sekiz yıldan az olamaz. 3- Kasten yaralamanın vücutta kemik kırılmasına neden olması hâlinde, kırığın hayat fonksiyonlarındaki etkisine göre, bir yıldan altı yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 4- Kasten yaralama sonucunda ölüm meydana gelmişse, yukarıdaki maddenin birinci fıkrasına giren hâllerde sekiz yıldan oniki yıla kadar, ikinci fıkrasına giren hâllerde ise oniki yıldan onaltı yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Türk Ceza Kanunu nun yaralanma ile ilgili kanun maddelerinde geçen kavramlar: Basit bir tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafif yaralanma: Bu terim ceza itibarı ile en hafif yaralanma grubunu ifade etmektedir. Basit bir tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafif yaralanma, hekimler tarafından farklı algılanabilecek, değerlendirmelerde farklılıklar yaratabilecek bir kavramdır. Bu nedenle adli tıp uygulamalarında kullanılmak üzere ayrıntılı olarak hazırlanan kılavuz hekimler için dayanak oluşturmalıdır (4, 5). Başkasının vücuduna acı veren/ sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan yaralanma: Ceza itibarı ile orta derecedeki yaralanma grubunu tanımlamaktadır. kişinin sağlığını ya da algılama yeteneğini bozacak derecedeki yaralanma tanımı, travmanın ruhsal etkilerini de kapsamaktadır. Kişilerin uğradığı travma sonrası oluşan ruhsal yaralanmalar da TCK kapsamında tanımlanmıştır (4, 5). Yaşamını tehlikeye sokacak derecede yaralanma: Bir yaralanma sonrası, kişinin yaşamının mutlak suretle tehlikeye maruz kalması, ancak gerek kendi vücut direnci gerekse de tıbbi yardımla kurtulması durumunda kullanılan bir kavramdır. Yani olay sırasında yaşamsal tehlikenin oluşmuş olması önemlidir. Ölüm olması gerekmez. Kişinin sonradan iyileşmesi de bu durumu değiştirmez. Bu nedenle, tanı yöntemleri kullanılarak doğru karar verilmelidir. 468

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (6) Yaşamı Tehlikeye Sokan Bir Duruma Yol Açan Yaralanmalar: - Kafatası kırıkları - Kafa içi kanama, kontüzyon, laserasyon - Klinik bulgu veren beyin ödemi ve başlangıç Glasgow Koma Skoru nun 8 ve altında olduğu bilinç kapalılığı - İlk üç servikal vertebra kırığı - Vertebral kolonda hangi seviyede olursa olsun medulla spinalis hasarı (kontüzyon/laserasyon) ile medulla spinalis hasarının eşlik ettiği kırık-çıkıkdisk yaralanması ve herniler) - İç organ yaralanmaları - Büyük damar yaralanmaları - Büyük damar veya iç organ yaralanması olmasa bile % 20 den fazla kan kaybına işaret eden klinik tabloya yol açan yaygın ekimoz, hematom ve laserasyonlar - İç organ lezyonu olmasa dahi göğüs ve batın boşluğuna penetre yaralanmalar - 2. derece yanık (% 20 den fazla) - 3. derece yanıklar (% 10 dan fazla) - Kuduz hayvan ısırığı - Elektrik çarpması (Giriş ve/veya çıkış lezyonu bulunması veya vücuttan elektrik akımının geçtiğini gösteren klinik bulguların varlığında) - Ağır klinik tabloya yol açan zehirlenmeler. Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflaması/yitirilmesi: Yaralanmadan sonra bu durumun varlığının kabul edilebilmesi için, duyu veya organlardan birinin işlevindeki zayıflamanın sürekli olması gerekmektedir. Kişideki görme, işitme, koklama, tatma ve dokunma duyuları ile organlar ve ekstremitelerde (el, ön kol, kol, omuz, ayak, bacak, kalça) oluşan anatomik kayıp ve/veya fonksiyonel bozukluk, her bir duyu, organ veya ekstremitenin kendi anatomik yapı veya fonksiyonuna göre değerlendirilmelidir. Protez takılması