HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Stratejik Plan 2006-2010

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Stratejik Plan ANKARA Kasım 2005

İÇİNDEKİLER SUNUŞ 5 I. GENEL BİLGİLER 9 1. Tarihçe 9 2. Programlar 9 3. Eğitim ve Öğretim Programı 11 4. Enstitülerin Genel Durumu 12 5. Yerleşim Yeri 12 6. Hacettepe Üniversitesi İçindeki Yerimiz 12 7. Enstitü Yönetimi 13 8. Ürünlerimiz 14 9. Hizmetlerimiz 14 10. İlişkide Olduğumuz Gerçek ve Tüzel Kişiler 15 11. Öğrenci Yapısı 16 12. Ders Yapısı 18 13. Sokrates programı 19 II- STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ 21 1. Durum Analizi 21 Değerlendirme kategorileri: 21 2. GZFT Analizi 26 Hizmet Alanlar 28 Çalışanlar 30 Temel Ortak 30 Stratejik Ortak 32 3. Varsayımlar 33 III. STRATEJİK PLAN 37 1. Misyon, Vizyon ve Değerler 37 Misyonumuz 37 Vizyonumuz 37 Değerlerimiz 38 2. Stratejik Amaç ve Hedefler 38 Stratejik Amaç 1: Eğitim programlarının yapısını güçlendirmek. 39 Stratejik Amaç 2: Tez kalitesini artırmak. 40 Stratejik Amaç 3: Eğitimde dışa açılımı sağlamak. 42 Stratejik Amaç 4: Enstitü faaliyetlerinde verimliliği artırmak amacıyla çağdaş yönetim tekniklerinden yararlanmak. 44 Stratejik Amaç 5: Enstitü faaliyetlerinde bilişim teknolojilerinden daha fazla yararlanmak. 44 3. Stratejik Göstergeler 45

SUNUŞ S tratejik plan çalışmaları, TÜSSİDE-Gebze yerleşkesindeki eğitim programları ile başladı. Hemen her düzeyde Enstitü çalışanı 2004 Mart ayından itibaren, birer, ikişer bu programlara katılarak kurumsal gelişim ve dönüşüm açısından bu önemli dönüm noktasında katkıda bulundu. Ardından, Enstitü içinde, geniş katılımlı ve heyecan dolu bir stratejik planlama dönemi geçirdik, yeni kavramlarla tanıştık. Lisansüstü eğitim, özellikle doktora eğitimi, bir üniversitenin uluslararası yerini belirleyen tüm ölçütleri etkileyen kritik bir süreçtir. Biri araştırma, diğer ikisi uygulama ve eğitim olan üçlü bir sacayağı üzerine kurulu bu sürecin mükemmel bir hale gelmesi kurumsal açıdan son derece önemli, hatta başlı başına stratejik bir konudur. Şüphesiz anabilim dallarımız ve öğrencilerimiz ortaya koyacakları tezlerle, bilimsel yaratıcılıkları ve çabalarıyla bu sürece esas katkıyı yapacak olan unsurlardır. İyi bir eğitim atmosferi yaratarak, doğru hedefler koyarak ve eğitimin her basamağını olumlu şekilde etkileyerek, de üzerine düşen görevi yerine getirmek arzusundadır. Stratejik plan, bir anlamda, bunun yol haritası olacaktır. Hacettepe Üniversitesi, sağlık bilimleri alanı başta olmak üzere ülkemizin en önde gelen yüksek eğitim kurumlarından birisidir. Ülke olarak büyük değişimler ve dönüşümler geçirdiğimiz bu dönemde, Üniversite mizin Türkiye çapında öncü ve yol gösterici etkinliklerinden birisine aktif olarak katılmaktan gurur duyuyoruz. Desteklerinden ötürü Rektörümüz Prof. Dr. Tunçalp Özgen nezdinde, tüm Hacettepe Üniversitesi ne teşekkür ederiz. Ankara, Kasım MMV

ORER Prof. Dr. Hakan S. Müdür

I. GENEL BİLGİLER 1. Tarihçe Hacettepe Üniversitesi 4 Temmuz 1967 tarihinde 892 sayılı Kanunla kurulmuştur. Üniversitenin kuruluşundaki ilk üç fakülteden birisi bugünkü "" nün temelini teşkil eden "Sağlık Bilimleri Fakültesi" dir. Ev Ekonomisi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Tıbbi Teknoloji ile Hemşirelik Yüksekokulları'nın bağlı olduğu "Sağlık Bilimleri Fakültesi" bu bilim alanlarının hem lisans hem de yüksek lisans eğitimlerinin yer aldığı ilk eğitim kurumu olmuştur. Daha sonraki tarihlerde yapılan bir düzenleme ile bir yandan bu Yüksek Okullar doğrudan Rektörlüğe bağlı hale getirilmiş, diğer yandan da Hacettepe Üniversitesi Mezuniyet Sonrası Eğitim Fakültesi'nce yürütülmekte olan lisansüstü eğitim programlarından Tıp ve Sağlık Bilimlerine ait olanlar "Sağlık Bilimleri Fakültesi" ne bağlanmıştır. Bu uygulama ile "Sağlık Bilimleri Fakültesi" ülkemizde ilk defa Hacettepe Üniversitesi içinde tıp ve sağlık bilimlerinde sadece lisansüstü eğitim veren ilk kurum hüviyetini kazanmıştır. 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten sonra 20 Temmuz 1982 tarihinde 41 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile "Sağlık Bilimleri Fakültesi" nin adı "" olarak değiştirilmiştir. 2. Programlar Enstitüde halen yürütülen programlar ve bağlı oldukları fakülte, yüksek okul ve enstitüler Tablo 1 de yer almaktadır. Tablo 1: Programları FAKÜLTE/ENSTİTÜ/YO PROGRAM ADI DERECE Çocuk Sağlığı Adolesan Sağlığı DR Enstitüsü Aile Sağlığı Genetik İmmünoloji Nütrisyon Ve Metabolizma DR Sosyal Pediatri 9

Tablo 1: Programları FAKÜLTE/ENSTİTÜ/YO PROGRAM ADI DERECE Diş Hekimliği Cerrahi DR Fakültesi Endodonti DR Oral Diagnoz Ve Radyoloji DR Ortodonti DR Pedodonti DR Periodontoloji DR Protez DR Tedavi DR Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Biyofarmasötik Ve Farmakokinetik Eczacılık İşletmeciliği Ve Mevzuatı Eczacılık Temel Bilimleri YL Farmakognozi Farmasötik Biyoteknoloji Farmasötik Botanik YL Farmasötik Kimya Farmasötik Teknoloji Farmasötik Toksikoloji Kozmetoloji Radyofarmasi Ev Ekonomisi YO Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Ev İdaresi Ve Aile Ekonomisi Özel Eğitim YL Fizik Tedavi ve Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon Rehabilitasyon YO İş Ve Uğraşı Tedavisi Kardiopulmoner Rehabilitasyon Protez-Ortez-Biomekani Spor Fizyoterapistliği Halk Sağlığı Enstitüsü Afetlerde Sağlık Yönetimi YL Beslenme Ve Gıda Bilimleri Çevre Hekimliği YL Epidemiyoloji Halk Sağlığı İş Sağlığı Sağlık Eğitimi Sağlık Yönetimi Hemşirelik YO Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Hemşireliği Doğum-Kadın Hastalıkları Hemşireliği Halk Sağlığı Hemşireliği Hemşirelik Esasları Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi YL İç Hastalıkları Hemşireliği Psikiyatri Hemşireliği 10

