Sentetik Esrar Kullanımı, Yasal Süreç ve Adli Olgulara Yaklaşım DR. Yeşim CAN AMATEM İSTANBUL
Uyuşturucu maddeler insanlık tarihinin başlangıcından beri ağrı kesici, keyif verici ve hastalıkları iyileştirici olarak kullanılmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde tıbbi amaçlarla kullanılmış olması yanında, keyif verici özelliği olması nedeniyle sonraları bu amaçla tüketimlerinde ciddi artış olmuştur.
Birinci ve ikinci dünya savaşlarında Avrupa da tıbbi amaçlarla kullanılan afyon türevleri morfin ve eroin, ilerleyen yıllarda yasadışı kullanıma ve ticarete konu olarak gelişmiş ülkeler üzerinde büyük oranda BAĞIMLILIK sorunlarına neden olmuştur.
BAĞIMLILIK;biyo-psiko-sosyal bir sorun olarak kişileri ve ülkeleri çok boyutlu olarak etkiler Ciddi sağlık sorunlarına ve toplum içinde de tehlikelilik göstermelerine ve suç işlemelerine neden olabilir. Uyuşturucu veya uyarıcı madde; Pek çok suçun temelini oluşturur, İnsanların işlemiş olduğu cinayet, hırsızlık, gasp, terörizmgibi suçların çoğuna da kaynaklık edebilir.
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE Dünya devletleri, UM ile mücadele konusunda uluslararası işbirliğinin önemini kavramışlardır Alınan önlemler arasında yer alan uluslararası anlaşmalar 20 inci Yüzyıl başında başlayıp, bugüne kadar gelmiştir.; Bu anlaşmaları sırasıyla; 1909 Şanghay Afyon Anlaşması, 1912 de La Haye Afyon Sözleşmesi; 1931 Cenevre Afyon Sözleşmesi, 1948 de Paris Sentetik Uyuşturucu Maddeler Protokolü, 1953 New York AfyonProtokolü, Uyuşturucu Maddelere Dair 1961 BM TEK Sözleşmesi, 1971 de Viyana da imzalanan BM Psikotropik Maddelere Dair Sözleşme ve 1988 Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı BM ler Sözleşmesi izlemiştir
ŞANGHAY AFYON ANLAŞMASI(1909) 1909 da yapılan bu anlaşma, Çin deki afyon üretimi ve tüketiminin artması ve diğer ülkelere (özellikle ABD) de sıçramasıyla oluşan tehlikelerin önlenmesi amaçlıdır. İlk uluslararası anlaşma olması yönünden önemli bir adım olmakla birlikte, alınan kararlar, bir dilek olmaktan ileriye gitmemiştir.
LA HAYE AFYON ANLAŞMASI (1912); Şanghay toplantısına katılan ülkeler katılmıştır. UM ler bilimsel olarak ele almış, taraf ülkelerin anlaşma doğrultusunda iç hukuklarında düzenlemeler yapmasını öngörmüştür. UM sınıflandırılarak ayrı ayrı tarif edilmiş, uyuşturucuların imal, ithal ve ihracını kontrol etmeye yönelik kararlar alınmıştır. Ülkemiz de 14.1.1933 tarih ve 2108 Sayılı Yasa ile bu anlaşmayı kabul etmiştir
CENEVRE AFYON ANLAŞMASI (1925) 37 ülke katılmıştır. 1912 La Haye Afyon Anlaşmasının hükümleri aynen kabul edilmekle birlikte, UM uluslararası ticaretinin, imal, ithal, ihracının kontrol altına alınmasını ve hukukî düzenlemeler yapılmasını öngörmektedir. Anlaşmada birçok uyuşturucu maddenin tanımıda yapılmıştır. Ayrıca anlaşmada daimî merkez komitesi de kurularak, üye devletlerden bilgi toplama, istatistik yapma ve anlaşmanın takibini yapma görevleri verilmiştir. UM Uluslararası ticaretini kontrol altında bulunduracak etkili bir sistemin kurulması sağlanmıştır Türkiye de 2108 sayılı Kanunlaanlaşmaya katılmıştır
CENEVRE AFYON ANLAŞMASI (1931) Bu Anlaşma 1912 de La Haye ve 1925 Cenevre Anlaşmalarını tamamlar niteliktedir. 44 ülkenin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Uyuşturucu maddelerinin imalâtının sınırlandırılmasına yönelik kanunlar karara bağlanmıştır..
