T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ GSM TELEFONA PROGRAM YÜKLEME ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. GSM TELEFON PROGRAM YÜKLEME PORTLARI...3 1.1. Program Yüklemenin Amacı...3 1.2. Bilgisayar Bağlantı Portları ve Özellikleri...5 1.2.1. Giriş/Çıkış (I/O) Portlarının Özellikleri...5 1.2.2. Paralel Port...5 1.2.3. Seri Port...7 1.2.4. USB (Universal Serial Bus) Portu...10 1.2.5. Ethernet Portu RJ45...12 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...13 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...15 2. PROGRAM YÜKLEME...15 2.1. Bilgisayar Ara Bağlantı Kabloları...15 2.2. Program Yükleme Araçları...18 2.3. Programın Yüklenmesi...21 UYGULAMA FAALİYETİ...25 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...26 MODÜL DEĞERLENDİRME...28 CEVAP ANAHTARLARI...31 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...32 KAYNAKÇA...33 i

KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 523EO0137 Elektrik Elektronik Teknolojisi Haberleşme Sistemleri GSM Telefona Program Yükleme Her model mobil iletişim cihazı marka ve modelin standartlarına uygun olarak program yedekleme ve yükleme işlemini yapabileceği temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir modüldür. SÜRE 40/16 ÖN KOŞUL Temel Bilgisayar Kullanımı modülünü başarıyla tamamlamış olmak YETERLİK GSM telefona program yüklemek. Genel Amaç Bu modül için gerekli donanım imkanı sağlandığında, her model GSM telefonda marka ve modelin standartlarına uygun olarak program araçlarını kullanarak yükleme işlemini yapabileceksiniz. MODÜLÜN AMACI Amaçlar 1. Her model mobil iletişim cihazına program yüklemek için marka ve modelin standartlarına uygun bilgisayar portlarının özelliklerini bilecek ve kullanabileceksiniz. 2. Her model mobil iletişim cihazına marka ve modelin standartlarına uygun olan program yükleme aparatlarını tanıyıp yükleme işlemini gerçekleştirebileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME AÇIKLAMALAR Atölye ortamı, bilgisayar, ara bağlantı kablosu, program CD si, servis cihaz katalogu Modül sonunda gsm telefona program yükleme ile ilgili bir değerlendirme tablosu hazırlanmıştır. Bu değerlendirme tablosunda her bir faaliyet için puanlama yapılarak toplam puana erişilir. Yeterli puana erişilmesi sonunda modül başarı ile tamamlanmış olacaktır. Ayrıca her bir faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile de öğrenci kendi kendini değerlendirecektir. Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. ii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Özel sektörün gelişmesi ve rekabet ortamının büyümesi sonucu mobil pazarında çok hızlı ilerlemeler kaydedilmektedir. İlk kez 1947 de Bell Laboratories deki mühendislerin bulduğu mobil radyo frekanslarının etkin olarak kullanılması esasına dayanan sistem bugünkü mobil telefon sisteminin altyapısını oluşturmuş, iletişimi coğrafi birimleri birbirine bağlayan sabit linklerin dışına çıkarmayı başarmıştır. Daha sonra söz konusu sistemin dijital teknolojiye adaptasyonuyla beraber bugün dünyadaki en yaygın mobil sistem olan GSM sistemi kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. Mobil pazardaki büyüme en iyimser tahminleri bile yanıltmıştır. 1980 li yıllarda yalnızca araçlarda kullanılan mobil telefonlar, cihazları gelişen teknolojiye paralel olarak ucuzlamış, hacimsel bakımdan ceplere girecek kadar küçülmüştür. Cihazların fonksiyonel olarak özellikleri de artırılmıştır. 1997 sonu itibariyle yaklaşık 63 milyon olan GSM abone sayısının 2003 yılında, 1 milyarın üzerine çıkacağı ve 2005 yılında da sabit telefonlarla mobil telefonların sayısının eşitleneceği tahmin bile edilememiştir. Mobil pazarındaki artış ve internet uygulamalarının genişlemesi mobil internet kavramını doğurmuştur. Bu yeni kavram ise, tüm sistemlere yeni bir boyut kazandıracaktır. Artan taleple eş zamanlı olarak cihazların marketler de dahi müşteriyle buluşturulmasını gerçekleştirmiştir. Mobil haberleşme global olarak ele alınırsa, 2001 2007 yılları arasında çok hızlı bir artışın yaşanacağı gözlenmektedir. Penetrasyon oranı ülkelerin ekonomik durumlarına paralel olarak yükselmektedir. Ülkemizde de bu artışın daha önce belirtildiği üzere gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Mobil haberleşme üzerinden elde edilecek gelirlerde 2006 yılından sonra daha büyük bir kazanç beklentisi hakimdir. Mobil iletişim teknolojilerinin bu kadar gelişmesi ile birlikte kullanılan ürünlerinde geliştiği aşikardır. Her geçen gün bir bilgisayarın tüm fonksiyonlarını ele geçirmeye çalışan cebimizdeki küçük dev bu sektörde son iki senedir yeni bir ihtiyaç doğurmuştur. Bu cep telefonların programsal hatalarının düzeltilmesi ya da yeni versiyonların yüklenmesine doğan ihtiyaçtır. 2. ve 3. nesil gezgin sistemlerde konuşma ile birlikte artan data trafiğini göz önüne alarak, bu ihtiyacın sürekli gelişip artacağı düşünülmektedir. Bu modülde gerekli donanım imkanı sağlandığında, her marka ve model mobil iletişim cihazını marka ve modelin standartlarına uygun olarak program yedekleme ve yükleme işleminin nasıl yapılacağını öğreneceksiniz. 1

