Nelson PEDİATRİ Cilt 1 Çeviri Editörü Doç. Dr. Teoman AKÇAY KLIEGMAN STANTON ST. GEME SCHOR BEHRMAN
Nelson PEDİATRİ Cilt 1 Robert M. Kliegman, MD Professor and Chair Department of Pediatrics Medical College of Wisconsin Pediatrician-in-Chief Pamela and Leslie Muma Chair in Pediatrics Children s Hospital of Wisconsin Executive Vice President Children s Research Institute Milwaukee, Wisconsin Bonita F. Stanton, MD Professor and Schotanus Family Endowed Chair of Pediatrics Pediatrician-in-Chief Carman and Ann Adams Department of Pediatrics Children s Hospital of Michigan Wayne State University School of Medicine Detroit, Michigan Nina F. Schor, MD, PhD William H. Eilinger Professor and Chair Department of Pediatrics Professor Department of Neurology Pediatrician-in-Chief Golisano Children s Hospital University of Rochester Medical Center Rochester, New York Joseph W. St. Geme III, MD James B. Duke Professor and Chair Department of Pediatrics Duke University School of Medicine Chief Medical Officer Duke Children s Hospital and Health Center Durham, North Carolina Richard E. Behrman, MD Nonprofit Healthcare and Educational Consultants to Medical Institutions Santa Barbara, California Çeviri Editörü Doç. Dr. Teoman Akçay Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Kliniği
2015 Elsevier Limited NELSON PEDİATRİ ISBN: 978-605-335-035-4 Robert M. Kliegman, Bonita F. Stanton, Nina F. Schor, Joseph W. St. Geme III ve Richard E. Behrman tarafından hazırlanan Nelson Textbook of Pediatrics, Nineteenth Edition Türkçe yayını Elsevier Inc., 1600 John F. Kennedy Blvd, Suite 1800, Philadelphia, PA 19103-2399 ile anlaşmalı olarak yayınlanmıştır. Tüm hakları saklıdır. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. NELSON TEXTBOOK OF PEDIATRICS ISBN: 978-1-4377-0755-7 Copyright 2011, 2007, 2004, 2000, 1996, 1992, 1987, 1983, 1979, 1975, 1969, 1964, 1959 by Saunders, an imprint of Elsevier Inc. This Turkish edition of the Nelson Textbook of Pediatrics, Nineteenth Edition by Robert M. Kliegman, Bonita F. Stanton, Nina F. Schor, Joseph W. St. Geme III and Richard E. Behrman, is published by arrangement with Elsevier Inc., 1600 John F. Kennedy Blvd, Suite 1800, Philadelphia, PA 19103-2399. Çeviri Editörü : Doç. Dr. Teoman Akçay Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri, (Millet Cad. No: 111 34104 Fatih-İstanbul) / in collaboration with ELSEVIER (Elsevier Limited, The Boulevard, Langford Lane, Kidlington OX15 1GB United Kingdom) Yayımcı Sertifika No : 15710 Bas kı / Cilt : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbul Matbaa Sertifika No : 12565 Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Hakkı Çakır Kapak Tasarım : Hakkı Çakır Baskı Tarihi : Ocak 2015 - İstanbul NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ. MERKEZ - ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Faks: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08 www.mea.elsevierhealth.com ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87 ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Başkent Sit. B Blok. No: 4 Meltem Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Sakarya Mah. Bahriye Üçok Cad. Menekşe Sok. No: 21/18 Görükle, Nilüfer Tel: (0224) 224 60 21 ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 İZMİR Kazım Dirik Mahallesi, 186 Sokak No: 21/B Bornova Tel: (0232) 343 10 50 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03
Bu baskı, Richard E. Behrman ın liderlik, akıl hocalığı ve editoryal bilgeliğine adanmıştır. Dick in bir editör, öğretmen, araştırmacı ve klinisyen olarak pediatri alanına anıtsal nitelikteki bağlılığı elli yıldan fazla bir süredir devam etmekte olup, mesleğin gelişmesine ve dünyanın dört bir yanından çocukların sağlık ve esenliklerine önemli katkıları olmuştur. Dick ile çalışmak bizim için bir ayrıcalıktır ve kendisine sadık danışmanlığı ile rehberliği için minnettarız.
Yazarlar Jon S. Abramson, MD Winston-Salem, North Carolina Mark J. Abzug, MD Aurora, Colorado John J. Aiken, MD, FACS, FAAP Milwaukee, Wisconsin H. Hesham A-kader, MD, MSc Tucson, Arizona Prof. Cezmi A. Akdis, MD Davos, Switzerland Harold Alderman, MS, PhD District of Columbia Ramin Alemzadeh, MD Milwaukee, Wisconsin Evaline A. Alessandrini, MD, MSCE Cincinnati, Ohio Omar Ali, MD Milwaukee, Wisconsin Namasivayam Ambalavanan, MBBS, MD Birmingham, Alabama Karl E. Anderson, MD, FACP Galveston, Texas Peter M. Anderson, MD, PhD Houston, Texas Kelly K. Anthony, PhD Durham, North Carolina Alia Y. Antoon, MD Boston, Massachusetts Stacy P. Ardoin, MD, MS Columbus, Ohio Carola A.S. Arndt, MD Rochester, Minnesota Stephen S. Arnon, MD Richmond, California Stephen C. Aronoff, MD Philadelphia, Pennsylvania David M. Asher, MD Rockville, Maryland Barbara L. Asselin, MD Rochester, New York Joann L. Ater, MD Houston, Texas Dan Atkins, MD Denver, Colorado Erika F. Augustine, MD Rochester, New York Marilyn Augustyn, MD Boston, Massachusetts Ellis D. Avner, MD Milwaukee, Wisconsin Parvin H. Azimi, MD San Francisco, California Carlos A. Bacino, MD Houston, Texas Robert N. Baldassano, MD Philadelphia, Pennsylvania Christina Bales, MD Philadelphia, Pennsylvania William F. Balistreri, MD Cincinnati, Ohio Robert S. Baltimore, MD New Haven, Connecticut Manisha Balwani, MD, MS New York Shahida Baqar, PhD Silver Spring, Maryland Christine E. Barron, MD Providence, Rhode Island Dorsey M. Bass, MD Palo Alto, California Mark L. Batshaw, MD District of Columbia Richard E. Behrman, MD Santa Barbara, California Michael J. Bell, MD Pittsburgh, Pennsylvania John W. Belmont, MD, PhD Houston, Texas Daniel K. Benjamin, Jr., MD, MPH, PhD Durham, North Carolina Michael J. Bennett, PhD, FRCPath, FACB, DABCC Philadelphia, Pennsylvania, MD Palo Alto, California Jatinder Bhatia, MD, FAAP Augusta, Georgia Zulfiqar Ahmed Bhutta, MD, PhD Karachi, Pakistan Leslie G. Biesecker, MD Bethesda, Maryland James Birmingham, MD Grand Rapids, Michigan Samra S. Blanchard, MD Baltimore, Maryland Ronald Blanton, MD, MSC Cleveland, Ohio Archie Bleyer, MD Portland, Oregon C.D.R. Lynelle M. Boamah, MD, MEd, FAAP San Diego, California Steven R. Boas, MD Chicago, Illinois Thomas F. Boat, MD Cincinnati, Ohio Walter Bockting, PhD Minneapolis, Minnesota vii
