Mısırda {Zea mays L.) Bazı Silajlık Özelliklerin Kalıtım Parametrelerinin Belirlenmesi

Mısırda {Zea mays L.) Bazı Silajlık Özelliklerin Kalıtım Parametrelerinin Belirlenmesi Mehmet TEZEL Ali ÜSTÜN Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Konya. Özet Bu araştırma, 4x4 Çoklu Dizi (LinexTester) analiz yöntemine göre 16 F1 meleziyle oluşturulan mısır popülasyonunda genetik yapıyı incelemek, genel kombinasyon kabiliyeti (GKK) yüksek anaçlar ile özel kombinasyon kabiliyeti (ÖKK) yüksek bulunan etkisi gösteren melez kombinasyonları saptamak ve kombinasyonların melez gücünü belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre genotipler ve melezler arası farklılık tüm karakterlerde önemli bulunmuştur. Kombinasyon kabiliyeti sonuçlarına göre özel kombinasyon kabiliyeti etkileri incelenen tüm özelliklerde önemli bulunmuştur. Yıldız 32 ve ADK 694 kendilenmiş hatları silaj verimi bakımından yüksek ve olumlu genel kombinasyon kabiliyeti göstermiştir. Gövde çapı dışındaki tüm özelliklerde eklemeli olmayan gen etkileri ve üstün dominantlık saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Mısır, Çoklu dizi, Genel ve özel kombinasyon kabiliyeti The Determination of Heritability Paramaters For Some Silage Traits of Maize {Zea mays L.) Abstract This study was carried out to determine the genetic structure of 16 F 1 hybrid maize genotypes, parents showing superior general ability (g.c.a.), crosses having superior specific combining ability (s.c.a.), and F1 hybrid vigor. According to the results, differences among the genotypes were significant for all the traits studied. Specific combining ability (s.c.a.) effects were significant for all traits. It was shoved that the Yıldız 32 and ADK 694 lines had the highest and positive general combining ability as compared with green yield. Nonadditive genes effects and superior dominancy were determined in all the traits except stem diameter. Key Words: Maize, Line x Tester, General and specific combining ability. 1. Giriş Orta Anadolu Bölgesi koşullarına uygun ve yüksek verimli silajlık çeşitlerin geliştirilmesi ve popülasyonların oluşturulması bu bölgedeki mısır ıslah çalışmalarının önemli önceliklerindendir. Bu amaca yönelik olarak; verim üzerine etkili olan faktörlerle, bunların etki derecelerinin ve birbirleri arasındaki ilişkilerin bilinmesi, karakterlerin kalıtımında genetik parametrelerin ve kombinasyon kabiliyeti etkilerinin hesaplanması ve ıslah programlarının bu elde edilen sonuçlara göre planlanması ve yönlendirilmesi gerekir (Dudley ve Moll, 1969; Hallauer ve Miranda, 1988). Belirli sayıda homozigot hat arasında yapılan melezlerle oluşturulan populasyonlarda, genetik varyans unsurlannin hesaplanmasi ve kombinasyon kabiliyeti etkilerinin belirlenmesi amaciyla çeşitli metotlar geliştirilmiştir (Hayman, 1954; Griffing, 1956 ve Kempthorne, 1957). Kempthorne (1957) tarafından önerilen ve yoklama melezinin (top cross) değişik bir şekli olan line x tester analizi hem kendine dollenen hem de yabancı döllenen bitkiler için yaygm olarak kullanilan yaklaşımlardan birisidir (Singh ve Chaudhary, 1977; Patel ve ark., 1984). Singh ve Chaudhary (1977). Line x Tester yonteminin ebeveynsiz ve ebeveynleri de içine alan bir deneme deseninde uygulanabileceğini belirtmişlerdir. Mısır bitkisinde genel ve ozel kombinasyon kabiliyeti, melez kombinasyonlannda kendilenmiş hatların