III. CENEVRE ANLAŞMASI (1936) Zararlı ilaçların gayri meşru ticaretinin men i hakkındaki anlaşmadır. Bu anlaşmayla taraflar, gayri meşru uyuşturucu imalâtı, ticareti gibi konularda cezalar öngören kanunî düzenlemeler yapmayı taahhüt etmişlerdir. Türkiye bu anlaşmaya 21 Mayıs 1937tarihinde 3189 Sayılı Kanun ile katılmıştır.
PARİS PROTOKOLÜ (1948) UM den sentetik olanların hakkında sınırlayıcı, kontrol altına alıcı kararlar alınmıştır. Anlaşmaya göre, sentetik uyuşturucu maddeler de doğal olanlarla aynı kategoride değerlendirilecektir. Protokol taslağını BM Özel Sekreterliği hazırlamıştır. Protokolü imzalayan devletler,yeni bir sentetik uyuşturucu madde tespitlerini BM Genel Sekreterliğine bildirmeyi taahhüt etmişlerdir. Genel Sekreterlik de durumu Narkotik İlaçlar Komitesine veyawho ya bildirecek ve ilaçlar hakkında analizler yapılacaktır. Böylelikle WHO ya tedbirler alma yetkisi de verilmiştir.
NEW YORK AFYON KONFERANSI (1953) Haşhaş ekiminin sınırlandırılmasını, afyon üretim, kullanım ve ticaretini sınırlandırılmasını ele alır Afyon üretiminin tıbbî ve fennî amaçlı kullanımları yönlendirilmesi, resmî kurumlarca üretiminin ve imalin yapılması ve ruhsat getirilmesi kararlaştırılmıştır. Türkiye 28 Aralık 1953 tarihinde bu Sözleşmeye katılmıştır.
BM TEK SÖZLEŞMESİ (1961) BM Ekonomik ve Sosyal Konseyince, çalışmalar yapılmış Uyuşturucu Maddelere Dair 1961 Tek Sözleşmesi olarak 40 üye devlet tarafından imzalanmıştır. Sözleşme ile uyuşturucu maddelerin tanımı yeniden yapılmıştır. Önceki anlaşmalardaki sınırlandırmalar, daha sağlam boyutlara bağlanmıştır. Hâlen yürürlükte olan Sözleşmeye göre, uluslararası konu ile ilgili uyuşmazlıkları Milletlerarası Adalet Divanı çözecektir. Türkiye bu Sözleşme ye 27 Aralık 1966 tarih ve812 Sayılı Kanun ile katılmıştır.
PSİKOTROPİK MADDELERE DAİR SÖZLEŞME (1971) Sentetik uyuşturucu maddeler 1961 Tek Sözleşmesine dâhil edilmemiştir. Bu nedenle bu tür ilaçlar hakkında kararlar alınması gereğini, Ekonomik ve Sosyal Konsey gündeme getirmiş ve sözleşme imzalanmıştır Sözleşme sentetik uyuşturucu maddeleri 4 gruba ayırmıştır. a. Depressantlar (sedatif hipnotikler). b. Trankilizanlar c. Stimülanlar. d. Hallüsinojenler. WHO yeni sentetik uyuşturucu maddeleri eklemeye yetkili kılınmıştır. Bu sözleşme 30.12.1980 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye tarafından onaylanmış
Ülkemizdeki Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerle İlgili Mevzuat A) Uluslararası Anlaşma ve Sözleşmeler, B) Ulusal Mevzuat 1) 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 2) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 3) 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun, 4) 3298 sayılı Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanun, 5) Diğer İlgili Mevzuat
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERİN TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ Milletlerarası Antlaşmalar Kanun Hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. 1960,1971 ve 1988 BM Sözleşmeleri aynı statüde yeralır. ULUSAL MEVZUAT 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 1982 Anayasasında; Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır (m. 58/2)
2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ KANUNU UM leri belirtikten sonra, bunların imal, ithal ve ihracını ve ham afyonun ülke içindeki ticareti devlet tekeli altına almıştır. 3298 sayılı Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanun Aynı maddenin 2. fıkrasına göre kullanılmasından zarar doğduğu ve toksikomani yaptığı fenni surette tespit edilen diğer tabii ve sentetik maddeler de Bakanlar Kurulu Kararı ile bu tekel kapsamına alınacaktır
TÜRK CEZA KANUNUNDA YER ALAN UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE SUÇLARI: Tıbbi zorunluluk halleri hariç pozitif hukuk uyuşturucu madde ticaretini, teminini ve kullanımını yasaklamıştır. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu nda, uyuşturucu veya uyarıcı madde suçları, 191. madde, Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, bir yıldan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır
Uluslararası ve ulusal yasal düzenlemeler, polisiye önlemler UM lerin üretimini ve kullanımını durdurmada yeterli olumadığı görülüyor. Bu tür önlemer yeni nesil uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin ortaya çıkmasına neden oluyor.