viii n Yazarlar Mark Boguniewicz, MD Aurora, Colorado Daniel J. Bonthius, MD, PhD Iowa City, Iowa Laurence A. Boxer, MD Ann Arbor, Michigan Amanda M. Brandow, DO, MS Milwaukee, Wisconsin David Branski, MD Jerusalem, Israel David T. Breault, MD, PhD Boston, Massachusetts Rebecca H. Buckley, MD Durham, North Carolina Cynthia Etzler Budek, MS, APN/NP, CPNP-AC/PC Chicago, Illinois E. Stephen Buescher, MD Norfolk, Virginia Gale R. Burstein, MD, MPH, FSAHM Buffalo, New York Amaya Lopez Bustinduy, MD Cleveland, Ohio Mitchell S. Cairo, MD New York Bruce M. Camitta, MD Milwaukee, Wisconsin Angela Jean Peck Campbell, MD, MPH Seattle, Washington Rebecca G. Carey, MD, MS Portland, Maine, MD Birmingham, Alabama Robert B. Carrigan, MD Philadelphia, Pennsylvania Mary T. Caserta, MD Rochester, New York Ellen Gould Chadwick, MD Chicago, Illinois Lisa J. Chamberlain, MD, MPH Palo Alto, California Jennifer I. Chapman, MD Washington, District of Columbia Ira M. Cheifetz, MD, FCCM, FAARC Durham, North Carolina Wassim Chemaitilly, MD Pittsburgh, Pennsylvania Sharon F. Chen, MD, MS Palo Alto, California Yuan-Tsong Chen, MD, PhD Durham, North Carolina Russell W. Chesney, MD Memphis, Tennessee Jennifer A. Chiriboga, PhD Pittsburgh, Pennsylvania Robert D. Christensen, MD Ogden, Utah Andrew Chu, MD Philadelphia, Pennsylvania Michael J. Chusid, MD Milwaukee, Wisconsin Theodore J. Cieslak, MD Atlanta, Georgia Jeff A. Clark, MD Detroit, Michigan Thomas G. Cleary, MD Houston, Texas John David Clemens, MD Seoul, Korea Joanna S. Cohen, MD District of Columbia Mitchell B. Cohen, MD Cincinnati, Ohio Pinchas Cohen, MD Los Angeles, California Michael Cohen-Wolkowiez, MD Durham, North Carolina Robert A. Colbert, MD, PhD Bethesda, Maryland F. Sessions Cole, MD St. Louis, Missouri Joanna C.M. Cole, PhD Boston, Massachusetts John L. Colombo, MD Omaha, Nebraska Amber R. Cooper, MD, MSCI St. Louis, Missouri Ronina A. Covar, MD Denver, Colorado Barbara Cromer, MD Cleveland, Ohio James E. Crowe, Jr., MD Nashville, Tennessee Natoshia Raishevich Cunningham, MS Cincinnati, Ohio Steven J. Czinn, MD Baltimore, Maryland Toni Darville, MD Pittsburgh, Pennsylvania Robert S. Daum, MD, CM Chicago, Illinois Richard S. Davidson, MD Philadelphia, Pennsylvania H. Dele Davies, MD, MS, MHCM East Lansing, Michigan Peter S. Dayan, MD, MSc New York Michael R. DeBaun, MD, MPH Nashville, Tennessee Guenet H. Degaffe, MD Houston, Texas David R. DeMaso, MD Boston, Massachusetts Mark R. Denison, MD Nashville, Tennessee Arlene E. Dent, MD, PhD Cleveland, Ohio Nirupama K. DeSilva, MD Tulsa, Oklahoma Robert J. Desnick, PhD, MD New York
Yazarlar n ix Gabrielle deveber, MD Ontario, Canada Esi Morgan DeWitt, MD, MSCE Cincinnati, Ohio Chetan Anil Dhamne, MD Houston, Texas Prof. Anil Dhawan, MD, FRCPCH Denmark Hill, London Harry Dietz III, MD Baltimore, Maryland Lydia J. Donoghue, MD Detroit, Michigan Patricia A. Donohoue, MD Milwaukee, Wisconsin Mary K. Donovan, RN, CS, PNP Boston, Massachusetts John P. Dormans, MD Philadelphia, Pennsylvania Daniel A. Doyle, MD Wilmington, Delaware Jefferson Doyle, MBBChir, MHS, MA (Oxon) Baltimore, Maryland Stephen C. Dreskin, MD, PhD Aurora, Colorado Denis S. Drummond, MD, FRCS (C) Philadelphia, Pennsylvania Howard Dubowitz, MD, MS Baltimore, Maryland J. Stephen Dumler, MD Baltimore, Maryland Janet Duncan, RN, MSN, CPNP, CPON Boston, Massachusetts Paula M. Duncan, MD Burlington, Vermont LauraLe Dyner, MD Palo Alto, California Michael G. Earing, MD Milwaukee, Wisconsin Elizabeth A. Edgerton, MD, MPH, FAAP Washington, District of Columbia Marie Egan, MD New Haven, Connecticut Jack S. Elder, MD Cleveland, Ohio Sara B. Eleoff, MD Rochester, New York Dianne S. Elfenbein, MD St. Louis, Missouri Stephen C. Eppes, MD Wilmington, Delaware Michele Burns Ewald, MD Boston, Massachusetts Jessica K. Fairley, MD Cleveland, Ohio Susan Feigelman, MD Baltimore, Maryland Marianne E. Felice, MD Worcester, Massachusetts Eric I. Felner, MD, MSCR Atlanta, Georgia Edward Fels, MD Portland, Maine Thomas Ferkol, MD St. Louis, Missouri Jonathan D. Finder, MD Pittsburgh, Pennsylvania Kristin N. Fiorino, MD Philadelphia, Pennsylvania David M. Fleece, MD Philadelphia, Pennsylvania Patricia M. Flynn, MD Memphis, Tennessee Joel A. Forman, MD New York Michael M. Frank, MD Durham, North Carolina Melvin H. Freedman, MD, FRCPC, FAAP Toronto, Ontario, Canada Melissa Frei-Jones, MD, MSCI San Antonio, Texas Jared E. Friedman, MD Tel Aviv, Israel Sheila Gahagan, MD, MPH Ann Arbor, Michigan Paula Gardiner, MD, MPH Boston, Massachusetts Luigi Garibaldi, MD Pittsburgh, Pennsylvania Gregory M. Gauthier, MD, MS Madison, Wisconsin Abraham Gedalia, MD New Orleans, Louisiana Matthew J. Gelmini, LRT, RRT Detroit, Michigan Michael A. Gerber, MD Cincinnati, Ohio K. Michael Gibson, PhD, FACMG Houghton, Michigan Mark Gibson, MD Salt Lake City, Utah Francis Gigliotti, MD Rochester, New York Walter S. Gilliam, PhD New Haven, Connecticut Janet R. Gilsdorf, MD Ann Arbor, Michigan Charles M. Ginsburg, MD Dallas, Texas Frances P. Glascoe, MD, PhD Mertztown, Pennsylvania Donald A. Goldmann, MD Boston, Massachusetts Denise M. Goodman, MD, MS Chicago, Illinois Marc H. Gorelick, MD, MSCE Milwaukee, Wisconsin Gary J. Gosselin, MD Boston, Massachusetts Jane M. Gould, MD Philadelphia, Pennsylvania
x n Yazarlar Olivier Goulet, MD, PhD Paris, France Dan M. Granoff, MD Oakland, California Michael Green, MD, MPH Pittsburgh, Pennsylvania Thomas P. Green, MD Chicago, Illinois Larry A. Greenbaum, MD, PhD Atlanta, Georgia Marie Michelle Grino, MD Galveston, Texas Andrew B. Grossman, MD Philadelphia, Pennsylvania David C. Grossman, MD, MPH Seattle, Washington Alfredo Guarino, MD Naples, Italy Lisa R. Hackney, MD Rochester, New York Gabriel G. Haddad, MD San Diego, California Joseph Haddad, Jr., MD New York Joseph F. Hagan, Jr., MD, FAAP Burlington, Vermont Scott B. Halstead, MD Seoul, Korea Margaret R. Hammerschlag, MD Brooklyn, New York Aaron Hamvas, MD St. Louis, Missouri James C. Harris, MD Baltimore, Maryland Mary E. Hartman, MD, MPH Durham, North Carolina David B. Haslam, MD St. Louis, Missouri Fern R. Hauck, MD, MS Charlottesville, Virginia Gregory F. Hayden, MD Charlottesville, Virginia Jacqueline T. Hecht, MS, PhD Houston, Texas Sabrina M. Heidemann, MD Detroit, Michigan J. Owen Hendley, MD Charlottesville, Virginia Fred M. Henretig, MD Philadelphia, Pennsylvania Gloria P. Heresi, MD Houston, Texas Andrew D. Hershey, MD, PhD, FAHS Cincinnati, Ohio Cynthia E. Herzog, MD Houston, Texas Jessica Hochberg, MD Valhalla, New York Lauren D. Holinger, MD, FAAP, FACS Chicago, Illinois Jeffrey D. Hord, MD Akron, Ohio