potansiyel değerini belirleyen en önemli bir göstergedir. Özel kombinasyon kabiliyeti (ÖKK) genlerin eklemeli olmayan etkilerine, genel kombinasyon kabiliyeti (GKK) ise eklemeli gen etkilerine dayandığı belirtilmektedir (Poehlman, 1979; Falconer, 1989; Nevado ve Cross, 1990). Mısır bitkisinde verim ve verimle ilişkili kantitatif karakterlerin pek çoğunda eklemeli ve dominant genlerin birlikte olduğu (Spaner ve ark., 1992; Sedhom, 1994; Pal ve Prodhan, 1994; Spaner ve ark., 1996), buna karşılık özellikle verim yönünden dominant gen etkilerinin daha önemli olduğu (Pal ve 838

Prodhan, 1994; Mathur ve Bhatnagar, 1995; Sfakinakis ve ark., 1996; Konak ve ark., 1999) belirtilmektedir. Bu çalışma Ülkesel Mısır Islah Projesi kapsamında ıslah çalışmalarında kullanılan kendilenmiş mısır hatlarının line x tester yöntemine uygun şekilde melezlenmesiyle oluşturulan popülasyonlarda genetik yapıyı incelemek, genel ve özel kombinasyon kabiliyetlerini belirlemek ve ıslah çalışmalarının planlanması ve yönlendirilmesine yardımcı olmak amacıyla yapılmıştır. 2. Materyal ve Yöntem Araştırmada, Sakarya Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nden temin edilen 8 adet kendilenmiş mısır hattı materyal olarak kullanılmıştır. Mısır hatları, Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü arazisinde 2005 yılında line x tester yöntemine göre Yıldız 32, Yıldız 40, Y 58 2A ve DTM 303 hatları line; ADK 694, ADK 447, ADK 697 ve ADK 454 hatları tester olarak kullanılmış ve melezlemeler yapılmıştır. Melezlemeler sonucu elde edilen 16 F1 melez kombinasyonu 2006 yılında tesadüf blokları deneme deseninde 3 tekerrürlü olarak denemeye alınmıştır. Deneme yerinin toprakları tuzluluk problemi olmayan, organik maddece fakir (%0.9), potasyum ve kireç bakımından zengin killi bir bünyeye sahiptir (Anonim, 2006). 18 adet F1 melez kombinasyon 8 Mayıs 2006 tarihinde sıra arası 70 cm, sıra üzeri 25 cm olan 5 m uzunluğundaki parsellere 2 sıra halinde ekilmiştir. Ekimden önce parsellere saf olarak 10 kg/da azot (N) ve 9.2 kg/da fosfor (P205) verilmiştir. Bitkiler 30-40 cm boylandığında ikinci çapa ile birlikte 7 kg/da saf azot (% 46 üre formunda) verilmiştir. Deneme 4 defa sulanmış ve 15 Kasım 2006 tarihinde elle hasat edilmiştir. Araştırmada, verim ve bazı verim öğelerini belirlemede siralann ilk ve son bitkileri dışında rastgele seçilen 5 bitki üzerinde değerlendirmeler yapılmıştır. Denemede çiçeklenme süresi, bitki boyu, ilk koçan yüksekliği, gövde çapı, yaprak sayısı, yeşil ot verimi ve kuru madde oranı özellikleri incelenmiştir. Elde edilen verilere önce deneme desenine uygun varyans analizi yapilarak genotiplerarasmdaki farkliliklann önemli olduğu özelliklerde Singh ve Chaudhary'e (1977) göre line x tester analizi yapılmıştır. 3. Araştırma Bulguları ve Tartışma Araştırmada, incelenen turn özellikler için melezler arası farklılığın önemli olduğu görülmektedir (Çizelge 1). Çiçeklenme süresi, bitki boyu, ilk koçan yüksekliği, gövde çapı, yaprak sayısı, yeşil ot verimi ve kuru madde oranı özelliklerinde özel kombinasyon kabiliyeti varyansı genel kombinasyon kabiliyeti varyansından yüksek çıkmıştır. 