durumunda da anatomik kayıp değerlendirilecektir. Vücutta çift olarak bulunan organlardan birinin işlevini tamamen yitirmesi halinde, diğer organ fonksiyon görmeye devam edebilir. Bu durumda, organın işlevinin zayıflaması değil, işlevin yitirilmesi söz konusudur. Çünkü, kanun metninde duyu ve organlardan birinin işlevinden söz edilmektedir. Organdaki veya ekstremitedeki anatomik kayıp ve/veya fonksiyonel bozukluğun o organ veya ekstremitenin kendi anatomik yapısı ve/veya fonksiyonuna göre % 10-50 arasındaysa işlevin sürekli zayıflaması ; % 50 nin üstünde ise işlevin yitirilmesi olarak değerlendirilmelidir. Yüzünde sabit ize - yüzünün sürekli değişikliğine neden olma: Yaralanma esnasında, yüz sınırları içerisinde oluşan yaranın iyileştikten sonra bıraktığı iz, gün ışığında veya iyi aydınlatılmış bir ortamda, insanlar arası sözel diyalog mesafesinden (1-2 metre) ilk bakışta belirgin bir şekilde fark edilebilir durumda ise yüzde sabit iz den bahsedilir. İzin, sabit iz olup olmadığının değerlendirilmesi açısından iyileşme sürecinin tamamlanmış olması gerekir. Bu nedenle, adli tıp uygulamalarında, bu konudaki 469

TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (6) değerlendirme, yaralanmadan en az altı ay sonra yapılmaktadır. Hekim gerek görürse bu süre uzayabilir. Eğer, yüz sınırları içinde oluşan yaralanmanın bıraktığı iz, o kişiyi önceden tanıyanların onu tanımasında güçlüğe yol açacak şekilde, yüzün doğal görünümünü bozmuş ise bu durumda yüzde sürekli değişiklik ten bahsedilir. Buna örnek olarak, ağır yanıklar, patlayıcı madde yaralanmaları ve yüze kezzap atılması gibi kimyasal yanıklar verilebilir. TCK ya göre yüz sınırları; kişiye cepheden bakıldığında üstte saçlı deri sınırı (saçı dökülen ya da azalan kişilerde görülebilen frontal bölge dahil), yanlarda kulaklar dahil olmak üzere kulakların arkasından inen hayali düz çizgilerin her iki klavikula ile kesiştiği noktalar ile altta fossa jugularisten başlayıp yanlara doğru klavikulaları takip eden çizgiler arasında kalan bölge anlaşılmalıdır (4,5). Konuşmada sürekli zorluk / konuşma yeteneğinin kaybı: Konuşma fonksiyonunu etkileyen kafa içi değişimler ile dil ve ses telleri gibi konuşmaya yardımcı yapılarda yaralanma olması durumunda değerlendirilir. Gebe bir kadında, çocuğunun vaktinden önce doğmasına / çocuğun düşmesine neden olma: Burada, erken doğum ya da düşük durumunun travma ile ilişkisinin kurulması esas olacaktır. Kişinin iyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa/ bitkisel hayata girmesine neden olma: Travma sonrası gelişen ve iyileşme olanağı bulunmayan akli arızaları da içermektedir. Çocuk yapma yeteneğinin kaybolması: Uterus, ovaryumlar ve testisler gibi üremeye yardımcı organları içine alan yaralanma durumlarında değerlendirilir. Yaralamanın vücutta kemik kırılmasına neden olması: Kırığın kişinin hayat fonksiyonlarındaki etkisine göre ceza öngörülmektedir. Bu konu ile ilgili olarak hazırlanan kılavuzda gerekli değerlendirmeler yapılmıştır (4,5). Dişlerin çiğneme ve konuşma fonksiyonları yönünden değerlendirilmesi: Her bir diş çeşidi için puanlama yapılmıştır. Diş kayıplarında puanların toplamı 15-30 arasında ise; işlevin sürekli zayıflaması, 30 un üzerinde ise; işlevin yitirilmesi olarak kabul edilecektir. Diş kayıplarında dişlerin puanları; Kanin: (4,5), Kesici: (4), Premolar: (3), 1. ve 2. Molar: (3), 3. Molar: (0,5) olarak belirlenmiştir (4,5). Adli tıp uygulamasında dişlerin ileri derecede sallanması veya diş eti seviyesinden kırılması kayıp olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca süt dişi kayıplarında yukarıda belirtilen puanlama sistemi uygulanmamaktadır. Diş kayıplarında belirtilen hesaplamanın yapılabilmesi için özellikle ilk muayene 470