B. David Horn, MD Philadelphia, Pennsylvania William A. Horton, MD Portland, Oregon Harish S. Hosalkar, MD San Diego, California Hidekazu Hosono, MD Los Angeles, California Peter J. Hotez, MD, PhD Washington, District of Columbia Michelle S. Howenstine, MD Indianapolis, Indiana Heather G. Huddleston, MD San Francisco, California Vicki Huff, PhD Houston, Texas Denise Hug, MD Kansas City, Missouri Winston W. Huh, MD Houston, Texas Carl E. Hunt, MD Chevy Chase, Maryland Anna Klaudia Hunter, MD Philadelphia, Pennsylvania Patricia Ibeziako, MD Boston, Massachusetts Richard F. Jacobs, MD, FAAP Little Rock, Arkansas Peter Jensen, MD Rochester, Minnesota Hal B. Jenson, MD, MBA Springfield, Massachusetts Chandy C. John, MD Minneapolis, Minnesota Michael V. Johnston, MD Baltimore, Maryland Richard B. Johnston, Jr., MD Aurora, Colorado Bridgette L. Jones, MD Kansas City, Missouri James F. Jones, MD Atlanta, Georgia Marsha Joselow, BS, MFA, MSW Boston, Massachusetts Anupama Kalaskar, MD Houston, Texas Linda Kaljee, PhD Detroit, Michigan Deepak Kamat, MD, PhD, FAAP Detroit, Michigan Alvina R. Kansra, MD Milwaukee, Wisconsin Sheldon L. Kaplan, MD Houston, Texas Emily R. Katz, MD Providence, Rhode Island James W. Kazura, MD Cleveland, Ohio Virginia Keane, MD Baltimore, Maryland Gregory L. Kearns, PharmD, PhD Kansas City, Missouri
Yazarlar n xi Desmond P. Kelly, MD Columbia, South Carolina Judith Kelsen, MD Philadelphia, Pennsylvania Kathi J. Kemper, MD, MPH, FAAP Winston-Salem, North Carolina Melissa Kennedy, MD Philadelphia, Pennsylvania Eitan Kerem, MD Jerusalem, Israel Joseph E. Kerschner, MD, FACS, FAAP Milwaukee, Wisconsin Seema Khan, MBBS Wilmington, Delaware Young-Jee Kim, MD Indianapolis, Indiana Charles H. King, MD Cleveland, Ohio Stephen L. Kinsman, MD Charleston, South Carolina Adam Kirton, MD, MSc, FRCPC Alberta, Canada Priya S. Kishnani, MD Durham, North Carolina Nora T. Kizer, MD St. Louis, Missouri Martin B. Kleiman, MD Indianapolis, Indiana Bruce L. Klein, MD Washington, District of Columbia Bruce S. Klein, MD Madison, Wisconsin Michael D. Klein, MD Detroit, Michigan Robert M. Kliegman, MD Milwaukee, Wisconsin William C. Koch, MD, FAAP, FIDSA Richmond, Virginia Patrick M. Kochanek, MD Pittsburgh, Pennsylvania Eric Kodish, MD Cleveland, Ohio Stephan A. Kohlhoff, MD Brooklyn, New York Elliot J. Krane, MD Stanford, California Peter J. Krause, MD New Haven, Connecticut Richard E. Kreipe, MD Rochester, New York Steven E. Krug, MD Chicago, Illinois John F. Kuttesch, Jr., MD, PhD Hershey, Pennsylvania Jennifer M. Kwon, MD, MPH Rochester, New York Catherine S. Lachenauer, MD Boston, Massachusetts Stephan Ladisch, MD Washington, District of Columbia Stephen LaFranchi, MD Portland, Oregon Oren Lakser, MD Gurnee, Illinois Marc B. Lande, MD, MPH Rochester, New York Philip J. Landrigan, MD, MSc New York Gregory L. Landry, MD Madison, Wisconsin Wendy G. Lane, MD, MPH Baltimore, Maryland Philip S. LaRussa, MD New York Brendan Lee, MD, PhD Chevy Chase, Maryland Chul Lee, PhD Galveston, Texas K. Jane Lee, MD, MA Milwaukee, Wisconsin J. Steven Leeder, PharmD, PhD Kansas City, Missouri Rebecca K. Lehman, MD Rochester, New York Michael J. Lentze, MD Bonn, Germany Norma B. Lerner, MD, MPH Philadelphia, Pennsylvania Steven Lestrud, MD Chicago, Illinois Donald Y.M. Leung, MD, PhD Denver, Colorado Chris A. Liacouras, MD Philadelphia, Pennsylvania Susanne Liewer, PharmD, BCOP Kansas City, Missouri Andrew H. Liu, MD Aurora, Colorado Stanley F. Lo, PhD Milwaukee, Wisconsin Franco Locatelli, MD Rome, Italy Sarah S. Long, MD Philadelphia, Pennsylvania Anna Lena Lopez, MD, MPH, FAAP Pfizer, Inc., Hong Kong Steven V. Lossef, MD Washington, District of Columbia Jennifer A. Lowry, MD Kansas City, Missouri Kerith Lucco, MD San Francisco, California G. Reid Lyon, PhD Dallas, Texas Prashant V. Mahajan, MD, MPH, MBA Detroit, Michigan Akhil Maheshwari, MD Chicago, Illinois Joseph A. Majzoub, MD Boston, Massachusetts
xii n Yazarlar Asim Maqbool, MD Philadelphia, Pennsylvania Ashley M. Maranich, MD San Antonio, Texas Mona Marin, MD Atlanta, Georgia Joan C. Marini, MD, PhD Bethesda, Maryland Morri Markowitz, MD Bronx, New York Kevin P. Marks, MD Eugene, Oregon Stacene R. Maroushek, MD, PhD, MPH Minneapolis, Minnesota Wilbert H. Mason, MD, MPH Los Angeles, California Christopher Mastropietro, MD Detroit, Michigan Kimberlee M. Matalon, MD, PhD Galveston, Texas Reuben K. Matalon, MD, PhD Galveston, Texas Robert Mazor, MD Seattle, Washington Susanna A. McColley, MD Chicago, Illinois Margaret M. McGovern, MD, PhD Stony Brook, New York Heather S. McLean, MD Durham, North Carolina Rima McLeod, MD Chicago, Illinois Peter C. Melby, MD Galveston, Texas Joseph John Melvin, DO, JD Wilmington, Delaware Diane F. Merritt, MD St. Louis, Missouri Ethan A. Mezoff, MD Cincinnati, Ohio Marian G. Michaels, MD, MPH Pittsburgh, Pennsylvania Alexander G. Miethke, MD Cincinnati, Ohio Mohamad A. Mikati, MD Durham, North Carolina Henry Milgrom, MD Aurora, Colorado E. Kathryn Miller, MD, MPH Nashville, Tennessee Jonathan W. Mink, MD, PhD Rochester, New York Grant A. Mitchell, MD Quebec, Canada Robert R. Montgomery, MD Milwaukee, Wisconsin, MD Aurora, Colorado Anna-Barbara Moscicki, MD San Francisco, California Hugo W. Moser, MD Baltimore, Maryland Kathryn D. Moyer, MD Portland, Oregon James R. Murphy, PhD Houston, Texas Timothy F. Murphy, MD Buffalo, New York Thomas S. Murray, MD, PhD New Haven, Connecticut Mindo J. Natale, PsyD Greenville, South Carolina William A. Neal, MD Morgantown, West Virginia Jayne Ness, MD, PhD Birmingham, Alabama Kathleen A. Neville, MD, MS Kansas City, Missouri Mary A. Nevin, MD, FAAP Chicago, Illinois Jane W. Newburger, MD, MPH Boston, Massachusetts Peter E. Newburger, MD Worcester, Massachusetts Linda S. Nield, MD Morgantown, West Virginia Zehava Noah, MD Chicago, Illinois Lawrence M. Nogee, MD Baltimore, Maryland Robert L. Norris, MD Palo Alto, California Stephen K. Obaro, MD, PhD, FWACP, FRCPCH, FAAP East Lansing, Michigan Makram Obeid, MD New York Theresa J. Ochoa, MD Houston, Texas Katherine A. O Donnell, MD Boston, Massachusetts Robin K. Ohls, MD Albuquerque, New Mexico Jean-Marie Okwo-Bele, MD, MPH Geneva, Switzerland Keith T. Oldham, MD Milwaukee, Wisconsin Scott E. Olitsky, MD Kansas City, Missouri John Olsson, MD Greenville, North Carolina Susan R. Orenstein, MD Pittsburgh, Pennsylvania Walter A. Orenstein, MD, D.Sc. (Hon) Seattle, Washington Judith A. Owens, MD, MPH Providence, Rhode Island Charles H. Packman, MD Charlotte, North Carolina Michael J. Painter, MD Pittsburgh, Pennsylvania Merhum
