Tüberküloz nedir? Genel olarak verem adıyla bilinen tüberküloz, tüberküloz mikrobu ile bulaşan bir hastalıktır. Dünya nüfusunun yaklaşık 1/3 ü verem mikrobu ile enfekte durumdadır. Yılda yaklaşık 8 milyon kişiye verem mikrobu bulaşır ve her yıl 2 milyon kişi bu sebeple yaşamını yitirir. Türkiye de her yıl yaklaşık 25,000 kişi enfekte olur ve yaklaşık 1,000 kişi bu hastalıktan hayatını kaybeder. Vereme nasıl yakalanırsınız? Verem kişiden kişiye hava yolu ile bulaşır. Verem mikrobu damlacıklar içerisindedir ve güneş almayan, karanlık ve nemli ortamlarda günlerce yaşayabilir. Eğer enfekte bir kişi size çok yakın konuşur, öksürür veya hapşırırsa verem bulaşabilir. Eğer AKTİF VEREM hastası iseniz yeniden hasta olabilirsiniz. Fakat verem mikrobu kişinin ciğerlerinde fark edilmeden yıllarca, hatta ömür boyu kalabilir ve mikrop çok hasta olduğunuzda aktif hale geçebilir. Yaşamınız süresince aktif verem hastası olan bir kişi ile temas etme veya aktif verem hastası olma ihtimaliniz yüzde 10 dur. Verem in diğer türleri nedir? En yaygın verem tipi, Pulmoner Tüberkülozdur (Akciğer Veremi); ancak, verem mikrobu Akciğer Tüberkülozu ile birlikte başka organlarda da bulunabilir. Verem mikrobu akciğerler dışında, kemiklerde ve eklemlerde, iç organlarda, üreme sisteminde ve idrar yollarında da görülebilir. Tüm bu diğer verem türlerinin tedavisi, Akciğer Vereminde uygulanan tedavi ile aynıdır. Vereme nasıl yakalanmam? Verem e, aktif verem hastalığı taşıyan bir kişinin kullandığı çatal, bıçak veya bardağı kullanarak, veya hastaya dokunup, onu öperek yakalanmazsınız. Verem, cinsel temas yolu ile bulaşmaz; ancak, tedavinin ilk 2 ayında verem mikrobu hala aktif olduğu için cinsel ilişki önerilmez. Semptomlar (Belirtiler) 2 haftadan uzun süren öksürük, öksürürken çok miktarda balgam veya kan gelmesi, gece terlemeleri, terleme, iştah ve kilo kaybı bunların tümü veremin önemli belirtilerindendir. Uzun süre devam eden öksürük, verem hastalığının en önemli ve en çok şüphe uyandıran belirtisidir. Sizde bu semptomlar varsa ne yapmalısınız? Eğer verem mikrobu taşıdığınızı düşünüyorsanız veya bu semptomlardan herhangi biri sizde varsa, test yaptırmak için en kısa zamanda, en yakın Verem Savaş Dispanserine başvurmalısınız. Verem olduğunuz ne kadar erken teşhis edilirse, tedavi olmanız o derece kolay olacaktır. Verem için test yaptırmaya nereye gideceğim? Türkiye de her şehirde teşhis ve tedavinin ücretsiz yapıldığı Verem Savaş Dispanserleri bulunmaktadır. Örneğin İstanbul da Taksim, Şehremini Çapa Hastanesi, Şişli ve Zeytinburnu nda olmak üzere, muayene olmak ve test yaptırmak için gidebileceğiniz 4 Verem Savaş Dispanseri bulunmaktadır. Test yaptırmak için ikamet belgesi veya pasaport göstermeniz gerekmez. Eğer test sonucunuzda aktif TB pozitif çıkarsa, evinizde veya kaldığınız yerde sizinle birlikte yaşayan herkesin test yaptırması gerekir. Eğer aktif verem hastası iseniz ilaçlarınız başvurduğunuz Verem Savaş Dispanseri tarafından ücretsiz olarak temin edilecektir. Eğer akciğerlerinizde verem dışında başka bir hastalık teşhis edilirse klinikteki doktor size hastalığınızın tedavisinde kullanmanız gereken ilaçları reçete edecektir. Ancak verem dışındaki hastalıklar için ilaçlarınızı kendiniz satın almalısınız. Verem nasıl teşhis edilir? Kliniğe gidip doktora şikayetlerinizi anlattıktan sonra, akciğerlerinizin röntgeni çekilir ve bakteri testi için balgamınızdan numune alınır.