3.1. Çiçeklenme Süresi Melez genotiplerin çiçeklenme süreleri 72 gün ile 75.7 gün arasında değişmiştir (Çizelge 2). Y 58 2A ile ADK 697 hatları pozitif yönde önemli GKK ve DTM 303 ile ADK 447 hatları negatif yönde önemli GKK etkisine sahip olmuştur (Çizelge 3). Özellikle, negatif GKK etkisine sahip hatlarının girdiği melezlerde çiçeklenme süresi kısa olmuştur. Negatif yönde etki gösteren hatlar, çiçeklenme süresi yönünden erkenci melezlerin elde edilmesinde ümit var oldukları söylenebilir. Turgut (2003), yaptığı araştırmada oluşturulan melez populasyonda çiçeklenme süresinin 68.7 gün ile 78.7 gün arasında değiştiğini bildirmiştir. Çalışmada elde edilen GKK değerleri, bazı araştırmacıların (Vasal ve ark. 1993, Sürmeli 2000) yaptıkları çalışmanın sonuçları ile uyum içindedir. Çiçeklenme gün sayısı bakımından negatif önemli ÖKK etkileri bulunmuştur (Çizelge 2. Negatif ÖKK etkisi gösteren genotipler erkencilik yönüyle değerlendirilebilir. Kalıtım dereceleri incelendiğinde, dar anlamda kalıtım derecesinin 0.135, geniş anlamda kalıtım derecesinin ise 0.477 olduğu görülmektedir (Çizelge 4). a2a/ a2d oranının birden küçük olması (0.312) bu özellik üzerine eklemeli olmayan genlerin etkili olduğunu göstermektedir. (a2d / a2a)1/2 oranının birden büyük olması da (1.784) bu özelliğin kalıtımında üstün dominantlığın bulunduğuna işaret etmektedir (Çizelge 4). Tüsüz ve Balabanlı (1997), geniş anlamda kalıtım derecelerinin de belirlendiği araştırmada çiçeklenme süresi için geniş anlamda kalıtım derecesini 0.93 olarak bulmuştur. Turgut (2003), melez mısır genotiplerinde, çiçeklenme süresi özelliği için 839

ÖKK varyansının GKK varyansından daha yüksek olduğunu, çiçeklenme süresi yönünden populasyonda dominant gen etkilerinin eklemeli gen etkilerinden daha yüksek olduğunu bildirmiştir. Denemeden elde edilen sonuçlar, aynı konuda çalışma yapan bazı araştırıcıların (Konak ve ark. 1999, Nevado ve Cross 1990, Dede ve ark. 2001) sonuçları ile uyum içinde olduğu halde diğer bazı araştırıcıların (Kara 2001 ve Altınbaş1995) sonuçlarından farklı bulunmuştur. 3.2. Bitki Boyu Melez kombinasyonların boyları 257.5 cm ile 337.5 cm arasında değişmiştir (Çizelge 2). Y 58 2A ile ADK 694 hatları pozitif yönde önemli GKK ve Yıldız 32, Yıldız 40, DTM 303 ile ADK 697 hatlari negatif yönde önemli GKK etkisine sahip olmuştur (Çizelge 3). Pozitif yönde etki gösteren hatların uzun boylu melezlerin elde edilmesinde ümit var oldukları söylenebilir. Genotipler arasında negatif ve pozitif ÖKK etkisi gösterenlertespit edilmiştir (Çizelge 2). Kalıtım dereceleri incelendiğinde, dar anlamda kalıtım derecesinin 0.336, geniş anlamda kalıtım derecesinin ise 0.875 olduğu görülmektedir (Çizelge 4). a 2 N a 2 D oranının birden küçük olması (0.157) bu özellik üzerine eklemeli olmayan genlerin etkili olduğunu göstermektedir. (a 2 D / a 2 A) 1/2 oranının birden büyük olması da (1.266) bu özelliğin kalıtımında üstün dominantlığın bulunduğunu ifade etmektedir (Çizelge 4). Yapılan benzer çalışmaların bazılarında bulgularımızı destekler sonuçlar (Misevic, 1990; Yüce ve Turgut, 1991; Turgut, 2003), bazılarında ise farklı sonuçlar (Dhillon ve Singh, 1979; Kara, 2001) elde edilmiştir. 