KAYNAK TEKNOLOJİSİ II. ULUSAL KONGRESİ 13 TÜRKİYE'DE TAHRİBATSIZ MUAYENENİN GELİŞİMİ ve METALÜRJİ MÜHENDİSLERİ ODASI TAHRİBATSIZ MUAYENE KOMİSYONU *C. Hakan GÜR, **Murat Gümrükçüoğlu ÖZET Bu bildiride, tahribatsız muayenenin kalite kontrol için önemine değinilmekte; dünyadaki gelişimine bağlı olarak ülkemizde sürdürülen eğitim ve sertifikalandırma çalışmaları hakkında bilgi verilmekte; bu faaliyetlerin tarihsel gelişimine değinilerek yapılması gerekenlerle ilgili açılımlar sunulmaktadır. Bu çerçevede, Metalürji Mühendisleri Odası bünyesinde 1987 yılından beri faaliyet gösteren Tahribatsız Muayene Komisyonu tanıtılmakta ve faaliyetleri hakkında bilgi verilmektedir. 1. TAHRİBATSIZ MUAYENENİN ÖNEMİ Günümüzde açık pazar koşulları ve rekabet nedeniyle sadece üretmek yeterli olmamakta; güvenilir, kaliteli, çevre dostu ve rekabet edebilir maliyetlerde üretim ve imalatı gerçekleştirmek gerekmektedir. 196O'lı yıllardan itibaren, tüketicilerin beklentilerinin artması ve pazar koşullarının ağırlaşması, firmaları yeni üretim teknikleri ve kalite stratejileri geliştirmek zorunda bırakmıştır. Piyasadaki amansız rekabet bir teknoloji savaşı olarak devam ettiğinden, firmalar sadece üretimi değil, sürekli olarak gelişen, güvenilir ve sonuçta tüketicinin ihtiyaçlarına cevap veren ürünleri üretmek için çaba sarf etmektedirler. Bu yeni anlayış, yurt içi ve uluslararası ticarette mal ve hizmetlerin alışverişinde belirli kriterlere göre belgelendirme veya beyan zorunluluğu getirmektedir. Sistem, ürün, laboratuvar ve personel vasıflarının belgelendirilmesi, özellikle Avrupa Birliği ülkelerinin yetkili ulusal kuruluşları tarafından ortak Avrupa Standardlarına göre gerçekleştirilmektedir. Kalite güvence stratejilerinin geliştirilmesiyle birlikte, ürün ve tesis güvenilirliğinin sağlanmasında tahribatsız muayene yöntemlerinin önemi artmıştır. Bunun sonucunda, özel cihazlar ve donanımları ile personelinin eğitimini, vasıflandırılması ve sertifikalandınlmasını gerektiren bir yapı oluşmuştur. Dünyadaki bu değişime bağlı olarak, biraz gecikilmekle birlikte, özellikle dış ülkelerle ticari ilişkilerinin artması nedeniyle ülkemizde de bu konu ile ilgili faaliyetler başlatılmıştır. Özellikle, imalat sanayiindeki uygulamaların yanısıra kimya, petro-kimya ve rafineri tesislerinde ve enerji santrallerinde tesis güvenliği, ekonomik işletme ve çevre koruması ile ilgili kurallar nedeniyle tahribatsız muayene alanındaki gelişme daha hızlı olmuştur. Diğer taraftan, ülkemizin jeostratejik konumu, ticari ilişkilerinin artması ve AB'ne giriş çabaları ile otomobil, makina, donanım, imalat, gemi inşaat ve elektronik sektörlerimiz ve bunların yan sanayilerindeki gelişmeler tahribatsız muayene konusuna olan gereksinimi arttırmaktadır. * Tahribatsız Muayene Komisyonu, Bşk. (ODTÜ) **Tahribatsız Muayene Komisyonu, Bşk.Yrd. (MKE)
