38 YEDİKITA EYLÜL 2014 Tarihi Siyesepol Köprüsü nün altı
... Nısf-ı Cihan İsfahan... Hz. Ömer (r.a.) devrinde fethedilmişti. Selçukluların başşehri, Harzemşahların, Timurluların ve Safevilerin gözdesiydi. Etrafı atla bir günde dolaşılabilirdi. Hem "yüz kapılı şehir"di, hem "nısf-ı cihan" ve "nakş-ı cihan"... Yani dünyanın yarısı ve dünyanın süsü. Tarihçiler ve seyyahlar onun zikrinden müstağni değildi; biz de olamadık...... İsmail Kahraman... Çeşitli el sanatları ve hediyelik eşyaların satıldığı tarihî Kapalıçarşı nkara dan hareketle 2.5 saatlik bir uçak yolculuğunun sonunda İran ın başşehri Tahran a iniyoruz. Uçağımız İran semalarına girdiğinde dağlık ve çorak bir arazi bizi karşılıyor. Kısa bir pasaport kontrolünden sonra otobüsle İran ın önemli kültür merkezlerinden "Nısf-ı Cihan" (Cihanın yarısı) da denilen İsfahan a doğru yola çıkacağız. Tahran Değil Tarihî Rey Şehri Bugün Tahran dünyaca bilinip tanınan bir şehir olsa da aslında tarihi çok eskilere dayanmıyor. Tahran 1876 yılında Kacar Türk hanedanı Ağa Mehmed Han tarafından başşehir yapılmış. Kacar Hanedanlığı ve Şah Pehlevi ailesinden sonra da gelişip büyümüş. Tahran, Rey şehrinin küçük bir kasabasıyken zamanla Rey, Tahran ın bir bölgesi haline gelmiş. İran a iner inmez öncelikle Selçuklu Devleti nin başşehri Rey i görmek istiyoruz. Selçuklu Devleti nin kurucusu Tuğrul Bey in türbesi de burada bulunuyor. Rehberimize Rey şehrine gitmek ve Tuğrul Bey in türbesini ziyaret etmek istediğimizi söylüyoruz. Ancak, bunun için vakit olmadığı, çok geç olmadan İsfahan a varmamız gerektiği cevabını alıyoruz. EYLÜL 2014 YEDİKITA 39
Tahran-İsfahan arasındaki 450 kilometrelik yolda birçok kasaba ve şehir geçeceğiz. Arazi çöl ve dağlık olsa da yollar bakımlı, otobüsler konforlu. En önemli şehirlerden Kum a yaklaşıyoruz. Kum özellikle 1979 dan sonra çok gelişip büyümüş. Şehir modern yollar, binalar ve kültür merkezleri ile donatılmış. Dağların eteğindeki türbe ve camilerin minareleri bir abide gibi yükseliyor. geceleri köprüde vakit geçiriyorlar. Nehirde sadece kış ve ilkbahar mevsimlerinde su akıyormuş. Yaz ve sonbaharda ise su tamamen kuruyormuş. Köprü çevresinde vakit geçiren misafirperver İranlı aileler bizleri sofralarına davet edip çay ikram etmek istiyorlar. 1 Nehir 6 Köprü İslam Medeniyeti ile 640 yılında şereflenen İsfahan, tarihi geçmişi, sakin ve huzurlu ortamı, doğal güzellikleri ile göz ve gönül okşayan bir şehir. İlk işimiz İsfahan ın merkezi Nakş-ı Cihan Meydanı nı gezmek. Meydana bugün Meydan-ı İmam da deniyor. 1979 yılında UNESCO tarafından dünya kültür mirası listesine alınmış. Burası aynı zamanda dünyanın en büyük ikinci şehir meydanı olarak da biliniyor. Fıskiyeli havuzlar, değişik çiçek ve ağaçlarla bezenmiş meydanın çevresinde faytonlarla gezinti yapılabiliyor. Gece geç saatlerde İsfahan a geldik. İsfahan Fars, Selçuklu ve Safevi devletlerine başşehirlik yapmış muhteşem bir yer. İran ın üçüncü büyük şehri olan İsfahan ı ikiye ayıran Zayende Rud Nehri üzerinde tarihî köprülerin gece manzaraları muhteşem. Bu şekilde nehir üzerinde, 6 tarihî köprü bulunuyor. Bunlardan en önemlisi 33 gözlü köprü anlamına gelen Siyesepol. 300 metre uzunluğunda 14 metre genişliğindeki köprü 1602 yılında yapılmış. İranlılar 40 YEDİKITA EYLÜL 2014 Uçsuz Bucaksız Bir Meydan, Nakş-ı Cihan