Uyuşturucu madde suistimali, 1980 li yıllardan sonra sentetik uyuşturucuların ve özellikle amfetamin tipi uyarıcı maddelerin yaygınlaşmasıyla farklı bir boyut kazanmaya başlamış ve dünya genelinde genç nüfusta sentetik uyuşturucu tüketiminde önemli artış yaşanmıştır
Moda uyuşturucular olarak bilinen bu tip sentetik maddelerin üretilmesi, genelde var olan etken maddenin özel muameleler ve kimyasal yöntemlerle moleküler anlamda değişiklik yapılması neticesinde birtakım ara maddelerin de katılmasıyla yapılmaktadır. Son yıllarda da açıkları ve boşlukları kullananlar piyasaya sürekli yeni maddeler çıkarıyor. Bunların en sonuncusu sentetik kannabinoidler ve en ünlüsü sokak ismiyle de Bonzai.
Bonzai nin kullanımı ilk kez 2002 de Almanya ve İspanya, daha sonra da Rusya ile Avustralya gibi ülkelerde saptandı. Ortaya çıkması polis operasyonları ve bağımlılık tedavisi almak isteyen kişilerin beyanlarıyla oldu. 2003 te, Almanya da, paketlerin üzerindeki etiketin içerik kısmında yer alan maddelerin dışında birçok kimyasal madde ihtiva ettiği saptandı. 2008 de iki madde daha saptandı ve 22 Ocak 2009 da bu maddeler yasaklandı. JWH-018 ve HU-210
AVUSTURYA: 18 Aralık 2008 de uyuşturucu maddeler yasasının 78. Paragrafı ile riskli maddeler (kullanımının kontrol altında tutulması gereken maddeler) kapsamına alındı. Yetkililer yasaklanması gerekip gerekmediğini hala tartışıyor. ALMANYA: 2009 da yasaklandı. FİNLANDİYA: Bu maddeler ilaç sınıfına konularak, sadece özel reçete ile satışı serbesttir dendi. Reçete de kolay alınamıyor. Tamamen yasa dışı madde sınıfına alınması hala görüşülüyor. FRANSA: 2009 da içeriğindeki maddeler ve bu maddeleri almak, satmak, ihraç ve ithal etmek, bulundurmak yasaklandı. POLONYA: Mayıs 2009 da yasa dışı maddeler kapsamına alındı. RUSYA: 9 Nisan 2009 da yasaklandı. İSVEÇ: 15 Eylül 2009 da yasaklandı. İSVİÇRE: Temmuz 2009 da yasaklandı. İNGİLTERE: önce B sınıfı narkotik maddeler sınıfına alındı. Aralık 2009 daysa tamamen yasaklandı. KKTC: 29 Mart 2010 da yasaklandı. KIBRIS RUM KESİMİ: 15 Şubat 2010 da yasakladı.
