KENDĐYÜRÜR BĐÇERDÖVERLERDE ĐŞ GÜVENLĐĞĐ
Bu eğitim modülü Avrupa Birliği Hayat Boyu Öğrenme Programı Leonardo da Vinci Yenilik Transferi Projeleri kapsamında desteklenen, Kırsal Alanda Çalışanlar için Daha Güvenli Tarım - Safer Agriculture For Employees in Rural - SAFER projesi için üretilmiştir. Koordinatör: Ondokuz Mayıs Üniversitesi-OMÜ Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Türkiye Ortaklar: Federacion Agroalimentaria de Comisiones Obreras-CCOO Đspanya Asesoria Declerq SL Estudios Europeos Đspanya Ente Nazionale per la Meccanizzazione Agricola-ENAMA Đtalya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi Müdürlüğü-UTEM Türkiye Ankara Üniversitesi -AÜ Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Türkiye Türk Tarım Alet ve Makineleri Đmalatçıları Birliği-TARMAKBĐR Türkiye Türkiye Ziraat Odaları Birliği-TZOB Türkiye Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü-TÜGEM Türkiye 2
Bu çalışmada; yerleştirme, çalıştırma, ayarlama, bakım, temizleme, onarım, taşıma işlerini yapan tarım makinesi kullanıcıları ve bu işlerin yapılması sırasında etkilenen diğer şahısların iş güvenliği ile ilgili karşılaşabilecekleri durumlarda yapılması gerekenler ile makinelerin güvenli imalatı ve kullanıcılara iletilmesi açısından uyulması gereken kurallar açıklanmaya çalışılmıştır. Tarım makinelerinde iş güvenliği ve kazalarla ilgili istenmeyen durumları sergileyen görsel bilgilerden hem olumsuz örneklerin edinilmesi ve içselleştirilmesindeki rolü hem de marka imajını zedelememek adına özellikle kaçınılmıştır. Bu eğitim modülündeki bilgiler ve bunlar esas alınarak üretilen bilgi kartları, video ve animasyonlara, http://safer-omu.net/ adresinden ulaşılabilir. Modüller internet ortamında mevcut olup, serbest olarak indirilebilir ve eğitim amacıyla kullanılabilir. Ancak, modüllerin tamamın veya bir kısmının ticari olsun ya da olmasın başka sitelerde yayımlanması projenin yasal sahibi kurum (OMÜ) ile temasa geçilip izin alınmasıyla ve proje web sitesine bağlantı verilmesi ile mümkündür. Proje materyallerini edinmek için; Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü 55139 Kurupelit-Samsun adresi ile temasa geçilebilir. 3
ĐÇĐNDEKĐLER 1. Biçerdöverlerin Kullanılmalarında Uyulması Gereken Güvenlik Kuralları 1.1 Biçerdöveri Amaca Uygun Kullanılması 1.2 Kullanma Bakım Kitabı/Kılavuzu 1.3 Biçerdöveri Çalıştırmadan Önce 1.4 Operatörün Đşe Hazırlanması 1.5 Acil Durum Đçin Hazırlıklı Olma 1.6 Tehlike Çıkışı 1.7 Biçerdövere Çıkma Biçerdöverden Đnme 1.8 Güvenli Çalıştırma 1.9 Güvenli Durdurma 1.10 Biçerdöverin Sürülmesi 1.11 Kısa Devre/By Pass çalıştırmalar 1.12 Acil Durdurma/Hızlı Durdurma 1.13 Biçerdöveri Park Etme 1.14 Makine Üzerinde Değişiklik Yapma 2. Biçerdöverlerde Kullanılan Güvenlik Özellikleri/Öğeleri 2.1 Devrilmeye Karşı Koruma Yapıları 2.2 Eğim Dengeleme Sistemi 2.3Emniyet Kapakları, Koruyucu Düzenekler, Koruma ve Muhafaza Kapakları 2.4 Đşaret Plakaları 2.5 Aydınlatma Işıklandırma ve Sinyalizasyon 2.6 Aynalar 2.7 Yangın Söndürücü 4
1. BĐÇERDÖVERLERĐN KULLANILMALARINDA UYULMASI GEREKEN GÜVENLĐK KURALLARI 1.1. Biçerdöverin Amaca Uygun Kullanılması Biçerdöverler, tarladan biçerek topladıkları ürünü harmanlayan, hasat ettikleri ürünü saplardan ayıran, temizleyen, istenirse sınıflandıran kombine hasat-harman makinelerdir. Đş güvenliği açısından biçerdöveri imalatçısı tarafından tasarlanan işlerin dışında başka amaçlarla kullanmayınız. 1.2. Kullanma Bakım Kitabı/Kılavuzu Biçerdöver kullanıcıları ve operatörlerin biçerdöveri kullanmaya başlamadan önce mutlaka okumaları gereken kullanma bakım kitabında sürücünün biçerdöveri güvenle kullanabilmesi için gerekli talimatlar, bilgiler bulunmaktadır. Biçerdöveri çalıştırmadan önce kullanma ve bakım kitabını okuyun ve anlayın. Kullanma ve bakım kitabı genel emniyet kuralları yanında, biçerdövere ait özel emniyet kuralları ve uyulması gereken tavsiyeleri de içerir. Biçerdöver hakkında ne kadar çok şey bilirseniz onu emniyetle kullanmaya daha iyi hazır olursunuz. Biçerdöverin kullanma bakım kitabını önemseyiniz. Bazı durumlarda acil olarak öğrenilmesi gereken