Tablo 1: Programları FAKÜLTE/ENSTİTÜ/YO PROGRAM ADI DERECE Nörolojik Bilimler ve İleri Nörolojik Bilimler DR Psikiyatri Enstitüsü Klinik Nörolojik Bilimler Tezsiz YL Klinik Psikoloji DR Nöro-Elektofizyoloji DR Temel Nörolojik Bilimler DR Onkoloji Enstitüsü Tümör Biyolojisi Ve İmmünolojisi Kanser Biyokimyası YL Kanser Epidemiyolojisi YL Medikal Onkoloji YL Pediatrik Onkoloji Radyoterapi Fiziği YL Temel İmmünoloji YL Sağlık İdaresi YO Sağlık Kurumları Yönetimi Sağlık Teknolojisi YO Beslenme Bilimleri YL Beslenme Ve Diyetetik Diyetetik YL Toplu Beslenme Sistemleri YL Spor Bilimleri ve Spor Bilimleri Ve Teknolojisi Teknolojisi YO Tıp Fakültesi Anatomi Biyofizik Biyoistatistik Biyokimya Eğitim Odyolojisi Farmakoloji Fizyoloji Histoloji-Embriyoloji İleri Plastik Ve Rekonstrüktif DR Cerrahi Mikrobiyoloji Odyoloji Ve Konuşma Bozuklukları Tıbbi Biyoloji Tıp Eğitimi YL Tıp Etiği Ve Tarihi DR MD-PhD DR Toksikoloji 3. Eğitim ve Öğretim Programı Lisansüstü öğretim, yüksek lisans ve doktora programlarından oluşur. İkinci lisansüstü öğretim programlarında sadece tezsiz yüksek lisans eğitimi yürütülebilir, bu programlarda doktora ve tezli yüksek lisans eğitimi yapılamaz. 11

a) Yüksek Lisans Programı: En az dört yıl süreli bir yükseköğretim kurumundan lisans diploması ya da buna eşdeğer bir derece almış olanların, bu eğitim üzerine yapacakları tezli yüksek lisans programları için dört yarıyıl, tezsiz yüksek lisans programları için en fazla altı yarıyıl süreli öğrenim, bilimsel araştırma ve uygulama faaliyetlerini kapsar. b) Doktora Programı: Yüksek lisansa veya hazırlık sınıfları hariç, en az 10 yarıyıl süreli Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık ve Veteriner Fakülteleri diplomasına, Eczacılık ve Fen Fakülteleri mezunlarının ise yasalara göre bir laboratuar dalında kazandıkları uzmanlığa dayalı sekiz yarıyıl, lisans derecesi ile kabul edilenler için on yarıyıl süreli bir programdır. Doktora tezi şu üç koşuldan en az birini sağlamak zorundadır: 1. Bilime bir yenilik getirme, 2. Yeni bir metod geliştirme, 3. Bir metodu yeni bir alana uygulama. 4. Enstitülerin Genel Durumu 2547 sayılı yüksek öğretim kanunu nun 3/f maddesi gereğince Enstitü, üniversitelerde ve fakültelerde birden fazla benzer ve ilgili bilim dallarında lisansüstü eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve uygulama yapan bir yüksek öğretim kurumudur. Aynı Kanunun 3/t maddesinde lisansüstü eğitim; yüksek lisans, doktora ve tıpta uzmanlık eğitimini kapsayan kademelere ayrılmaktadır. Yüksek lisans ve doktora eğitimi esas olarak Sağlık Bilimleri, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler Enstitülerince yürütülmektedir. Tıpta uzmanlık eğitimi ise, Üniversite Akademik Teşkilat Yönetmeliği nin 11. maddesi gereğince Tıp Fakültelerince yürütülmektedir. 5. Yerleşim Yeri Merkez kampüste, Tıp Fakültesi Binası asma kattaki ofislerinde çalışmalarını sürdürmektedir. 6. Hacettepe Üniversitesi İçindeki Yerimiz Üniversitemizde önlisans ve lisans programlarında 24545, lisansüstü programlarında ise 3641 öğrenci eğitim görmektedir. Hacettepe Üniversitesi, toplam 734 öğrenciye farklı 85 programda lisansüstü eğitim vermektedir. Bu programlar Merkez Kampüs de bulunan Dişhekimliği, Eczacılık ve Tıp Fakülteleri; Çocuk Sağlığı, Halk Sağlığı, 12

Onkoloji ve Nörolojik Bilimler ve Psikiyatri Enstitüleri; Ev Ekonomisi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Hemşirelik, Sağlık Teknolojisi ve Sağlık İdaresi Yüksek Okulları ile Beytepe Kampüsü ndeki Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksek Okulu bünyesinde yer alan toplam 56 Anabilim Dalı tarafından yürütülmektedir. nün, Hacettepe Üniversitesinin diğer enstitüleri içindeki yeri Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2: Hacettepe Üniversitesi Enstitülerinin Yapısal Özellikleri Enstitüler Fen Bilimleri Sağlık Bilimleri Sosyal Bilimler* Anabilim Dalı 19 56 26+13 YL Programı 26 70 49+15 Doktora Programı 18 67 39+13 Toplam Öğrenci 1185 734 1408+214 *: Sanatta yeterlik programları ve öğrenci sayıları ayrıca gösterilmiştir 7. Enstitü Yönetimi Şekil 1 İdari Yönetim Şeması nde bir müdür ve iki müdür yardımcısı görev yapmaktadır. Enstitü kurulu; enstitü müdürünün başkanlığında, enstitü müdür yardımcıları ve enstitüde öğretim programları bulunan ve/veya ortak öğretim programı yürüten anabilim dalı başkanlarından oluşur (Şekil 1). Enstitü yönetim kurulu; müdür ve müdür yardımcılarından başka, enstitü kurulu 13

tarafından seçilmiş üç öğretim üyesinden oluşur. Anabilim dalı başkanı; lisansüstü düzeydeki eğitimin yürütülmesinden enstitüye karşı sorumludur. Enstitüde enstitü sekreterinden başka, öğrenci işleri bürosu ve personel bürosunda görev yapan 4 memur, iki sekreter ve üç hizmetli olmak üzere toplam 10 personel görev yapmaktadır. Söz konusu idari personelin eğitim durumu Tablo 3 de gösterilmiştir. 8. Ürünlerimiz Tablo 3: İdari Personelin Eğitim Durumu Eğitim Düzeyi Sayı Lisans 4 Önlisans 1 Lise 4 Ortaokul 1 Toplam 10 Mezun: Yüksek lisans (tezli/tezsiz) ve doktora programlarından diploma alarak mezun olanlar Tablo 4: 2000-2004 Yılları Arası Enstitü Programlarından Mezun Olanlar (kişi) 2000 2001 2002 2003 2004 Yüksek Lisans 46 59 67 86 95 Doktora 31 47 48 67 55 TOPLAM 77 106 115 153 150 Tez: Tezli yüksek lisans ve doktora programlarından mezun olabilmek için öğrencilerin üretmek zorunda olduğu bilimsel araştırmaya dayalı eser. Lisansüstü eğitime yönelik Enstitü yayınları ve etkinlikleri: Bu ürünler arasında Tez Yazım Kılavuzu ve Enstitü Kataloğu gibi basılı kitap/kitapçıkların yanısıra, eğitim sempozyumları, kurslar ve dersler gibi etkinlikler de bulunmaktadır. 9. Hizmetlerimiz Lisansüstü eğitim hizmetleri: Eğitim ve Öğretim Programı altbaşlığında belirtildiği şekilde sürdürülen programlara ilişkin her türlü idari ve öğrenci işlerine ilişkin yönetim, denetim ve karar süreçleri 14

Bilimsel araştırma ve bilgi üretimi: Yüksek lisans ve Doktora tez çalışmalarının yürütülüşüne ilişkin tüm süreçlerin, izlenmesi, kabul ya da red edilmesi. 10. İlişkide Olduğumuz Gerçek ve Tüzel Kişiler Enstitümüz ün ilişkide olduğu tüzel ve gerçek kişiler; ürün ve hizmetlerimizden faydalananlar, çalışanlarımız, temel ortaklarımız ve stratejik ortaklarımızdır. Bu anlamda yaptığımız çalışmaların sonuçları Tablo 5 te özetlenmiştir. Bu tablo Üniversitemizin faaliyet alanları ve sorumlulukları hakkında da bir fikir vermektedir. İlişkide olduğumuz tüzel ve gerçek kişilerin her zaman sadece bir grupta değerlendirilmesi mümkün olmayabilmektedir. Bazen bir kurum hem enstitümüzden ürün/hizmet alan konumunda hem de stratejik ortağımız veya temel ortağımız konumunda olabilmektedir ya da hem temel ortağımız hem de stratejik ortağımız olabilmektedir. Temel ortak ve stratejik ortak ayrımını yaparken hiçbir zaman yolumuzu ayıramayacağımız kurumlar temel ortak olarak öngörülürken, stratejik planımız doğrultusunda vizyonumuza ulaşırken yola birlikte devam etmek zorunda olduğumuz kurumlar stratejik ortak olarak ele alınmıştır. Bu değerlendirmeler yapılırken hatalar ve eksiklikler söz konusu olmuş olabilir. Bu tür eksikliklerin stratejik planının uygulanması sürecinde giderilebileceğini düşünüyoruz. 15