2

AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Her model mobil iletişim cihazına program yüklemek için marka ve modelin standartlarına uygun bilgisayar portlarının özelliklerini bilecek ve kullanabileceksiniz. ARAŞTIRMA ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken araştırmalar şunlardır: Mobil iletişim cihazındaki programların kullanım amaçlarını ve çeşitlerini öğrenmelisiniz. Mobil iletişim cihazındaki programların, PC den nasıl kopyalandığını araştırınız. Araştırma işlemleri için internet ortamında araştırma yapınız, mobil iletişim cihazlarının tamirlerinin yapıldığı teknik servislerden ön bilgi edininiz. 1. GSM TELEFON PROGRAM YÜKLEME PORTLARI 1.1. Program Yüklemenin Amacı Haberleşme sektöründeki ilerlemeler ile birlikte cep telefonlarının gelişimi, çeşitleri ve modelleri her geçen gün artmaktadır. Günümüz cep telefonları bir program tarafından kontrol edilen karmaşık bir donanımdan oluşur. Bu sebeple telefonun programındaki bir hata, fonksiyonlarından bir veya birkaçının çalışmamasına hatta telefonun hiç açılmamasına neden olabilir. Program hatalarından kaynaklanan arızalara müdahale edilebilmesi için her teknik servis çalıştığı üretici firmadan bu programları temin eder. Piyasaya ilk kez sürülmüş bir telefonda kullanıcıdan kaynaklanmayan, telefon yazılımının hatasından kaynaklanan sorunların çıkması çok sık karşılaşılan bir durum olmuştur. Yazılımdaki sorun fark edildiğinde üretici firmalar tarafından yazılımlar yenilenmekte ve teknik servisler bu yazılımları telefonlara yüklemektedir. Ancak yazılımsal hataların çoğunluğu normal kullanımda gözükmeyebilir. Örnek olarak sadece menünün belli bir kısmında veya hafızanın yoğun kullanıldığı durumlarda sorun çıkarabilir. Bu nedenle aynı yazılımı taşısalar bile, her kullanıcı bu problemleri gözleyemez. Çok ender de olsa bazı mobil telefonların piyasaya ilk sürüldüğünde bazı operatörler ile sorun oluşturduğu, diğer operatörler ile çalıştığı dahi görülmüştür. 3