pek çok püf noktası ancak o biçerdöverin el kitabında bulunabilir. Bu nedenle kullanma bakım kitabının daima biçerdöverinizin üstünde belli bir yerde olmasını sağlayınız. Yeni biçerdöverlerde kullanma bakım kitabı için yapılmış belirli bir koyma yeri genellikle bulunmaktadır. Ancak eski biçerdöverde bu iş için belirli bir olmayabilir ve hatta kullanma bakım kitabı da bulunmayabilir. Bunların olmasını sağlayınız. Biçerdöver imalatçıları/ithalatçıları ürettikleri/ithal ettikleri biçerdöverleri gerek doğrudan gerekse bayiler yoluyla satış yaparken mutlak surette makinenin kullanma bakım kitabını satış yaptıkları kişi veya kurumlara vermek zorundadırlar. Bu ülkemizde çok yaygın olmayan ancak yasal mevzuat gereği zorunlu olarak yapılması gereken doğru davranış şeklidir. Bu amaçla kullanma bakım kitabının teslim edildiğini gösteren pratik olarak hazırlanmış bir kısmı firmada bir kısmı da makineyi satın alan kişi veya kurumda kalan kartlar kullanılmalı ve imzalı olarak teslim edilmelidir. Makine kullanıcılarının Kullanma Bakım kitabı kullanma alışkanlığı kazanması hem makinenin verimli kullanılması hem de iş güvenliği açısından son derece önemlidir. Kullanım kitaplarında AB üyesi ülkelerce uygulanan 2003/37/CEE yönetmeliğinin tamamlayıcısı olarak 2006/42/EC yönetmeliği, Avrupa Parlamentosunda 17 Mayıs 2006 tarihinde onaylandı ve 31 Aralık 2009 tarihinde, herhangi bir geçiş süreci söz konusu olmaksızın uygulanmaya başlayacaktır. Yönetmeliğin getirdiği yeniliklerin 5
önemli bölümü ise, güvenlik ve sağlığı tehlikeye düşürebilecek unsurlara ilişkin açıklamalara ağırlık verilmesi konusundadır. 1.3. Biçerdöveri Çalıştırmadan Önce Biçerdöver çalıştırılmadan önce kullanma ve bakım kitabını okunmalı ve özellikle güvenli çalışma açısından verilen bilgiler tam olarak anlaşılmalıdır. Özellikle güvenlik uyarıları açısından tam anlaşılmayan bilgilerle yapılacak işler, ciddi yaralanma ve sakat kalma olayları ile sonuçlanabilir. Biçerdöver hangarda çalıştırılacaksa kapılar açılmalı. Biçerdöveri çalıştırmadan önce daima temizleyin (Egzoz sistemi etrafını, merdivenlerini, camını vs). Lastik havalarını kontrol edin. Düşük basınç lastiğe yanak yaptırır ve tehlikeli lastik patlamalarına yol açabilir. Aşırı şişirilmiş lastik biçerdöveri zıplatır ve normal havadaki lastiklere göre devrilmeye yol açma riski fazladır. Frenleri haftada bir kontrol edin. Hidrolik frenlerin kumanda silindirlerinin fren hidroliği ile dolu ve hattında hava olmadığından emin olun. Doğru şekilde bakımı yapılmamış makineleri kullanmayın. Taş tuzağının temiz olup olmadığını kontrol edin. Tüm muhafazaların yerinde ve tutucuların emniyetli durumda olduğundan emin olun. Kayıp muhafazaları yenileyin. Muhafazaların hasar görüp görmediğini kontrol edin. Hasar görmüş olanları tamir edin. Biçerdövere çıkmak veya biçerdöverden inmek için mutlaka merdiveni kullanın. Ayrıca, biçerdöveri kullanmaya başlamadan önce genel çalışma güvenliğini ve biçerdöveri kullanacağınız tarla veya yoldaki güzergâhı gözden geçirin ve ön bilgi edinin. Đşin genel güvenliği için aşağıdaki soruları kendinize sorun ve şu noktaları daima göz önüne alın: Bu biçerdöverin kullanımı/bu işin yapılması için gerektiği şekilde bir eğitim aldınız mı? Makinenin kullanma-bakım kitabını okudunuz mu? 6
Đş için doğru ekipman, elbise vb ye sahip misiniz? Biçerdövere binme ve makineden inme de dahil olmak üzere tüm noktaları göz önüne alarak işi planladınız mı? Eğer birden fazla kişi işin yapılması ile ilgili ise herkes ne yapacağını tam olarak anladı mı? Đletişim şekli üzerinde ortak bir anlaşma sağlandı mı? Makineye herhangi bir müdahaleden önce daima makineyi stop etmeniz gerektiğini bilin. Makinenin durdurulması sırasında daima ataletten dolayı oluşacak durma süresini dikkate alın. Üzerinize düşebilecek şeyleri emniyete alın. Örneğin; destek kullanın. Dönebilecek şeyleri emniyete alın. Örneğin, takoz kullanın. Depolanmış enerji bulunan makineler dikkat edin. Örneğin; yaylar veya hidrolik sistem enerjisi. Depolanmış enerjiyi nasıl emniyetli bir şekilde tahliye edebileceğinizi hesaplayın. Đmalatçıların açıklamalarına uyun. 1.4. Operatörün Đşe Hazırlanması Biçerdöver ile çalışmaya başlamadan önce aşağıdaki soruları kendinize sormalısınız: Bu işi yapmak için eğitildim mi? Eğer yanıtınız hayır ise işe hiç başlamayın. Bu makinenin nasıl çalıştırılacağını biliyor muyum? Biçerdöverin emniyetli olarak nasıl çalıştıracağınızı bilmiyorsanız ve onunla ilgili gereken eğitimi almadıysanız onu asla kullanmayın. Kullanma bakım kitabını okuduğunuzdan ve anladığınızdan emin olun ve kolay ulaşabileceğiniz bir yere koyun. 7