Yazarlar n xiii Priya Pais, MBBS, MS Wauwatosa, Wisconsin Cynthia G. Pan, MD Milwaukee, Wisconsin Vijay Pannikar, MD Karnataka, India Diane E. Pappas, MD, JD Charlottesville, Virginia Anjali Parish, MD Augusta, Georgia John S. Parks, MD, PhD Decatur, Georgia Laura A. Parks, MD St. Louis, Missouri Maria Jevitz Patterson, MD, PhD East Lansing, Michigan Pallavi P. Patwari, MD Chicago, Illinois Timothy R. Peters, MD Winston-Salem, North Carolina Larry K. Pickering, MD, FAAP Atlanta, Georgia Misha L. Pless, MD Boston, Massachusetts Laura S. Plummer, MD Kansas City, Missouri Craig C. Porter, MD Milwaukee, Wisconsin Dwight A. Powell, MD Columbus, Ohio David T. Price, MD Durham, North Carolina Charles G. Prober, MD Stanford, California Linda Quan, MD Seattle, Washington Elisabeth H. Quint, MD Ann Arbor, Michigan C. Egla Rabinovich, MD, MPH Durham, North Carolina Leslie J. Raffini, MD, MSCE Philadelphia, Pennsylvania Denia Ramirez-Montealegre, MD, MPH, PhD Rochester, New York Giuseppe Raviola, MD Boston, Massachusetts Ann M. Reed, MD Rochester, Minnesota Harold L. Rekate, MD Phoenix, Arizona Megan E. Reller, MD, MPH Baltimore, Maryland Gary Remafedi, MD, MPH Minneapolis, Minnesota Jorge D. Reyes, MD Seattle, Washington Geoffrey Rezvani, MD Philadelphia, Pennsylvania Iraj Rezvani, MD Philadelphia, Pennsylvania A. Kim Ritchey, MD Pittsburgh, Pennsylvania Frederick P. Rivara, MD, MPH Seattle, Washington Angela Byun Robinson, MD, MPH Cleveland, Ohio Luise E. Rogg, MD, PhD Durham, North Carolina Genie E. Roosevelt, MD, MPH Aurora, Colorado David R. Rosenberg, MD Detroit, Michigan Melissa Beth Rosenberg, MD East Lansing, Michigan David S. Rosenblatt, MD Quebec, Canada Cindy Ganis Roskind, MD New York Mary M. Rotar, RN, BSN, CIC Milwaukee, Wisconsin Ranna A. Rozenfeld, MD Chicago, Illinois Sarah Zieber Rush, MD Aurora, Colorado Colleen A. Ryan, MD Boston, Massachusetts Prof. H.P.S. Sachdev, MD, Hon. FRCPCH Bangalore, India Ramesh C. Sachdeva, MD, PhD, FAAP, FCCM Milwaukee, Wisconsin Mustafa Sahin, MD, PhD Boston, Massachusetts Robert A. Salata, MD Cleveland, Ohio Denise A. Salerno, MD Philadelphia, Pennsylvania Edsel Maurice T. Salvana, MD, DTM&H (Diploma in Tropical Medicine and Hygiene) Manila, Philippines Hugh A. Sampson, MD New York Thomas J. Sandora, MD, MPH Boston, Massachusetts Tracy Sandritter, PharmD Kansas City, Missouri Wudbhav N. Sankar, MD Philadelphia, Pennsylvania Ajit Ashok Sarnaik, MD Detroit, Michigan Ashok P. Sarnaik, MD Detroit, Michigan, MS, MD, FRCPC Alberta, Canada Minnie M. Sarwal, MD, FRCP, PhD, DCH Palo Alto, California Mary Saunders, MD Milwaukee, Wisconsin Laura E. Schanberg, MD Durham, North Carolina Mark R. Schleiss, MD Minneapolis, Minnesota
xiv n Yazarlar Nina F. Schor, MD, PhD Rochester, New York Bill J. Schroeder, DO Oak Lawn, Illinois Robert L. Schum, PhD Milwaukee, Wisconsin Gordon E. Schutze, MD, FAAP Houston, Texas Daryl A. Scott, MD, PhD Houston, Texas J. Paul Scott, MD Milwaukee, Wisconsin Theodore C. Sectish, MD Boston, Massachusetts George B. Segel, MD Rochester, New York Kriti Sehgal, BA Philadelphia, Pennsylvania Ernest G. Seidman, MDCM, FRCPC, FACG Montreal, Quebec, Canada Janet R. Serwint, MD Baltimore, Maryland Dheeraj Shah, MD (Pediatrics), DNB (Pediatrics), MNAMS Bahadur Hospital, Delhi, India Prof. Raanan Shamir, MD Petach-Tikva, Israel Bruce K. Shapiro, MD Baltimore, Maryland Richard J. Shaw, MB, BS Stanford, California Bennett A. Shaywitz, MD New Haven, Connecticut Sally E. Shaywitz, MD New Haven, Connecticut Meera Shekar, Bsc, Msc, PhD Washington, District of Columbia Elena Shephard, MD, MPH Seattle, Washington Philip M. Sherman, MD, FRCPC Ontario, Canada Benjamin L. Shneider, MD Pittsburgh, Pennsylvania Scott H. Sicherer, MD New York Richard Sills, MD Syracuse, New York Mark D. Simms, MD, MPH Milwaukee, Wisconsin Eric A.F. Simões, MBBS, DCH, MD Aurora, Colorado Thomas L. Slovis, MD Detroit, Michigan P. Brian Smith, MD, MPH, MHS Durham, North Carolina Mary Beth F. Son, MD Boston, Massachusetts Laura Stout Sosinsky, PhD Bronx, New York Joseph D. Spahn, MD Denver, Colorado Mark A. Sperling, MD Pittsburgh, Pennsylvania Robert Spicer, MD Cincinnati, Ohio David A. Spiegel, MD Philadelphia, Pennsylvania Helen Spoudeas, MD, MBBS, DR- COG, FRCP, FRCPCH London, United Kingdom Jürgen Spranger, MD Sinzheim, Germany Rajasree Sreedharan, MD, MBBS Wauwatosa, Wisconsin Raman Sreedharan, MD, DCH, MRCPCH Philadelphia, Pennsylvania Shawn J. Stafford, MD, FAAP Tucson, Arizona Margaret M. Stager, MD Cleveland, Ohio Sergio Stagno, MD Birmingham, Alabama Virginia A. Stallings, MD Philadelphia, Pennsylvania Lawrence R. Stanberry, MD, PhD New York Charles A. Stanley, MD Philadelphia, Pennsylvania Bonita F. Stanton, MD Detroit, Michigan Jeffrey R. Starke, MD Houston, Texas Merrill Stass-Isern, MD Kansas City, Missouri Barbara W. Stechenberg, MD Springfield, Massachusetts Leonard D. Stein, MD Chapel Hill, North Carolina William J. Steinbach, MD Durham, North Carolina Nicolas Stettler, MD, MSCE Philadelphia, Pennsylvania Barbara J. Stoll, MD Atlanta, Georgia Gregory A. Storch, MD St. Louis, Missouri Ronald G. Strauss, MD Coralville, Iowa Frederick J. Suchy, MD New York Karen Summar, MD, MS Cincinnati, Ohio Moira Szilagyi, MD, PhD Rochester, New York Norman Tinanoff, DDS, MS Baltimore, Maryland James K. Todd, MD Aurora, Colorado Lucy S. Tompkins, MD, PhD Stanford, California Richard L. Tower II, MD, MS Milwaukee, Wisconsin