KAYNAK TEKNOLOJİSİ II. ULUS AL KONGRESİ 14 Firmaların kontrol bölümlerinde amaca uygun yöntemlerin kullanılabilmesi için tahribatsız muayene birimlerine önemli görevler düşmekte ve vasıflandırılmış ve sertifikalandırılmış personele ihtiyaç duyulmaktadır. Ulusal ve ekonomik ihtiyaçların yanısıra uluslararası pazar koşulları ve yürürlüğe girmekte olan yeni standardlar da bu yöndeki gelişmeleri hızlandırmaktadır. AB ülkeleri ve dünyadaki bir çok ülke akreditasyon ve belgelendirmeye büyük önem vermektedir. Bu çerçevede akreditasyon kuruluşları, eğitim ve belgelendirme sistemleri kurulmuştur. Ülkemizde ise bu konularda bir sistem henüz oluşturulamamıştır; çeşitli kuruluşlar ortak bir paydada buluşamadan dağınık bir şekilde çalışmaktadır. Türk Akreditasyon Konseyi projesi TBMM'de kanunlaştığı takdirde önümüzdeki yıllarda bu sorunun çözüleceği ümit edilmektedir. Bu eksikliğin etkisi, tahribatsız muayene alanında gerek eğitim gerekse sertifikalandırma konularında kendini göstermektedir. 2. TÜRKİYE'DE TAHRİBATSIZ MUAYENE EĞİTİMİNİN GELİŞİMİ Türkiye'de tahribatsız muayene (TM) alanında eğitim faaliyetleri, 1970'li yıllarda ağırlıklı olarak kaynak dikişlerinin muayenesi konusunda SEGEM, Oerlikon gibi kurum ve kuruluşlarda seminerler şeklinde başlatıldı. Maalesef bu faaliyetler, kuruluşların varlıkları, ilgi alanları ve kuruluşlardaki uzmanların kişisel çabalarıyla sınırlı kaldı. Ülkemizde, tahribatsız muayene alanında uzun soluklu ve düzenli eğitim faaliyetleri 1980'lerin ikinci yarısından itibaren görülmektedir. Bu alandaki boşluğu gören TMMOB-Metalurji Mühendisleri Odası Şubat 1987'de, Tahribatsız Muayene Komisyonu'nu kurdu. Aynı yıl çeşitli kuruluşlara gönderilen anket formlarıyla bu alandaki eğitim ve cihaz durumu tesbiti yapıldı. 1988'de Alman ve Türk hükümetleri arasındaki proje anlaşmasına bağlı olarak ODTÜ'de bir Kaynak Teknolojisi ve Tahribatsız Muayene Araştırma Merkezi kurulması ve sistemli olarak personel eğitim ve sertifikalandırma çalışmalarına başlandı. Bu tarihten itibaren Tahribatsız Muayene Komisyonu ve ODTÜ Kaynak Teknolojisi ve Tahribatsız Muayene Merkezi, Alman Tahribatsız Muayene Cemiyeti (DGZfP) ve Alman Federal Malzeme Araştırma ve Test Enstitüsü (BAM) ile işbirliği halinde tahribatsız muayene eğitim, vasıflandırma sınavları ve sertifikalandırma faaliyetlerini sistematik ve uzun dönemli bir program çerçevesinde başlattılar. Aynı yıl, bu faaliyetlerden ayrı olarak, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nda (TAEK) ve iki yıl sonra da İTÜ-Nükleer Enerji Enstitüsü'nde"(NEE) tahribatsız muayene eğitimleri başlatıldı. 1990-95 yılları arasında KOSGEB-Ankara, teknisyenler için çeşitli eğitim seminerleri gerçekleştirdi. Bunlara ek olarak, ASNT- SNT-TC-lA'ya göre firma ölçeğinde vasıflandırma ve sertifikalandırma sistemi sıklıkla uygulanmaktadır. Ancak, bu sistem, ülkemizde çoğunlukla yanlış anlaşılmakta ve bazen de kötüye kullanılmaktadır. Tahribatsız Muayene Komisyonu'nun faaliyetleri çerçevesinde, 1988'de başlayan Türk-Alman projesi ile birlikte, DGZfP'nin kurallarına göre (Temmuz 1993'den itibaren EN 473'e göre), Almanya ile eşdeğer kursları gerçekleştirilmeye ve sınavlarda başarılı olanlara uluslararası geçerliliği olan DGZfP sertifikalan verilmeye başlandı. Bu faaliyetleri, Alman Malzeme Araştırma ve Test Kurumu (BAM- Berlin) destekledi. Proje çerçevesinde kurulan ODTÜ Kaynak Teknolojisi ve Tahribatsız Muayene Merkezi'nin çekirdek kadrosunun yetiştirilmesi için bu üniversitenin Metalürji Müh. Böl.'den 5 araştırma görevlisi ve Makina Mühendisliği Bölümü'nden bir öğretim görevlisi 1,5-2 yıllık sürelerle Almanya'ya gönderildi. Bu grup, DGZfP'den ultrasonik, radyografi, magnetik parçacık, sıvı penetrant, girdap akımları yöntemlerinde 3. seviye sertifikalan aldı. Bu gruba, çeşitli kuruluşlardan 4 kişi daha katıldı. Eğitimlerin bitmesini takiben ülkemize dönen bu kişilerin katılımıyla, Metalürji Mühendisleri Odası