Uygun kıyafet ve ayakkabı giyiyor muyum? Makine veya makinenin kontrol mekanizmaları üzerine sarkacak tipte elbiseler atkı vb giymeyin(yırtığı olmayan iş tulumları önerilir). Uygun kişisel koruyucu ekipman kullanın(koruyucu gözlük, ağız maskesi vb). Üzerinizden ziynet eşyalarını(yüzük, vb) çıkarın. Uzun saçlarınız varsa arkadan bağlayın. Hareketlerimin sonucunda neler olabileceğini biliyor muyum? Makinenin nasıl çalıştırılacağını bilin. Hangi sırayla ne olur? Đşinizi önceden planlayın ve makine parçalarının hareket edebileceğini daima aklınızda tutun. Herhangi biri makine yakınında veya üstünde çalışıyor mu? Eğer öyleyse başlamadan önce hareketin şekli üzerinde uzlaşın. Anahtarı çıkarın- acemi kişi nasıl kullanılacağını bilmiyorsa yanlış olanı çevirebilir. 8
Yakındaki kişileri göz önüne alarak makineyi çalıştırmadan önce onları uyarın. Hareketli parçalara yakalanmamak için üzerinize uyan giysiler giyin ve ellerinizi hareketli parçalardan uzak tutun. Emniyet gözlüklerini daima takın. Tarladaki bakım-tamir uygulamalarında çok tozlu ve gürültülü ortamlarda çalışırken görme emniyeti açısından iş gözlüğü ve kulak işitme kaybını önleme açısından kulak koruyucular takılmalıdır. Tam uyanları rahatsızlık yaratmaz ve yalnızca gürültü seviyelerini azaltmaz aynı zamanda sözlü mesajları ve makine sinyallerini duymanıza imkan verir. Kulaklıklar standartlara uygun seçilmelidir. Kulak tıkaçlarının doğru büyüklükte ve size uyduğundan emin olun. Kulak hastalığı olan kişiler için uygun olmayabilir. Eğer böyle bir durum varsa veya kulak kanalınızda rahatsızlık varsa kullanmadan önce bir doktora görünmenizde fayda vardır. Bazen kulak koruyucuları kullanma birkaç gün biraz rahatsızlık yaratabilir. Bu rahatsızlık düzenli kullanımla bir süre sonra geçer. Asla pamuğu kulak tıkacı olarak kullanmayın, faydasızdır. Ayağınıza kaymayan basınca dayanıklı iş ayakkabısı giyin Uç kısımları çelik veya özel maddeden yapılmış basınca ve sivri cisimlere karşı dayanıklı, kaymaya karşı güvenli ayakkabılar giyin. Bu tip ayakkabılar uç kısmındaki özel dayanıklı bölüm nedeniyle ayak üzerine düşen ağır maddelere karşı ayağı korurlar. Biçerdöverle çalışırken başınızı koruyun. En etkin baş koruyucu sert şapkalardır. Şapkalar seken, düşen objelere karşı koruma sağlar Biçerdöverlerle çalışmada özellikle eski kabinsiz biçerdöverlerde toz ve sap saman operatör için sorun oluşturur. Bu durumda toz filtreleri kullanılmalıdır. Bunlar toz ve değişik partikülleri tutar. Eğer toz küf de içerirse ağız ve burun etrafında sıkı bir contalama şarttır. Sap, saman ve silajlık materyal içerisindeki küf çok şiddetli alerjik reaksiyona yol açabilir. 9
1.5 Acil Durum Đçin Hazırlıklı Olma Aşağıdaki malzemeler acil bir durumda kullanılmak üzere biçerdöverde hazır bulunmalıdır: ABC Tipi kuru kimyasal 6 Kg lık iki adet(biri biçerdöverde biri çalışılan yerde) yangın söndürme cihazı, 15 M2 lık tutuşmaya dayanıklı malzemeden yapılmış branda Yangını haber vermek için cep telefonu/ses ve ışıklı ikaz cihazı Đlkyardım/Ecza dolabı Ayrıca; çalışılan bölgedeki; Hastanenin Elektrik Şirketinin Zehirlenmelerle ilgili merkezin Sivil savunma arama kurtarma birliğinin Đtfaiye telefonları Kolay görünen ve kaybolmayacak şekilde biçerdöverin belirli bir yerinde bulunmalıdır. 1.6. Tehlike Çıkışı Yeni biçerdöverlerin hemen hepsinde kabin içerisinde yangın, devrilme sonucu sıkışma, kapının kilitli kalması vb. herhangi bir istenmeyen olay meydana geldiğinde kabinin uygun bir yerinden camın açılmasını/itilerek düşürülmesini sağlayan bir düzenek bulunmaktadır. Bu şekilde acil durumlarda operatör veya kazazede kolaylıkla kabin içerisinden çıkabilmektedir. Bu düzeneğin kabinin neresinde bulunduğunu ve nasıl çalıştığını biçerdöverin kullanma bakım kitabından öğreniniz ve acil durum için hazırlıklı olunuz. 10
