Mehmet ŞİMŞEK Maliye Bakanı 28 Nisan 2015
Sunum Planı SiyasiveEkonomik Görünüm Yapısal Reform Gündemi Uzun Vadeli Görünüm 2
SiyasiveEkonomik Görünüm 3
Siyasi İstikrar Reform Refah Artışı 130 120 110 100 Kayıp Yıllar 90 80 70 Kişi Başına Reel Milli Gelir (2005=100) 60 50 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Kaynak: TÜİK, OVP 4
Reel GSYH Gelişmekte Olan Ekonomilerle Karşılaştırma (Reel GSYH 2002=100) 180 170 160 150 140 130 120 TÜRKİYE Çin ve Hindistan Hariç GOÜ Türkiye Hariç G.O. Avrupa Latin Amerika 173,9 173,4 155,4 146,5 110 100 90 100,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Kaynak: TÜİK, IMF 5
Kişi Başı GSYH Kaynak: TÜİK, OVP, DB 6
Başarıda En Önemli Unsur: Siyasi İstikrar Siyasi İstikrar 7
Siyasi İstikrar 160 140 120 100 1923-2002 2002-15 149 Ay 80 60 40 Hükümetlerin Ortalama Ömrü: 17 ay Siyasi İstikrar 20 0 15 Ay 1950-2002: Hükümetlerin Ortalama Ömrü AK Parti Hükümetleri Hedef 2023 8
Gelişmiş Ülkelerle Gelir Makası Daralıyor 9
Büyüme Görünümü Kaynak: IMF 10
Büyüme Görünümünde Riskler Yukarı yönlü İç talepte iyileşme Düşük emtia fiyatları Aşağı yönlü Jeopolitik gerginliklerin artması Avrupa da durgunluğun devam etmesi 11
2007-2014: Hızlı İstihdam Büyümesi Kaynak: TÜİK 12 (Milyon Kişi, m.a)
İşgücü Göstergeleri 12
Kaynak: TÜİK *TCMB tahmini 1980 0 20 (TÜFE, Yıllık, %) 80 60 40 100 120 140 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Enflasyon 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 14
Enflasyon Görünümünde Riskler Yukarı Yönlü TL de değer kaybı Yüksek seyreden gıda fiyatları Aşağı Yönlü Baz etkisi Ilımlı iç talep Emtia fiyatlarındaki düşüş 15
20 10 0-10 -20-30 -40-50 Cari Açık 16 (12 Aylık Kümülatif, Milyar $) Ocak 10 Mayıs 10 Eylül 10 Ocak 11 Mayıs 11 Eylül 11 Ocak 12 Mayıs 12 Eylül 12 Ocak 13 Mayıs 13 Eylül 13 Ocak 14 Mayıs 14 Eylül 14 Ocak 15-60 -70-80 Kaynak: TCMB Cari Denge Enerji Hariç Cari Denge Enerji ve Altın Hariç Cari Denge
Cari Açık ve Enerji İthalatı 70 120 60 50 60,1 52,7 100 80 40 30 60 20 40 10 9,2 20 0 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Şubat Enerji İthalatı (Sol Eksen, Milyar $) Petrol Fiyatları (Sağ Eksen, $) Kaynak: TCMB 17
Kaynak: TCMB -10 (12 Aylık Kümülatif, Milyar $) 70 60 50 40 30 20 10 0 80 90 Doğrudan Yatırım Girişi+Uzun Vadeli Sermaye Portföy Yatırımları + Kısa Vadeli Sermaye Cari Açık Ocak 10 Mart 10 Mayıs 10 Temmuz 10 Eylül 10 Kasım 10 Ocak 11 Mart 11 Mayıs 11 Temmuz 11 Eylül 11 Kasım 11 Ocak 12 Mart 12 Mayıs 12 Temmuz 12 Eylül 12 Kasım 12 Ocak 13 Mart 13 Mayıs 13 Temmuz 13 Eylül 13 Kasım 13 Ocak 14 Mart 14 Mayıs 14 Temmuz 14 Eylül 14 Kasım 14 Ocak 15 Cari Açığın Finansmanı 18
İhracatta Yoğunlaşma 19
Genel Devlet Açığı Bütçe Açığı (%, GSYH) Maastricht Kriteri: % 3 OVP (2015-17) 2004 ten bu yana Maastricht Kriterini Sağlıyoruz Kaynak: Kalkınma Bakanlığı 20
Genel Devlet Açığı (2014) 5 4 3,9 (%, GSYH) 3 2 2,7 Maastricht Kriteri: % 3 2,5 1 0,7 0 OECD Avro Bölgesi GOÜ TÜRKİYE Kaynak: IMF, OECD, Kalkınma Bakanlığı 21
AB Tanımlı Kamu Borç Yükü 80 74,0 70 Maastricht Kriteri: % 60 60 (%, GSYH) 50 40 OVP (2015-17) 30 31,8 30,0 28,5 20 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2004 ten bu yana Maastricht Kriterini sağlıyoruz. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Kalkınma Bakanlığı 22