Servise bu tür arızalarla gelen telefonlar yeni yazılım ile bu arızaları tekrarlamazlar. Servise gelen mobil telefonun arızası yazılımsal olmasa bile, üzerindeki yazılım en son sürüm değilse her zaman yetkili teknik servisler tarafından güncellenmektedir. Bir mobil telefon içerisindeki yazılım iki ana kısım kısımdan oluşur. Birincisi telefonun ana donanımını kontrol ederken diğeri dil paketlerini içerir. Bazı üretici firmalar bu yazılımları beraber bir bütün haline getirirken, bazı firmalar da ayrı ayrı yazılımlar halinde sunarlar. Mobil telefonlarda flashda aşırı yer kaplamaması açısından dil paketleri her dili içermez. Telefonun satılacağı bölgeye uygun olarak o bölgedeki ülkelerin dillerini içerir. Yani dünya üzerinde satılan aynı marka aynı model telefonların hepsinde de Türkçe yer almaz. Bu nedenle yurt dışında farklı bir bölgeden alınan veya yasal yoldan ithal edilen telefonlar üzerinde Türkçe dil bulunmayabilir. Bu telefonların üzerindeki eski dil paketi silinerek Türkçe içeren yeni dil paketinin yüklenmesi gerekir. Telefonun kapasitesi belli olduğundan iki dil paketi birden aynı telefona aynı anda yüklü olamaz. Her marka, telefona yazılım yüklenmesi amacı ile kendine özgü bir arabirim programına sahiptir. Bazı firmalar kendi modelleri için bile ayrı ayrı arabirim programı hazırlayabilmektedir. Bu nedenle her marka ve model için kullanılan programların farklı kullanılışı, dikkat isteyen yöntemleri bulunur. Yetkili olmayan servisler orijinal programları kullanamazlar. Üretici firma tarafından hazırlanmamış programlardan yararlanırlar. Üretici firma tarafından desteği olmadığı için bu tür programlarla, sadece daha önce başka telefonlara yüklenmiş yazılımlar okunarak veya illegal sitelerden alınan yazılımlar alınarak başka telefonlara yüklenebilir. Bu olay hem programın güvenli olmamasına hem de yazılımsal başka sorunlar çıkmasına neden olur. Bunun neticesinde, ellerinde hiçbir zaman doğru bilgiler olmadığından programlarda çok büyük sıkıntıya uğrarlar. Gerekli ve önemli bilgileri elde edebilmek için çok çaba, zaman ve para harcamak zorunda kalırlar. Yukarıda anlatılan birçok etken doğrultusunda artık cep telefonu tamiri ile uğraşan her yetkili teknik servis, program hatalarını gidermek için çeşitli yazılımlar ve ilave devre elemanları kullanmaktadır. Bu işlem teknik servis haricinde yapılması yasak olan bir işlemdir. Çünkü bu programlar sayesinde her tip cep telefonunun imei numarasından tutun birçok özelliği de değiştirilebilmektedir. Bunun yanında cep telefonu üreticileri kendi servisleri haricinde yapılan program güncellemeleri ya da program ilavelerini tavsiye etmemekte bu işlem sonucunda doğacak zararı ise garanti kapsamı dışında tutmaktadır. Ancak üretici firmaların onayladığı bazı uygulamalar kullanıcılar tarafından telefona yüklenebilir. 4

1.2. Bilgisayar Bağlantı Portları ve Özellikleri 1.2.1. Giriş/Çıkış (I/O) Portlarının Özellikleri Günümüzde mobil iletişim cihazlarına program yükleme amacıyla kullanılan belli başlı bilgisayar portları Tablo 1.1 de belirtildiği gibidir. Cep telefonu ile bilgisayar arasında bir bağlantı kablosu ile kullanılan program yükleme aracına hangi port uygunsa ona uygun bağlantı yapılır. 1.2.2. Paralel Port Paralel Port Seri Port USB Port Ethernet Port Tablo 1.1: Belli başlı bilgisayar portları Paralel port ilk olarak Apple bilgisayarlar için saniyede yaklaşık 150K lık bilgi veren ve sadece çıkış için tasarlanmış arabirim kartı olarak üretilmiştir. Daha sonra IBM Intel, Xircomi Zenith, Microsoft ve Hewlett Packard firmaları paralel porta bugünkü şeklini vererek PC bilgisayarlar için bu portu geliştirmişlerdir. Paralel portta bilgi 8 bitlik data hattı üzerinden yapılmaktadır. Seri haberleşmenin aksine paralel haberleşmede iletilmek istenen 8 bitlik veri aynı anda iletilebilmektedir. Seri portta anlatılan öğretmen öğrenci grubu olayını tek kapıdan değil de grubun sanki 8 ayrı kapıdan bir anda geçerek içeri girdiğini düşünerek paralel port için uyarlayabiliriz. Ayrıca paralel portta Kontrol (Control) ve Durum (Status) sinyallerinin alınıp gönderildiği pinler bulunmaktadır. Resim 1.2 de PC bilgisayarlar için paralel port soketleri erkek ve dişi olarak gösterilmiştir. 5

Resim 1.1: PC de paralel port Resim 1.2: PC de paralel port Paralel portun SPP, ECP, EPP gibi modları mevcuttur. Bu modlar PC lerin BIOS yazılımı üzerinden değiştirilebilmektedir. Ayrıca veri hattı başlangıç adreslerinin 287h veya 387h olarak yapılması BIOS üzerinden mümkündür. SPP (Standart Paralel Port) modu tek yönlü (unidirection) olarak çalışan bir moddur. Bu mod aynı anda bir yönden bilgi alış verişini (half dubleks) sağlayarak çalışır. Yani aynı anda hem bilgi alma hem bilgi gönderme işlemi gerçekleştirilemez. 6