3.3. İlk Koçan Yüksekliği Araştırmada melez kombinasyonların ilk koçan yükseklikleri 100.5 cm ile 146 cm arasmda değişmiştir (Çizelge 2). Özellikle negatif önemli GKK etkisine sahip kendilenmiş hatların (Yıldız 40, DTM 303, ADK 694, ADK 447 ve ADK 697) ilk koçan yüksekliğinin azaltılmasında ve yatmaya karşı dayanıklılık yönüyle kullanilabilecek genetik materyal olarak göze çarpmaktadır (Çizelge 3). İlk koçan yüksekliği özelliğinde 1 genotip pozitif ÖKK etkisi gösterirken 4 genotip negatif önemli ÖKK etkisi göstermiştir (Çizelge 2). İlk koçan yüksekliğinin kalıtım dereceleri incelendiğinde, dar anlamda kalıtım derecesinin 0.217 ve geniş anlamda kalıtım derecesinin 0.866 olduğu görülmektedir (Çizelge 4). a 2 A/ a 2 D oranının birden küçük olması (0.167) bu özellik üzerine eklemeli olmayan genlerin etkili olduğunu göstermektedir. (a D / a 2 A) 1/2 oranmm birden büyük olmasi da (1.730) bu özelliğin kalıtımında üstün dominantlığın bulunduğunu ifade etmektedir (Çizelge 4). 3.4. Gövde Çapı Araştırmada melezlerin gövde çapları 19.2 mm ile 25.3 mm arasmda değişmiştir (Çizelge 2). Sade ve Akbudak (2002), Konya'da yaptıkları bir araştırmada gövde çapının 2.36 cm ile 2.48 cm arasmda değiştiğini bildirmiştir. Y 58 2A ve ADK 697 kendilenmiş hatlari pozitif onemli GKK ve Yildiz 40 ile ADK 447 kendilenmiş hatlari ise negatif önemli GKK etkisine sahip olmuştur (Çizelge 3). Pozitif önemli GKK özelliği gösteren Y 58 2A ve ADK 697 kendilenmiş hatlari gövde sağlamlığı açısından önem arz etmektedir. Koçan uzunluğuna ait kalıtım dereceleri incelendiğinde, dar anlamda kahtim derecesinin 0.111 ve geniş anlamda kahtim derecesinin 0.187 olduğu. a 2 A/ a 2 D oranmm birden büyük olmasi (1.454), bu özellik üzerine eklemeli genlerin etkili olduğunu göstermektedir. (a 2 D / a 2 A) 1/2 orani da birden küçük (0.829) bulunmuştur (Çizelge 4). 840

Ulkesel Tahil Sempozyumu, 2-5 Haziran 2008, KONYA Çizelge 1. Mısır melezlerinde incelenen özellikler için çoklu dizi analizi ile hesaplanan kareler ortalamalan (varyans) ve serbestlik dereceleri Var Kay or. vy Çıçeklenme 0... 0 Ilk Koçan SD 0.. Bıtkı Boyu y...,... Suresı Yukseklığı Gövde Çapı Yaprak Sayısı Yaprak Alanı Yeşil ot verimi Kuru Madde Orani Tek 2 3.521 855.563** 199.516* 1.299 0.250 517,91 5792417.360** 0.250 Melez (Crosses) 15 5.454** 1761.888** 616.572** 9.643* 1.854** 9283,66** 2942344.039** 5.855** Ana (Line) 3 12.632* 6310.813** 1518.422** 24.676* 1.076 11957,65 5183313.250 3.297 Baba (Tester) 3 5.854 958.063 770.172 12.106 4.576* 18615,50 4104749.099 9.894 Ana x Baba (line x tester) 9 2.928* 513.521** 264.755** 3.811 1.206** 5281,72* 1807885.948** 5.362** Hata 30 1.254 96.963 45.382 2.975 0.317 1841,20 334579.478 0.283 a 2 GKK 43.346 0.088 12.216 0.203 0.023 138,956 39390.906 0.017 a 2 ÖKK 138.853 0.558 73.124 0.279 0.296 1146,840 491102.156 1.693 * P < 0.05 ** P < 0.01

3.5. Yaprak Sayısı Araştırmada genotiplerin yaprak sayıları 18 ile 27 arasında değişmiştir (Çizelge 2). Sade ve Akbudak (2002), Konya'da yaptiklan bir arastirmada yaprak sayısını 12.22 adet -15.42 adet olarak tespit etmişlerdir. Yıldız 32 ve ADK 694 kendilenmiş hatlari pozitif önemli GKK ve ADK447 ve ADK 697 kendilenmiş hatlari negatif önemli GKK etkisine sahip olmuştur (Çizelge 3). Silajda yeşil aksamın çok olması istendiğinden pozitif GKK etkisi gösteren Yıldız 32 ve ADK 694 kendilenmiş hatlari bol yapraklı çeşitlerin elde edilmesinde kaynak materyal olarak değerlendirilebilir. Yaprak sayılarına ait kalıtım dereceleri incelendiğinde, dar anlamda kalıtım derecesinin 0.068 ve geniş anlamda kalıtım derecesinin 0.519 olduğu görülmektedir. a 2 AJ a 2 D oranının birden küçük olması (0.152), bu özellik üzerine eklemeli olmayan genlerin etkili olduğunu göstermektedir. (a 2 D / a 2 A) 1/2 oranının birden büyük olması da (2.566), bu özelliğin kalıtımında üstün dominantlığın bulunduğunu ifade etmektedir (Çizelge 4). Bu bulguların aksine bazı araştırmacılar, yaprak sayısı gibi heterotik etkilerin genelde düşük olduğu özelliklerin kalıtımı eklemeli gen etkilerince belirlendiğini belirtmişlerdir (Hebert ve Gallais, 1986; Altınbaş ve ark., 1994; Mathur ve Bhatnagar, 1995). 