Kamu Borç Yükü (2015) 120 112,0 100 94,0 (%, GSYH) 80 60 Maastricht Kriteri: % 60 40 41,2 33,5 20 OECD Avro Bölgesi GOÜ TÜRKİYE Kaynak: IMF, OECD, Hazine Müsteşarlığı 23
Kamu Net Borç Yükü (%, GSYH) 70 60 50 40 30 61,5 25,2 Dünyadan net $35,2 milyar alacaklıyız* 20 10 0-10 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 10,7-4,7 Kamu Net Borç Stoku Kamu Net Dış Borç Stoku Kaynak: Hazine Müsteşarlığı * Devletin döviz varlıkları döviz yükümlülüklerinden daha fazladır. 24
Borçlanma Maliyetleri 65 62,7 55 45 (%) 35 25 25,4 15 8,2 5-5 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Mar.15 1,3 DİBS Faiz Oranı İç Borç Stokunun Reel Faizi Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 25
Faiz Giderleri 90 80 70 85,7 Faiz yükü 2002 yılındaki gibi olsaydı 2003-14 döneminde toplam faiz gideri 1,4 trilyon TL daha fazla olurdu. 60 50 (%) 40 43,2 OVP (2015-17) 30 20 10 14,2 11,7 11,1 10,2 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Faiz Giderleri/Vergi Gelirleri Faiz Giderleri/Bütçe Giderleri Kaynak: Maliye Bakanlığı 26
Mali Görünüm -Riskler Yukarı Yönlü Vergiye uyumunun artması Aşağı Yönlü Zayıf iç talep 27
Yapısal Reform Gündemi 28
Başarıya Giden Yol: Yapısal Reformlar 25 Dönüşüm Programı 1,350 Mikro Reform
İthalata Olan Bağımlılığın Azaltılması 25 Öncelikli Dönüşüm Programı Öncelikli Teknoloji Alanlarında Ticarileştirme Kamu Alımları Yoluyla Teknoloji Geliştirme ve Yerli Üretim Yerli Kaynaklara Dayalı Enerji Üretim Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi Tarımda Su Kullanımının Etkinleştirilmesi Sağlık Endüstrilerinde Yapısal Dönüşüm Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Taşımacılıktan Lojistiğe Dönüşüm Üretimde Verimliliğin Artırılması Yurtiçi Tasarrufların Artırılması ve İsrafın Önlenmesi İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Kamu Harcamalarının Rasyonelleştirilm esi Kamu Gelirlerinin Kalitesinin Artırılması İş Ve Yatırım Ortamının Geliştirilmesi İstatistiki Bilgi Altyapısını Geliştirme Ailenin Ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması İşgücü Piyasasının Etkinleştirilmesi Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Temel Ve Mesleki Becerileri Geliştirme Nitelikli İnsan Gücü için Çekim Merkezi Sağlıklı Yaşam Ve Hareketlilik Yerelde Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Rekabetçiliği Ve Sosyal Uyumu Geliştiren Kentsel Dönüşüm Kalkınma için Uluslararası İşbirliği Altyapısının Geliştirilmesi 30
Kamu Mali Reformları 31
Maliye Politikasında Yapısal Reform Gündemi Gelir Vergisi Vergi Usul Harcama Reformu Kanunu Reformu (TBMM de) (Taslak Hazır) (Çalışılıyor) 32
Harcama Reformu 5018 in güncellenmesi Program bütçe Yeni taşıt kanunu Kamu ihale mevzuatının yenilenmesi Cari harcamaların rasyonelleştirilmesi Kamu taşınmaz yönetimini etkinleştirilmesi 33
Beşeri Sermayenin Güçlendirilmesi 34
Eğitim Yatırımları Geçtiğimiz 12 yıl boyunca, 234.000 derslik açtık 475.000 öğretmen atadık 1,9 milyar adet ücretsiz kitap dağıttık Kaynak: MEB 35
21 19 17 15 13 11 9 Eğitimin Bütçe İçindeki Payı 19 9 (Eğitim Bütçesinin Toplam İçindeki Payı, %) 7 Kaynak: Maliye Bakanlığı 2002 2015 36