Verem tedavi edilebilir mi? Evet, genel olarak verem tedavi edilebilir; fakat, hastalığın bazı türleri antibiyotiğe direnç gösterebilir ve tedavisi daha güç olabilir. Eğer verem hastalığı taşıyorsanız, verem mikrobunun çok yavaş öldüğünü dikkate almalısınız. Verem ilaçlarını kullanmaya başladıktan birkaç hafta sonra hatta tedavinin 7 ila 10. gününde kendinizi iyi hissediyor olsanız bile, bu durum tüm verem mikroplarının öldüğü anlamına gelmez. Verem tedavisi 6 ila 9 ay sürer ve Verem Savaş Dispanserinde görevli bir doktor tarafından reçete edilmiş ilacınızı her gün kesintisiz almanız veremin tedavisi için tek yoldur. 6 aylık tedavi programını takip etmek için varolan en iyi sistem Doğrudan Gözetimli Tedavidir. Verem utanılacak bir hastalık mı? Kesinlikle hayır! Bu hastalık tüm eğitim gruplarında ve sosyo-ekonomik gruplarda görülür. Çünkü solunum yoluyla bulaşan ve herkesin yakalanabileceği bir hastalıktır. Verem korkusu 50 yıl önce veremi tedavi edecek ilaçların olmayışından kaynaklanıyor olabilir. Bir kişi vereme yakalandığında nüfusun geri kalanına hastalığı bulaştırmaması için tecrit edilirdi. Tedavi edilebilen bir hastalık olduğundan günümüzde verem korkulacak bir hastalık değildir. Tedavi için yalnızca doktorunuzun reçete ettiği ilaçları düzenli şekilde kullanmanız gerekir. Hastalığın utancından kurtulmak için lütfen hastalık hakkındaki bilgiyi herkesle paylaşın. Tedavi nasıldır? Verem hastalığının tedavisi, ayakta tedavi ile gerçekleştirilir. Yalnızca çok özel durumlarda hastaneye yatmanız gerekir: İlaçla ilgili bir sorun. Yüksek veya düşük kan basıncı. Kalp ve solunum sistemi sorunu. Çoklu hastalıklar. Doktorunuzun kararına bağlı olarak, 10 ila 30 gün için hastaneye yatırılabilirsiniz. Hastaneden taburcu edildikten sonra, verem tedavisi ayakta tedavi ile sürdürülür. Dispanser, verem mikrobu taşıdığınızdan emin olduğunda, vücudunuzdaki verem mikroplarını öldürmek için 4 ilaç kullanacaksınız, ilk 2 ay için toplam 12 hap ve sonraki 4 ay için 2 veya 3 hap. Tüm ilaçlar gibi, TB ilaçlarının da yan etkileri olabilir. Ancak, pek çok kişi TB ilaçlarını herhangi bir sorunla karşılaşmadan kullanabilirler. İlaçların adları şunlardır: Isoniazid (i-so-ni-a-zid), INH de denir Rifampin (ri-fam-pin) Ethambutol (eth-am-byoo-tol) Pyrazinamide (peer-a-zin-a-mide) Tedavinizin ikinci ayının sonunda, ilacın işe yarayıp yaramadığını görmek için sizden tekrar bir balgam numunesi alınacaktır. Eğer ilaç işe yaramamışsa tedavi daha uzun sürebilir. Eğer ilaç işe yaramışsa, 2 ilacı bırakıp sonraki 4 ayda diğer 2 antibiyotiği kullanırsınız. Doktorunuz size ilacı bırakmanızı söyleyene kadar ilaçlarınızı almaya devam edin. Eğer verem için ilaçlarınızı almayı erken bırakırsanız veya düzgün şekilde kullanmazsanız:
Yeniden hastalanabilirsiniz ve daha uzun süre hasta kalabilirsiniz. Verem mikrobunu yeniden başkalarına bulaştırabilirsiniz. Çoklu ilaç tedavisine dirençli vereme yakalanabilirsiniz ve oldukça pahalı (!) olan yeni ilaçlar verem hastalığını tedavi etmeyebilir ve daha ciddi yan etkileri olan farklı ilaçlar kullanmanız gerekir. Verem ilaçlarının yan etkileri var mı? Genelde ilaçların ciddi bir yan etkisi bulunmamaktadır. Ancak eğer verem tedavisi görüyorsanız, aşağıdaki belirtilerden biri sizde varsa hemen doktorunuza bildirin: Ateş. Döküntü. Eklem ağrıları. El ve ayak parmaklarında ağrı. Mide rahatsızlığı veya bulantısı. Kusma. Görmede değişiklik, bulanık görme. Duymada değişiklik, kulak çınlaması. Baş dönmesi. Morarma. Kesilme ile kolay kanama. İştah azalması, iştah yokluğu. Ağız etrafında karıncalanma veya hissizlik. Ciltte veya gözlerde sararma. Eğer bu semptomlardan herhangi biri sizde varsa, hemen yardım almak için Verem Savaş Dispanseri kliniğindeki hemşireye durumunuzu anlatın. Önleme Vereme maruz kalmış olabileceğinizden şüphelendiğinizde veya tedaviye başlamadan önce veya tedavinin ilk günlerinde aşağıdakileri yapmalısınız: Bir maske giyin. Başkalarının yanında tükürmeyin. Tükürürken, konuşurken, esnerken veya öksürürken ağzınızı ıslak bir mendil ile kapatın. Bu basit önlemler, verem mikrobunun başkalarına bulaşmaması için son derece önemlidir. Kendinizi hastalığa karşı korumanız için iyi beslenmeli, temiz hava almalı, güneş görmeli ve iyi havalandırması olan ve ışık alan bir yerde durmaya çalışmalısınız. Çocuklar için, menenjit ve miliar tüberküloz gibi veremin en tehlikeli türlerine karşı BCG aşısı bulunur. Aşıyı doğumdan sonraki ikinci ayda yalnızca bir defa yaptırmak yeterlidir. Verem Savaş Dispanseri enjeksiyonları ücretsiz yapmaktadır. Doğrudan Gözetimli Tedavi nedir? Tüberküloz Tedavisi uzun sürdüğünden, Doğrudan Gözetimli Tedavi ilaçlarınızı her gün almanıza yardımcı olur. Birisi ilaçlarınızı size düzenli olarak getirir. Bu, sizin ilaç tedavisi planına uymanızı sağlar. İlacı getiren kişi aynı zamanda verem ilaçlarınızı alırken sizi izler ve ilaçlarınızı aldığınız gün ve saati not alır. İlaçlarla ilgili herhangi bir sorun veya sizin ilacınızı günlük almanızı zorlaştıran bir durum da not edilecektir. Bir verem hastasını takip eden kişinin hemşire veya sağlık alanında uzman olması gerekmez. Güvendiğiniz ve ilaçlarınızı verme sorumluluğunu almaya gönüllü herhangi bir kişi, bir arkadaşınız
veya ailenizden biri olabilir.