3.6. Yaprak Alanı Arastirmada genotiplerin yaprak alanları 479 cm 2 ile 713 cm 2 arasında değişmiştir (Çizelge 2). Y 58 2A, ADK 694 ve ADK 697 kendilenmiş hatlari pozitif onemli GKK ve DTM 303, ADK447 ve ADK 454 kendilenmiş hatlari negatif önemli GKK etkisine sahip olmuştur (Çizelge 3). Silajda yeşil aksamın çok olması istendiğinden pozitif GKK etkisi gösteren Y 58 2A, ADK 694 ve ADK 697 kendilenmiş hatlari geniş yapraklı çeşitlerin elde edilmesinde kaynak materyal olarak değerlendirilebilir. Yaprak alanma ait kahtim dereceleri incelendiğinde, dar anlamda kahtim derecesinin 0.085 ve geniş anlamda kahtim derecesinin 0.436 olduğu görülmektedir. a 2 A/ a 2 D oranmm birden küçük olmasi (0,243), bu özellik üzerine eklemeli olmayan genlerin etkili olduğunu göstermektedir. (a 2 D / a 2 A) 1/2 oranmm birden büyük olmasi da (2,030), bu özelliğin kalıtımında üstün dominantlığın bulunduğunu ifade etmektedir (Çizelge 4). 3.7. Silaj Verimi Arastirmada genotiplerin silaj verimleri 4034.3 kg/da ile 7628.3 kg/da arasında değişmiştir (Çizelge 2). Sade ve Akbudak (2002), Konya'da yaptiklan bir arastirmada misirlarim silaj verimlerinin 6255 kg/da - 7477 kg/da arasında değiştiğini bildirmişlerdir. Karayiğit (2005), mısırın silaj veriminin 6006 kg/da ile 7220 kg/da arasında değiştiğini bildirmiştir. Yıldız 32 ve ADK 694 kendilenmiş hatlari pozitif önemli GKK, DTM 3003, ADK 447 ve ADK 697 kendilenmiş hatlari negatif önemli GKK etkisine sahip olmuştur (Çizelge 3). Pozitif önemli GKK özelliği gösteren Yıldız 32 ve ADK 694 kendilenmiş hatlari silaj veriminin artirilmasi açısından önem arz etmektedir. Silaj verimine ait kahtim dereceleri incelendiğinde, dar anlamda kahtim derecesinin 0.087 ve geniş anlamda kahtim derecesinin 0.630 olduğu görülmektedir. a 2 A/ a 2 D oranmm birden küçük olmasi (0.160), bu özellik üzerine eklemeli olmayan genlerin etkili olduğunu göstermektedir. (a 2 D / a 2 A) 1/2 oranmm birden büyük olmasi da (2.497), bu özelliğin kalıtımında üstün dominanthğın bulunduğunu ifade etmektedir (Çizelge 4). 3.8. Silajda Kuru Madde Oram Arastirmada genotiplerin kuru madde oranlan % 28.8 ile % 33.5 arasında değişmiştir (Çizelge 2). Karayiğit (2005) silajlık mısırda kuru madde oranmm %26.20 ile %32.50 arasında değiştiğini bildirmiştir. ADK 694 ve ADK 454 kendilenmiş hatlari pozitif önemli GKK ve DTM 303, ADK 447 ve ADK 697 kendilenmiş hatlari ise negatif GKK etkisine sahip olmuştur (Çizelge 3). Pozitif önemli GKK özelliği gösteren ADK 694 ve ADK 454 kendilenmiş hatlari kuru madde oranmm artirilmasi açısından önem arz etmektedir. Kuru madde oranma ait kahtim dereceleri incelendiğinde, dar anlamda kahtim derecesinin 0.017 ve geniş anlamda kahtim derecesinin 0.859 olduğu görülmektedir (Çizelge 4). a 2 A/ a 2 D 842