Tablo 5: nün İlişkide Olduğu Tüzel ve Gerçek Kişiler Paydaşlar Hizmet Alanlar Çalışanl ar Temel Ortak Stratejik Ortak Öğrenci + Araştırma Görevlileri + + Öğretim Üyeleri + + İdari Personel + Mezunlar + + Enstitü Anabilim Dalları + + Rektörlük + Fakülteler + + Yüksekokullar + + Enstitüler + + Diğer Enstitüler + + Bilimsel Araştırmalar Birimi + AB Ofisi + + Teknokent + YÖK/ÜAK + + DPT + TÜBİTAK / TUBA + Başbakanlık/ Bakanlıklar + + Diğer Üniversiteler + + Yasama ve Yargı Organları + Sivil Toplum Örgütleri + + Askeri Kuruluşlar + + Yabancı Ülke Temsilcilikleri + Uluslararası Örgütler + + Sanayi Kuruluşları + + 11. Öğrenci Yapısı Hacettepe üniversitesinde lisansüstü programlara kayıtlı öğrenciler içinde; kız öğrencilerin sayısı, erkek öğrencilere kıyasla daha yüksektir. Bu durum nde daha belirgindir (Tablo 6). Tablo 6: Lisansüstü Öğrenci Profili Kız Erkek Hacettepe Üniversitesi Enstitüleri YL Programları 55,7 44,3 Doktora Programları 55,3 44,7 YL Programları 79,2 20,8 Doktora Programları 67,8 32,2 SBE Toplam 73,2 26,8 Enstitüde 2005 Güz yarıyılı itibariyle, Azerbaycan, Bangladeş, Bosna- Hersek, Bulgaristan, Irak, İran ve Ürdün uyruklu 8 uluslararası öğrenci mevcuttur. Bu öğrencilerden üçü yüksek lisans, beşi de doktora programlarına devam etmektedir. 16

Tablo 7: Öğrenci Sayıları 2000* 2001 2002 2003 2004* BAŞVURU *: Sadece 1 yarıyıl dahil edilmiştir Yüksek Lisans 46 254 192 186 146 Doktora 33 149 76 59 48 TOPLAM 79 403 268 245 194 YENİ KAYIT Yüksek Lisans 79 119 123 111 120 Doktora 65 63 65 58 75 TOPLAM 144 182 188 169 195 YIL ORTASI MEVCUT Yüksek Lisans 206 351 367 364 364 Doktora 282 390 380 361 371 TOPLAM 488 741 747 725 735 MEZUN Yüksek Lisans 46 59 67 86 95 Doktora 31 47 48 67 55 TOPLAM 77 106 115 153 150 2004 yılı verilerine göre, Enstitü programlarında toplam ders sayısı (Tez çalışmaları için kodlanan özel konular dersleri hariç) 1766, öğrenci sayısı 734, öğretim üyesi sayısı ise 492 dir. Buna göre öğrenci/öğretim üyesi oranı 1.5, ders/öğretim üyesi oranı 3.6 olmaktadır. Bu oranlar uluslararası standartlara göre iyi olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde, lisansüstü program açabilmek için anabilim dalı kadrosunda en az üç öğretim üyesinin olması gerekmektedir. İngiltere de uygulanmakta olan kurallara göre, bir doktora öğrencisi, eğitimi sırasında en az 5 öğretim üyesi ve 10 doktora öğrencisi ile etkileşimde bulunmalıdır. Hem öğretim üyesi sayısı üçün altında, hem de öğrenci/öğretim üyesi oranı üçün üzerinde olan programların öncelikle güçlendirilmesi gereklidir. Bu çerçeveden bakıldığında, öğrenci sayısı fazla olan programlar Tablo 8 de görülmektedir. 17

Tablo 8: Öğrenci sayısı fazla olan programlar Program ÖÜ Ö/ÖÜ Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği 4 4.0 Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Hemşireliği 1 5.0 Doğum-Kadın Hastalıkları Hemşireliği 3 6.0 Halk Sağlığı Hemşireliği 3 5.0 İç Hastalıkları Hemşireliği 2 5.0 Psikiyatri Hemşireliği 1 11.0 Hemşirelik Esasları 4 3.5 Beslenme Ve Diyetetik 18 4.5 Spor Bilimleri Ve Teknolojisi 11 3.7 Ö: Öğrenci sayısı, ÖÜ: Öğretim üyesi sayısı, Tablodan da anlaşıldığı üzere, özellikle Hemşirelik Yüksekokulu programlarında ciddi bir öğretim üyesi sayısı azlığı ve öğrenci fazlalığı dikkati çekmektedir. Öğrenci sayısı fazla olmakla birlikte, öğretim üyesi sayısı yeterli olan Beslenme ve Diyetetik ile Spor Bilimleri ve Teknolojisi programlarında ise tezlerin yapılması ve araştırma projelerinin desteklenmesi süreçlerine dikkat edilmelidir. 12. Ders Yapısı nde 2004 yılı itibariyle toplam ders sayısı 1766 dır. Ancak, bu derslerin önemli bir bölümü talep düşüklüğü nedeniyle aktif değildir. Düşük verimli olarak nitelendirebileceğimiz bu dersler, tüm derslerin % 50.5 ini oluşturmaktadır (Tablo 9). Mevcut ders sayısına göre öğretim üyesi sayısı incelendiğinde; programların %23.3 ünde öğretim üyesi sayısı yetersiz kalmaktadır. Yani, programlarda önerilen derslerin hepsinin açılıp alınabilmesi mümkün değildir. Programların %20 sinde ders sayısı olması gereken sayıdan fazladır. Bütün bunlar, program içinde derslerin ileri derecede fragmante olduğunu göstermektedir. 18

Tablo 9: 2000-2004 Ders verimi Toplam ders sayısı ( Özel Konular 1766 dersleri hariç) Bir kereden fazla alınan ders sayısı 1225 Hiç açılmayan ders sayısı 340 Hiç alınmayan ders sayısı (a) 541 Sadece 1 kez alınan ders sayısı (b) 351 Düşük verimli ders sayısı (a+b) 892 Düşük verimli ders oranı (%) 50,5 13. Sokrates programı Avrupa Birliği öğrenci değişim programı olan Sokrates e Hacettepe Üniversitesi 2004 yılında katılmıştır. Enstitü içinde, Eczacılık ve Tıp Fakülteleri ile Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Sağlık Teknolojisi ve Spor Bilimleri Yüksekokulları na ait programlar 2005 yılından itibaren öğrenci göndermeye başlamıştır. Sonuç olarak beş Anabilim Dalı tarafından toplam 22 anlaşma yapılmış, bu çerçevede 5 lisansüstü öğrencimiz, bu program kapsamındaki dış ülkelere gitmişlerdir. 19

II- STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ 1. Durum Analizi I. Bölüm deki genel durum özeti ışığında, programların öncelikli olarak ele alınması gereken konuları 7 kategoride toplanarak 0 (yok, yetersiz, kötü) ila 3 (tam, yeterli, mükemmel) arasında notlandırıldı, daha sonra ayrı kategorilerden alınan notlar toplanarak her bir anabilim dalının performans notu belirlendi. Bu şekilde, enstitü faaliyetlerinde geliştirilmesi gerekli noktalar ve iyi giden konular daha kolay karşılaştırılabilir hale getirildi. Değerlendirme kategorileri: HANGİ DERSLER ZORUNLU/SEÇMELİ: Programın eğitim hedeflerine göre belli sayıda dersin zorunlu olması gereklidir. Ama, program, aynı zamanda öğrencinin kendi yönelimine göre belli sayıda dersi seçebilecek şekilde planlanmalıdır. Enstitü programlarının birçoğunda, zorunlu/seçmeli ders dengesi zaman içinde bozulmuştur. Bir programda derslerin en az 1/3 ü seçmeli olmalıdır. Ders sayısı da öğrencilerin kredi yüklerini tamamladıklarında, derslerin 2/3 ünü almış olacakları varsayılacak şekilde ayarlanmalıdır. KREDİ YÜKÜ: YÖK çerçeve yönetmeliğinde kredi yükü doktora programları için en az 21 olarak belirlenmişitir. Bir öğrenci doktora programında bir yarıyılda ençok 12 kredi alabilmektedir. Dört yarıyıl ders alacağı dikkate alındığında, alınabilecek toplam kredi, 48 olmaktadır. Yarıyıl başına 6 kredi olacak şekilde plandığında, toplam 24 kredi alınması, kredisiz olarak alınması gereken ve belli bir hazırlık gerektiren seminer dersinin de varlığı ile birlikte makul bir kredi yüküne karşılık gelmektedir. 24-26 kredili programlar 3, 33 krediye kadar 2, 33 kredinin üzeri ise 0 puan olarak değerlendirilmiştir. DERS TANIMLARI: Program eğitim hedefleri ile uyumlu olarak yapılması önerilen dersler, ders işleme şekilleri, sınav usulleri, öğrenim hedefleri, haftalık program gibi hususlar katalog bilgisi olarak belirtilmelidir. Bu açıdan mükemmel olan programlara 3 puan, kısmen düzgün olanlara 2 puan, yetersiz olanlara da 0 puan verilmiştir. ÖĞRETİM ÜYESİ SAYISI: İyi bir eğitim ve araştırma ortamı için uygun sayıda etkileşimde bulunacak öğretim üyesinin varlığı gereklidir. Ülkemiz 21