Yazarlar n xv Prof. Riccardo Troncone Naples, Italy Amanda A. Trott, MD Galveston, Texas David G. Tubergen, MD Houston, Texas David A. Turner, MD Durham, North Carolina Ronald B. Turner, MD Charlottesville, Virginia Christina Ullrich, MD, MPH Boston, Massachusetts George F. Van Hare, MD St. Louis, Missouri Jakko van Ingen, MD, PhD Nijmegen, The Netherlands Heather A. Van Mater, MD, MS Durham, North Carolina Prof. Dr. Dick van Soolingen Nijmegen, The Netherlands Scott K. Van Why, MD Wauwatosa, Wisconsin Pankhuree Vandana, MD Chicago, Illinois Douglas Vanderbilt, MD Los Angeles, California Jon A. Vanderhoof, MD Omaha, Nebraska Andrea Velardi, MD Perugia, Italy Elliott Vichinsky, MD Oakland, California Linda A. Waggoner-Fountain, MD, MEd Charlottesville, Virginia Steven G. Waguespack, MD, FAAP, FACE Houston, Texas David M. Walker, MD New Haven, Connecticut Heather J. Walter, MD, MPH Boston, Massachusetts Stephanie Ware, MD, PhD Cincinnati, Ohio Kimberly Danieli Watts, MD, MS Chicago, Illinois Ian M. Waxman, MD Bethesda, Maryland Debra E. Weese-Mayer, MD Chicago, Illinois Kathryn Weise, MD, MA Cleveland, Ohio Martin E. Weisse, MD Bethesda, Maryland Lawrence Wells, MD Philadelphia, Pennsylvania Jessica Wen, MD Philadelphia, Pennsylvania Steven L. Werlin, MD Milwaukee, Wisconsin Michael R. Wessels, MD Boston, Massachusetts Ralph F. Wetmore, MD Philadelphia, Pennsylvania Randall C. Wetzel, MB, BS, MBA, MRCS, LRCP, FAAP, FCCM Los Angeles, California Isaiah D. Wexler, MD, PhD Jerusalem, Israel Perrin C. White, MD Dallas, Texas John V. Williams, MD Nashville, Tennessee Rodney E. Willoughby, Jr., MD Milwaukee, Wisconsin Samantha L. Wilson, PhD Brookfield, Wisconsin Glenna B. Winnie, MD Fairfax, Virginia Paul H. Wise, MD, MPH Stanford, California Laila Woc-Colburn, MD Houston, Texas Joanne Wolfe, MD, MPH Boston, Massachusetts Cynthia J. Wong, MD Stanford, California Laura L. Worth, MD, PhD Houston, Texas Joseph L. Wright, MD, MPH Washington, District of Columbia Peter F. Wright, MD Lebanon, New Hampshire Terry W. Wright, PhD Rochester, New York Eveline Y. Wu, MD Durham, North Carolina Anthony Wynshaw-Boris, MD, PhD San Francisco, California Nada Yazigi, MD Cincinnati, Ohio Ram Yogev, MD Chicago, Illinois Marc Yudkoff, MD Philadelphia, Pennsylvania Peter E. Zage, MD Houston, Texas Anita K.M. Zaidi, MBBS, SM, FAAP Karachi, Pakistan Lonnie K. Zeltzer, MD Los Angeles, California Maija H. Zile, PhD East Lansing, Michigan Prof. Dr. Peter Zimmer Gießen, Germany Barry Zuckerman, MD Boston, Massachusetts
Çeviri Editörünün Önsözü Çocuk sağlığı ve hastalıkları alanında eşsiz bir yer edinmiş Nelson Pediatri nin 19. Baskısının çevirisini Türk Tıbbı na kazandırmanın mutluluğu içindeyiz. Yoğun ve güncel bilgileri içermesi, kolay anlaşılır olması ve gereksiz ayrıntılardan kaçınması, Nelson Pediatri yi pediatri ile uğraşan hekimler için vazgeçilmez bir başvuru kaynağı haline getirmiştir. Bu çeviri her konunun uzmanı tarafından büyük bir titizlikle çevrilmiş ve kontrol edilmiştir. Buna rağmen hatalardan tamamen kaçınmak mümkün değildir. Kaldı ki, orijinal kitapta da birtakım hatalar bulunmaktaydı; elimizden geldiği kadarıyla bunlar da düzeltilmeye çalışıldı. Cümlelerin anlaşılır şekilde yazılmasına dikkat edilmiştir ve mümkün olduğu kadar terimler ve kısaltmalar Türkçe yazılmaya gayret edilmiştir. Yine de yaygın olarak kullanılan ve çoğunluk tarafından kabul edilmiş bazı terimlerin zorla Türkçeleştirilmesi uygun görülmemiştir. Yazım kurallarında Türk Dil Kurumu nun internet sitesi rehber alınmış ve güzel dilimize uygun şekilde çevrilmesine ve anlaşılır olmasına özen gösterilmiştir. Ancak, bu kitabın bir edebiyat kitabı değil de, bir tıp kitabı olduğunu, bizlerin de edebiyatçı değil hekim olduğumuzu unutmamak gerekir. Bu kitabın hazırlanmasında emeğin geçen tüm meslektaşlarıma, dizgi ve mizanpajını titiz ve yoğun bir çalışma ile hazırlayan Hakkı Çakır a, çevirinin gerçekleşmesinde büyük emekleri olan Nobel Tıp Kitabevleri nden Ersal Bingöl ve Erol Biroğlu na ve diğer çalışanlarına, bu süreç içerisinde kendilerine yeterince zaman ayıramadığım sevgili oğullarım Mete Harun, Kerem ve Mehmet Mert e ve sevgili eşim Dr. Arzu Akçay a çok teşekkür ederim. Faydalı olması dileklerimizle Doç. Dr. Teoman Akçay İstanbul, 2015 xvii
Önsöz Nelson Textbook of Pediatrics in (Nelson Pediatri Ders Kitabı) 19. baskısı, klinik pediatrinin önemli bir sentezini genom bilimi, tanı, görüntüleme ve tedavi bilimindeki önemli gelişmelerle bir araya getirmektedir. On dokuzuncu baskı hem kanıta dayalı tıbbı hem de önde gelen uluslararası yazarların basiretli klinik deneyimlerini sunarak, normal ve hasta yenidoğan, çocuk ve ergen bakımı üzerine en son gelişmeleri yansıtmaya devam etmektedir. Dönüşümsel tıbbın, tüm çocukların yaşamlarını iyileştireceğine ilişkin umutlar her zamankinden daha fazladır. Moleküler düzeyden sosyolojik düzeye insanın gelişimi, davranışları ve hastalıkları konusundaki bilgiler olağanüstü oranlarda artış göstermektedir. Bu durum, çocuklarda sağlık ve hastalığın daha fazla anlaşılması ile birlikte sağlık bakım sistemlerine erişimi bulunanlar için sağlık kalitesinde önemli iyileştirmelere de yol açmıştır. Mevcut bilimsel gelişmeler, aynı zamanda çocuklarla ailelerini tehdit eden yeni ve gelişmekte olan hastalıkların etkili bir şekilde ele alınması için de bir umut sağlamaktadır. Ne yazık ki dünya genelinde pek çok çocuk, temel olarak siyasi irade yokluğu ve yanlış öncelikler nedeniyle sağlıkla ilgili problemlerin önlenmesinde ve tedavi edilmesinde bu önemli gelişmelerden yararlanamamıştır. Üstelik pek çok çocuk için yoksulluk, savaş ve biyoterörizmin olumsuz etkilerinden kaynaklanan önemli riskler söz konusudur. Artmakta olan bilgi birikimimizden tüm çocukların ve gençlerin yararlanması için, tıbbi gelişmeler ve iyi klinik uygulamalar daima etkili bir aktif destek ile birleştirilmelidir. Nelson Textbook of Pediatrics in (Nelson Pediatri Ders Kitabı) bu yeni baskısında dünya genelinde uygulayıcıların, ev personelinin, tıp fakültesi öğrencilerinin ve diğer bakım sağlayıcılarının, çocuklarımızın ve gençlerimizin karşılaşabileceği çok geniş bir aralıktaki biyolojik, psikolojik ve sosyal problemleri ele almak amacıyla anlamaları gereken temel bilgiler vermeye çalışmaktadır. Amacımız hem yeni bilimsel gelişmeleri, hem de pediatrik bakımın gelenekselleşmiş, ancak geçerli yöntemlerini kapsayacak şekilde kapsamlı, ama aynı zamanda özlü ve okuyucu dostu olmaktır. On dokuzuncu baskı, önceki baskının yeniden düzenlenmiş ve gözden geçirilmiş halidir. Yeni hastalıklar ve bölümler eklenmiş, aynı zamanda diğer bölümler de önemli derecede genişletilmiş ya da değiştirilmiştir. Yine çok sayıda tablo, fotoğraf, görüntüleme çalışmaları ve tasvir edici şekillerle birlikte güncel kaynaklar da eklenmiştir. Her konu, pediatrik sağlık bakım sağlayıcıları için açıklamalarındaki ve kullanışlılığındaki güncellemeler ve iyileştirmeler açısından dikkatli bir şekilde incelenmiştir. Hasta bir çocuk ile ailesi ve doktoru için en nadir bir hastalığın bile büyük bir önemi bulunmakla birlikte, genel bir pediatri ders kitabında sağlık problemlerinin tümünün aynı derecedeki ayrıntılarla yer alması mümkün değildir. Bu nedenle önde gelen makalelerle alt uzmanlık metinleri için