oranının birden küçük olması (0.020), bu özellik üzerine eklemeli olmayan genlerin etkili olduğunu, (a 2 D / a 2 A) 1/2 oranının birden büyük olması da (7.028), bu özelliğin kalıtımında üstün dominantlığın bulunduğunu ifade etmektedir (Çizelge 4). 4. Sonuç Mısır ıslah programlarında hem dane verimi hem de silaj özellikleri bakımından yüksek performansa ve stabiliteye sahip çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre gövde çapı dışındaki tüm özelliklerde geniş varyasyon görülmektedir. Mısırda incelenen özellikler yönünden yeterli varyasyonun görülmesi, bu melez populasyonun ıslah çalışmalarında faydalanılabilecek uygun genotipleri ihtiva ettiğini, çeşit geliştirme çalışmalarında kullanılabileceğini göstermektedir. Araştırma sonuçlarına göre, DTM 303 ile ADK 447 kendilenmiş hatlari erkencilik, Y 58 2A ile ADK 694 kendilenmiş hatlari bitki boyunun artirilmasi yönüyle, Yıldız 40, DTM 303, ADK 694, ADK 447 ve ADK 697 kendilenmiş hatlari ilk koçan yüksekliğinin azaltılmasında ve yatmaya karşı dayanıklılık yönüyle, Yıldız 32 ve ADK 694 kendilenmiş hatlari silaj veriminin artirilmasi amaciyla ve ADK 694 ve ADK 454 kendilenmiş hatlari kuru madde oraninm artirilmasi amaciyla kullanilabilecek genetik materyal olarak göze çarpmaktadır. Çiftçinin talebini tarn karşılayabilmek için ülkemizde mısır tarımının yoğun olarak yapıldığı bölgeler esas alinarak bölgesel ıslah ve çeşit geliştirme çalışmalarına ayrı birönem verilmesinin çokyararlı olacağı kanaatindeyiz 843

Çizelge 2. Mısırda incelenen bazı özellikler bakımından melezlerin ortalama değerleri. istatistikî farklı gruplarve özel kombinasyon kabiliyeti (ö.k.k.) etkileri Çiçeklenme Süresi (gün) Bitki Boyu (cm) Koçan Yüksekliği (cm) Gövde Çap (mm) Yaprak Sayısı Yaprak Alanı (cm 2 ) Yeşil ot Verimi (kg/da) Kuru Madde Oranı (%) Ort. ÖKK Ort. ÖKK Ort. ÖKK Ort. ÖKK Ort. ÖKK Ort. ÖKK Ort. ÖKK Ort. ÖKK 1x5 73.0ce -0.979 281.Oce -6.688 124.5de -3.156 21.3cg -0.475 20.7a 0.021 713a -24,702 7628.3a 310.061 32.7ab 0.823* 1x6 73.0ce -0.063 278.0de -1.188 107.0gh -6.656 20.8dg -0.222 20.0ab 0.604 650 ab -21,968 5707.8df -346.588 31.0de 0.823* 1x7 75.3a 0.604 278.0de 11.438 128.0cd 15.469" 22.3bf -1.108 19.7bc 0.354 608 bc 32,357 6626.2bd 485.519 30.3ef -0.094 1x8 74.7ac 0.438 270.0df -3.563 120.5df -5.656 23.8ac 1.804 19.0cd -0.979** 607 bc 14,313 6252.2ce -448.993 30.3ef -1.552** 2x5 75.3a -0.896 283.0cd -12.563* 131.5bd -7.781 19.2g 0.412 20.ab0 0.354 606 bc -6,718 5510.7ef 72.942 32.3bc 0.698* 2x6 75.7a -0.646 257.5f -3.063 100.5h -0.281 21.3cg 0.665 18.3de -0.729* 603 bd 59,166* 5894. Oce 91.507 29.7fg -0.802* 2x7 73.3be 0.688 267.5df -1.438 112.5fg -4.656 20.3eg -0.222 20.3ab -0.313 602 bd -29,409 6754.9ac 389.686 32.3bc -0.552 2x8 72.7de 0.688 268.5df -1.438 106.0gh -4.656 19.8fg -0.222 18.0e -0.313 580 be -29,409 5509.6ef 389.686 29.2g -0.552 3x5 75.3a 0.354 296.5df 7.688 124.5de 1.344 24.8ab -0.475 18.7de -0.313 575 ce 57,173* 4465.8g -796.951* 31.7cd -2.552** 3x6 75.3a 0.604 304.0b 16.188" 140.0ab 6.844 23.3ad 0.791 20.3ab -0.063 571 ce -5,518 7357.3ab 690.329* 33.5a 0.448 3x7 75.0ab -0.729 337.5a -12.188* 137.5ac -5.031 23.3ad -0.095 19.0cd -0.313 566 ce -40,568 6182.1ce -1112.159" 31.0de 0.865" 3x8 75.7a -0.229 337.5a -11.688 146.0a -3.156 22.8ae -0.222 20.0ab 0.688* 554 ce -11,087 5958.6ce 1218.781** 29.7fg 1.240** 4x5 74.3ad -0.979 297.0bc -32.813" 131.0bd -13.656" 22.8ae -0.475 20.0ab -0.313 534 df -101,977" 6147.4ce -608.237 32.0bc -0.219 4x6 72.0e -3.312" 269.5bc -64.813" 116.0eg -37.156" 21.8cg -3.007** 19.0cd -1.313" 525 ef -178,165" 4900.6fg -2721.284** 30.7e -3.385** 4x7 72.0e -3.062" 265.0ef -42.188" 107.5gh -29.031" 20.3eg 0.412 19.0cd 0.021 516ef -38,605 4034.3g -785.231* 28.8g -1.469** 4x8 73.0ce -3.562" 266.5ef -46.188" 100.5h -27.156" 25.3a -1.741 19.0cd -0.646 479 f -56,412* 4792.8fg -1237.838** 29.3g -1.594** P < 0.05 ** P < 0.01 düzeyinde önemli 844