standardlarında gelişmiş bir üniversite olan, dünyada da ilk 400 üniversite arasında yer alan Hacettepe Üniversitesi nde bir programı yürütebilmek için anabilim dalında asgari 3 öğretim üyesi bulunmalıdır. İngiltere de bu sayının asgari 5 olması gerektiği önerilmektedir. Enstitü bünyesinde 3 ten az öğretim üyesi olan programlara 0, 3-5 arası 2, 5 ten fazla öğretim üyesi olan programlar ise 3 ile puanlandırılmıştır. 600 KODLU DERSLER: Hacettepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Sınav Yönetmeliği nin eski halinde, yüksek lisans öğrencilerinin doktora programlarından ders almaları güç olduğundan, her iki program öğrencilerinin alabilecekleri dersler 600 den itibaren numaralanan kodlarla verilmiştir. Zamanla bu derslerin sayısı, öğrencilerin de talepleri doğrultusunda artmış, bazı programlarda neredeyse tümü 600 lü ders haline gelmiştir.ancak, yönetmelik değişikliği yapıldıktan sonra, öğrencilerin üst ya da alt programdan ders almalarına ilişkin kısıtlama kaldırılmıştır. 600 lü derslerle getirilen uygulama nedeniyle programlarda yüksek lisans ve doktora eğitim programlarında eğitim hedefleri ile dersler arasındaki ilişki kaybolmuştur. Bu nedenle, gözden geçirilerek yeniden yapılandırılan programlarda hangi dersin yüksek lisans, hangi dersin doktora programlarına ait olduğu net olarak yeniden tanımlanmalıdır. Bu konu kredi yükünün hesaplanması ve zorunlu/seçmeli dersler bakımından da sorun yaratmaktadır. ENSTİTÜ-ANABİLİM DALI İLİŞKİLERİ: Program sayısının ve derslerin çokluğu nedeniyle, Enstitü idari etkinliği zaafa uğramaktadır. Buna bir de anabilim dalları ile yazışmalar, öğrenci-danışman ve öğrenci-öğretim üyesi arasındaki ilşkiler de eklenince zaman zaman sekreterya, öğrenci işleri ve personel bürosu ile anabilim dalı arasında iletişim sorunları yaşanmaktadır. Bu konuda Enstitü idari personelinin şahsi kanaatleri de dikkate alınmalıdır. Bu kolondaki puanlar, karşılaşılan sorunlar ve iletişim açısından yapılan öznel değerlendirmeleri içermektedir. (0: Kötü, 2: Orta, 3: Mükemmel) İÇ YÖNERGE: Lisansüstü eğitim, öğretim ve sınav yönetmeliğinin de amir hükümleri arasında yer alan eğitim yönergeleri (iç yönerge) programların tümünde eksiktir. Oysa bu yönergeler programların eğitim hedeflerini, ne yetiştirilmek istendiğini doğrudan gösteren stratejik bir belgelerdir. Kredi yükü, zorunlu/seçmeli dersler gibi önemli kategoriler ile ilişkili olan bu konu da stratejik plan içinde ele alınması gereklidir. Program notları elde edildikten sonra, ilk aşamada, ortalamanın altında kalan programlara nasıl bir düzenleme getirilmesi gerektiği tartışılacak, daha sonra ortalamayı daha da yükseltecek uygulamalar planlanacaktır. 22

Anabilim dalı puanlarının bir müeyyideye yol açmaması gereklidir. Burada amaç daha iyiye ulaşmak ve planlama kolaylığı sağlamaktır. Halen, ortalama puan 10.4 olarak hesaplanmaktadır (Enstitü-Anabilim Dalı ilişkileri henüz değerlendirilmediğinden, tüm anabilim dallarında 0 olarak alınmıştır). Tüm kategorilerde 2 alan bir programın 14 puan alacağı dikkate alınırsa, ortalamanın düşük olduğu kabul edilmelidir. PROGRAM ADI Tablo 10: Anabilim Dalı Puanları ZORUNLU SEÇMELİ DERSLER KREDİ YÜKÜ FAZLA DERS TANIMI EKSİK ÖĞRETİM ÜYESİ EKSİK 600 KODLU DERSLER İÇ YÖNERGE EKSİK TOPLAM Adolesan Sağlığı 3 3 3 3 0 0 12 Afetlerde Sağlık 3 3 3 3 0 0 12 Yönetimi Aile Sağlığı 0 3 3 2 0 0 8 Analitik Kimya 3 3 2 3 2 0 13 Anatomi 3 2 3 3 3 0 14 Beslenme Bilimleri 3 3 2 3 0 0 11 Beslenme Ve 0 3 3 3 3 0 12 Diyetetik Beslenme Ve Gıda 3 2 3 3 0 0 11 Bilimleri Biyofarmasötik Ve 0 3 2 3 0 0 8 Farmakokinetik Biyofizik 3 3 3 3 0 0 12 Biyoistatistik 3 3 3 3 0 0 12 Biyokimya 3 3 2 3 0 0 11 Cerrahi 0 3 2 3 0 0 8 Cerrahi 0 3 3 3 2 0 11 Hastalıkları Hemşireliği Diyetetik 0 3 2 3 0 0 8 23

PROGRAM ADI Tablo 10: Anabilim Dalı Puanları ZORUNLU SEÇMELİ DERSLER KREDİ YÜKÜ FAZLA DERS TANIMI EKSİK ÖĞRETİM ÜYESİ EKSİK 600 KODLU DERSLER İÇ YÖNERGE EKSİK TOPLAM Doğum-Kadın 0 3 3 3 2 0 11 Hastalıkları Hemşireliği Eczacılık Temel 3 3 3 3 0 0 12 Bilimleri Eczacılık 3 3 2 0 0 0 8 İşletmeciliği Ve Mevzuatı Endodonti 2 2 3 3 2 0 12 Epidemiyoloji 3 3 2 3 0 0 11 Ev İdaresi Ve Aile 3 3 3 3 3 0 15 Ekonomisi Eğitim Odyolojisi 0 0 3 3 0 0 6 Farmakognozi 3 3 3 3 2 0 14 Farmakoloji 3 3 2 3 2 0 13 Farmasötik 0 3 3 3 0 0 9 Biyoteknoloji Farmasötik Botanik 3 3 3 0 2 0 11 Farmasötik Kimya 3 3 0 3 2 0 11 Farmasötik 3 3 2 3 2 0 13 Teknoloji Farmasötik 3 3 3 3 2 0 14 Toksikoloji Fizik Tedavi Ve 0 2 0 3 2 0 7 Rehabilitasyon Fizyoloji 3 2 2 3 0 0 10 Genetik 0 3 3 3 2 0 11 Halk Sağlığı 0 2 2 3 2 0 9 Halk Sağlığı 0 3 2 3 2 0 10 Hemşireliği Hemşirelik 0 3 3 3 3 0 12 Esasları Hemşirelik 0 3 3 0 2 0 8 Hizmetleri Yönetimi Histoloji- 3 3 3 3 3 0 15 Embriyoloji Kanser Biyokimyası 3 3 3 3 3 0 15 Kanser 3 3 2 3 2 0 13 Epidemiyolojisi Kardiopulmoner 0 2 2 3 0 0 7 Rehabilitasyon Klinik Nörolojik 3 3 3 3 0 0 12 Bilimler Klinik Psikoloji 0 0 0 3 0 0 3 Kozmetoloji 0 3 3 3 0 0 9 Medikal Onkoloji 0 0 0 0 0 0 0 Mikrobiyoloji 3 2 2 3 2 0 12 Nöro- Elektofizyoloji Nütrisyon Ve Metabolizma 3 3 3 3 3 0 15 0 3 2 3 2 0 10 24