KAYNAK TEKNOLOJİSİ II. ULUSAL KONGRESİ 15 TMK'nda 11 kişilik bir çekirdek kadro oluştu. Başlangıçta Alman uzmanlarca verilen eğitimler, zaman içinde (1989-1992) tamamen Türk uzmanlar tarafından verilmeye başlandı. Tahribatsız Muayene Komisyonu, ülke sanayiinin ihtiyacı olan uluslararası standartlarda eğitilmiş, vasıflandırılmış ve sertifikalandırılmış elemanları yetiştirmeyi ve Türk Tahribatsız Muayene Cemiyeti'nin kurulmasını hedef alarak, 1992 yılında yeniden yapılandı: eğitim, vasıflandırma-sertifikalandırma, teknik kurallar ve endüstri ile ilişkiler çalışma grupları kuruldu. Temmuz 1993'den itibaren komisyonun eğitim, vasıflandırma ve sertifikalandırma sistemi EN 473'e uygun hale getirildi. 1994'de Metalürji Mühendisleri Odası, TMK'na 3 kişilik bir yürütme kurulu atayarak bu kurula TM alanında Oda. Yönetim Kurulu adına kişi, kurum ve kuruluşlarla görüşme ve anlaşma yapma, bütçe hazırlama, harcama yapma konularında yetki verdi. Uluslararası gelişmelere ve Avrupa Birliği'ndeki yeni uygulamalara paralel olarak, vasıflandırma ve sertifikalandırma çalışma grubu 1996 yılında komisyondan bağımsız hale getirilerek, yine Metalürji Mühendisleri Odası bünyesinde Tahribatsız Muayene-Personel Sertifikalandırma Merkezi (TM-PSM) kuruldu. Bu merkezin kalite el kitabı hazırlandı ve akredite olmak için Alman TGA kuruluşuna başvuruldu. Gelen uzmanların ön tetkiklerinden sonra eksiklikler tesbit edildi ve düzeltici faaliyetlere başlandı. 1999'da yapılacak denetim başarılı geçtiği takdirde, ülkemizde ilk kez yurt dışından bağımsız bir kuruluş tarafından akredite edilen bir TM Sertifikalandırma Merkezi olacaktır. Böylece, ülkemizde verilen TM sertifikalarının uluslararası tamnırlığmın sağlanmasında çok önemli bir adım atılacaktır. 3. TAHRİBATSIZ MUAYENE KOMİSYONU Tahribatsız Muayene Komisyonu'nun amacı, ulusal sanayinin ihtiyaçlarını, bilimsel ve teknolojik seviyesini dikkate alarak, Tahribatsız muayene alanında çalışan personelin yetiştirilmesi ve sınıflandırılması, bilgi ve becerilerinin denetlenmesi ve yeterliliklerinin saptanması amacıyla bir eğitim sistemini oluşturmak, ve ulusal bir sertifikalandırma sisteminin oluşturulmasını desteklemek, Tahribatsız muayene alanında ülkemizde ve dünyada çeşitli kişi ve kuruluşlardaki bilgi birikiminin, geliştirilen tekniklerin ve araştırma sonuçlarının yayılması ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak için etkin bir iletişim ağını oluşturmak, Üyelerine seminerler, eğitim programları ve yayınlar aracılığıyla hizmet vermek, Tahribatsız muayene alanında çalışan devlet kurumlarım ve özel kuruluşları teknik raporlar ve uygulama önerileriyle desteklemek, Eğitim ve danışmanlık faaliyetleri ile sanayi ve hizmet sektörüne destek olmak, Gerek ürün kalite kontrolunda gerekse üretim işlemlerinin kontrolü ve geliştirilmesinde tahribatsız muayenenin önemim anlatarak tahribatsız muayene yöntemlerinin kalite kontrolunda yaygın olarak kullanılmasını teşvik etmek, Pratik sanayi uygulamalarında kullanılmak üzere, uygulama tekniğine ve ürüne yönelik teknik kuralların ve önerilerin hazırlanmasını sağlamak, ve bu amaçla çeşitli faaliyetleri desteklemek,