Çizelge 3. Anaçların incelenen özelliklere ilişkin genel kombinasyon kabiliyeti değerleri Özellik Anaç Çiçeklenme süresi Bitki boyu İlk koçan yüksekliği Gövde Çapı Yaprak Sayısı Yaprak Alanı Yeşil ot verimi Kuru Madde Oranı YILDIZ32 YILDIZ40 Y58 2A DTM 303 ADK 694 ADK 447 ADK 697-0.104 0.146 1.229** -1.271** -0.021-0.938** 0.729* ADK 454 0.229 * P < 0.05 ** P < 0.01 düzeyinde önemli -8.063** -15.688** 34.063** -10.313** 10.938** 2.438-10.188** -3.188-0.844-8.219** 16.156** -7.094** 7.656** -6.344** -7.469** 6.156** -0.032-1.931** 1.488** 0.475-0.285-1.045** 1.361* -0.032 0.396* -0.271 0.063-0.188 0.813** -0.438* -0.521** 0.146 7,509-5,151 36,934** -39,291** 38,446** -31,813* 29,362* -35,995** 695.969** 59.635 133.290-888.894** 764.641** -499.210** -412.960* 147.528 0.177-0.031 0.552-0.698** 0.760** -0.906** -0.656** 0.802** Çizelge 4. İncelenen özelliklere ait bazı kalıtım parametreleri Ozellik a 2 M a 2 D (a 2 D / a 2 A) 1/2 H Belirlenen Gen Etkisi Dominantlık Durumu Çiçeklenme süresi Bitki boyu İlk Koçan yüksekliği Gövde Çapı Yaprak Sayısı Yaprak Alanı Yeşil ot Verimi Kuru Madde Oranı H : Geniş anlamda kahtim derecesi 0.312 0.157 0.167 1.454 0.152 0,243 0.160 0.020 o^d: Dominanthk Varyansi h 2 : Dar anlamda kahtim derecesi a 2 A: Eklemeli Varyans 1.784 1.266 1.730 0.829 2.566 2,030 2.497 7.028 0.637 0.875 0.866 0.187 0.519 0,436 0.630 0.859 0.152 0.336 0.217 0.111 0.068 0,085 0.087 0.017 Eklemeli Usttin Dominant Eksik dominant 845

Kaynaklar Anonim (2006) Konya Ticaret Borsası, Toprak Analiz Sonuçları. Altınbaş M (1995) Melez mısırda dane verimi ve kimi bitki özellikleri bakımından heterosis ve kombinasyon kabiliyeti. Anadolu 5(2): 35-51. Altınbaş M, Turgut I ve Yüce. S (1994) Dokuz kendilenmiş mısır hattının diallel melezlerinde bazı tarımsal özelliklerin kalıtımları: I. Erkencilik öğeleri, bitki boyu ve koçan yüksekliği. Anadolu 4 (1): 42-60. Dede Ö, Kara ŞM ve Dede Ş (2001) Bir diallel melez mısır populasyonunda verim ve verim unsurlarına ilişkin heterosis ve uyum yetenekleri analizi. Ankara Üniv. Zir. Fak. Tar. Bil. Derg. 7(1): (41-46). Dudley JW and Moll RH (1969) Interpretation and use of estimates of heritability and genetic variances in plant breeding. Crop Sci. 9: 257-261. Dhillon BS and Singh J (1979) Evaluation of factorial partial diallel crosses. Crop Sci. 19: 192-195. Falconer DS (1989) Introduction to quantitative genetics. Longman. London, p.433. Griffing B (1956) Concept of general and specific combining ability in relation to diallel crossing systems. Aust. J. Biol. Sci. 9: 463-493. Hallauer AB and Miranda JB (1987) Quantitative Genetics in Maize Breeding. Iowa State Univ. Press. Ames. Hayman Bl (1954) The theory and analysis of diallel crosses. Genetics 39: 789-809. Hebert Y and Gallais A (1986) Heterosis and genetic variation for quantitative characters in a 12 x 12 diallel mating design in maize. In: Proceedings of the Sixth Meeting of the Eucarpia Section Biometrics in Plant Breeding, Birmingham, pp. 140-152. Karayiğit İ (2005) Farkh Olgunluk Donemlerindeki Bazi Melez Misir (Zea Mays L.) Çeşitlerinin Silaj Kaliteleri Üzerine Araştırmalar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış). Kara ŞM (2001) Mısır