Resim 1.3: Paralel port sinyal kabloları EPP (Enhanced Paralel Port) modu saniyede 500 Kbyte ile 2 Mbyte veri aktarımına izin verebilmektedir. Bu mod genellikle depolama aygıtları için kullanılmaktadır. Bu nedenle herhangi bir depolama (back up) aygıtı paralel porta bağlanacaksa bilgisayarla olan mod uyuşmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. ECP (Extended Capabilities Port) modu ECP nin hemen ardından yazıcıları hızlandırmak için tasarlanmıştır. 1.2.3. Seri Port RS232 standardıyla özdeşleşmiş olan seri port ile birim zamanda bilgilerin ardı ardına iletilmesiyle haberleşme gerçekleşir. Paralel portta 8 bitlik bilgi tek çevrimde gönderilirken seri portta aynı bilgi 8 çevrimde gönderilir. Bu olayı şu şekilde düşünebilirsiniz. 8 kişilik arkadaş gurubunuzla beraber bir futbol müsabakasına gidiyorsunuz. Kapılardan içeri gireceksiniz yalnız bir kapı (turnike) açık. Bu durumda diğer arkadaşlarınızla beraber arka arkaya kapıdan içeri gireceksiniz. Eğer 8 kapı birden açık olsaydı hepiniz aynı anda kapıdan içeri girebilirdiniz. Yalnız buradan sakın ola ki seri portun paralel porta göre yavaş olduğu fikri aklınıza gelmesin. Seri porttaki bir bilginin birim zamandaki bit iletim hızına bağlı olarak (boud rate) seri portun hızı belli olur. Resim 1.4 te seri port soketleri erkek ve dişi olarak gösterilmiştir. Resim 1.4: Seri port erkek ve dişi konektörleri 7

Seri portta bilgi transferi giden bilgi için tek hat, aynı şekilde gelen bilgi için de tek hat üzerinden yapılmaktadır. Bu nedenle seri port çift yönlü [full dubleks] çalışabilen (bidirectional) bir porttur. Seri haberleşmede bilgi paketleri başlangıç ve bitiş bitleriyle işaretlenerek birbirinin ardı sıra gelen sinyallerle gönderilir. PC bilgisayarlarda seri port haberleşmesi RS232 standardında yapılmaktadır. RS232 standardının sinyal seviyeleri TTL seviyesinden yüksektir. RS232 sinyallerini TTL seviyesine dönüştürmek için bilgisayar ana kartları içerisinde seviye uygunlaştırıcı entegreler kullanılmaktadır. Ayrıca UART adı verilen arabirim sayesinde seri gelen bilgiler paralel hale getirilip bilgisayar ana kartı içerisinde işlenebilir hale gelir. Yine aynı şekilde bilgisayardan gönderilmek istenen paralel bilgi UART vasıtasıyla seri hale dönüştürülür. Resim 1.5: PC de seri port Genelde 9 pinli konnektör yapısı seri portlar için kullanılmaktadır. Eski 25 pinlik konektörler artık kullanılmamaktadır ve bu büyük konnektörün büyük olmasından başka hiçbir özelliği yoktur. Seri portta bilgi gönderme işlemi şu şekilde ifade edilebilir. 8 tane öğrencinin tek sıra halinde dizildiğini ve bu öğrenci grubunun başında ve sonunda birer rehber öğretmenin olduğunu kabul edelim. Bu grubun gezi için bir yere gittiğini ve güvenlik önleminin alındığı bu yerden turnikeden geçerek teker teker içeri girdiklerini düşünelim. Bu grubu izleyen güvenlik görevlisinin ilk öğretmenin girişiyle grubun geldiğini, son öğretmenin içeriye girmesiyle de grubun tamamen içeride olduğunu gözlemleyeceğini çok rahat diyebiliriz. İşte seri port haberleşmesi teker teker 1 ve 0 (var/yok) bilgilerinin iletilmesiyle gerçekleşir. 8