KAYNAK TEKNOLOJİSİ II. ULUSAL KONGRESİ 16 Yurtiçi ve yurtdışında faaliyet gösteren diğer tahribatsız muayene kuruluşları ile bağlantı kurmak, ortak çalışmaları desteklemek. Komisyona üyelik:. Tahribatsız muayene konusunda çalışan veya bu konuya ilgi duyan herkes komisyona kişisel üyelik başvurusunda bulunabilir.. Tahribatsız muayene alanında faaliyet gösteren veya tahribatsız muayeneyi dolaylı olarak kullanan kurum veya kuruluşlar komisyonun firma üyesi olabilirler. Komisyonun, 7 kişiden oluşan bir Yönetim Kurulu vardır. Yönetim Kurulu'na bağlı olarak faaliyet gösteren çalışma grupları (eğitim, teknik kurallar, ve endüstri ile ilişkiler çalışma grupları) ve bölgesel birimler (İstanbul-Marmara, ye İzmir-Ege) bulunmaktadır. Tablo-l'de kuruluşundan günümüze TMK Yönetim Kurulları yer almaktadır. Tablo 1. Kuruluşundan bugüne TMK Yönetim Kurulları 1987-92 1992-93 1993-97 1998-.. Serdar Akyüz, Ünal Dönmez, Veli Aykanat, Murat Gümrükçüoğlu, Selim Özdil Veli Aykanat, Neslihan Mahmutyazıcıoğlu, Mahmut Kiper, C. Hakan Gür, A. Bülent Doyum, Ertuğrul Yılmaz, Hacer Aygün, Birnur Emren Doyum, Deniz Dikmen Güngör Serdar Akyüz (Bşk.),Ayfer Adıgüzel (Bşk. Yrd.), C. Hakan Gür (Bşk. Yrd.), Neslihan Mahmutyazıcıoğlu, Veli Aykanat, A. Bülent Doyum, Mahmut Kiper, Birnur Emren Doyum, Ertuğrul Yılmaz, Murat Gümrizkçüoğlu C. Hakan Gür (Bşk.),Murat Gümrükçüoğlu (Bşk. Yrd.), Ertuğrul Yılmaz (Bşk.Yrd.), Neslihan Mahmutyazıcıoğlu (İstanbul Bölge Sorumlusu), Hacer Aygüri (İzmir Bölge Sorumlusu), Veli Aykanat, A. BülentDoyum Yönetim Kurulu iki yıl için belirlenmiş olan yedi kişiden oluşur (başkan, iki başkan yardımcısı, dört üye). Çalışma gruplarının başkanları Yönetim Kurulu'nun doğal üyeleridir. Yönetim Kurulu, komisyon çalışmaları ile ilgili olarak faaliyetlerin yürütülmesi, yazışmaların ve anlaşmaların yapılması, bütçenin hazırlanması ve gerekli harcamaların yapılması konularında Metalürji Mühendisleri Odası tarafından yetkilendirilmiştir. Yönetim Kurulu, komisyonun varoluş amaçları doğrultusunda faaliyetlerinin planlanmasını ve gerçekleştirilmesini sağlar. Yönetim Kurulu Başkanı, tüm faaliyetlerin belirlenmiş olan kurallara göre gerçekleştirilmesinden sorumludur. Her çalışma grubu başkan, başkan yardımcısı ve üyelerden oluşur. Başkan ve başkan yardımcısı, grup üyelerinin mutlak çoğunluğu ile iki yıl için seçilirler. Aynı göreve, ardarda sadece iki kere seçilmek mümkündür. Bu görevlere seçilebilmek için ilgili çalışma grubunda belirli bir süre aktif faaliyette bulunularak deneyim kazanılması gerekmektedir. Çalışma gruplarının başkanları grupları ile ilgili faaliyetlerin prosedür ve talimatlara uygun olarak yürütülmesinden ve kontrolünden Yönetim Kurulu'na karşı sorumludur.