Kendilenmiş Hatlarında Verim ve Verim Öğelerinin Değerlendirilmesi, I.Heterosis ve Kombinasyon Kabiliyetlerinin Line x Tester Analizi, Turk. Agric. For. 25.383-391. Kempthorne O (1957) An introduction to genetic statistics. John Wiley and Sons. Inc. New York. Chapman and Hall Ltd.. London. Konak C, Ünay A, Serter E ve Başal H (1999) Estimation of combining ability effects, heterosis and heterobeltiosis by linex tester method in maize.turk J.of Field Crops 4:1-9. Mathur RK and Bhatnagar SK (1995) Partial diallel cross analysis for grain yield and its component characters in maize. Annals of Agricultural Research 16 (3):324-329. Misevic D (1990) Genetic analysis of crosses among maize populations representing different heterotic patterns. Crop Sci. 30:997-1001. Nevado ME and Cross HZ (1990) Diallel analysis of relative growth rates in maize synthetics. Crop Sci. 30:549-552. Pal AK and Prodhan HS (1994) Combining ability analysis of grain yield and oil content along with some other attributes in maize. Indian Journal of Genetics and Plant Breeding 54 (4): 376-380. Patel JD, Christie BR and Kannenberg LW (1984) Line x Tester crosses: a new approach of analysis. Can.J.Genet.Cytol., 26:523-527. Poehlman JM (1979) Breeding Field Crops. Avi Publishing Company. Inc. Westport. Connecticut, p. 277-320. Sade B ve Akbudak MA (2002) Konya Ekolojik Şartlarında Silajlık Olarak Uygun Mısır Çeşitlerinin Belirlenmesi. Bahri Dağdaş Uluslar arası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Hayvancılık Araştırma Dergisi(2002J12, 1: 17-22 Sedhom SA (1994) Genetic study on some top crosses in maize under two environments. Annals of Agricultural Science 32 (1): 131-141. Singh RK and Chaudhary BD (1977) Biometrical methods in quantitative genetic analysis. V.10, Linex Tester analysis, Kalyani Publishers, New Delhi, p. 191-200. 846

Sfakinakis J, Fotiadis N, Evgenidis G and Katranis V (1996) Genetic analysis of maize variety diallel crosses and related populations. Maydica 42 (2): 113-117. Singh RK and Chaudhary BD (1977) Biometrical methods in quantitative genetic analysis. V.10. Line x Tester analysis. Kalyani Publishers. New Delhi, p. 191-200. Spaner D, Mather DE and Hamilton Rl (1992) Genetic and agronomic evaluation of short-season protein quality maize. Can. J. Plant Sci. 72 (4): 1171-1181. Spaner D, Brathwaite RA and Mather DE (1996) Diallel study of open-pollinated maize varieties in Trinidad. Euphytica 90 (1): 65-72. Siirmeli A (2000) Karadeniz Bolgesi'nde Ana Ürün Melez Misir Yapimma Uygun, Kendilenmis Hatlann Bazi Bitkisel Özelliklerine ait Kombinasyon Yeteneklerinin Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Ondokuz Mayıs Üniv. Fen Bil. Enst., Samsun. 112 s. Turgut İ (2003) Mısırda (Zea mays indentata Sturt.) Line x Tester Analiz Yontemiyle Uyum Yeteneği Etkilerinin ve Heterosisin Belirlenmesi. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2003) 17(2): 33-46. Tüsüz MA ve Balabanlı C (1997) Bazı Mısır Çeşitlerinin Verime Etkili Başlıca Karakterlerinin Kalıtımı İle Bunlar Arasındaki İlişkilerin Tespiti. Anadolu 7(1): (123-134). Vasal SK, Srinivasan G, Gonzales CF, Beck DL and Crossa J (1993) Heterosis and combining ability of CIMMYT's quality protein maize germplasm: II. Subtropical. Crop Sci. 33 (1): 51-57. Yiice S ve Turgut İ (1991) Ege Bölgesi'nde ikinci ürüne uygun melez mısır ıslahı. Doğa 15: 520-532. 847