RS232 standardında eğer bilgi 0 olarak algılandıysa bu bilgi +3V ile +25V arasında bir değer olabilir. Eğer bilgi 1 olarak algılandıysa bu bilgi -3V ile -25V arasında gerilim değeri almıştır. İki cihaz seri haberleşme portu üzerinden haberleştirilmek isteniyorsa birinin bilgi gönderen ucu diğerinin bilgi alan ucuna çapraz şekilde bağlanmalı ve şase (GND) uçları birleştirilmelidir. Ayrıca iki cihazın seri port hızının belirlendiği boudrate inin aynı olması gerekmektedir. Aksi taktirde alınan verilerde hata meydana gelecektir. Resim 1.6 da seri port kablosu gösterilmektedir. Resim 1.6: Seri port kablo sinyalleri Kabloların taşıdığı sinyaller aşağıda gösterilmiştir: 1.Taşıyıcı Tespit [Carrier Detect] Modemin çalışan bir telefon hattına takılıp takılmadığını tespit etmek için kullanılır. 2.RX Bilgi Alma [Receive Data] Gönderilen bilgi sinyallerini almak için kullanılır. 3.TX Bilgi Gönderme[Transmit Data] Bilgi Sinyali göndermek için kullanılır. 4.Bilgi Terminali Hazır [Data Terminal Ready] Karşı tarafla anlaşmak için hazır olunduğunu belirtmek için kullanılır. 5.GND Şase-Toprak [Ground] 6.Bilgi Gönderme Hazır [Data Set Ready] Karşı tarafın anlaşmak için hazır olduğunu belirtmek için kullanır. 7.Gönderme İsteği [Request To Send] Karşı tarafa bilgi gönderilebilirliğin uygunluğunu sormak için kullanılır. 8.Gönderme İsteği Tamam [Clear To Send] Karşı tarafın bilgi göndermenin uygun olduğunu belirtmek için kullanılır. 9.Zil İşaretçisi [Ring Indicator] Telefonla modem arandığında çağrı sinyali bu hat üzerinden gönderilir. 9

Seri portlar PC BIOS yazılım üzerinden 2E8h, 2F8h, 3E8h, 3F8h donanım başlangıç adreslerinden herhangi ikisine Comm1 veya Comm2 olarak ayarlanabilmektedir. 1.2.4. USB (Universal Serial Bus) Portu Universal seri port olarak da bilinen bu port dijital cihazlara hızlı bir şekilde veri transfer etmek için tasarlanmış bir protokol çerçevesinde, seri olarak bilgi transferi için üretilmiştir. Çoğu dijital kamera ve hafıza kartı okuyucuları bu port üzerinden bilgisayarlara bağlanmaktadır. RS232 seri portlara göre hızlı fakat Firewire portuna göre yavaş olan USB portlarının 1.0, 2.0 gibi versiyonları mevcuttur. RS232 portuna sadece 1 adet cihaz takılabilirken USB portuna 127 farklı cihaz takılabilir. Bu işlem USB portuna USB Hub (Çoklayıcı) takılarak yapılabilir. Resim 1.7 de bir USB Hub ı ve USB konnektörleri gösterilmektedir. Resim 1.7: PC de USB portları USB portları seri şekilde hızlı bilgi transferi için geliştirilmiş portlardır. Bilgi iletimi seri olarak 2 kablo üzerinden yapılmaktadır. Ayrıca diğer besleme için +5 V ve şase için 2 kablo daha bulunmaktadır. Toplam 4 kablo içeren USB portundan maksimum 500 Ma akım çekilebilir. Bu özelliği sayesinde bu porta bağlanacak çoğu donanım ayrıca enerji gereksinimi duymadan çalışabilir. Paralel porttan 24 Ma akım çekilebileceği düşünüldüğünde USB portu bu özelliği ile büyük avantaj sağlamaktadır. Resim 1.8 de USB port kabloları gösterilmiştir. 10

Resim 1.8: USB kablo sinyalleri USB port konnektörleri çeşitli şekillerde olabilir. Çoğu firma ürettiği cihazın yapısına göre uygun USB konnektörünü belirlemektedir. Resim 1.9 da USB portu ve en çok kullanılan USB konnektörleri gösterilmektedir. Resim 1.9: USB portu ve konnektörleri USB 2.0 da bilgi aktarımı saniyede 480 Mbit dir. USB 2.0 USB 1.0 versiyonundan 20 kat daha hızlıdır. USB portunu kullanan cihazların tak çıkar özelliği bulunmaktadır. Yani bilgisayara zarar vermeden bilgisayar çalışırken bu porta çok rahatlıkla donanım takıp çıkarılabilir. USB portunu kullanan donanımlar 3 mod da kullanılmaktadır. Bunlar: Kesme Modu: USB fare veya klavye gibi fazla bilgi göndermeyen donanımlar bu modu kullanmaktadır. Hacim Modu: Yazıcı gibi paket olarak bilgi transferi yapan cihazlar bu modu kullanmaktadır. Paketlerin transferlerinden sonra doğrulama yapılmaktadır. Asenkron Modu: USB hoparlör gibi devamlı surette bilgi alan donanımlar bu modda çalışır. Bilgi aktarımında hata doğrulaması yoktur. 11