PROGRAM ADI Tablo 10: Anabilim Dalı Puanları ZORUNLU SEÇMELİ DERSLER KREDİ YÜKÜ FAZLA DERS TANIMI EKSİK ÖĞRETİM ÜYESİ EKSİK 600 KODLU DERSLER İÇ YÖNERGE EKSİK TOPLAM Odyoloji Ve 0 0 3 3 2 0 8 Konuşma Bozuklukları Oral Diagnoz Ve 0 3 3 3 0 0 9 Radyoloji Ortodonti 3 0 2 3 2 0 10 Pediatrik Onkoloji 0 3 0 3 0 0 6 Pedodonti 3 2 0 3 2 0 10 Periodontoloji 3 3 2 3 0 0 11 Protez 3 0 2 3 0 0 8 Protez-Ortez- 0 2 0 3 0 0 5 Biomekani Psikiyatri 0 3 3 0 2 0 8 Hemşireliği Radyofarmasi 3 3 3 0 0 0 9 Radyoterapi Fiziği 0 2 3 3 0 0 8 Sağlık Eğitimi 3 2 2 3 0 0 10 Sağlık Kurumları 3 3 3 3 3 0 15 Yönetimi Sağlık Yönetimi 3 2 3 3 2 0 13 Sosyal Pediatri 0 3 2 3 0 0 8 Spor Bilimleri Ve 3 2 2 3 0 0 10 Teknolojisi Spor 0 2 0 3 2 0 7 Fizyoterapistliği Tedavi 3 3 3 3 0 0 12 Temel Nörolojik 3 3 3 3 3 0 15 Bilimler Temel İmmünoloji 3 3 3 3 3 0 15 Toksikoloji 3 3 2 3 0 0 11 Toplu Beslenme 3 3 3 3 0 0 12 Sistemleri Tümör Biyolojisi 3 3 3 3 3 0 15 Ve İmmünolojisi Tıbbi Biyoloji 3 2 2 3 2 0 12 Tıp Etiği Ve 3 0 0 2 0 0 5 Tarihi Tıp Eğitimi 3 3 3 0 3 0 12 Çevre Hekimliği 0 3 2 3 0 0 8 Çocuk Gelişimi ve 3 2 0 3 0 0 8 Eğitimi Çocuk Sağlığı Ve 0 3 3 0 3 0 9 Hastalıkları Hemşireliği Özel Eğitim 0 3 0 3 0 0 6 İleri Nörolojik 3 3 3 3 3 0 15 Bilimler İleri Plastik Ve 3 2 2 3 3 0 13 Rekonstrüktif Cerrahi İmmünoloji 0 3 2 3 2 0 10 25

PROGRAM ADI Tablo 10: Anabilim Dalı Puanları ZORUNLU SEÇMELİ DERSLER KREDİ YÜKÜ FAZLA DERS TANIMI EKSİK ÖĞRETİM ÜYESİ EKSİK 600 KODLU DERSLER İÇ YÖNERGE EKSİK TOPLAM İç Hastalıkları 3 3 2 0 2 0 10 Hemşireliği İş Sağlığı 3 2 2 3 2 0 12 İş Ve Uğraşı 0 2 0 3 0 0 5 Tedavisi Ortalama 1.74 2.54 2.21 2.65 1.26 0 10.4 Ortalamanın üzerindeki programlar: Tedavi, Anatomi, Genetik, Biyofizik, Biyokimya, Endodonti, Fizyoloji, Ortodonti, Pedodonti, İmmünoloji, İş Sağlığı, Farmakoloji, Toksikoloji, Tıp Eğitimi, Farmakognozi, Epidemiyoloji, Mikrobiyoloji, Analitik Kimya, Biyoistatistik, Periodontoloji, Sağlık Eğitimi, Tıbbi Biyoloji, Sağlık Yönetimi, Adolesan Sağlığı, Farmasötik Kimya, Temel İmmünoloji, Beslenme Bilimleri, Farmasötik Botanik, Kanser Biyokimyası, Hemşirelik Esasları, Farmasötik Teknoloji, Nöro-Elektofizyoloji, Beslenme Ve Diyetetik, Histoloji-Embriyoloji, Farmasötik Toksikoloji, Kanser Epidemiyolojisi, Halk Sağlığı Hemşireliği, Nütrisyon Ve Metabolizma, Temel Nörolojik Bilimler, İleri Nörolojik Bilimler, Afetlerde Sağlık Yönetimi, Eczacılık Temel Bilimleri, Klinik Nörolojik Bilimler, Sağlık Kurumları Yönetimi, Toplu Beslenme Sistemleri, Beslenme Ve Gıda Bilimleri, İç Hastalıkları Hemşireliği, Ev İdaresi Ve Aile Ekonomisi, Spor Bilimleri Ve Teknolojisi, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, Tümör Biyolojisi Ve İmmünolojisi, Doğum-Kadın Hastalıkları Hemşireliği, İleri Plastik Ve Rekonstrüktif Cerrahi Ortalamanın altındaki programlar (öncelikle ele alınacaklar): Protez, Cerrahi, Diyetetik, Kozmetoloji, Özel Eğitim, Aile Sağlığı, Halk Sağlığı, Radyofarmasi, Sosyal Pediatri, Çevre Hekimliği, Klinik Psikoloji, Medikal Onkoloji, Eğitim Odyolojisi, Pediatrik Onkoloji, Radyoterapi Fiziği, Tıp Etiği Ve Tarihi, İş Ve Uğraşı Tedavisi, Protez-Ortez-Biomekani, Psikiyatri Hemşireliği, Spor Fizyoterapistliği, Farmasötik Biyoteknoloji, Oral Diagnoz Ve Radyoloji, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Kardiopulmoner Rehabilitasyon, Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon, Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi, Biyofarmasötik Ve Farmakokinetik, Odyoloji Ve Konuşma Bozuklukları, Eczacılık İşletmeciliği Ve Mevzuatı, Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Hemşireliği 2. GZFT Analizi içinde stratejik planlama, üniversitenin aynı yöndeki faaliyetleri ile birlikte yürütüldü. Bu süreç içinde, Enstitü 26

Müdürü ve bir Müdür Yardımcısı (Prof. Dr. Haviye Nazlıel) üniversite tarafından oluşturulan ilk gruplarda yer alarak 2004 Mart ayında TÜSSİDE de eğitim aldılar. Prof. Dr. Haviye Nazlıel aynı zamanda Üniversite nin stratejik planlama çekirdek grubunun içinde yer almaktadır. Takip eden aylarda Enstitü personelinin büyük kısmı bu eğitimden geçerek, konuya hakimiyet kazandı. Enstitü stratejik plan çalışmaları müdür ve müdür yardımcılarından oluşan çekirdek grup tarafından yönlendirildi ve geniş katılımlı iki toplantıda GZFT analizi yapıldı. Ortaya çıkan taslak metin tekrar gözden geçirildikten sonra müdür tarafından stratejik plan sunumu haline getirildi. Bu çalışmalara tüm Enstitü çalışanları aktif olarak katıldı. Çekirdek grup: Prof. Dr. Hakan S. Orer, Prof. Dr. Haviye Nazlıel, Prof. Dr. Erhan Palaska Veri derleme grubu: Füsun Torun, Mahsuni Türkatar, Saim Ceyhan, Meral Çiftçi Stratejik Planlama grubu: Prof. Dr. Hakan S. Orer, Prof. Dr. Haviye Nazlıel, Prof. Dr. Erhan Palaska, Prof. Dr. Tezer Kutluk, Prof. Dr. Ergun Karaağaoğlu, Prof. Dr. Hamdi Öğüş, Füsun Torun, Ayser Kaçar, Meral Çiftçi Performans esaslı bütçe uygulaması için pilot birim olarak seçildikten sonra, bu çalışmalara Maliye Bakanlığı Devlet Bütçe Uzmanı Salim Demirhan ve Şef Nurgül Ayhan da katılmışlardır. GZFT analizi, hizmet alanlar, çalışanlar, temel ve stratejik ortak olmak üzere 4 ayrı kategoride ayrı ayrı yapıldı.bu şekilde her konunun kendi bütünlüğü içinde ele alınması sağlandı. 27

Hizmet Alanlar Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler Çoğu Anabilim dalının geniş akademik kadroya sahip olması Öğrenci kalitesi (Belli kriterlere göre seçilmesi) Motivasyonu yüksek, iyi yetişmiş idari personel İdari organizasyonun iyi planlanmış olması Tüm süreç ve idari tasarrufların yasa ve yönetmeliklerle belirli olması Enstitü içinde bilişim teknolojilerinin kullanılabilmesi Programların kendi alanlarında Türkiye nin iyileri arasında olması Başka kurumların öğrencilerinin ders alabiliyor olması EUA programlarına katılımın verdiği tecrübe Danışmanlık eğitimi zayıflığı Kalite güvencesi sisteminin ve sistematik özdeğerlendirmenin yapılmaması Öğrenci rehberlik hizmetleri eksikliği Araştırma kültürünün zayıf olması nedeniyle tezlerin yeterli bilimsel düzeye çıkamaması Tez süreci ve tez danışmanlığı sisteminin kalite kontrolünün yapılamaması Tez kalitesi kontrolü Öğretim üyesi-ders yükü dağılımı dengesizliği Geri bildirimin mekanizmalarının olmaması Yeni ders önerisi kabul edilme ve açılma sürecleri kontrol altında değil Anabilim dalları ve öğretim üyeleri ile iletişim eksikliği Avrupa birliği giriş süreci ve müktesebatına uyum Kurumsal reform çabaları Hükümetin eğitim ve araştırmaya ayırılan paya ilişkin düzenlemeleri Anabilim dallarının eğitim programlarını gözden geçirme faaliyetleri Socrates ve Erasmus gibi değişim programları Tezlere araştırma fonu desteği TÜBİTAK / TÜBA destek programları Sağlık bilimleri alanının teknolojik gelişmeye açık ve talep potansiyelinin yüksek olması Sağlık bilimlerinin interdisipliner çalışmalara uygun olması Değişen uluslararası konjonktür Akademik ve İdari kadro sorunları Giriş koşullarının katı olması nedeniyle tek tip öğrenci alımı, dar öğrenci spektrumu Aylıkların düşük olmasının tercih edilirliği olumsuz etkilemesi Bazı alanlarda mezunların iş bulma potansiyelinin düşük olması Anabilim dallarındaki lisansüstü eğitimle ilgili süreçlerin şeffaf olmaması Değişime karşı direnç Bütçe darlığı Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili sorunlar Bilişim teknolojilerinin kullanılmasında ülke ve kurum düzeyinde yeterli önceliğin verilmemesi İdari personel meslekiçi eğitim çalışmalarının 28

Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler Aktif web sayfası ve online erişim olanakları Öğrenci hak ve sorumluluklarına ilişkin bilinç eksikliği İdari personelin iletişim becerilerini geliştirecek program eksikliği Programlarda eğitim hedeflerinin belirsizliği nedeniyle uluslararası öğrenci talebi Enstitü ve Anabilim dallarının altyapı ve fiziksel olanakların iyileştirme süreci yeterli yapılamaması Bilimsel araştırmanın lisansüstü eğitimin bir enstrümanı olarak algılanmaması 29

Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler Çalışanlar Programların dışa açık olmaması Postdoktoral araştırıcı statüsünün olmaması Kariyer danışma merkezinin eksikliği Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler Kuruma bağlı idari personel Personelin inisiyatif alma eğilimi Personelin ögrencilerin sorunlarını çözme konusunda istekli olması Araştırma görevlilerinin iş verimliliği hakkında geri bildirim eksikliği Personelin birbiri ile geçinme sorunları (iç iletişim eksikliği) Dosya tasnif etme ve arşivleme süreçleri uzun, iletişim teknolojilerinin yeterince kullanılamaması Personelin sosyal iletişimini artıracak faaliyet eksikliği Sosyal atmosferi destekleyici etkinlik eksikliği Üniversite idari birimlerinin sosyal ve idari konularda desteği zayıf Düşük ücretler Temel kalite kavramları eğitimi gibi kurumsal programların varlığı Yeniliklerin kabul edilmesine karşı direnç İdari personelde meslekiçi eğitim programlarına ilgisizlik Personelin gerek öğrenciler gerekse öğretim üyeleri ile kişisel ilişki kurması suistimal potansiyelini artırıyor İdari süreçlerde, kurum içi ve kurum dışı yazışmalarda iletişim teknolojilerinden az yararlanması Üniversite veri tabanlarının yetersiz olması nedeniyle kayıtların iyi takip edilememesi Temel Ortak Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler Öğretim üyesi Anabilim dallarının Kurum Anabilim dallarının 30

Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler kalitesi Uluslararası ilişkileri olan öğretim üyesi topluluğu Sağlık Bilimleri Enstitüsü kurum içinde ağırlıklı bir yere sahip lisansüstü eğitimi bilimsel araştırmanın bir parçası olarak görmemesi Temel ortakların lisansüstü eğitimin niteliği ve kurum içindeki yeri konusunda farklı (çatışan) fikirlere sahip olması Programların ileri derecede parçalanmış olması nedeniyle program sayısındaki fazlalık kültürünün olması Kurum içi hoşgörü ve uzlaşma kültürünün varlığı AB ile entegrasyon ve EUA lisansüstü projelerine katılınması lisansüstü eğitim konusunda iletişimi ve işbirliği zayıf Yarı zamanlı öğretim üyelerinin danışmanlık yapmaları eğitim kalitesini negatif etkileyebilir Lisansüstü eğitim yönetmeliği bilinmemesi ve uygulanması sırasında gerekli özenin gösterilmemesi 31

Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler Anabilim dallarının alanlarında Türkiye nin önde gelen kurumları ve programları olması Eğitim sürecinin açık şekilde yönetmeliklerde belirtilmiş olması AB ofisinin kurulmuş olması Stratejik Ortak Klinik dallardaki doktora programları uzmanlık eğitimi şeklinde algılanması Sürekli açılan derslerle program ders sayısının aşırı artmış olması Gerçek anlamda interdisipliner programların eksikliği Programların içine kapanık olması Kariyer danışma merkezi eksikliği Anabilim dalları araştırma alanında birbiriyle entegre olacak şekilde yapılandırılmamış, binalarda core facility modüllerinin olmaması Bilimsel Araştırmalar Biriminin lisansüstü tezlerin desteklenmesi konusunda istekli olması TÜBİTAK ve DPT projeleri ile kaynak yaratılması Teknokentin kurulmuş olması Üniversite Kütüphanesinin zenginleşmesi ve online erişim olanaklarının artırılması Kurum içi etik kurulların oluşturulması Ek ders ücretleri ile lisansüstü derslerin ilişkilendirilmesinin eğitim programlarının yapısını bozması İnterdisipliner ve üniversitelerarası programların geliştirilmesinde üniversite organlarının engelleyici olabilmesi Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler Türkiye deki sağlık bilimleri enstitülerinin yaptığı yıllık değerlendirme toplantıları Mezun-enstitü ilişkilerinin kopuk olması Kurum imajının stratejik ortaklar açısından olumlu olması Enstütünün stratejik ortaklarla ilişkisinin anabilim dalları üzerinde yürütmesinin, doğrudan ilişkilerin gelişmesini engellemesi 32

Az sayıda da olsa ortak programların kullanılabilmesi (Hacettepe-Paris Üniv., Hacettepe- ODTÜ Tıbbi Bilişim Programı) Sanayi kuruluşlarıyla ilişkilerin zayıf olması Uluslararası kuruluşlarla ilişkilerin zayıf olması 3. Varsayımlar İçinde bulunduğumuz dönemde ülkemizin önemli bir süreçten geçtiğini düşünüyoruz. Bir yandan Avrupa Birliği katılım görüşmeleri, diğer yandan da dünyanın geçirmekte olduğu sosyo-politik dönüşüm, yeni iletişim teknolojilerinin yaygınlaşması ve bilginin (bilgi üretiminin) giderek ön plana çıkması ile kurumsal yeniden yapılanmayı gündemin ön sıralarına taşımıştır. Uzun yıllardan beri ilk defa, içinde bulunduğumuz dönemde araştırma ve geliştirmeye ayrılan gayri safi milli hasıla payının anlamlı olarak artırılması düşünülmektedir. Kamu reformu ve bütçe reformu gibi kurumları derinden etkileyecek değişiklikler yapılmaktadır. Bu kurum dışı etkilere karşı üniversitemiz içinde değişimi yönlendirecek ve geleceğe ilişkin beklentileri karşılayabilecek bir yapılanma içinde olmak gereklidir. Var olan konjonktürün iyi yorumlanabilmesi ve objektif olarak değerlendirmesi giderek önem kazanmaktadır., bilgi üretiminin yapıldığı kurum içi birimlerle, bilimi finanse eden kurum içi birim ve kurum dışı kuruluşların kesişim noktasında yer almaktadır. Doktora tezlerinin nasıl üretildiği, ne işe yaradığı ve mezunların iş yaşantısı gibi parametreler yukarıda sözü edilen global ve ulusal süreçler için çok değerli birer kontrol noktası olarak kabul edilebilir. Bu nedenle, bilimsel araştırmaların üniversite içindeki durumu, yönelimler ve uluslararası entegrasyona dair enstitüler üzerinden doğrudan bilgi akışı sağlanabilir. Oysa, lisansüstü eğitimin yönetildiği enstitüler, şimdiye kadar adeta sadece bir öğrenci işleri bürosu olarak görülmüş, stratejik açıdan oynayabilecekleri rol dikkate alınmamıştır. döneminde, bu bakış açısının değiştirilmesi önem kazanacaktır. Bilimsel araştırma düzeyi, üniversitelerin saygınlığı bakımından başta gelen bir ölçüttür. Lisansüstü eğitim bilimsel araştırma 33