kaynak gösterilmiş olup, daha fazla bilgi gerektiğinde bu kaynaklara başvurulabilecektir. Bu ders kitabının 19. baskısının öne çıkan değeri, uzman ve otoriter katılımcılarından gelmektedir. Hepimiz bu adanmış yazarlara sıkı çalışmaları, bilgileri, özenleri ve iyi kararları için minnettarız. Aynı zamanda Elsevier den Judy Fletcher ve Jennifer Shreiner ile Wisconsin Tıp Okulu Pediatri Departmanı ndan Carolyn Redman a içten teşekkürlerimizi sunarız. Dünya genelinde çocuklarla gençlere bakım sağlayan ve çocuk sağlığı konusunda daha fazla bilgi edinmek isteyenlere yardımcı olacak bu baskıyı hazırlamak amacıyla hepimiz çok sıkı çalıştık. Bu baskıda Wisconsin Tıp Okulu, Wayne State Üniversitesi Tıp Okulu, Duke Üniversitesi Tıp Okulu ve Rochester Üniversitesi Tıp Okulu nun pediatri bölümlerinden birçok öğretim üyesi ile personelinden resmi olmayan bir şekilde yardım aldık. Bu kişilerin yardımları ile dünyanın her yerinden pediatristlerin değerli geribildirim ve önerileri her zaman takdire şayan ve yardımcı olmuştur. Sonuncusu ama en önemlisi de ailelerimize özellikle teşekkür ederiz, sabır ve anlayışları olmasaydı bu kitap ortaya çıkmazdı. Robert M. Kliegman, MD Bonita F. Stanton, MD Joseph W. St. Geme III, MD Nina F. Schor, MD, PhD xix
Çevirenler Doç. Dr. Teoman Akçay Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Kliniği Uzm. Dr. Arzu Akçay Acıbadem Üniversitesi Acıbadem Akasya Hastanesi Çocuk Kemik İliği Nakli Ünitesi Doç. Dr. Yasemin Akın Dr. Lütfi Kırdar Kartal EAH, Yenidoğan Kliniği, İstanbul Uzm. Dr. Neşe Alagöz Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzm. Dr. Cengiz Alagöz Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzm. Dr. Zeynep Alkın Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzm. Dr. Erdal Atalay T.C. Sağlık Bakanlığı Adıyaman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Doç. Dr. Nuray Aktay Ayaz Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Romatolojisi Kliniği Uzm. Dr. Didem Büyüktaş Aytaç Pediatrik Romatoloji ve İmmünoloji Merkezi, Çocuk Hastanesi Cleveland Klinik Vakfı, Ohio, Amerika Birleşik Devletleri Dr. Işın Sinem Bağcı İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dermatoloji Kliniği Yard. Doç. Dr. Adem Balıkcı GATA Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Etlik/Keçiören Ankara Uzm. Dr. Evrim Kıray Baş Gaziantep Çocuk Hastanesi, Yenidoğan Kliniği, Gaziantep Dr. Burcu Baysal Sadi Konuk EAH Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Ökkeş Baz Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzm. Dr. Meryem Benzer Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Nefrolojisi Kliniği Doç. Dr. Suat Biçer Yeditepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Uzm. Dr. Eda Çelebi Bitkin Van Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Kliniği Dr. Alper Bitkin Van Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Üroloji Kliniği Doç. Dr. Fatih Bolat Cumhuriyet Üniversitesi, Yenidoğan Kliniği, Sivas Doç. Dr. Mehmet Boyraz Turgut Özal Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinolojisi Kliniği Uzm. Dr. İbrahim Hakan Bucak T.C. Sağlık Bakanlığı Adıyaman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Doç. Dr. Serdar Cömert Süleymaniye Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları EAH Yenidoğan Kliniği, İstanbul Uzm. Dr. Velat Çelik T.C. Sağlık Bakanlığı Adıyaman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Op. Dr. Engin Çetinkaya S.B. Baltalimanı Kemik Hastalıkları Hastanesi Dr. Ayşe Pınar Göksu Çetinkaya T.C. Sağlık Bakanlığı Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi Uzm. Dr. Reyhan Dedeoğlu İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Kardiyolojisi Anabilim Dalı Yard. Doç. Dr. Fikri Demir Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Kardiyolojisi Bilimdalı Diyarbakır Dr. Ali Demirci Murgul Devlet Hastanesi, Artvin Kulak Burun Boğaz Kliniği Doç. Dr. Metin Demirkaya Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Bilimdalı xxi
xxii n Çevirenler Doç. Dr. Murat Erdem GATA Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Etlik/Keçiören Ankara Uzm. Dr. İbrahim Erdim Tokat Erbaa Devlet Hastanesi Kulak Burun Boğaz Kliniği Dr. Ömer Erdur Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kulak Burun Boğaz Kliniği Uzm. Dr. Atilla Ersen Kasımpaşa Asker Hastanesi, İstanbul Dr. Tuğba Falay İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dermatoloji Kliniği Dr. Fırat Fidan S.B. Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzm. Dr. Fatma Ketenci Gencer Gaziosmanpaşa Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği Uzm. Dr. Haşim Gencer Esenler Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Çağrı Cumhur Gök Arhavi Devlet Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Dr. Rana Gülcan T.C. Sağlık Bakanlığı Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzm. Dr. İsmail Güler Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Olcay Güler Medipol Mega Hastaneler Kompleksi Doç. Dr. Tülay Güran Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinolojisi Anabilim Dalı Doç. Dr. Mehmet Salih Gürel İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dermatoloji Kliniği Doç. Dr. Alper Güzeltaş Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Kardiyolojisi Kliniği Dr. Tuğçe Kalaycı Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Selcen Yaroğlu Kazancı Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hasanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Hasan Serdar Kıhtır Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi Dr. Merve Kılıç Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Dr. Ömer Kılıç Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Kliniği Uzm. Dr. A. Güven Kılıçoğlu Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümü Dr. Tarık Kırkgöz T.C. Sağlık Bakanlığı Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yard. Doç. Dr. Çapan Konca T.C Sağlık Bakanlığı Adıyaman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dr. Handenur Kurtoğlu Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Kliniği Uzm. Dr. Canan Kuzdan Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Öznur Küçük Yeditepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Uzm. Dr. Fatih Mete Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Pediatri Kliniği Op. Dr. Harun Mutlu S.B.Taksim Eğitim ve Arıştırma Hastanesi Uzm. Dr. Caner Mutlu Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümü Op. Dr. Serhat Mutlu Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği Uzm. Dr. Burcu Mutlu Özel Nisa Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği Dr. Mehmet Kamil Mülayim İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dermatoloji Kliniği