1.7. Biçerdövere Çıkma Biçerdöverden Đnme Biçerdövere daima güvenli olarak binin ve güvenli olarak inin. Bunun için daima merdivenleri kullanın. Gerek çıkış gerekse iniş sırasına daima yüzünüz biçerdövere dönük olsun ve vücudunuz üç noktadan biçerdöverle temas etsin. Ayağınız basamaklarda, elleriniz tutamakta ve yüzünüz biçerdöver dönük olduğu taktirde dengenizi daha kolay sağlarsınız. Operatörler biçerdöver sürücü mahalline binip çıkarken mutlaka üç destek noktası kuralını uygulamalıdır. Her yıl önemli sayıda insan merdiven kullanmadan biçerdöverden atlarken veya düşerek yaralanmaktadır. Biçerdöver hareket halindeyken kendiniz de dahil olmak üzere hiç kimsenin biçerdövere binmesine ve inmesine izin vermeyiniz. Biçerdövere bu durumda ikinci şahısların yaklaşmasını da engelleyiniz. Biçerdöverde bakım amacıyla değişik yerlere erişimde de mutlaka bu amaçla konulmuş basamak ve tutamaklardan faydalanınız. Biçerdöver hareket halindeyken işlerine devam etmek isteyen pek çok operatör veya ikinci şahıs yaralanmakta veya sakat kalmaktadır. Biçerdöver merdivenini trafikte seyir halindeyken kapalı ve kilitli konumuna getiriniz. Bu amaçla kullanma bakım kitabında yer alan açıklamalara uyunuz. Merdivenin akan trafikte diğer araçlar veya ikinci şahıslar için tehlike oluşturmaması için kilitlendiğinden emin olunuz. 11
1.8. Güvenli Çalıştırma Biçerdöverleri sadece oturarak normal çalışma pozisyonunda çalıştırın. Elinizde mutlaka biçerdöverin kullanma kitabını bulundurun. Bu size makinenin emniyetli kullanımı, tıkanıklıkları giderme, biçerdöveri ve dane deposunu temizleme gibi konularda bilgiler verecektir. Biçerdövere çıkmadan önce hiç kimsenin biçerdöverle herhangi bir ilgisinin olmadığından emin olun. Çevrede bulunanları uyarmak için çalıştırma öncesinde kornayı üç kez çalınız. Çocukları kesinlikle biçerdöver çevresinden uzak tutunuz. Biçerdöverde operatörünkinden başka bir koltuk yoksa beraberinizde başka hiç kimsenin biçerdövere binmesine izin vermeyiniz. Biçerdöveri çalıştırmadan önce; Biçerdöveri ve onun öncesinde motoru çalıştırmadan önce göstergeleri ve kumanda kollarını iyice öğreniniz. Periyodik motor bakımlarını yapınız özellikle motorun yağını ve suyunu kontrol ediniz. Daha sonrasında; Etrafta iyi bir havalandırma olmasına dikkat ediniz. Kontağı açınız. Bazı biçerdöverlerde kontak anahtarı üzerine bilmeyen acemi kişilerin ve çocukların çalıştırmasını önlemek üzere bir emniyet kilit mekanizması konmuştur. Bu genellikle kontak anahtarının basılarak çalıştırılmasını gerektirir Bu tip bir çalıştırma sistemi varsa buna dikkat ediniz. Tabla hareket kolunu boşa alın Harmanlama üniteleri hareket kolunu boşa alın Vites kolunu boşa alın 12
Debriyaj pedalına basın (bu pedalın bulunduğu biçerdöverlerde) Yeni biçerdöverlerde tüm bu kolların kumandası çok işlevli bir kumanda koluna yüklenmiştir. Bu nedenle motoru çalıştırma öncesinde bu kolun boş durumda olduğundan emin olunuz. Yeni biçerdöverlerde biçerdöverin tarla ve yol durumunda çalışmaları da ayrı ayrı düzenlenmiş ve yol-tarla modu beşik anahtarı ile yol modunda; tabla harmanlama, boşaltma helezonu, depo kapaklarının açılması ve iş lambaları devre dışı bırakılmıştır. Biçerdöverin çalışacağı duruma göre ön seçim yapılmalıdır. Bazı eski biçerdöverleri çalıştırırken dizel motor ilk çalıştırma sıvısı püskürtülür. Bu çok yanıcı olduğundan, bunu kullanırken çok dikkatli olun. Eğer biçerdöveri çalıştırırken ara kabloları kullanıyorsanız akünün etrafına kıvılcım sıçramamasına çok dikkat edin. Aküden çıkan hidrojen gazı parlayabilir. Akünün elektrolit seviyesin gece kontrol ederken asla çıplak alev kullanmayınız. Bu işi yaparken sigara içmeyiniz. Batarya içindeki elektrolitin cildinize ve gözünüze temas etmesinden kaçınınız. Bu tür çalışmalarda göz koruyucu, kenarları kapalı güvenlik gözlükleri kullanınız. Cilt ve göze elektrolit teması durumunda bol soğuk suyla yıkayarak derhal bir sağlık kuruluşuna başvurunuz. 