SELANİK AYASOFYA CAMİSİ

Transkript

1 SELANİK AYASOFYA CAMİSİ BAKİ SARI SAKAL

2 SELANİK AYASOFYA CAMİSİ Aya Sofya (Azize Sofya) tapınağı Selanik in merkezinde, Ayasofya ve Ermou sokaklarının kesiştiği noktadadır. Kutsal İsa ya, Tanrının gerçek sözüne ve Tanrının bilgeliğine adanmıştır. 5. yüzyılda, yılları esnasında bir depremde yıkılan büyük bir eski Bizans bazilikasının yerine Kilise olarak inşa edilmiştir. Tapınakla ilgili en eski yazılı belge 8. yüzyılın sonlarına ait fakat arkeolojik buluntular tapınağın inşasının bir yüzyıl öncesinde gerçekleştiğini gösteriyor. 8. yüzyıldan 16. yüzyılın başına kadar Ayasofya Selanik in Büyük Kilisesi idi, yani katedraliydi. Venediklilerin egemenliği esnasında ( ) kilise geçici olarak Katolik Katedraline dönüştürüldü, Aya Sofya tapınağı mimari açıdan bir geçiş dönemine aittir. Haç şeklinde tapınağın kubbesi ve tapınağın ana kısmının çevresini saran peristoo ile bu kategorideki dini yapıların en önemlisi olmasıyla beraber günümüzde hala bütünü korunmuş şekilde bulunuyor. Dışarıdan ağır küp şeklinde bir bina olan tapınağın kuzey batı tarafından yükselen bir kule bulunuyor. Bu kule, Türk egemenliği yıllarında, tapınak cami olarak kullanıldığı zamanlar minareymiş. İçinden bakılınca, ayin için ayrılmış üç bölümlü kısım doğu tarafında ve merkezinde iki küçük kemeraltına ayrılan bir büyük kemer ile kare şeklinde binadır. Tam ortada bir haç şekli oluşuyor, her bir kenarda kendilerinden daha küçük kemerlerin ve dairesel üçgenlerin desteğiyle kubbeyi ayakta tutan dört devasa sütunlar bulunuyor. Ayasofya Camisi İçinden Görüntüler

3

4 Ayasofya tapınağının farklı zamanlarda yapılan resim süslemeleri ise ayrı bir ilgi çekiyor. Büyük kemerde bulunan ikonoklazm dönemine ait (8. yüzyıl sonu) bir mozaik ne kadar ilgi topluyor olsa da, bu tapınağın en gösterişli mozaiği İsa nın göğe yükselişini konu alan 9. yüzyıl mozaiğidir. Kilisenin duvarlarında 11. yüzyıla ait birkaç duvar yazıtlarında aziz rahipler ve Selanik rahipleri resimlendiriliyor. Ayasofya Camisi

5 1523 yılında Kanuni Sultan Süleyman ın damadı ve sadrazam olan Makbul ve sonradan Maktul olan İbrahim Paşanın Kiliseden Camiye çevirdiği Ayasofya Camisi ya da İbrahim Paşa Camisi olarak da adlandırıldı ve Müslümanların merkezi camisi oldu. Ayasofya Camii, şehir Türk idaresine geçince, minber, mihrap, minare ve son cemaat yeri gibi ilaveler yapılarak camiye çevrilmiştir.

6

7

8 Geniş bir avlunun ortasında bulunan bu bina 1891 yılında çıkan yangında harap olmuş ve Balkan Harbinden kısa bir zaman önce muazzam bir para sarfı ile esaslı surette tamir ettirilmiştir. Ayasofya Camisi Planı Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Ayasofya Camisi hakkında şu bilgileri vermektedir: Küçük ve büyük toplam yüz elli adet mihrap geçmiş sultanlara, vezirlere, vükelalara ve hayır sahiplerine ait ibadet yerleri vardır. Bunların en şereflisi, duaların kabul olunduğu Büyük Ayasofya Camisidir. Ayasofya Camisini Madyon oğlu Yanko nun Sofya şehrindeki Aysof adlı kızı yaptırmıştır. Caminin içinin sol tarafında yekpare yeşil somakiden ve yine kendinden altı ayak merdiven ile çıkılır. Zümrüd gibi parlak yeşil bir kürsü var ki, bu cihanda benzeri benzeri yoktur ve bu Caminin avlusundaki abdest yeri havuzu içinde birbiri içinde, kat kat beyaz ham mermerden yapılma üç katlı ve her üç katında dizi dizi fiskiye ve pervane kadehleri ile şadırvan çeşmeleri vardır ki bunun dahi anlatılmasına dil aciz kalıp, kalem kırılır. Bu caminin dış kapı sofaalrında dokuz adet parlak sütün vardır. Her bir sütun bir Rum haracıdır. Caminin kıble kapısı üzerine yazılmış olan tarih şudur: Camiinin kıble kapısı üzerinde bulunan dört satırlık kitabesi şöyledir; Ve hâzâ câmi-i dâr-ı acîb Min el-küffaâr me hûz-ı garîb Felemmâ câ e nasrun min Allah Ve li t-târîh kul feth-i karîb Son mısradaki Kul fethun karîb kelimeleri ebced hesabıyla 930 tarihini vermektedir. Kul (130) + fethun (488) + karîb (312) = 930 H. Ayasofya Camisi Sultan Reşat ın 1911 deki Balkan seyahati sırasında Cuma namazını kıldığı önemli mekânlardan biriydi

9 Ayasofya Camisi Bu yapı 1912 yılında tekrar kiliseye çevrilmiştir. Camiye çevrilirken eklenen şeyler yok edilmiştir. Klasik Türk sanatı üslubunda mermerden işlenmiş olan ve eski fotoğraflarda görülen minber kaybolmuş, yine aynı şekilde ki, müezzin mahfili ise dışarı çıkarılarak avlunun ortasına gömülmüştür. Minare de kürsü kısmına kadar yıktırılmıştır. Ayasofya Camisi 1917 Büyük Selanik Yangını nda büyük zarar görmüştür. Yangın Sonrası Ayasofya Camisi

10 1917 Selanik Yangını Sonrası Ayasofya Camisi 1917 Selanik Yangını Sonrası Ayasofya Camisi

11 1917 Selanik Yangını Sonrası Ayasofya Camisi İkinci Dünya Harbine kadar, kilisenin batı cephesi boyunca, stalaktitli başlıklı sekiz sütuna dayanan sivri kemerli tipik bir son cemaat yeri uzanıyordu da bir bomba ile zedelenen kilise sonraları tamir edilirken, gerek bu son cemaat yeri, gerekse bu cebheye Osmanlı - Türk mimarisinin karakterlerini veren kapı ve pencereler de tamamen değiştirilmiştir

12 . 16 Eylül Eylül 2012

13 Ayasofya Kilisenin karşısında İzmir in Türkler tarafından tekrar alınmasından sonra öldürülen İzmir metropolitinin heykeli yer almaktadır. Onun karşısında da Pontus soykırım anıtı vardır 1988 yılında, tapınağın, UNESCO kültür mirasları listesinde yer aldığı açıklandı.