Okullaşma Oranları 130 110 96,5 110,4 103,3 97,1 (Brüt Oranlar, %) 90 70 80,8 50 30 38,0 35,8 10 11,7 Okul Öncesi (4-5 yaş) İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim 2002-03 2013-14 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı 37
PISA Sonuçları, Türkiye-OECD arası fark 80 75 70 76 74 65 (Puan) 60 55 50 45 47 51 46 40 38 35 30 Kaynak: OECD Fen 2006 2009 2012 Matematik
Altyapı 39
Ocak 2003 Kara Yolu Ağımızı Genişletiyoruz 1.714 Km Otoyol Toplamı 4.387 Km Bölünmüş Devlet ve İl Yolları Toplamı 6.101 Km Toplam Ocak 2015 2.244 Km Otoyol Toplamı 21.317 Km Bölünmüş Devlet ve İl Yolları Toplamı 23.561 Km Toplam Kaynak: Ulaştırma Bakanlığı 40
Yüksek Hızlı Demiryolu Projelerimiz EDİRNE TEKİRDAĞ İSTANBUL ZONGULDAK KARABÜK SAMSUN KARS İZMİT ÇANKIRI AMASYA Bandırma BALIKESİR BURSA 105 km Yenişehir BİLECİK 533 km ESKİŞEHİR ANKARA Polatlı KIRIKKALE Yerköy 405 km SİVAS ERZİNCAN ERZURUM İZMİR MANİSA AFYONKARHİSAR UŞAK 212 km KAYSERİ ELAZIĞ MUŞ VAN AYDIN 624 km DENİZLİ BURDUR ISPARTA KONYA NİĞDE K.MARAŞ MALATYA DİYARBAKIR BATMAN MARDİN OSMANİYE GAZİANTEP Tamamlanan (888 km) Yapım Aşamasında(1796 km) İhale Aşamasında(454 km) Proje aşamasında(354 km) KARAMAN MERSİN ADANA Çobanbey 41
Altyapı Yatırımlarının Olumlu Katkıları Altyapının geliştirilmesinin potansiyel etkileri* Büyümenin hızlanması Net değer artışı Yoksulluğun azaltılması Yol ağında %1 lik artış verimlilikte 0,5 puanlık artış sağlamaktadır** * Calderon and Serven 2010. ** Infrastructure Fedderke and Kaya (2013) 42
Demiryolu Yatırımlarımız 2023 te 45 milyar $ tutarında yatırım 10,000kmyenihızlıtrenyoluağı 4,000 km yeni konvansiyonel demiryolu ağı 43
Havacılık Sektörü Havalimanı Sayısı 2002-14 döneminde 26 dan 53 e çıktı İstanbul 3. Havalimanı 150 milyon yolcu kapasitesi 90 milyon m 2 toplam alan İnşaat Maliyeti: 10 milyar Kira Bedeli (25 Yıl): 22,2 milyar 44
Yüzyılın Projeleri Tüp Geçit 3. Köprü İzmit Körfezi Geçişi İstanbul-İzmir Otobanı Ankara-Bursa-İstanbul Arası Hızlı Tren Hattı 45
Sağlık Hizmetlerine Erişim ve Kalitesinin Artırılması 46
Sağlık Harcamaları Kaynak: Maliye Bakanlığı 47
Sağlık Göstergeleri Doğumda Beklenilen Yaşam Süresi Bebek Ölüm Hızı ve Anne Ölüm Oranı 78 76 77 35 30 25 31,5 6,4 7 6 5 (Yıl) 74 (Binde) 20 15 4 3 (Onbinde Onbinde) 72 70 72 2002 2013 10 5 0 7,8 1,6 2 1 0 2002 2013 Bebek Ölüm Hızı (Sol Eksen) Anne Ölüm Oranı (Sağ Eksen) Kaynak: Sağlık Bakanlığı 48
İşgücü Piyasası Reformu 49
Ulusal İstihdam Stratejisi, 2014-23 Eğitim-istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi İşgücü piyasasında güvence ve esnekliğin sağlanması Özel politika gerektiren grupların istihdamının artırılması İstihdam-sosyal koruma ilişkisinin güçlendirilmesi olarak tespit edilmesi 50
Kadınlarda İşgücüne Katılım Oranı 80 73,6 70 60 50 40 30 20 10 23,3 29,9 41,0 14,7 24,7 OECD Ort.: 65,1 31,8 39,3 Yüksekokul 2004 Total 2023 Okuryazar olmayanlar Lise altı Lise Mesleki ve teknik lise Eğitim Durumuna Göre İşgücüne Katılım Oranı (2015 Ocak) Kaynak: TÜİK, OECD 51
Sermaye Piyasalarının Derinleştirilmesi 52
Finansal Piyasalar 230 210 216 (Nominal değer, % GSYH, 2013) 190 170 150 130 110 90 160 110 78 105 70 59 50 Küresel GOÜ Türkiye Banka Aktifi Sermaye Piyasası Kaynak: TBB 53