TÜRKİYE de Bonzai veya diğer adlarıyla The Dream (rüya) ve Bombay Blue (Bombay Mavisi) yerli ve yabancı internet sitelerinden kolayca sipariş edilebiliyordu Bonzai ;tütsü tozu veya gübre olarak geçiyor. internet siteleri de bitkisel ürün pazarlıyor gibi görünüyor. Yasal boşluklar nedeniyle Bonzai 100 doların altındaki siparişler de kolay kolay denetime takılmadan kişiye ulaşabiliyordu. Ülkemize posta ve kargo yolu ile Batı Avrupa ülkelerinden özellikle İstanbul başta olmak üzere büyük illerimize sevkiyatı yapılmakta olup, 2010 yılından itibaren çok sayıda yakalama gerçekleştirilmeye başlanmıştır.
2012 yılı başlarında Batı Sınır Kapılarımızda (Kapıkule) ülkemize girişte büyük miktarlı Bonzai yakalamaları gerçekleştirilmiştir. 2011 yılı içerisinde en fazla miktarda Bonzai yakalamasını sınır kapılarında gerçekleşmiştir.
BONZAİ ((JVH-018-CP47.) Bonzai sokak ismi ile anılan etken madde (JVH-018-CP47.) esrar benzeri ancak 5 kat daha etkili bir özelliğe sahiptir. Toz, hap ve bitkilere yedirilmiş halde kullanımı mümkündür. BONZAİ Ülkemizde Bonzaisokak ismi ile anılan JWH-018, JWH-019 CP-47 vb. etken maddeler Bakanlar Kurulunun 07.01.2011 tarih ve 2011/1310 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı doğrultusunda 13.02.2011 tarihinden itibaren 2313 sayılı yasa kapsamına alınmıştır.
Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü 4/5/13 6:59 PM 13 Şubat 2011 PAZAR Resmî&Gazete Sayı : 27845 BAKANLAR KURULU KARARI Karar Sayısı : 2011/1310 Ekli listede yer alan maddelerin 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun hükümlerine tabi tutulması; Sağlık Bakanlığının 22/12/2010 tarihli ve 86106 sayılı yazısı üzerine, adı geçen Kanunun 19 uncu maddesine göre, Bakanlar Kurulu nca 7/1/2011 tarihinde kararlaştırılmıştır. Recep Tayyip ERDOĞAN Abdullah GÜL CUMHURBAŞKANI Page 1 of 2 Başbakan C. ÇİÇEK B. ARINÇ A. BABACAN M. AYDIN Devlet Bak. ve Başb. Yrd. Devlet Bak. ve Başb. Yrd. Devlet Bak. ve Başb. Yrd. Devlet Bakanı H. YAZICI F. N. ÖZAK M. Z. ÇAĞLAYAN F. ÇELİK Devlet Bakanı Devlet Bakanı Devlet Bakanı Devlet Bakanı E. BAĞIŞ S. A. KAVAF C. YILMAZ S. ERGİN Devlet Bakanı Devlet Bakanı Devlet Bakanı Adalet Bakanı M. V. GÖNÜL B. ATALAY A. DAVUTOĞLU M. ŞİMŞEK Milli Savunma Bakanı İçişleri Bakanı Dışişleri Bakanı Maliye Bakanı N. ÇUBUKÇU M. DEMİR R. AKDAĞ B. YILDIRIM Milli Eğitim Bakanı Bayındırlık ve İskân Bakanı Sağlık Bakanı Ulaştırma Bakanı M. M. EKER Ö. DİNÇER N. ERGÜN T. YILDIZ Tarım ve Köyişleri Bakanı Çalışma ve Sos. Güv. Bakanı Sanayi ve Ticaret Bakanı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı E. GÜNAY V. EROĞLU Kültür ve Turizm Bakanı Çevre ve Orman Bakanı
KARARNAMENİN EKİ LİSTE 1- Fenetilamin grubu maddelerden: a) 2 C-B (4-Bromo-2,5- dimethoxyphenethylamine) b) 2C-P. 2-Sentetik kannabinoidlerden: a) JWH-018 b) CP 47,497 c) JWH-073 ç) HU-210 d) JWH-200 e) JWH-250 f) JWH-398 g) JWH-081 ğ) JWH-073 methyl derivate h) JWH-015 ı) JWH-122 i) JWH-203 j) JWH-210 k) JWH-019 JWH-018 N-pentanoik asit metaboliti 10 JWH-018 250 JWH-018 N-(5-hidroksipentil) metaboliti 200 JWH-018 5 hidroksiindol metaboliti 2500 JWH-018 6 hidroksiindol metaboliti 1250 JWH-073-butanoik asit 5 JWH-073 6-hidroksiindol metaboliti 2000 JWH-073 7-hidroksiindol metaboliti 2000 JWH-250 N-(5-karboksipentil) metaboliti 800 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/02/20110213-4.htm