Neden Doğrudan İzleme Tedavisi? Doğrudan Gözetimli Tedavi, hastanın ilacını her gün aldığından ve yuttuğundan emin olmak için Dünya Sağlık Örgütü tarafından hazırlanmış bir programdır. Uygulamada, pek çok ülke Doğrudan Gözetimli Tedavi nin veremin yayılması ile mücadelede en iyi yol olduğu konusunda hemfikirdir. Verem yüzde yüz tedavi edilebilir bir hastalık olsa da 6 ila 9 tedavi uzun sürebilir ve zorlu olabilir ve ilaçların yan etkisi olabilir. Bu nedenle eğer hasta yoksulsa tedaviyi sürdürmesi zor olabilir. Hastanın ilaçlarını düzenli olarak kullandığından emin olmanın en güvenli yolu, hastayı her gün ilaçlarını alırken izlemektir. Bu çok önemlidir, çünkü ilaçları kullanmaya başladıktan sonra 10 gün içerisinde bile veremli hasta kendisini iyi hissedebilir ve ilaç almayı bırakmak isteyebilir, özellikle de eğer hasta ilacın yan etkilerini görüyorsa. Doktor söylemeden ilaç almayı bırakmak çok tehlikelidir çünkü bu şekilde verem mikrobu, verem ilaçlarına dirençli hale gelebilir. Sonuç olarak, çoklu ilaç tedavisine dirençli verem adı verilen ve kolay tedavi edilemeyen bir başka verem türüne yakalanabilirsiniz. Çoklu İlaç Tedavisine Dirençli Verem nedir? Çoklu ilaç tedavisine dirençli verem (MDR-TB), hasta yanlış ilaçları aldığı için veya 6 aylık tam tedaviyi tamamlamadığı için ortaya çıkar. Eğer hasta tedaviyi yarıda keserse veya ilaçlarını düzenli kullanmazsa, ilaçların verem mikrobu üzerinde tedavi edici etkisi olmaz. Özellikle ve en önemlisi eğer anti-tb ilaçlarına direnç artarsa, çoklu ilaç tedavisine daha dirençli verem türleri ortaya çıkabilir. Çoklu ilaç tedavisine dirençli verem, veremin tehlikeli bir türüdür çünkü, çoklu ilaç tedavisine dirençli verem için kullanılan ilaçların oldukça güçlü yan etkileri vardır ve alerji yaparlar. Hastanın iyileşme ihtimali yüzde 50 dir. Çoklu ilaç tedavisine dirençli veremin tedavisi 2 yıl sürer ve bazen tedavinin bir parçası olarak operasyon gerekebilir. Çoklu ilaç tedavisine dirençli verem taşıyan bir hastanın tedavisi için asgari tedavi maliyeti 100,000 Amerikan Dolarını bulabilir. Eğer, çoklu ilaç tedavisine dirençli verem taşıyan hasta, bir başka kişiye hastalığı bulaştırırsa o kişiye de çoklu ilaç tedavisine dirençli verem bulaşmış olacaktır. Bu nedenle çoklu ilaç tedavisine dirençli verem hastasının doğrudan doktor kontrolünde tedavisi önemlidir. HIV/ AIDS ve Verem Son yıllarda, HIV/AIDS ile verem arasındaki bağlantı artmıştır. Verem, AIDS li kişinin zayıf bağışıklık sisteminden yararlanır. Kişi yıllarca hiçbir semptom göstermeden hem HIV hem de TB taşıyabilir. Bu nedenle, HIV ile enfekte olduğundan şüphe duyan kişi, bir HIV danışmanına bilgi verip başvurarak ELIZA testi yaptırmalıdır.