1.9. Güvenli Durdurma Güvenli Durdurma; bir biçerdöveri kullanırken yapılması gereken en önemli iş güvenliği hareketidir. Güvenli Durdurma nın anlamı: 1. El freninin(park freni) çekili/aktif durumda olduğundan emin olmak. 2. Tüm komuta- kontrol kollarının(vites kolları vb) emniyetli pozisyonda olduğundan emin olmak Askıda olan hidrolikli kısımları indirmek. 3. Motoru stop etmek ve gücü kesmek. 4. Kontak anahtarını almak. Güvenli Durdurma aşamaları aşağıdaki durumlarda uygulanmalı: Biçerdöver operatör koltuğunu veya çalıştırma pozisyonunu terk etmeden önce. Herhangi biri biçerdövere yaklaşırken. Herhangi biri biçerdöverde bir şeyle meşgul iken. 13
Yukarıda belirtilen temel güvenlik kuralı çerçevesinde bu çok önemli iş güvenliği hareketinin biçerdöverde uygulanması için aşağıdakileri sırasıyla yapınız: a. Tabla hareketini ayırın. b. Harmanlama ünitelerinin hareketini kesin. c. Vites kolunu boşa alın. d. Tablayı indirin. e. El frenini çekin veya park frenini uygulayın f. Kontak anahtarını kazara olabilecek çalıştırmaları önlemek için alın. 1.10. Biçerdöverin Sürülmesi Biçerdöver üzerindeki tüm muhafaza ve koruyucuların doğru olarak takılmış olduğundan emin olun. Aksi takdirde sürüşe başlamayın. Makineyi hareket ettirmeden önce makinenin yakınında kimsenin olmadığına (özellikle çocuklara dikkat edin) emin olun. Görüş alanınızın tam olduğuna emin olun(tablanın tamamını görebiliyor musunuz?). Harekete geçmeden önce kornayı 3 kez çalın ve etraftakileri uyarın. Sürme hızını her zaman yol ve tarla koşullarına uydurunuz. Eğimli arazide yokuş aşağı ya da yukarı doğru ya da karşıdan karşıya sürerken keskin dönüşlerden kaçının. Özellikle tahıl deposu dolu durumda yokuşlarda dönüş yaparken dikkatli olun. Biçerdöverle dönüş yaparken daima takılı olan aksesuarların genişliğini ve biçerdöverin arka kısmının dışarı doğru savrulabileceğini göz önünde bulundurun. Bu bazı durumda tarlada bir şev veya hendeğe düşme karayolunda ise diğer araçları tehlikeye düşürme anlamı taşır. Biçerdöveri yamaçlarda ve düzgün olmayan zeminlerde sürerken keskin dönüş yaparken hızınızı azaltın. Dik yokuşlardan inerken vites küçültün. Özellikle yamaçlarda, biçerdöverin devrilmesine neden olabilecek yerlerden, çukurlar, hendekler ve engeller üzerinden geçmemeye çalışın. 14
1.11. Kısa Devre/By Pass Çalıştırmalar Motor marş sisteminde yer alan marş motoru selonoid uçlarını doğrudan birbirine temas ettirerek yapılan çalıştırma tekniği tarım makinelerinin çalıştırılması için doğru olmayan bir yoldur. Kesinlikle bu yolla biçerdöver çalıştırılmamalıdır. Eğer normal devre atlanarak bu işlem yapılırsa biçerdöver hareket edebilir ve etraftaki kişilere zarar verebilir. 1.12. Acil Durdurma/Hızlı Durdurma Biçerdöverler yalnızca normal çalışma pozisyonunda sürücü koltuğunda otururken çalıştırılmalıdır. Yeni biçerdöverlerde marş motoru terminalleri üzerinde bulunan koruyucular bu tür by-pass çalıştırmayı önlemek içindir. Ancak çoğu eski biçerdöverlerde bu muhafazalar yoktur. Bunlara da bu şekilde çalıştırmayı imkânsız kılacak muhafazalar takınız. Biçerdöverlerle çalışmada özellikle yeni biçerdöverlerde acil durumlarda kullanılmak üzere hızlı durdurma sistemleri de yapılmıştır. Acil veya hızlı durdurma sistemleri genellikle kırmızı veya sarı renkli bir düğme ile kumanda edilmektedir. Acil durdurma sistemi ile bazı biçerdöverde bu düğmeye basıldığında; ön takım hareketi, boşaltma helezonu hareketi ve boşaltma helezonunun yana açılmasını sağlayan tahrik sistemleri hemen durdurulabilmektedir. Ayrıca yeni biçerdöverlerde acil durumda durma, çok işlevli kumanda kolunu boşa getirip frenlere basılarak da sağlanabilmektedir. Yukarıda verilen güvenli ve acil durdurma yöntemleri genel esasları belirtmekte olup özel durumlar için operatörün biçerdöverin kullanma bakım kitabının ilgili bölümlerini okuyup anlaması gerekmektedir. 1.13. Biçerdöveri Park Etme Biçerdöveri güvenli durdurma bölümünde anlatılanları uyguladıktan sonra: Kabini kilitleyin. Yer ve zemine göre tekerlekler altına takoz koyun. 15