Çevirenler n xxiii Prof. Dr. Mesut Öktem Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Doç. Dr. Hasan Önal Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Metabolizma Kliniği Doç. Dr. Gül Nihal Özdemir İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Bilimdalı Prof. Dr. Öner Özdemir Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Allerji-İmmünoloji Kliniği Uzm. Dr. Abdullah Özkaya Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göz Hastalıkları Kliniği Dr. Ezgi Özkur İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dermatoloji Kliniği Dr. Esra Özpınar Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği Prof. Dr. Gülyüz Öztürk Acıbadem Üniversitesi Acıbadem Akasya Hastanesi Çocuk Kemik İliği Nakli Ünitesi Dr. Türkan Uygur Şahin Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. İ. Cansaran Tanıdır Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Kardiyolojisi Kliniği Uzm. Dr. Necati Taşkın Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Kliniği Uzm. Dr. Tunç Tuncer Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Kardiyolojisi Kliniği Doç. Dr. Korkut Ulucan Marmara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Tıbbi Genetik Bölümü Uzm. Dr. Semra Ulusan Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Psikiyatrisi Kliniği Dr. Sait İlker Uslu Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Merve Kesim Usta Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Gastroenterolojisi Kliniği Uzm. Dr. Özhan Yalçın Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümü Uzm. Dr. Şenay Yapıcı T.C. Sağlık Bakanlığı Adıyaman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Doç. Dr. Coşkun Yarar Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Nörolojisi Bilimdalı Doç. Dr. Ahmet Taylan Yazıcı Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göz Hastalıkları Kliniği Dr. Ayşe Filiz Yetimakman Niğde Çiftlik İlçe Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Yusuf Yıldırım Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göz Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Canan Kocaman Yıldırım Çocuk Nörolojisi Uzmanı, Serbest Hekim Uzm. Dr. Tuncay Yılmazer Özel Delta Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Kemal Yüksel Prof. Dr. N. Reşat Belger Beyoğlu Göz Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göz Hastalıkları Kliniği Uzm. Dr. Umut Zübarioğlu Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yenidoğan Kliniği, İstanbul
İçindekiler * Cilt 1 KISIM I Pediatrinin Alanı Bölüm 1 Pediatriye Genel Bakış 1 Bonita F. Stanton ve Richard E. Behrman Bölüm 2 Çocuklar için Sağlık Hizmetlerinde Kalite ve Güvenlik 13 Ramesh C. Sachdeva Bölüm 3 Pediatrik Tedavide Etik 13 Eric Kodish ve Kathryn Weise Bölüm 4 Pediatrik Bakımda Kültürel Konular 13 Linda Kaljee ve Bonita F. Stanton Bölüm 5 Çocuk Sağlığını En İyi Duruma Getirme: Tarama, İleriye Yönelik Rehberlik ve Danışmanlık 13 Joseph F. Hagan, Jr. ve Paula M. Duncan 5.1 Yaralanma Kontrolü 17 Frederick P. Rivara ve David C. Grossman KISIM II Büyüme, Gelişme ve Davranış Bölüm 6 Giriş ve Değişkenliğin Değerlendirilmesi 26 Susan Feigelman 6.1 Fetal Büyüme ve Gelişmenin İncelenmesi 26 Susan Feigelman Bölüm 7 Yenidoğan 26 John Olsson Bölüm 8 İlk Yıl 26 Susan Feigelman Bölüm 9 İkinci Yıl 31 Susan Feigelman Bölüm 10 Okul Öncesi Yaşlar 33 Susan Feigelman Bölüm 11 Orta Çocukluk 36 Susan Feigelman Bölüm 12 Ergenlik 39 Bölüm 13 Büyümenin Değerlendirilmesi 39 Virginia Keane Bölüm 14 Gelişimsel-Davranışsal Tarama ve Gözetim 39 Frances P. Glascoe ve Kevin P. Marks Bölüm 15 Çocuk Bakımı: Pediatristler Çocuklar ve Ailelerini Nasıl Destekler 45 Laura Stout Sosinsky ve Walter S. Gilliam Bölüm 16 Kayıp, Ayrılık ve Matem 45 Janet R. Serwint Bölüm 17 Uyku Tıbbı 46 Judith A. Owens KISIM III Davranışsal ve Psikiyatrik Bozukluklar Bölüm 18 Değerlendirme ve Görüşme 56 Heather J. Walter ve David R. DeMaso Bölüm 19 Çocuklar ve Ergenlerde Psikolojik Tedavi 60 David R. DeMaso ve Heather J. Walter 19.1 Psikofarmakoloji 60 David R. DeMaso ve Heather J. Walter 19.2 Psikoterapi 65 David R. DeMaso ve Heather J. Walter 19.3 Psikiyatrik Hastane Yatışı 66 David R. DeMaso ve Heather J. Walter Bölüm 20 Psikosomatik Hastalık 67 Patricia Ibeziako, Richard J. Shaw ve David R. DeMaso Bölüm 21 Ruminasyon, Pika ve Eliminasyon (Enürezis, Enkoprezis) Bozuklukları 70 21.1 Ruminasyon Bozukluğu 70 Emily R. Katz ve David R. DeMaso 21.2 Pika 71 Emily R. Katz ve David R. DeMaso 21.3 Enürezis (Alt ıslatma) 71 Emily R. Katz ve David R. DeMaso 21.4 Enkoprezis 73 Emily R. Katz ve David R. DeMaso Bölüm 22 Alışkanlık ve Tik Bozuklukları 75 Colleen A. Ryan, Gary J. Gosselin ve David R. DeMaso Bölüm 23 Anksiyete Bozuklukları 77 David R. Rosenberg, Pankhuree Vandana ve Jennifer A. Chiriboga Bölüm 24 Duygudurum Bozuklukları 82 Heather J. Walter ve David R. DeMaso 24.1 Majör Depresyon 82 Heather J. Walter ve David R. DeMaso 24.2 Bipolar Bozukluk 85 Heather J. Walter ve David R. DeMaso 24.3 Distimik Bozukluk 87 Heather J. Walter ve David R. DeMaso Bölüm 25 İntihar ve İntihar Girişimi 87 Joanna C.M. Cole, Heather J. Walter ve David R. DeMaso Bölüm 26 Yeme Bozuklukları 90 Richard E. Kreipe Bölüm 27 Yıkıcı Davranış Bozuklukları 96 Heather J. Walter ve David R. DeMaso 27.1 Yaşa Özgü Davranış Bozuklukları 99 Heather J. Walter ve David R. DeMaso Bölüm 28 Yaygın Gelişimsel Bozukluklar ve Çocukluk Çağı Psikozu 100 Giuseppe Raviola, Gary J. Gosselin, Heather J. Walter ve David R. DeMaso 28.1 Otistik Bozukluk 100 Giuseppe Raviola, Gary J. Gosselin, Heather J. Walter ve David R. DeMaso *Kitabın kaynaklarına www.nelsonpediatriturkce.com adresinden ulaşabilirsiniz. xxv