ile doğrudan ilişkilidir; dolayısıyla, kavramsal olarak, yalnızca eğitim altbaşlığı altında değil, bilimsel araştırma alanında da ele alınmalıdır. Kurumsal geleneklerin ve eski alışkanlıkların çok güç değiştirilebildiği bir gerçektir ancak, dünyanın ilk 400 üniversitesi arasında yer alan ve daha yukarıları hedefleyen Hacettepe Üniversitesi nde bu yönde güçlü bir iradenin bulunduğunu varsayıyoruz. Hedeflerimize ulaşırken, her bakımdan güçlü bir kurumsal networking kurmak ve enstitünün kurum içi bir hub (düğüm noktası) olmasını sağlamak gereklidir. Bu, ancak iyi bir idari altyapı ve insan kaynaklarının gelişimi ile mümkün olacaktır. Personel rejiminde yapılacak değişiklikler ve kurumsal politikalar bu konuda planlarımızı etkileyebilir. Üniversitemizin son yıllarda iletişim teknolojisine yaptığı yatırımlar ve ülkemizde internet kullanımında sağlanan artış, enstitüye de önemli bir katkı yapmıştır. Dünyada bu alanda sağlanan ilerlemeleri aynı anda ülkemize getirmek zorundayız. Sistem güncellemeleri ve altyapı yenilemeleri durmadan devam etmelidir. Bütçe kaynaklarından yapılacak kısıntılar ve bu alandaki tıkanıklıklar son tahlilde enstitü etkinliğinde ciddi sarsılmalara sebep olabilir. Öğretim üyelerinin çeşitli kaygılarla içine kapanması, eğittikleri öğrencilerin istemeden de olsa başka bölümlerle ve diğer öğrencilerle mesleki ilişki kurmaktan kaçınmaları, yapılan tezlerin güncel meselelerden uzak ve teorik bilgi ile şişirilmiş olmasına yol açmaktadır. Bu durumun da değişmesi gereklidir. Enstitülerin kurum içi eğitim ve araştırma ortamının gelişmesine katkı yapması önümüzdeki dönemde önemli bir görev olacaktır. Uygulanacak kurum içi ve üniversiteler arası politikaların yakın gelecekte de bu sürece yardımcı olacağını varsayıyoruz. Lisansüstü eğitim, özellikle doktora eğitimi, giderek sadece akademik çevreyle sınırlı değil aynı zamanda endüstri ve hizmet sektöründe de istihdam sağlayabilecek nitelikte bir karakter kazanmaktadır. Mezunlar, iş ortamına hızlı şekilde uyum sağlayabilen, yaratıcı ve bilgi toplumuna ait temel becerilerle donatılmış olarak yetiştirilmelidir. Enstitünün bu konuda kuruma yol gösterici olması ve anabilim dallarıyla yakın işbirliği kurması gereklidir. Bu alanda ciddi bir talep yaratılması ancak ulusal ekonominin bilgi üreten ve bilgiye ihtiyaç duyan bir yapıya kavuşması ile mümkün olabilir. Orta vadede bu konuda olumlu gelişmeler kaydedilebilir; ne var ki, halihazırda böyle bir dönüşümü telkin edecek konjonktür yoktur. 34

Uluslararası konjonktür ve medeniyetler arası gerilim ülkemize olan öğrenci talebini artırmaktadır. Uluslararası öğrenci sayısının artması hem üniversite içinde çeşitliliği artıracak, hem de kendi öğrencilerimizin sosyal ve bilimsel entegrasyonunu hızlandıracaktır. Ayrıca, bu öğrenciler üniversite için önemli bir dış kaynak da olabilir. Uluslararası öğrenci kabulü, AB değişim programlarına katılım ve işbirliği için Enstitü proaktif bir tavır almalıdır. Üniversite yönetimi ve Türk yüksek öğretim camiasında bu konuda var olan kaygıyı dindirecek şekilde suistimal edilemeyen bir kontrol mekanizması kurmak ve yüksek standartta eğitim verilmesini sağlamak enstitülerin görevidir. Bu konuda üniversitemiz, YÖK ve diğer üniversitelerle kalıcı politikalar geliştirilmelidir. Halen bu alanda ciddi bir zihniyet değişikliği yapılmasına gerek vardır. Son olarak, kendi alanında Türkiye de lider konumda bulunan enstitümüz, önümüzdeki yıllarda ciddi bir rekabetle karşı karşıya kalacaktır. Bu rekabetin kaliteyi artırıcı yönde etki yapacağını varsayıyoruz. Öğrenci alımında ve eğitimin planlanmasında üniversite çapında geniş tartışmalar sonunda, fikir birliği yapılarak alınacak kararlara gerek duyulacaktır. Teknik konularda keyfi ve gelişigüzel kararlar almak, doğa ve toplum kanunlarına aykırı davranmak konumumuzu olumsuz yönde etkiler. Geliştirilmeye gerek duyan programların üniversite üst yönetimince desteklenerek geliştirilmesi, enstitü uygulamalarının denetimi ve yönetmeliklerin uygulanması konularında birimler arası karşılıklı anlayışa dayalı bir çalışma ortamının yaratılması son derece önemlidir. Bu plan döneminde üniversite yönetiminin bu konularda pozitif katkısının olacağını düşünüyoruz. 35

III. STRATEJİK PLAN Enstitü stratejik planı Devlet Planlama Teşkilatı tarafından yayımlanan Kamu Kuruluşları İçin Stratejik Planlama Kılavuzu esas alınarak hazırlanmıştır. 1. Misyon, Vizyon ve Değerler Misyonumuz Yaratıcılığın ve keşiflerin son derece önemli olduğu günümüzde dünyadaki yerimizi, yetişmekte olan bilim adamları belirleyecektir. Lisansüstü eğitimin ve özellikle de doktora eğitiminin esas amacı bağımsız olarak araştırma yapabilen bilim adamları yetiştirmektir. Bu noktadan hareketle Enstitü Yönetim Kurulu Üyeleri ve Enstitü İdari Personeli nin katılımları ile gerçekleşen oturumlar sonucunda Sağlık Bilimleri Enstitüsü nün misyonunu aşağıdaki şekilde belirledik., öğrencilerin kendi potansiyellerini ortaya koymalarına fırsat verecek bir ortamda, en üst düzeyde lisansüstü eğitim verilmesini sağlayarak, yaratıcı ve evrensel bilime katkı yapan bilim adamları ve uzmanlar yetiştirmeyi amaçlar Vizyonumuz Hacettepe Üniversitesi, Türkiye de sağlık bilimleri alanında lisansüstü eğitim yapmak isteyen öğrenciler tarafından ilk sıralarda tercih edilen bir enstitüdür. Gelecekte biz enstitümüzü uluslararası düzeyde tercih edilen bir enstitü olarak görmek istiyoruz. Dünyanın en iyi üniversitelerini belirlemek için yapılan bir sıralamada (The Times Higher Education Supplement, World University Rankings, 2004) en belirleyici kriterler arasında uzman hakem görüşleri yer almaktadır. Uluslararası alanda olumlu uzman hakem görüşlerine sahip olmak, bu hakemler tarafından bilimsel anlamda tanınmayı gerektirir. Bu da ürün (mezunlarımız, önemli bilim dergilerinde yayınlanan tez araştırmaları) ve eğitim hizmetlerimizin dış ortamlarda bilinmesiyle mümkün olacaktır. Ayrıca, enstitümüzdeki uluslararası öğrenci ve öğretim üyesi sayısının artmasının da bu konuda önemli katkılar sağlayacağına inanıyoruz. Bu düşünceden hareketle nün vizyonunu aşağıdaki şekilde belirledik. 37

nün Vizyonu; sağlık bilimleri alanında eğitim ve araştırmalarıyla uluslararası düzeyde saygın ve tercih edilen; yeni ufuklar açan, değişen dünya koşullarında topluma liderlik yapabilen bilim adamı ve uzmanlar yetiştiren bir kurum olmaktır. Değerlerimiz nün faaliyet alanına temel teşkil eden ve enstitü personeli tarafından benimsenmiş olan değerleri aşağıda belirtilmiştir. Hacettepe Üniversitesi, Cumhuriyetimizin temel ilkeleri ve anayasal haklar doğrultusunda; İnsan haklarına saygılı, Dürüst, Ayrımcılık yapmayan, İfade özgürlüğü ve demokrasiye saygılı, Etik ve ahlaki değerlere sahip, Bilime ve analitik düşünceye inanan, Bilimsel özgürlüğü yücelten, Eğitimin toplumsal dönüşüme öncülük ettiğine inanan, Çevreye saygılı, İletişime açık, uzlaşmacı, Kurumsal güven, bilinç ve kültüre sahip, Mükemmelliğe ulaşmaya çalışan, İşbirliği anlayışına sahip, Paylaşımcı, Sorumluluk bilincinde, Şeffaf, adil ve hoşgörülü, Takdir eden, Yaratıcı ve yenilikçi bir kurum olarak varlığını sürdürmeyi hedefler. 2. Stratejik Amaç ve Hedefler Enstitümüz döneminde 5 ana stratejik amaç belirlemiş, bunlar için gerçekleştirilecek toplam 13 hedef koymuştur. 38