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (6) sırasında kayıp olan dişlerin ayrıntılı olarak tanımlanması önem taşımaktadır. Travma sonrası gelişen ruhsal bozuklukların değerlendirilmesi; Basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafif yaralanmalar: Belirgin bir psikiyatrik bozukluk tablosu kriterlerini doldurmayacak (Uluslararası sınıflandırma ve tanımlama kriterlerine göre) her türlü geçici nöropsikiyatrik şikayetler. Algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan durumlar: Psikiyatrik bir tanı ölçütü kriterlerini dolduran geçici bozukluklar (Psikotik durumlar, demanslar gibi kalıcı ve ağır tablolar hariç) Duyulardan veya organlardan birinin işlevinin sürekli zayıflamasına neden olan yaralanmalar: Merkezi sinir sisteminin işlevlerinde kalıcı olarak zayıflama (Kalıcı post konküzyonel sendrom, genel tıbbi duruma bağlı kişilik değişikliği gibi). Duyulardan veya organlardan birinin işlevinin yitirilmesine veya iyileşme olanağı bulunmayan hastalığa neden olan yaralanmalar: Travmatik olaya bağlı olarak ortaya çıkan psikozlar, demans, diğer nörolojik ve bilişsel işlev kaybı ile seyreden ağır, kalıcı psikiyatrik bozukluk ve sendromlar. Hekimler, Türk Ceza Kanununa esas adli rapor yanı sıra Askeri Ceza Kanununa esas adli rapor hazırlamak durumunda da kalmaktadır. Türk Ceza Kanununa esas adli rapor hazırlanması adli makamların isteğine bağlı olarak yapılmakta iken, 353 sayılı kanun gereği asker şahıslar için mahkeme dosyasına esas olmak üzere birlik komutanlıkları da adli rapor talep edebilmektedir. Askeri Yargıtay içtihatlarına göre, Türk Ceza Kanununda ki yaralanma ile ilgili kavramlar Askeri Ceza Kanunu nda ilgili maddelerinde dikkate alınmaktadır (6). Bu nedenle hekimlerin, asker şahıslar için hazırlayacakları adli raporlarda da Türk Ceza Kanununda geçen kavramlara göre değerlendirme yapmaları gerekmektedir. Aynı rütbede olan asker şahıslar için TCK uygulanmakta iken, astlık ve üstlük ilişkisi olan asker şahıslar arasında ise Askeri Ceza Kanunu uygulanmaktadır (6). Askeri Ceza Kanununu müessir fiil ile ilgili maddeleri Madde 91 1. Amire veya mafevka (üste) fiilen taarruz eden veya fiilen taarruza teşebbüs eden üç seneden, az vahim hallerde altı aydan aşağı olmamak üzere hapsolunur. 2. Taarruz veya taarruza teşebbüs silahlı olarak veya bir hizmet esnasında veya toplu asker karşısında veyahut silah ve tehlikeli bir alet ile yapılmış ise beş seneden, az vahim hallerde bir seneden aşağı olmamak üzere suçluya hapis cezası verilir. 3. Taarruz veya taarruza teşebbüs, seferberlikte yapılmışsa suçlu ölüm, az vahim hallerde yahut suç seferberlikte hizmet dışında yapılmışsa suçlu on beş 471

TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (6) seneden az olmamak üzere ağır hapis veya hapis cezası ile cezalandırılır (7). Madde 117 1. Madununu (astını) kasten itip kakan, döven, veya sair suretlerle cismen eza verecek veya sıhhatini bozacak hallerde bulunan veyahut tazip maksadıyle madunun hizmetini lüzumsuz yere güçleştiren veya onun diğer askerler tarafından tazip edilmesine veya suimuamelede bulunulmasına müsamaha eden amir veya mafevk iki seneye kadar hapsolunur. 2. Az vahim hallerde kısa hapis ve efrat hakkında katıksız hapis verilir. Madde 118 1. 117 nci maddede yazılan fiiller madunun vücudunda tahribatı mucip olmuş ise amir veya mafevk beş seneye kadar hapsolunur. 2. Daha ziyade vahim hallerde amir ve mafevk altı aydan beş seneye kadar hapsolunur. 3. Fiil taammüden yapılmış ise amir veya mafevk on seneye kadar ağır hapis cezası ile cezalandırılır. 4. Fiil ölümü intaç etmiş ise fail on seneden az olmamak üzere ağır hapis cezasına mahkum olur. Askeri Ceza Kanununda geçen vücudunda tahribat kavramı 765 sayılı Türk Ceza Kanununda geçen uzuv zaafı veya uzuv tatili anlamına gelmekte iken (6) yeni TCK da uzuv zaafı yerine, duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflaması, uzuv tatili yerine ise duyulardan veya organlardan birinin işlevinin sürekli yitimi kavramları kullanılmaktadır. Askeri Ceza Kanununun müessir fiille ilgili maddelerinde geçen az vahim ve vahim halin tespiti askeri mahkemeye bırakılmıştır (6). b)ordu Yardımlaşma Kurumu Kanununa esas tıbbi rapor: 205 sayılı Ordu Yardımlaşma Kurumu Kanunu ile Türk Silahlı Kuvvetleri mensuplarına sosyal yardım sağlanması amaçlanmıştır. Kurum üyelerine ölüm yardımı yanı sıra sakatlanma ve hastalık durumlarında da yardım yapılmaktadır (8). Kanunun 26. maddesinde; maluliyet yardımının ödeneceği koşullar belirtilmiş olup, tam ve daimi malullük, üyelerden her hangi biri ister vazife dahili ister vazife harici olsun, her hangi bir kaza, hastalık ve sakatlık neticesinde bir işle meşgul olmak imkanından kati surette mahrum kaldığı heyeti sıhhiye raporu ile saptandığında tam ve daimi malul kabul edileceği belirtilmiştir. Ancak, kanunda belirtilen, bir işle meşgul olmak imkanından kati surette mahrum kalmak kavramının hekim tarafından ne şekilde değerlendirileceğine dair açıklama bulunamamaktadır (8). Bu nedenle ilgili kanun maddesinde düzenleme yapılması gerektiği değerlendirilmektedir. OYAK maluliyet oranı ile ilgili olarak bir işle meşgul olmak imkanından kati surette mahrum kalıp kalmadığı veya fikren ya da bedenen çalışamayacak durumda olup olmadığı hususunda sağlık kurulu raporu talep edilen olgularda standart yaklaşım sağlanması amacı ile Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü kullanılabilir. Tüzüğün 10. 472

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (6) maddesinde sigortalıların çalışamayacak hale geldiği ve çalışma gücünün en az 2/3 ünü kaybettiği hastalıklar belirtilmiştir (9). Tüzüğün 10. maddesinde belirtilen hastalıklara sahip olan OYAK üyeleri için fikren yada bedenen çalışamayacağı kararının verilebileceği değerlendirilmektedir. Kısmi malullük halinde, her hangi bir kaza dolayısı ile daimi ve fakat kısmi bir maluliyet bulunduğunda kanunun ilişik 2 No.lu tablodaki nispetler dahilinde kısmi maluliyet yardımı verilmektedir. (8) 2 No.lu tabloda bulunmayan maluliyetlerin oranı, daha az vahim olsalar bile, bunların ağırlık derecelerine göre ek cetvelde yazılı oranlarda kıyasen sağlık kurulu tarafından belirlenmesi gerekmektedir. Sağlık kurulu tarafından düzenlenen raporlarda standardizasyonun sağlanabilmesi için standart bir çizelgenin kullanılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü (9) veya uluslararası uygulamalar esas alınarak hazırlanan Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik (10), OYAK kısmi maluliyet oranı tespitinde de kullanılabilir. c)tazminat davalarına esas adli rapor hazırlanması Maluliyet, kişide meydana gelen psikolojik, fizyolojik