Biçerdöverin belirli bir yere park edildiğinde takozla tespit edilmesi doğru bir iş güvenliği uygulamasıdır. Takoz biçerdöverin düz olmayan yere park edilmesi durumunda en alçakta olan tarafa çeki tekerleğinin(gücün aktarıldığı tekerlek-muharrik tekerlek) altına konulmalıdır. Dümenleme tekerleklerine takoz konulmamalıdır. Eğim dengeleme sistemi olan biçerdöverlerde biçerdöveri park ederken diğer makinelere ya da depo binası duvarlarına çok yakın park etmeyin. Uzun süre park edildiğinde yağ basıncının iç kaybı nedeniyle biçerdöver yandaki makinelerde ya da duvarda hasar oluşturabilir. Çok kısa sürelerle de olsa asla biçerdöveri çalışır durumda bırakıp terk etmeyiniz. 1.14. Makine Üzerinde Değişiklik Yapma Biçerdöver üzerinde imalatçısının/ithalatçısının izin vermediği hiçbir değişiklik yapılmamalı. Đzinsiz değişiklikler çok ciddi yaralanma ve ölümlerle sonuçlanabilir. Örneğin tabla emniyet kilitlerinin iptali, tamir bakımda erişimi kolaylaştırmak için bazı muhafazaların yerinden çıkarılması vb. durumlar ciddi kaza riskleri doğurur. Đmalatçılar bu gibi durumlarda zaten yazılı başvuru talep etmekte, izinsiz olarak yapılacak değişiklikler sonucu oluşabilecek hasar ve yaralanmalarda da hiçbir sorumluluk yüklenmemektedirler. Eski biçerdöverlerin birçoğunda biçerdöverin hareket ederken operatörün görüşünü artıran ve biçerdöverin görülmesini sağlayan aydınlatma donanımları eksiktir veya yoktur. Yine eski kabinsiz biçerdöverlere uygun kabinlerin takılması, alarm sistemleri vb. sistemlerle güvenlik öğelerinin artırılması makinelerin daha güvenli hale getirilmeleri imkanlar dahilinde gerçekleştirilmelidir. Đş güvenliği açısından olumlu olan bu donanımlar için firmasının yazılı onayı alındıktan sonra, yetkili servisinde gerekli düzenlemeler yaptırılmalıdır. 16
2. BĐÇERDÖVERLERDE KULLANILAN GÜVENLĐK ÖZELLĐKLERĐ/ÖGELERĐ Kendiyürür biçerdöverler; güvenli çalışmalar yapmak ve kazaları önlemek açısından pek çok güvenlik özellikleri ile donatılmışlardır. Bu özellikler eski biçerdöverlerden günümüz biçerdöverlerine doğru olumlu yönde yükselen bir ivme göstermektedir. Eski biçerdöverlerde operatörün dikkatine bırakılan, kullanma bakım kitaplarının okunması ve incelemeler sonucu elde edilebilecek pek çok güvenlik özelliği günümüz biçerdöverlerinde makinelerin olmazsa olmaz özellikleri, sistemleri haline gelmiştir. Şüphesiz bu özelliklerde çalışanın tüm işlerin odak noktasına konması ve ayrıca teknolojideki önemli ilerlemeler etkili olmuştur. Biçerdöverlerde tarlada çalışma sırasında meydana gelebilecek kazalara karşı birçok koruyucu düzenek bulunmaktadır. Bu düzenekler arasında; devrilmeye karşı koruma yapıları, tabla güvenlik kilidi, takozlar, alarmlar, güvenlik siperleri, işaret plakaları, emniyet kapakları, aynalar, yangın söndürme düzenleri sayılabilir. Bu güvenlik özelliklerine ilave olarak; hem kullanma bakım kitaplarında hem de biçerdöver üzerinde, ilgili yerlere tespit edilmiş güvenlik işaretleri, bilgilendirmeleri, kabinde yer alan elektronik motor çalıştırma kilitleri, korna, acil çıkış, park freni ve dönüş sinyalleri gibi özellikler, operatör varlığı algılama sistemleri gibi özellikler iş güvenliği açısından daha güvenli çalışmalar yapmak için gerekli özelliklerdir. 2.1. Devrilmeye Karşı Koruma Yapıları Biçerdöverlerin düzgün olmayan tarlalarda çalışmaları sırasında devrilme riskleri her zaman vardır. Bu riske karşı alınacak önlemler arasında birincisi, biçerdöverin eğimli arazilerde çalışabilecek özelliğe sahip olması, ikincisi ise, olası bir devrilme sırasında operatörün ezilerek zarar görmesini önleyecek standartlara uygun devrilmeye karşı koruma yapılarının biçerdöverlere taktırılması olacaktır. Devrilmeye karşı koruma yapıları standartlara uygun kabinler, devrilmeye karşı dayanıklı çerçeveler ve barlardır. Ülkemizdeki biçerdöver parkının eskiliği göz önüne alındığında önemli sayıda biçerdöverin bu güvenlik öğelerinden yoksun olduğunu görmekteyiz. Bu tip bir biçerdöveriniz var ise en kısa zamanda standartlara uygun bir DKKY taktırmak sizin ve çalışanlarınızın güvenliği için en iyi yoldur. Standart DKKY ile birlikte biçerdöverin devrilmesi sırasında operatörü güvenli bölgede tutacak bir diğer önemli öğe emniyet kemeridir. Yeni imal edilen biçerdöverlerde gerek kabin gerekse emniyet kemeri zorunlu olarak bulunmaktadır. Bunları mutlaka kullanınız. 17