Kırk Sütun Sarayı nın içerisine muhteşem tablolar yapılmış. Safevilerden sonra kurulan Kacar Hanedanlığı devrinde yapılan minyatür tabloların en ünlüsü ise Çaldıran Savaşı nın anlatıldığı tablo... Kırk Sütun Sarayı nın duvarını süsleyen minyatür tablolardan biri. Çaldıran Savaşı nı tasvir eden tablo UNESCO tarafından 1979 yılında dünya kültür mirası listesine alınan dünyanın en büyük ikinci şehir meydanı, Nakş-ı Cihan 512 bin 159 metrekarelik bu meydanın etrafında ilk dikkat çeken bina meşhur Safevi-Şii hükümdarı Şah Abbas ın adını taşıyan cami oluyor. Şah Abbas Camii muhteşem bir mimariye sahip. Ana giriş kapısı, minareleri, büyük kubbesi ve iç avlusu çinilerle bezenmiş. Turkuaz çiniler geçen onca zamana rağmen canlılığını muhafaza etmiş. Binlerce kişinin aynı anda namaz kılabildiği Şah Abbas Camii nin ana kubbesinin tam altında, zeminde bulunan bir noktadan, sesi bütün camiye yayan akustik bir sistem kurulmuş. Müezzin, ezanı buradan okuyor. Muhteşem bir akustik. Bu noktada okunan ezanın sesi bütün camiyi adeta titretiyor. Caminin içerisinde değişik dönemlere ait tarihi eserler ve eşyalar da sergileniyor. M eydana hakim diğer bir yerde ise Şeyh Lütfullah Camii bunuyor. Cami muhteşem kubbesi ile görenlerin bütün dikkatini çekiyor. Şeyh Lütfullah, aslen Lübnanlı bir derviş. Şah Abbas tarafından İsfahan a davet edilmiş, bilahare Şah Abbas ın kayınpederi olmuş. Zaten camiyi de Şah, kayınpederinin adına 1615 tarihinde yaptırmış. İçi ve dışı rengârenk çiniler ile bezeli cami, Safevi mimarisinin en önemli eserlerinden birisi. Şeyh Lütfullah Camii nin tam karşısında, meydanın kuzey tarafında ise Âli Kapu Sarayı bulunuyor. Meydana hâkim bu eser, Şah Abbas tarafından, meydanı seyretmek için yaptırılmış. Devlet Kapısı ve Büyük Kapı anlamına gelen sarayın içine giriyoruz. Ücret ödeyerek önce İsfahan a ve meydana hakim bölümüne çıkıyoruz. Bu bölümden İsfahan şehri muhteşem gözüküyor. Şah Abbas Camii, Şeyh Lütfullah Camii ve tabi ki Nakş-ı Cihan Meydanı buradan çok daha güzel. İsfahan şehrinin güzelliğini, hayat veren ırmak anlamına gelen Zayende Rud Nehri nin etrafındaki yeşilliği seyrederek sarayın en üst katına çıkıyoruz. Üst kat ayrı bir sanat harikası. Burası müzik odası olarak yapılmış. Bu sebeple tavan, müzik aletleri figürü ile bezenmiş. İsfahan ın Kırk Sütun (Çehil Sütun) Sarayı Nakş-ı Cihan Meydanı nın ayrı bir köşesini muhteşem bir saray süslüyor. Bu saray da yabancı ülkelerin elçilerini ağırlaması için 17. yüzyılda inşa edilmiş. Bir dönem kütüphane ve müze olarak kullanılmış. Sarayın yirmi ahşap sütunu, önlerindeki EYLÜL 2014 YEDİKITA 41
havuza yansıdığı için Kırk Sütunlu Saray diye anılmış. Bugün müze olarak kullanılan sarayın ortasındaki havuz ve bahçesindeki ağaç ve çiçekler Şiraz daki İrem Bağları nı hatırlatıyor insana. Kapalıçarşıda el sanatları, hediyelik eşya dükkanları ve mağazalar yer alıyor. Çarşının içerisindeki havuzlu restoranda öğle yemeklerimizi yiyerek ırk Sütun İsfahan ın önemli Sarayı nın İsfahan da bir desen atölyesinde, kumaş üzerine çeşitli mekanlarından biri içerisindeki kalıplar ile desen çıkaran bir usta olan Sallanan Minareler bölüme İsfahan Zayende Rud Nehri ile ikiye bölünmüş. Şehrin iki Camii ne gidiyoruz. muhteşem yakasını birbirine bağlayan 6 tarihî köprü bulunuyor. Bunlardan en 14. yüzyılda yapılan bu tablolar yapılmış. Safevilerden önemlisi, 33 gözlü köprü anlamına gelen Siyesepol köprüsü. muhteşem caminin sonra kurulan Kacar sallanan minareleri Hanedanlığı devrinde turistlerin ilgisini çekiyor. yapılan minyatür tabloların en meşhuru ise Çaldıran İsfahan da ayrıca meşhur devlet adamı Savaşı nın anlatıldığı tablo. Yavuz Sultan Selim ile Şah Nizamülmülk ün evi ve kabri, Melikşah ın ise kabri İsmail arasında gerçekleşen ve tarihte en kısa süren bulunuyor. İsfahan İslam medeniyeti coğrafyasına savaşlardan birisi olan Çaldıran, bütün boyutları birçok âlim ve evliya yetiştirmiş. İsfahan ı bir günde ile tabloda gösterilmiş. Başka bir tabloda ise Safevi gezmek mümkün değil ancak biz bu geziyi bir güne Şahı Tahmasb, Kırk Sütun Sarayı nın ana salonunda sığdırmak zorundayız. Zira daha gezilecek çok yer, Hindistan ın Hümayun Şah ını ağırlıyor. Bir başka görülecek çok şey var. Şiraz a gitmek üzere İsfahan tabloda ise Şah İkinci Abbas Türkistan padişahını Havalimanı na doğru yola çıkıyoruz. ağırlıyor. Saraydan çıkarak Şah Abbas ın sadrazamı Lütfi Alihan tarafından yaptırılan Lütfi Alihan Kapalıçarşısı nı geziyoruz. K 42 YEDİKITA EYLÜL 2014