Stratejik Amaç 1: Eğitim programlarının yapısını güçlendirmek. Eğitim programlarının yapısal olarak analizleri yapıldığı zaman; bazı programlarda ders sayısına göre öğretim üyesi az, diğer bazılarında ise öğretim üyesi sayısı yeterli olmasına rağmen, ders sayısı çok fazla olduğu için öğretim üyesi başına düşen ders sayısının çok yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca, enstitü derslerinin yaklaşık yarısı düşük verimli olarak nitelendirilebilir. Çünkü bu derslerin bir kısmı açılmış olmasına rağmen hiç alınmamış ya da bir kez alınmıştır. Verimsiz dersler program performansını olumsuz yönde etkilemektedir. Eğitim programlarının performansı verdiği mezunlar açısından incelendiğinde; yüksek lisans programlarının %47.8 inin, doktora programlarının ise %57.1 inin verimi düşüktür. Bu programlarda verimin düşük olmasının nedeni son beş yılda hiç öğrenci alınmaması ya da alınan öğrencilerin yarısından fazlasının mezun olmaması ile ilgilidir. Enstitü eğitim programlarında her disiplinin yapısına özgü zorunlu dersler bulunmaktadır. Bu dersler, öğrencinin ders programının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Diğer yandan, lisansüstü eğitimde öğrenciye kendi potansiyellerini ortaya koyabilecekleri bir ortam oluşturulmasının gerekli olduğunu düşünmekteyiz. Bu anlamda, öğrenciler bireysel ilgileri doğrultusundaki dersleri, kendi programlarının sınırları aşan alanlardan dahi olsa, seçmeli ders olarak alabilmelidirler. nün bazı programlarında öğrenci/ danışman oranı çok yüksektir. Oysa ki danışmanlık da ders vermek gibi bir eğitim faaliyetidir ve bu sürecin en etkin şekilde değerlendirilebilmesi; öğrencidanışman arasındaki beklentilerin gerçekleştirilebilmesine olanak verecek nitelikte bir zamanın birlikte geçirilmesi ile mümkündür. Bu yüzden esas istenilen, öğretim üyelerinin diğer akademik faaliyetlerini yürütürken, yeterli zaman ayırabilecekleri sayıda öğrenciye danışmanlık yapmalarıdır. Eğitim programlarının içeriklerine yönelik olarak yukarıda belirtilen problemlerden ötürü, programlarının yapısını çağdaş eğitim-öğretimin gereklerine uygun olarak güçlendirmek amacındadır. Stratejik Hedef 1: Düşük performanslı programlar 2010 yılı sonuna kadar güçlendirilecektir. Anabilim dalları ile iletişime geçilerek, programların eğitim hedefleri, ders yapısı, kredi yükü, öğretim üyesi sayısı, öğrenci alımı ve tez süreci değerlendirilecek, çalışmalar sonunda program notu en az 14 olacak şekilde düzenlenecektir. Geliştirilmesi 39

mümkün olmayan, öğrenci talebi bulunmayan programların kapatılması için yetkili kurullara öneride bulunulacaktır. Bu çalışmalar enstitü bünyesinde kurulan Enstitü Eğitim Komisyonu tarafından koordine edilecektir. Stratejik Hedef 2: 2010 yılı sonuna kadar programlardaki seçmeli derslerin kredi toplamı, o programın toplam kredisinin en az 1/3 ü olacak şekilde yükseltilecektir. Öğrenciler, kendi yönelimlerine göre ders seçebilme ve başka programlardan ders alma hakkını özgür şekilde kullanabilmelidir. Öğrencilerin hak ve sorumluluklarını bilmeleri ve kurum içinde olumlu bir eğitim atmosferi yaratabilmek bakımından bu çalışmalar önemlidir. Programların, yapısal olarak, eğitim atmosferinin oluşmasında engel çıkaran değil, kolaylaştıran şekilde tasarlanmaları gereklidir. Erasmus-Sokrates gibi değişim programlarından öğrencilerin daha yaygın şekilde yararlanmaları özendirilecektir. Stratejik Amaç 2: Tez kalitesini artırmak. Lisansüstü eğitimin ve özellikle de doktora eğitiminin esas amacı bağımsız olarak araştırma yapabilen bilim adamı yetiştirmektir. Bu yüzden, lisansüstü eğitimin belki de en ayırıcı özelliği her şeyden çok araştırmaya ve yeni bilgi üretimine dayalı olmasıdır. Yeni bilgi üretimini kritik hale getiren, önemli problemlere yanıt bularak insan yaşamına katkı yapmasıdır. Bu yüzden tez araştırmaları lisansüstü eğitimde yaşamsal bir öneme sahiptir. Tez araştırması, öğrencinin pasif ve alıcı bir devreden, etkin, üretken, kendi kendini eğiten bir devreye geçmesini sağlar. Ayrıca, öğrencinin girişimcilik, yaratıcılık, karar verme, sebat gibi yeteneklerini artırır ve daha önce bilinmeyen ve bulunmayanı yaratma zevkini verir. Lisansüstü eğitimin kalitesinin artması, bir sonuç ürün olan tez kalitesinin artması ile ilişkilidir. Bu amaçla 2004 yılından itibaren, tüm lisansüstü öğrencilere yönelik olarak; lisansüstü eğitimde bilimsel araştırmanın önemi, araştırma projesi hazırlanması, öğrenci-tez danışmanı ilişkisi, lisansüstü eğitimde etik ve tez yazımı gibi konularda eğitim vermeye başlamıştır. Lisansüstü eğitimin bir diğer hassas noktası da öğrenci-danışman ilişkisidir. Bu ilişki de beklentilerin karşılıklı olarak karşılanması, doğal olarak tez sürecinin verimliliğini artıracaktır. Sağlık Bilimleri Enstitüsü tez kalitesinin artırılması amacıyla danışmanlık sürecini iyileştirmeyi hedeflemektedir. 40

Doktora tez çalışmaları, tez öneri safhasından itibaren itibaren öğrencinin danışmanın da içinde olduğu bir tez izleme komitesi tarafından takip edilir. Öğrenci tez projesi ile ilgili sonuçlarını yılda iki kez, tez izleme komitesi önünde sunarak onlar tarafından değerlendirilme olanağını yaşar. Doğal olarak bu toplantılar, tez kalitesinin artırılmasına önemli katkı sağlar. Hal böyleyken, tez önerisi ve tez izleme komitesi raporları Enstitüye maalesef zamanında ve düzenli olarak ulaştırılmamaktadır. Bu nedenle, tez sürecinin daha iyi kontrol edilmesini amaçlamaktadır. Stratejik Hedef 1: Tüm öğrencilere tez süreci ile ilgili temel eğitim verilecektir. Tüm öğrencilere enstitü bünyesinde tez yazımı, bilimsel araştırma, deney hayvanları, klinik araştırmalar, etik ve yaratıcılık, iletişim becerileri konularında sertifikalı (kredili) eğitim verilecektir. Bu kursların öğrencilere ders kredisi olarak verilebilmesi için idari girişimlerde bulunulacaktır. Bu tür etkinliklerin yapılabilmesi için Senato düzeyinde girişimler ve kararlar alınması gereklidir. Bu amaçla önce Eğitim Komisyonu ile çalışılacak ve bir taslak hazırlanacaktır. Avrupa Üniversiteler Birliği programlarına katılım (Network3) ve Sokrates değişim programları gibi etkileşimler ile elde edilecek deneyimin Enstitü uygulamalarına aktarılması sağlanacaktır. Stratejik Hedef 2: 2008 yılının sonuna kadar danışmanlık süreci iyileştirilecektir. Danışmanlık sürecinin iyileştirilmesi ve danışmanlara yol gösterici olmak amacıyla bir danışmanlık eğitimi programı geliştirilecektir. Bu program çerçevesinde kurumsal iyi uygulamaların tanımlanacağı kılavuzlar ve danışmanlık yapmaya yeni başlayacak öğretim üyeleri için kurslar düzenlenecektir. Bu konuda AB kaynakları ve programlarından yararlanma yönünde çalışmalar yapılacaktır. Üniversite Senatosu bu tür programların üniversite çapında zorunlu olması yönünde kararlar almaktadır. Burada alınan kararlar 2006 yılı içerisinde uygulamaya geçirilecektir. Stratejik Hedef 3: Tez süreci daha verimli şekilde kontrol edilecektir. Tez sürecinde danışmanın rolü daha ayrıntılı olarak tanımlanacak ve bu konuda Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Sınav Yönetmeliği nde gerekli değişikliklerin yapılabilmesi için Senato düzeyinde girişimde bulunulacaktır. 2010 yılı sonuna kadar, tez kalitesini gösterecek ölçütlerin hesaplanması sağlanacaktır. Tezlerin uluslararası indekslerde taranan dergilerde yayınlanması kurumsal hedeflerimiz arasındadır. Bunların 41