KARŞI KARŞIYA KALINAN SORUNLAR Uyuşturucu tacirlerinin bir maddenin yasa kapsamına alınmasını takiben aynı gruptan ve benzeri etki gösteren ve henüz yasa kapsamında olmayan başka maddeleri pazarasürdükleri de bilinmektedir. Ayrıca cannabis grubundan bazı maddelerin tıbbı kullanımı bulunmaktadır. Pazarlaması internet ve kargodan kolaylıkla yapılıyor Yasa kapsamına alınabilmesi için Bakanlar Kurulu kararı gerekiyor Ülkemiz uyuşturucu pazarında SK etkili bir çok yeni madde için izlenen süreç maalesef aylar hatta yıllar almaktadır. Labaratuar tetkiklerde saptansa dahi yasa dışı bir durum olarak kabul edilemiyor.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 2313 sayılı Yasanın gereğini ifa etmekle yükümlü olan sağlık bakanlığı İlaç eczacılık genel müdürlüğü nün bu maddelerin yakalanmasından haberdar olur olmaz oluşturacağı komisyonlarda maddelerin risk değerlendirmesini yapması ve bu konuda i,lgili kurum kuruluş ve üniversitelerden görüş alarak ivedilikle kararra varması Karara varması çözümlenemeyen nedenlerle uzar ise Almanya Hollanda gibi bazı Avrupa birliği ülkelerinde izlenen ve yeni psikoaktifmaddenin hızlı değerlendirme sürecini takiben bir yıl gibi geçici bir süre için kontrol altına alması yöntemi izlenebilir Bu ülkelerde bir yıl içerisinde araştırması yapıp gerekli bilimsel görüşler alındıktan sonra maddenin uyuşturucu maddeler kapsamında kalıp kalmayacağına karar verilmektedir İnternet satışları kontrolu?
Diğer bir yol Avrupa birliği ülkelerinin herhangi birinde veya birkaçında uyuşturucu kapsamına alınmış SK.tesbit edilen bu maddelerin sağlık bakanlığı tarafından ilaveten yapılacak bir araştırma neticesinde tıbbı kullanımlarının olmadığı, kozmetikte tarımda ve sanaide kullanımlarının bulunmadığı kararına varılır ise bu maddeler henüz ülkemizde yakalama bildirilmemesine rağmen uyuşturucu kapsamına alınabilir.
ADLİ OLGULAR açısından ne tür zorluklar yaşanıyor Maddelerin etkileri tam bilinmyor. Yasa kapsamında olmayan diğer SK lere yönelim. Hangi maddeyi kullandığı ve yakalandığı bilinmiyor. İfade edilen maddelerin yasa kapsamında olup oladığını bilinmiyor. Toksikoloji hangi maddeleri kapsıyor,
. DS uygulamasıyla madde bağımlısıolduğunu kabul etmeyen, bu alanda hiç tedavi almamışveya tedavisini sürdürememiş ancak suç davranışına çok yakın olan bir gruba ulaşılması mümkün olmuştur. Ülkemizde de yasal yaptırıma sahip kurumlar ile sağlık hizmeti veren kurumların işbirliği içinde etkin olarak çalışacağı bir yapılanmaya gereksinim vardır. Mümkün olan geniş bir spekturumda idrar taraması yapılabilmeli Görece daha az etkilenmiş kişilerin psikoeğitselprogramlarla blinçlendirilmesi Rehberlerin bağımlılık ve bu tür maddeler konusunda bilgilendirilmesi Yakalama sırasında idrar taraması yapılması ve yakalandıkları maddelerin sağlık kuruluşlarına bildirilmesi
Katkılarınız için teşekkür ederim