KAYNAK TEKNOLOJİSİ II. ULUSAL KONGRESİ 17 Eğitim Çalışma Grubu, çalışmalarını "TMK- Eğitim Kuralları", EN 473 standardı ve ASNT-SNT TC-1A kuralları ile uyumlu olarak gerçekleştirir. Bu grup: TMK eğitim kurallarına ve uluslararası Standardlara uygun olarak eğitim kurslarının ve seminerlerin düzenlenmesini sağlar; ; TMK'nun çalışmalarını eğitim programları ve yayınlarla tanıtır, diğer tahribatsız muayene eğitim kuruluşları ile iletişim kurar; Ulusal bir tahribatsız muayene eğitim sisteminin geliştirilmesi için, bu alanda faaliyet gösteren diğer enstitü ve kuruluşlarla, TMK Yönetim Kurulu'nun görevlendirmesi durumunda, teknik çalışmaları yürütür; (, Talep olduğunda, tahribatsız muayene eğitim merkezlerini uygunluk açısından inceler ve Yönetim Kurulu'na rapor verir., Teknik Kurallar Çalışma Grubu, tahribatsız muayene yöntemlerinin uygulanması ve kontrolü ile ilgili ürüne ve yönteme yönelik genel kuralları oluşturmakla yükümlüdür. Bu kurallar, teknik talimatların ve test uygulamalarının hazırlanmasına temel olacak öneriler şeklinde hazırlanacak ve TMK Yönetim Kurulu'nun onayından sonra kullanıma sunulacaktır. Yeni üyelerin aktif katılımı ile bu grubun etkinliğinin arttırılması hedeflenmektedir. Endüstri ile İlişkiler Çalışma Grubu yurt içinde tahribatsız muayene alanında faaliyet gösteren kişi ve kuruluşlarla bağlantı kurmak, bilgi ve tecrübe değişimine destek olmakla görevlidir. Çeşitli endüstriyel sorunların çözülmesinde, TMK Yönetim Kurulu Başkanı'nın onayından sonra danışmanlık, teknik destek, seminer, vb. faaliyetlerle endüstriye yardımcı olur. Yeni üyelerin aktif katılımı ile bu grubun etkinliğinin arttırılması hedeflenmektedir. Bölgesel Birimler. Ocak 1998'den itibaren oluşturulmuştur ve TMK'nun ilgili bölgelerdeki bağlantı noktalan ve temsilcileridirler. Bölgelerinde tahribatsız muayene ile ilgili çeşitli aktivitelerîn planlanmasından, TMK Yönetim Kurulu'na önerilmesinden, ve yönetim kurulunun onayından sonra gerçekleştirilmesinden sorumludurlar. Faaliyetlerinden dolayı doğrudan TMK Yönetim kurulu'na karşı sorumludurlar. Bölge temsilcilerine destek olacak yeterli sayıda üyenin aktif katkısıyla bu birimlerin etkinliği artacaktır. Eğitim Faaliyetlerinin Yürütülmesi Eğitim faaliyetleri yıllık olarak planlanır ve TMK Yönetim Kurulu'nun onayından sonra Eğitim Çalışma Grubu tarafından gerçekleştirilir. Eğitim kursları temel tahribatsız muayene yöntemlerinde (UT, RT, ET, MT, PT) seviye-1 ve seviye-2 olarak EN 473 standardı temel alınarak düzenlenmektedir. Eğitim kursları 1988'den beri, TMK'nun eğitim merkezi ile ilgili şartlarını sağlayan, Tahribatsız Muayene-Personel Sertifikalandırma Merkezi tarafından da eğitim ve sınav merkezi olarak tanınan ve Alman Akreditasyon Konseyi (DAR) tarafından Tahribatsız Muayene Test Laboratuvan olarak 1996'da akredite edilen ODTÜ-Kaynak Teknolojisi ve Tahribatsız Muayene Merkezi'nde gerçekleştirilmektedir. Bu merkeze ait laboratuvarlar, her yıl uygunluk açısından denetlenmektedir. Yıllık kurs programı, sanayimizin ihtiyaçları ve önceki yıl gerçekleştirilen kurslar gözönüne alınarak Eğitim Çalışma Grubu tarafından önerilir ve TMK-Yönetim Kurulu tarafından onaylanır. Kurs li-