Sermaye Piyasalarının Derinleştirilmesi Yeni Sermaye Piyasası Kanunu Borsa İstanbulun Kurulması İstanbul Finans Merkezi Projesi Teşvikler Melek Yatırımcı Küresel Yatırım Fonları Girişim Sermayesi Bireysel Emeklilik Sistemi 54
Küresel Finans Merkezleri Endeksi 20 Budapeşte Varşova Prag Mexico Rio de Jeneiro İSTANBUL Amsterdam 30 40 40 44 (2015) 50 47 60 70 80 76 64 60 2009 72 nci (75 ülke) 56 2015 44 nci (82 ülke) 2018 25 inci Kaynak: Küresel Finans Merkezleri Endeksi 17 55
Finansal Gelişmişlik Endeksi 2012 42 nci (62 ülke) 2009 44 üncü (55 ülke) 2018 30 uncu 56
Bireysel Emeklilik %25 Devlet Katkısı 2013 başından itibaren 2,2 milyon yeni katılımcı ve 16,3 milyar TL fon artışı Nisan itibariyle: Fon tutarı: 36,9 milyar TL Katılımcı sayısı: 5,4 milyon kişi 57
Yerel & Yenilenebilir Enerji Yatırımları 58
Enerjide Dışa Bağımlılık 74% Toplam Enerji 92% Petrol 98% Doğalgaz 59
Yerli ve Yenilenebilir Kaynakları Harekete Geçiriyoruz 2002-13 Döneminde % Kurulu Güç % 101 Elektrik Üretimi % 85 Yenilenebilir Enerji % 108 Jeotermal Enerji % 1600 Rüzgar Enerjisi % 145 Hidroelektrik Enerji % 82 60
Ar-Ge 61
Katma Değer Zincirinde İlerleme Kaynak: Kalkınma Bakanlığı 62
Ar-Ge Harcamaları* 2002 % 0,53 2013 % 0,95 2018 2023 % 1,8 2023 % 3,00 Kaynak: TÜBİTAK * GSYH Yüzdesi 63
Patent, Marka ve Endüstriyel Tasarım Başvuruları Patent başvuruları 2014: 12.375 2003: 1.152 Endüstriyel tasarım başvuruları 2014: 42.844 2003: 22.163 Marka başvuruları 2014: 111.544 2003: 38.714 64
Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele 65
Kayıt Dışı Ekonomiyle MücadeleEdiyoruz Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı Gelir Vergisi Reformu ve Vergi Usul Kanunu Gelir İdaresi ve Vergi Denetimde Altyapının Güçlendirilmesi 66
Kaynak: TÜİK Kayıt Dışı İstihdam 67 Kayıt Dışı İstihdam/Toplam İstihdam (%)
Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı Azaltmayı hedefliyoruz Kayıt dışı ekonominin GSYH ye oranını 5 puan Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdamı 5 puan 68
Yatırım İkliminin İyileştirilmesi 69
Kurumsal Kalite İş Yapma Kolaylığı: 2014: 189 ülkede 55. Yolsuzluk Algı: 2006: 175 ülkede 84. 2014: 175 ülkede 64. 2002: 102 ülkede 65. Küresel Rekabet Gücü: 2014: 144 ülkede 45. 2005: 117 ülkede 71. Kaynak: Uluslararası Saydamlık Örgütü, Dünya Ekonomik Forumu, Dünya Bankası 70
Doğrudan Yatırım Girişleri 71 (12 Aylık Kümülatif, Milyar $) Kaynak: TCMB
Yabancı Sermayeli Şirket Sayısı 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 4.997 12.874 10.058 7.682 5.946 19.037 16.061 25.094 21.837 29.434 41.677 42.002 37.478 33.701 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Şub Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 72
Uzun Vadeli Görünüm 73
UzunVadedeBüyümeyi Belirleyen Faktörler Kurumsal Kalite Demografik Yapı Verimlilik 74
Uzun Vadede Büyüme ve Verimlilik Artışı Beşeri Sermayenin Geliştirilmesi Altyapı Yatırımları Ar-Ge ve İnovasyonun Desteklenmesi 75
GSYH 2023 $ 2Trilyon 2050 $5 Trilyon 2002 $230 Milyar 2014 $800 Milyar Kaynak: TÜİK, OVP, PwC 76
Kişi Başına Milli Gelir 2023 $25.000 2050 $50.000 2014 $10.404 2002 $3.492 Kaynak: TÜİK, OVP, PwC 77
Teşekkürler 78