1.2.5. Ethernet Portu RJ45 LAN (Local Area Network) lokal alan şebeke yapısı Xerox, DEC ve Intel firmalarının 1976 yılında ortak yaptıkları çalışma sonucu bulunmuştur. Ethernet bus veya yıldız topoloji olmak üzere kullanılabilen ve 10 Mbps bilgi transferini gerçekleştirebilen bir yapıya sahiptir. Günümüzde 10/100 Mbps Base Ethernet ve Gigabit Ethernet gibi versiyonları kullanılmaktadır. Artık anakart üretici firmaları 10/100 Mbit veya Gigabit Ethernet port modüllerini anakart üzerinde tümleşik olarak üretmektedirler. IEEE 802.3 standardında üretilen Ethernet CSMA/CD erişim metodunu kullanarak haberleşmesini gerçekleştirmektedir. RJ45 konnektörü vasıtasıyla bağlantısı yapılan bu port ve kablosu Resim 1.10 da gösterilmektedir. Resim 1.10: PC de ethernet portu 12

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. FAALİYET ÖLÇME SORULARI Aşağıdaki soruların cevaplarını DOĞRU ve YANLIŞ olarak değerlendiriniz. 1. Paralel portta bilgi 8 bitlik data hattı üzerinden yapılmaktadır. 2. Seri portta Kontrol ve Durum sinyallerinin alınıp gönderildiği pinler bulunmaktadır. 3. Paralel portun SPP, ECP, EPP gibi modları mevcuttur. 4. SPP modu tek yönlü olarak çalışan bir moddur. Bu mod aynı anda bir yönden bilgi alış verişini (half dubleks) sağlayarak çalışır. 5. RS232 standardıyla özdeşleşmiş olan paralel port ile birim zamanda bilgilerin ardı ardına iletilmesiyle haberleşme gerçekleşir. 6. Paralel portta 16 bitlik bilgi tek çevrimde gönderilirken seri portta aynı bilgi 8 çevrimde gönderilir. 7. Seri haberleşmede bilgi paketleri başlangıç ve bitiş bitleriyle işaretlenerek birbirinin ardı sıra gelen sinyallerle gönderilir. 8. Ayrıca UART adı verilen arabirim sayesinde seri gelen bilgiler paralel hale getirilip bilgisayar ana kartı içerisinde işlenebilir hale gelir. 13

9. RS232 standardında eğer bilgi 0 olarak algılandıysa bu bilgi -3V ile -25V arasında bir değer olabilir. 10. RS232 portuna sadece 1 adet cihaz takılabilirken USB portuna 127 farklı cihaz takılabilir. 11. Paralel porttan 24 Ma akım çekilebileceği düşünüldüğünde USB portu bu özelliği ile büyük avantaj sağlamaktadır. 12. IEEE 802.3 standardında üretilen Ethernet CSMA/CD erişim metodunu kullanarak haberleşmesini gerçekleştirmektedir. 13. GSM telefonlarında program yükleme amacıyla paralel ve seri olmak üzere iki bilgisayar portu kullanılır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz yada cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 14

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Her model mobil iletişim cihazına marka ve modelin standartlarına uygun olan program yükleme aparatlarını tanıyıp yükleme işlemini gerçekleştirebileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken araştırmalar şunlardır: Mobil iletişim cihazlarında ne gibi programsal hatalar oluşabilir. Mobil iletişim cihazındaki programların güncellemesi nasıl yapılmaktadır. Mobil iletişim cihazlarında programsal olarak ne gibi hatalarla karşılaşabiliriz. Araştırma işlemleri için internet ortamında araştırma yapınız, mobil iletişim cihazlarının tamirlerinin yapıldığı teknik servislerden ön bilgi edininiz. 2. PROGRAM YÜKLEME 2.1. Bilgisayar Ara Bağlantı Kabloları Mobil iletişim cihazları ile bilgisayar arasındaki bağlantı çeşitli özelliklerdeki kablolarla yapılmaktadır. Her model cep telefonu için bu kablolar değişmekte ve farklılık göstermektedir. Üretici firmalar bu kabloları programlama cihazı ile birlikte teknik servislerine vermektedirler. Normalde aynı marka farklı model cep telefonlarında bile modeller arasında bu kablo türleri farklılıklar gösterebilmektedir. Ayrıca üretici firmanın teknik servisi olmayan diğer firmalar başka firmalar tarafından üretilmiş farklı programlama cihazları ve buna bağlı olarak değişik kablo türleri de kullanmaktadır. Resim 2.1: Bilgisayar ara bağlantı kablolarından görünüm 15