2.2 Eğim Dengeleme Sistemi azaltılmasıdır. Günümüz biçerdöverleri düzgün olmayan tarlalarda çalışabilmek amacıyla değişik dengeleme sistemlerine sahip olarak üretilmektedir. Bunların bazıları biçerdöverlerde standart bazıları isteğe bağlı ünitelerdir. Yanal eğim dengeleme sistemlerinin değişik avantajları vardır. Bunların en temel olanları; harmanlama etkinliğinin artırılması ve devrilme riskinin Biçerdöverde eğim dengeleme sistemi sadece tarla kullanımları içindir. Dengeleme sistemleri olmadan dane ve kesmik tek taraflı yığılmakta ve önemli miktarda dane kaybı oluşmaktadır. Biçerdöverlerin bazılarında dengeleme sistemi kısmi iken bazılarında hem gidiş yönüne paralel hem de gidiş yönüne dik olarak dengeleme sistemleri mevcuttur. 2.3. Emniyet Kapakları, Koruyucu Düzenekler, Koruma ve Muhafaza Kapakları Tarlada çalışırken biçerdöver emniyet kapakları ve muhafazalarının usulüne uygun olarak takıldığından emin olun. Yırtılmış, delinmiş bağlantıları kopmuş veya tamamen yerinden çıkmış muhafazaların çalışma öncesinde tamir edilmesini sağlayın. Bazı emniyet kapakları Avrupa Birliğinin yeni mevzuatına göre özel bir takım anahtarı ile açılabilecek kilit sistemiyle donatılmıştır. 18
Biçerdöverlerin pek çok yerinde bulunan; dönen şaftlar (miller), dişli mekanizmaları, bunlara yakalanılmaları durumunda ciddi yaralanma ve ölümlü kazalara neden olurlar. Yeni biçerdöverlerde uygulanan uyulması zorunlu çok sıkı yasal mevzuatlar nedeniyle bunlar tam olarak muhafazalandırılmış ve kullanıcıya zarar vermeleri güvenli tasarımları ile en aza indirilmiştir. Ancak eski model biçerdöverlerde pek çok üstü açık ve güvenlik koruyucuları olmayan mil, dişli, kayış kasnak mekanizmaları bulunabilir. Bunlar ciddi güvenlik sorunu yaratırlar. Biçerdöver kapaklarını ve hareket mili koruyucularını hiçbir zaman sökmeyiniz. Sökülmüş olanları yerlerine takınız/taktırınız. Şaftların muhafazalarının serbestçe hareket ettiklerinden emin olunuz. Eski biçerdöverler için firması ile görüşerek muhafazasız yerlerin muhafazalandırılması için gereğini yapınız. Bu tür mekanizmalarda her türlü ayar bakım ve tamir temizlik işlerinde mile hareket veren ana mekanizmayı durdurup, kontak anahtarını aldıktan sonra müdahalede bulununuz. Koruyucu ve kapakları asla yerlerinden çıkarmayın. Çalıştırma öncesinde yerlerine doğru olarak takılmış olmalarına dikkat edin. Herhangi bir koruyucu veya sökmeden önce mutlaka ana hareket mekanizmasını etkisiz duruma koyun, motoru durdurun, park frenini aktif hale getirin ve kontak anahtarını biçerdöver üzerinden alın. Tabla güvenlik kilidi: Tabla güvenlik kilidi tablanın kaza sonucu düşmesini önlemek üzere silindire doğru indirilen bir kilittir. Operatör tabla altında çalışırken bu kilidi silindire doğru indirmelidir. Tabla güvenlik kilidinin nasıl devreye sokulacağı her biçerdöverin kendi kullanma bakım kitabında anlatılmakta olup, işlem bu bilgilere uygun olarak gerçekleştirilmelidir. 19
Bazı biçerdöverlerde aynı amaçla ekstra bir emniyet kilidi de biçerdöverlerde bulunabilmektedir. Alarm: Biçerdöverin çalıştırılmaya teşebbüs edilmesi durumunda çevredeki insanlara bunu bildirmek amaçlı konulmuş bir koruma düzeneğidir. Eski biçerdöverlerde korna ile yapılan bu uygulama yeni biçerdöverlerde genellikle arka kaporta üzerine konulan bu sesli alarmla sağlanmaktadır. Alarm kontak anahtarı açık durumuna getirildiğinde sesli olarak bir kez çalmaktadır. Biçerdöverin geri vitese takılması durumunda da çoğu iş makinesinde de olduğu gibi kesikli olarak çalan ve etraftakileri uyaran bir sistemdir. Bazı biçerdöverlerde bu alarma bağlı olarak ışıklı döner tepe lambası da 2,5 saniye süreyle yanmaktadır. Sap elevatörü güvenlik siperi Tabla çıkarılmış durumda trafikte seyrederken bazı ülkelerde sap elevatörünün önüne bir siperlik takılması mecburiyeti vardır. Ülkemiz için böyle bir zorunluluk olmamakla birlikte bu güvenlik önlemi iyi uygulamalar çerçevesinde değerlendirilebilir. 