xxvi n İçindekiler 28.2 Asperger Bozukluğu 106 Giuseppe Raviola, Gary J. Gosselin, Heather J. Walter ve David R. DeMaso 28.3 Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu 106 Giuseppe Raviola, Gary J. Gosselin, Heather J. Walter ve David R. DeMaso 28.4 Çocukluk Çağı Şizofrenisi 106 Giuseppe Raviola, Gary J. Gosselin, Heather J. Walter ve David R. DeMaso 28.5 Epilepsi ile İlişkili Psikoz 106 Robert M. Kliegman 28.6 Çocukluk Çağının Akut Fobik Varsanıları 106 Giuseppe Raviola, Gary J. Gosselin, Heather J. Walter ve David R. DeMaso KISIM IV Öğrenme Bozuklukları Bölüm 29 Okul Çağı Çocuklarında Nörogelişimsel Fonksiyon ve Disfonksiyon 108 Desmond P. Kelly ve Mindo J. Natale Bölüm 30 Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu 108 Natoshia Raishevich Cunningham ve Peter Jensen Bölüm 31 Disleksi (Özgül Okuma Güçlüğü) 112 G. Reid Lyon, Sally E. Shaywitz ve Bennett A. Shaywitz Bölüm 32 Dil Gelişimi ve İletişim Bozuklukları 114 Mark D. Simms ve Robert L. Schum 32.1 Akıcılık bozukluğu (Kekemelik, Pepemelik) 122 Robert M. Kliegman Bölüm 33 Zeka Özürlülüğü 122 Bruce K. Shapiro ve Mark L. Batshaw KISIM V Özel İhtiyaçları Olan Çocuklar Bölüm 34 Evlat Edinme 130 Mark D. Simms ve Samantha L. Wilson 34.1 Göçmen (Yabancı Uyruklu) Çocukların Enfeksiyon Hastalıkları için Tıbbi Değerlendirmesi 132 Stacene R. Maroushek Bölüm 35 Koruyucu Bakım ve Akraba Bakımı 134 Moira Szilagyi ve Sara B. Eleoff Bölüm 36 Şiddetin Çocuklar Üzerindeki Etkisi 135 Marilyn Augustyn ve Barry Zuckerman 36.1 Zorbalık ve Okulda Şiddet 135 Douglas Vanderbilt ve Marilyn Augustyn 36.2 Savaşın Çocuklar Üzerindeki Etkileri 135 Isaiah D. Wexler ve Eitan Kerem Bölüm 37 İstismar ve İhmal Edilen Çocuklar 135 Howard Dubowitz ve Wendy G. Lane 37.1 Cinsel İstismar 142 Howard Dubowitz ve Wendy G. Lane 37.2 Vekaleten Uydurma Hastalık (VUH) (Vekaleten Munchausen Sendromu) 146 Howard Dubowitz ve Wendy G. Lane Bölüm 38 Gelişme Geriliği (GG) 147 Heather S. McLean ve David T. Price Bölüm 39 Çocukluk Döneminde Kronik Hastalık 149 Lisa J. Chamberlain ve Paul H. Wise Bölüm 40 Pediatrik Palyatif Bakım 149 Christina Ullrich, Janet Duncan, Marsha Joselow ve Joanne Wolfe KISIM VI Beslenme Bölüm 41 Besinsel Gereksinimler 160 Asim Maqbool, Nicolas Stettler ve Virginia A. Stallings Bölüm 42 Sağlıklı Bebek, Çocuk ve Adolesanların Beslenmesi 160 Nicolas Stettler, Jatinder Bhatia, Anjali Parish ve Virginia A. Stallings Bölüm 43 Beslenme, Besin Güvenliği ve Sağlık 170 Harold Alderman ve Meera Shekar Bölüm 44 Fazla Tartılı Olma ve Obezite 179 Sheila Gahagan Bölüm 45 Vitamin A Eksikliği ve Fazlalığı 188 Maija H. Zile Bölüm 46 Vitamin B Kompleksi Eksikliği ve Fazlalığı 191 H.P.S. Sachdev ve Dheeraj Shah 46.1 Tiamin (Vitamin B 1 ) 191 H.P.S. Sachdev ve Dheeraj Shah 46.2 Riboflavin (Vitamin B 2 ) 192 H.P.S. Sachdev ve Dheeraj Shah 46.3 Niasin (Vitamin B 3 ) 193 H.P.S. Sachdev ve Dheeraj Shah 46.4 Vitamin B 6 (Piridoksin) 195 H.P.S. Sachdev ve Dheeraj Shah 46.5 Biotin 196 H.P.S. Sachdev ve Dheeraj Shah 46.6 Folat 196 H.P.S. Sachdev ve Dheeraj Shah 46.7 Vitamin B 12 (Kobalamin) 197 H.P.S. Sachdev ve Dheeraj Shah Bölüm 47 Vitamin C (Askorbik Asit) 198 Dheeraj Shah ve H.P.S. Sachdev Bölüm 48 Rikets ve D Hipervitaminozu 200 Larry A. Greenbaum Bölüm 49 Vitamin E Eksikliği 209 Larry A. Greenbaum Bölüm 50 Vitamin K Eksikliği 209 Larry A. Greenbaum Bölüm 51 Mikrobesin Mineral Eksiklikleri 211 Larry A. Greenbaum KISIM VII Vücut Sıvıları Patofizyolojisi ve Sıvı Tedavisi Bölüm 52 Elektrolit ve Asit-Baz Bozuklukları 212 Larry A. Greenbaum 52.1 Vücut Sıvılarının Bileşimi 212 Larry A. Greenbaum
İçindekiler n xxvii 52.2 Osmolalite ve Volüm Regülasyonu 212 Larry A. Greenbaum 52.3 Sodyum 212 Larry A. Greenbaum 52.4 Potasyum 219 Larry A. Greenbaum 52.5 Magnezyum 224 Larry A. Greenbaum 52.6 Fosfor 225 Larry A. Greenbaum 52.7 Asit-Baz Dengesi 229 Larry A. Greenbaum Bölüm 53 İdame ve Replasman Tedavisi 242 Larry A. Greenbaum Bölüm 54 Defisit Tedavisi 245 Larry A. Greenbaum Bölüm 55 Spesifik Hastalıklarda Sıvı ve Elektrolit Tedavisi 249 KISIM VIII Pediatrik İlaç Tedavisi Bölüm 56 Pediatrik Farmakogenetik, Farmakogenomik ve Farmakoproteomik 250 Kathleen A. Neville ve J. Steven Leeder Bölüm 57 İlaç Tedavisinin Prensipleri 250 Jennifer A. Lowry, Bridgette L. Jones, Tracy Sandritter, Susanne Liewer ve Gregory L. Kearns Bölüm 58 Zehirlenmeler 250 Katherine A. O Donnell ve Michele Burns Ewald Bölüm 59 Şifalı Otlar, Tamamlayıcı Tedaviler ve Bütünleyici Tıp 270 Paula Gardiner ve Kathi J. Kemper KISIM IX Akut Hasta Çocuk Bölüm 60 Hasta Çocuğun Muayenehane ve Klinikte Değerlendirilmesi 275 Mary Saunders ve Marc H. Gorelick Bölüm 61 Çocuklar İçin Acil Tıp Servisleri 278 Joseph L. Wright ve Steven E. Krug 61.1 Ciddi Hastalığı ya da Yaralanması Olan Çocukların Hastaneler Arası Nakli 278 Elizabeth A. Edgerton ve Bruce L. Klein 61.2 Sonuçlar ve Risklerin Düzeltilmesi 278 Evaline A. Alessandrini 61.3 Gelişen Dünyaya Uyum İlkeleri 278 Jennifer I. Chapman ve David M. Walker Bölüm 62 Pediatrik Aciller ve Resüsitasyon 279 Mary E. Hartman ve Ira M. Cheifetz Bölüm 63 Nörolojik Aciller ve Stabilizasyon 296 Patrick M. Kochanek ve Michael J. Bell 63.1 Beyin Ölümü 304 K. Jane Lee Bölüm 64 Şok 305 David A. Turner ve Ira M. Cheifetz Bölüm 65 Solunum Sıkıntısı ve Yetersizliği 314 Ashok P. Sarnaik ve Jeff A. Clark 65.1 Mekanik Ventilasyon 321 Ashok P. Sarnaik ve Christopher Mastropietro 65.2 Uzun Dönemli Mekanik Ventilasyon 329 Ajit Ashok Sarnaik, Matthew J. Gelmini ve Ashok P. Sarnaik Bölüm 66 Çoklu Travma Kurbanının Akut Bakımı 333 Cindy Ganis Roskind, Peter S. Dayan ve Bruce L. Klein 66.1 Abrazyonlar ve Minör Laserasyonların Tedavisi 340 Joanna S. Cohen ve Bruce L. Klein Bölüm 67 Boğulma ve Dalma Yaralanmaları 341 Elena Shephard ve Linda Quan Bölüm 68 Yanık Yaralanmaları 349 Alia Y. Antoon ve Mary K. Donovan Bölüm 69 Soğuk Yaralanmaları 357 Alia Y. Antoon ve Mary K. Donovan Bölüm 70 Anestezi, Perioperatif Bakım ve Sedasyon 359 Randall C. Wetzel 70.1 Sedasyon ve Prosedürel Ağrı 360 Randall C. Wetzel 70.2 Anestetik Nörotoksisitesi 360 Randall C. Wetzel Bölüm 71 Pediatride Ağrıya Yaklaşım 360 Lonnie K. Zeltzer ve Elliot J. Krane KISIM X İnsan Genetiği Bölüm 72 Genetiğin Pediatrik Uygulamalara Entegrasyonu 376 Brendan Lee 72.1 Genetik Danışma 377 Brendan Lee 72.2 Genetik Hastalıkların Yönetimi ve Tedavisi 379 Brendan Lee Bölüm 73 Pediatride Genetik Yaklaşımlar 380 Daryl A. Scott ve Brendan Lee Bölüm 74 İnsan Genomu 383 Daryl A. Scott ve Brendan Lee Bölüm 75 Genetik Kalıtım Şekilleri 383 Daryl A. Scott ve Brendan Lee Bölüm 76 Sitogenetik 394 Carlos A. Bacino ve Brendan Lee 76.1 Kromozom Analiz Metotları 394 Carlos A. Bacino ve Brendan Lee 76.2 Down Sendromu ve Kromozom Sayı Anomalileri 399 Karen Summar ve Brendan Lee 76.3 Kromozomal Yapıdaki Anormallikler 404 Carlos A. Bacino ve Brendan Lee 76.4 Cinsiyet Kromozomu Anöploidisi 408 Carlos A. Bacino ve Brendan Lee 76.5 Kırılgan Kromozom Bölgeleri 411 Carlos A. Bacino ve Brendan Lee 76.6 Mozaisizm 412 Carlos A. Bacino ve Brendan Lee