Bilgisayar ara bağlantı kabloları program yükleme işleminde bilgisayar ile telefon arasında kullanılırlar. Bu kabloların bazıları bilgisayar ile telefon arasında doğrudan bağlantı kurarken, bir kısmı da bir programlama cihazı ile bilgisayar veya telefon arasında bağlantıyı sağlar. Pek çok mobil telefonda teknik servisler yazılım yüklemek amacı ile kullanıcıların uygulama yüklemek için kullandığı kabloları kullanır. Bu tür kablolar doğrudan bilgisayar ile mobil telefon arasında bağlantı sağlar. Ancak yazılım yüklemek için, üretici firmanın yalnızca yetkili servislerine verdiği orijinal yazılım yükleme programı gerekir. Doğrudan bilgisayar ile telefon arasında bağlantı sağlayan kablolar bilgisayara USB port veya seri port tan bağlanır. USB port teknolojisi geliştikçe seri portun veri transfer hızı yavaş kaldığından günümüzde çoğunlukla USB port girişli kablolar kullanılmaktadır. Resim 2.2: USB port kullanan ara bağlantı kablosu Yetkili servisler tarafından kullanılan bir diğer kablo türü sadece servislerde bulunan ve telefonun yazılımı güncellenirken ve kalibrasyonu yapılırken kullanılan kablolardır. Bu kablolar genellikle bilgisayardan doğruca telefona gitmez. Arada bir programlama kutusu bulunur. Aradaki programlama kutusunun görevi program yükleme araçları kısmında anlatılmıştır. Bilgisayar ile programlama kutusu arasında kullanılan kablo aynı zamanda telefonun kalibrasyonu için gerekli jigede bağlanabilir. Bu kablolarda USB veya seri port girişli olabilirler. 16

Resim 2.3: PC ile proğramlama kutusu arası bağlantı kablosu Programlama kutusundan sonra telefona giden bir kablo daha bulunur. Bazı marka ve modellerde bu kablo doğrudan telefona bağlanır. Her telefon için ayrı bir kablo gerekir, ancak bağlantı konnektörleri aynı olan telefonların kabloları da aynıdır. Resim 2.4: Proğramlama kutusu ile telefon arası bağlantı kablosu Programlama kutusundan sonra kullanılan diğer kablo ise, telefona değil telefonun üzerine oturduğu bir yükleme adaptörüne bağlanır. Resim 2.5: Yükleme adaptörü ile proğramlama kutusu arası bağlantı kablosu 17

2.2. Program Yükleme Araçları Mobil iletişim cihazlarına yazılım yüklemek için üretici firmalar tarafından verilen donanımlara ihtiyaç vardır. Bu sistemler telefon markasına ve modeline göre farklılık gösterecektir. Ancak çalışma prensipleri aynıdır. Yazılım güncellemesi ancak üretici firma adına çalışan yetkili teknik servislerde yapılmalıdır. Diğer servislerde yapılan işlemler hem yasal değildir hem de cihaza gelebilecek hasarı garanti kapsamı dışına çıkaracaktır. Aşağıda mobil telefonlara yazılım yüklenmesi için gerekli örnek bir donanım gösterilmiştir. Resim 2.6: Örnek bir program yükleme donanımı 18

1 Flash yükleme adaptörü 5 Paralel port kablosu 2 Güç kablosu 6 Seri port kablosu 3 RJ 45 Kablo 7 Program koruma anahtarı 4 Flash programlama kutusu 8 Yazılım CD si 9 Güç adaptörü Bazı marka ve model cihazlarda mobil iletişim cihazına program yüklemek için flash yükleme adaptörü kullanılır. Çoğu marka ve modelde bu adaptör kullanılmadan kablo doğrudan telefona bağlanır. Flash yükleme adaptörü telefonun üzerine oturduğu bir aparattır. Bu tür aparatlar telefon üzerindeki özel bağlantı noktalarına temas eder. Resim 2.7: Yükleme adaptörü Flash yükleme adaptörüne programlama kutusundan gelen RJ 45 kablo ile telefona gerekli enerjiyi sağlayan güç kablosu girer. Aşağıda bir model telefona bu adaptörün adım adım bağlantısı görülmektedir. Burada flash adaptörü batarya yerleştirir gibi bataryanın kenar kısmından başlayarak yerleştiriniz. Daha sonra telefonu aşağıya doğru bastırınız ancak fazla güç kullanmayınız. Flash adaptörle işiniz bittiğinde kenar taraftan tutup yukarıya doğru telefonu çekiniz. 19