veya anatomik bütünlüğünün ya da bozukluğun uzun süreli olması ve normal sınır içinde kabul edilen hareketlerini yapabilmesinin engellenmesidir (11) Maluliyet oranı ise, tüm vücudun meslekte kazanma gücü kayıp oranıdır. İş kazalarında kanun gereği, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü esas alınmaktadır. Hukuk davalarına esas olan davalarda da hekimlerden tıbbi rapor talep edilmektedir. Tazminat davalarına esas davalarda hekimlerden meydana gelen yaralanma sonucu oluşan iş ve güçten geri kalma süresi ile maluliyet oranının belirlenmesi istenilmektedir. İş ve güçten geri kalma süresi, kişinin mesleğini yapamadığı süre olarak hekim tarafından hastanın durumuna göre belirlenmektedir. d)nakdi tazminata esas tıbbi rapor: 18.01.1993 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 21469 nolu Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Yönetmelik (12) ile güvenlik kuvvetleri personeline sakatlık ve yaralanma hallerinde nakdi tazminat ödenme esasları belirlenmiştir (12). Yönetmeliğe göre sakatlanma halinde, sakatlık dereceleri, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu uyarınca vazife malulü olanlar hakkında uygulanan Vazife Malullüklerinin Nevileri ile Dereceleri Hakkında Nizamname hükümlerine göre tespit edilmekte ve nakdi tazminat ödemesi belirlenen sakatlık derecesine göre yapılmaktadır (12). Ayrıca nakdi tazminata esas sağlık kurulu raporlarında yaşamak için gerekli hareketleri yapmaktan aciz ve hayatını başkasının yardım ve desteği olmaksızın sürdüremeyecek şekilde malul olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir. 473

TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (6) Yaralanma hallerinde ise, iş ve güce engel olduğu sürenin belirlenmesi gerekmektedir. Görev yapması uygundur veya askerliğe elverişlidir kararı verilen olgularda, kişide arıza bırakan bir durum söz konusu olduğunda ödenecek tazminat iki katı oranında artmaktadır. Bu nedenle yaralanma olgularında hastalığın arıza bırakıp bırakmadığı belirtilmelidir (12). Nakdi tazminata esas raporlarda, sonradan meydana gelen sakatlık durumlarının tespitinde, yönetmelik gereği sağlık kurulu raporu düzenlenmesi gerekmektedir. Ancak, yaralanma olgularında iş ve güçten geri kalma ve arıza bırakıp bırakmadığının tespitinde sağlık kurulu raporu düzenlenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Yönetmelikte belirtilen arıza kavramı hakkında açıklayıcı bir bilgi bulunmamaktadır. Asker şahıslar için, sağlık kurullarının Askerliğe elverişlidir veya TSK da görev yapar kararı verilen olgular için yaralanmanın arıza bıraktığı sakatlık durumları bulunabilir. Bu nedenle, yaralanmanın arıza bırakıp bırakmadığının belirlenmesine yönelik olarak yönetmelikte değişiklik yapılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir. Bu amaçla görev yapar kararı verilen olgularda, 16/7/2006 tarihli ve 10660 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren " Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik (10) dikkate alınabilir. Yaralanma kapsamında, ruhsal bozukluklar da dikkate alınmalıdır. Travma sonrası gelişen post travmatik stres bozukluğu gibi hastalıklarda, Askerliğe elverişlidir veya TSK da görev yapar kararı verildiğinde, nakdi tazminata esas olmak üzere hazırlanacak raporlarda iş ve güçten geri kaldığı süre belirtilmelidir. e)terör ve terörle mücadeleden doğan zararların karşılanmasına esas tıbbi rapor hazırlanması. 