2.4. Đşaret Plakaları Trafikte seyir esnasında takılması zorunlu plakalardır. Bu plakalar biçerdöverin hem önüne hem de arkasına takılmalıdır. Karayolları Trafik Yönetmeliğine göre genişliği 255 cm. geçen araçlar için; bu araçların trafiğe çıkışlarında, ön ve arkalarına en az 150 metreden görülebilecek ve en az 50 metreden rahatça okunabilecek şekilde yansıtıcı malzeme ile kırmızı zemin üzerine beyaz harflerle yazılacak ve en az 180x24 santimetre ebadında (Geniş Araç), (Geniş Yük), (Uzun Araç), (Uzun Yük), (Geniş ve Uzun Yük) ve (Geniş ve Uzun Araç) ibareleri yazılı birer levha bulunması zorunludur. Kendiyürür biçerdöverlerin, küçük kendiyürür parsel biçerdöverleri hariç, çoğunluğu yönetmelikte belirtilen genişliği aşmaktadır. Bazı ülkelerde ayrıca biçerdövere Yavaş Hareket Eden Araç anlamına gelen ve görülmeyi kolaylaştıran normal işaret plakalarına göre daha büyük işaret plakaları takılması da zorunludur. Yavaş hareket eden araç işareti 20
2.5. Aydınlatma Işıklandırma ve Sinyalizasyon Kendiyürür tarım makineleri ile asılı ve çekili olarak hareket ettirilen tarım arabaları(römork), ekim makineleri, orak makineleri, harman makineleri vb. makinelerin karayolu üzerinde emniyetle hareket edebilmesi için gerekli aydınlatma, fren, dönüş(sinyal), tehlike lambaları ve diğer aydınlatma lambaları ile bunların kontrol düzenlerinin tamamı söz konusu sistemleri oluşturur. Biçerdöverlerde ve römorklarında ancak gerekli ve izin verilen aydınlatma düzenleri kullanılabilir. Reflektör ve benzeri gereçlerde aydınlatma düzeni sayılır. Aydınlatma düzenleri kurallara uygun olarak yerleştirilmeli ve her zaman çalışır durumda olmalıdır. Aydınlatma donanımında yer alan reflektörler, yan, arka ve stop lambaları, sinyal lambaları, tescil plakası olanlar için arka plaka lambaları, farlar, geri vites lambaları, park lambaları ilgili tip onay yönetmeliklerine uygun olmalıdır. Aşağıdaki çizelgede kendiyürür tarım makinelerinde mecburi olarak bulunması gereken aydınlatma, ışıklandırma ve işaret lambaları verilmiştir. Aydınlatma ışıklandırma ve işaret lambasının adı Özelliğinin belirtildiği standart maddesi Kısa huzmeli farlar 1.1.3 Park lambaları 1.1.2 Kuyruk lambaları 1.2.3 Fren lambaları 1.2.4 Dönüş lambaları 1.2.5 Plaka lambası 1.2.6 Yedi terminalli priz 1.2.8 Sistemlerin taşıdığı özellikler için lütfen TS 5776 ve bu standartta belirtilen diğer ilgili standartlara bakınız. 21
Sarı olarak yanıp sönen ışıklı döner tepe lambası biçerdöverde bulundurulmalı ve trafikte seyir halinde yakılmalıdır. Bunlarla ilgili yönetmelik, teknik düzenleme isimleri vb. imalatçının uyacağı mevzuat kısmında verilmiştir. 2.6. Aynalar Ayna biçerdöverin güvenli çalıştırılması için önemli bir güvenlik öğesidir. Biçerdöver büyük ve geniş bir araç olduğu için gerek durduğu yerde gerek tarlada gerekse karayolunda çalışırken operatörün ikinci şahısları ve diğer araçların durumlarını kontrol etmesi için mutlaka kullanılması gereken ve bulundurulması zorunlu ünitelerdir. Araçların imal ve tadil yönetmeliğinde belirtilmiş olan yer ve büyüklükte aynalar biçerdöverlerde mutlaka kullanılmalıdır. Yeni biçerdöverlerde aynaları üzerlerine takılı motorları ile ayarlama ve ısıtma olanağı da vardır. Bu durum özellikle değişik iklim koşullarında karayolunda seyrederken trafik güvenliği açısından önem taşır. Aynaları doğru kullanarak tarlada boşaltma vb. işleri dikkatle takip ediniz. Karayolu trafiğinde ise özellikle yoğun trafikte arkada biriken araçlara yolu açmada ve araçların biçerdöveri geçişlerinde aynaları etkili kullanarak bir kaza oluşmasını önleyiniz. Ayrıca bazı ülkelerde biçerdöverin normal aynalarının görüş alanının zorlandığı yerler için ilave ayna zorunluluğu da vardır. 22
2.7. Yangın Söndürücü Biçerdöverlerde kolay ulaşılabilecek bir yerde, her zaman kullanıma hazır 6 kg lık ABC Tipi kuru kimyasal bir yangın söndürücü bulunması zorunludur. Aynı özellikteki yangın söndürücüden biçerdöver tarlada çalışırken bir adet de çalışılan yerde bulunması işin emniyeti açısından önemlidir. Yangın tehlikesi ve Radyoaktif madde işaretleri Yangın Söndürücüler 23