Resim 2.8: Telefonun flash adaptörüne takılması ve sökülmesi Telefon için gerekli enerjiyi sağlayan güç adaptörü, programlama kutusuna veya doğrudan telefona bağlanır. Telefonun dışarıdan enerji almasının nedeni flash adaptörünün bataryanın yerine takılmasıdır. Güç adaptörü programlama kutusuna giriyorsa, bu enerjiyi telefona aktarmak için programlama kutusu ile flash adaptörü arasında bir güç kablosu daha kullanılır. Eğer telefona yazılım doğrudan bilgisayara bağlı bir kablo ile yükleniyorsa telefonun bataryası takılı ve zayıf olmamak zorundadır. Donanımın içerdiği diğer kablolar bilgisayar ara bağlantı kabloları konusunda anlatılmıştı. Yukarıda anlatılan adaptör ve ara bağlantı kabloları her model cep telefonu için gerekli olan program yükleme yardımcı elemanlarıdır. Flash programlama kutusu sadece üretici firmalar tarafından yetkili servislere verilir. Ve bu kutu olmadan telefona yazılım yüklenemez. Ancak günümüzde başka firmalar tarafından bu işi yapabilecek türde cihazlar geliştirmiştir. Bu cihazların bazıları tek bir markaya değil birden çok markaya dahi versiyon yükleyebilmektedir. Ancak program yüklemenin amacı konusunda anlatıldığı gibi bu tür programlar ile telefonlara yazılım yüklenmesi hem güvenilir değil, hem de yasal değildir. Yazılım yüklenmesi yalnızca yetkili servisler tarafından orijinal ekipmanlarla yapılmalıdır. Program koruma anahtarı her marka için kullanılmaz. Bilgisayarların paralel portuna veya USB portuna bağlanırlar. Bu anahtarlar üretici firma tarafından yapılmış güvenlik tedbiri amacıyla kullanılan devrelerdir ve donanımın çalışması için gerekli program bu anahtar olmadan kulanılamaz. Bazı markalar için anahtarın bir kez bilgisayara tanıtılması yeterken, bazı markalarda sürekli bilgisayarda takılı olması gereklidir. Resim 2.10: Örnek bir proğram koruma anahtarı Bu anahtar sayesinde mobil iletişim cihazına program yüklemek amacıyla, bilgisayara kurulan programla belirli aralıklarla iletişim kurarak, program CD sinin istenmeyen kişiler tarafından kopyalansa bile çalışmasını engellemektedir. Bu anahtar sayesinde mobil iletişim 20

cihazına program yüklemek amacıyla, bilgisayara kurulan programla belirli aralıklarla iletişim kurarak, program CD sinin istenmeyen kişiler tarafından kopyalansa bile çalışmasını engellemektedir. Dongle olarak da adlandırılan bu anahtarlar özel kimliklere sahiptir ve sahip oldukları yetkiler üretici firmalar tarafından istendiğinde kısıtlanabilir. Diğer güvenlik tedbiri ise kartlı sistemlerdir. Bu sistemler bir güvenlik kartı ile kart okuyucudan oluşur. Servis kart okuyucu, bazı üreticiler tarafından kullanılan servis kartlarını okumak için kullanılır. Bu kart sayesinde servis elemanın cihaza müdahale aşamasını ve hangi elemanın cihaza müdahale ettiği belirlenir. Bu kart okuyucular bilgisayarın USB portuna bağlanır.yazılım CD si bilgisayara kurulacak programları ve telefona yüklenecek yazılımları içerir. 2.3. Programın Yüklenmesi Mobil iletişim cihazlarının tüm modellerinde telefona yazılım yüklenebilmesi için öncelikle bilgisayar üzerinde kurulu bir arabirime ihtiyaç vardır. Bu arabirim; üretici firma tarafından mobil iletişim cihazına yazılım güncelleme amacıyla yazılmış bir bilgisayar programıdır. Her ne kadar bu konuda birçok korsan programlar bulunsa da ülkemizde korsan programları kullanmak kanunlar çerçevesinde yasaklanmıştır. Resim 2.11: Mobil telefona yazılım yüklenmesi Mobil iletişim cihazlarına program yüklemek için yukarıda bahsedilen gerekli donanım temin edildikten sonra ilk olarak program arabirimini bilgisayara yükleriz. Bu yükleme işlemi klasik bir bilgisayar programı yükler gibi gerçekleşir. Servis yazılım paketini bilgisayarda çalıştırabilmek için belirli bir donanıma ihtiyaç vardır. Genelde bilgisayar yazılımı üreten firmalar bu donanım ihtiyacının ne olduğunu ve yüklemeyi adım adım anlatan manuelleri programla birlikte göndermektedir. Ancak firmanın güvenlik amacı ile kullandığı program koruma anahtarı, servis kartları gibi markaya özel donanımlar gerekiyorsa mutlaka program kurulum aşamasında bilgisayara bağlanmalıdır. İnternetin yaygınlaşması ile artık bazı firmalar internet ortamından güvenlik doğrulama işlemi yapmaktadır. Bu tür firmalar ile çalışan servisin programı kurma işlemine başlamadan mutlaka internete bağlanılmalıdır. Programı yükleme işleminde basit seviyede İngilizce 21