20 Ekim 2004 tarihinde Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren 25619 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Yönetmelik (14) ile, terör eylemleri veya terörle mücadele kapsamında yürütülen faaliyetler nedeniyle maddi zarara uğrayan gerçek kişiler ile tüzel kişilerinin zararlarının karşılanması için yaralananlara, hekim veya sağlık kurulu raporu ile belirlenen iş ve güce engel olma süresi ile nakdi tazminat ödenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle, sakatlanma olmayan durumlarda hekimlerin hazırlayacakları raporlarda hekimlerden iş ve güç kaybının belirlenmesi istenilmektedir. Yönetmeliğe göre; sakat kalma durumlarında ödenecek tazminata esas olarak, çalışma gücü kayıplarının tespitinde, 16/7/2006 tarihli ve 10660 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren " Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik hükümlerinin uygulaması gerektiği belirtilmiştir. Hazırlanacak raporlarda Yönetmeliğe (10) göre sakatlık tespit edilmeyen olguların raporlarında, sakatlığının olmadığı belirtilmelidir. Sonradan meydana gelen 474

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (6) sakatlık oranlarının tespitinde sağlık kurulu raporu düzenlenmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, adli ve tıbbi rapor hazırlamak durumunda kalan hekimlerin, hazırlayacakları raporlarda, ilgili kanun, yönetmelik ve tüzükleri dikkate almaları, özellikle adli nitelik taşıyan olgularda ilk muayene bulgularını ayrıntılı olarak kayıt altına almaları ceza davalarında ve maddi zararların karşılanmasında standart yaklaşımların oluşmasına katkı sağlayacaktır. KAYNAKLAR 1. Tüzün B, Elmas İ, Akkay E. Adli rapor düzenleme zorunluluğuna hekimlerin yaklaşımı, Adli Tıp Bülteni, 1998; 3 (1): 27-31 2. http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (Erişim tarihi: 14.07.2006) 3. http://www.msb.gov.tr/asad/askerimevzuat/kaynak/askerimahkuryargusul.htm 353 sayılı Askerî Mahkemeler Kuruluşu Ve Yargılama Usulü Kanunu (Erişim tarihi: 14.07.2006) 4. http://www.adlitabiplik.saglik.gov.tr/ (Erişim tarihi: 14.07.2006). 5. Çetin G, Yorulmaz C.: Yeni Yasalar Çerçevesinde Hekimlerin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, Tıbbi Malpraktis ve Adli Raporların Düzenlenmesi I.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tip Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi no:48, 2006, İstanbul. 6. Çelen O. Askeri Ceza Kanunu, Cantekin Yayıncılık, 2001, Ankara, 7. http://www.hukukcu.com/bilimsel/genelkanunlar/1632.html 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu (Son erişim tarihi: 14.07.2006) 8. http://www.sanalhukukburosu.com/html/ 205 sayılı OYAK Kanunu (Erişim tarihi: 14.07.2006) 9. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/5192.sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü (Erişim tarihi: 14.07.2006) 10. http://rega.basbakanlik.gov.tr/index.aspx# Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik (Erişim tarihi: 18.07.2006). 11. Birgen N, Okudan M, İnanıcı MA, Okyay M. İş kazasına bağlı olgularda maluliyet oranı hesaplanması : Adli tıp açısından değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni. 1999;4 (3): 101-108. 12. http://ekmelcirpanli.sitemynet.com/2330yonetmelik.htm Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Yönetmelik (Erişim tarihi: 14.07.2006) 13. http://www.alomaliye.com/teror_terrole_muc_zarar_yonet.htm,terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Yönetmelik (Erişim tarihi: 14.07.2006). 475