KAYNAK TEKNOLOJİSİ II. ULUSAL KONGRESİ 18 derleri her kurstan en az iki ay önce, üçüncü: seviyeli uzmanlar arasından belirlenir. Kurslarda görev alan eğitmenler, konu ile ilgili yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmalıdır (teorik dersler için en az seviye-2, pratik uygulamalar için en az seviye-1). Kurslarda ders verebilecek uzmanların isimleri yıllık olarak Eğitim Çalışma Grubu tarafından belirlenir. Kurslarda ders veren uzmanların en az %20'si sanayide bu alanda çalışan kişilerden seçilir. Kurs notları "TMK-Eğitim Kurallan"na ve uluslararası standardlardaki değişikliklere göre güncelleştirilmektedir. Kurslardan sonra, Tahribatsız Muayene-Personel Sertifikalandırma Merkezi tarafından hazırlanan vasıflandırma sınavları yapılmaktadır. Sınav sorumlusu olabilecek kişilerin listesi, seviye-3'lü uzmanlar arasından, yıllık olarak TM-PSM tarafından belirlenmektedir. Vasıflandırma sınavında başarılı olan katılımcılar, gereken diğer koşulları ve belgeleri sağladıktan sonra Tahribatsız Muayene - Personel Sertifikalandırma Merkezi'ne sertifika başvurusunda bulunabilirler. Bu merkez, verdiği sertifikalar için uluslararası tanımdık çalışmalarını sürdürmektedir. 4. EĞİTİM FAALİYETLERİNİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRMESİ Metalürji Mühendisleri Odası - Tahribatsız Muayene Komisyonu tarafından EN 473'e göre düzenlenen ve ODTÜ Tahribatsız Muayene Laboratuvarlarında gerçekleştirilen ultrasonik, radyografi, magnetik parçacık, sıvı penetrant, girdap akımları yöntemlerinde 1. ve 2. seviye kurslarına katılan toplam kursiyer sayısı 1988-1998 sonu itibarı ile 1532'ye ulaşmıştır. 1. seviyede 88; 2. seviyede 23 ve 3. seviyede 1 olmak üzere toplam 111 kurs düzenlenmiştir. Kurs başına düşen ortalama katılımcı sayısı 14'tür. Bu alanda faaliyet gösteren diğer kuruluşlardan TAEK-Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi'nde (ÇNAEM) 1988-1995 yılları arasında CNAEM'de 1. seviyede 19; 2. seviyede 12; 3. seviyede 4 olmak üzere toplam 35 kurs düzenlenmiş ve toplam katılımcı sayısı 286 olmuştur. 1996-98 yılları arasında ise üçer adet RT1, UTI, MT1, PT1 ve ETİ; ikişer adet RT2, MT2, PT2 ve üç adet UT2 kursu gerçekleştirilmiş, toplam katılımcı sayısı 210 olmuştur. İTÜ-Nükleer Enerji Enstitüsü'nde (NEE) ise 1990-1995 arasında 19'u 1. seviye ve 10'u ikinci seviyede olmak üzere 29 kurs düzenlenmiş, bu kurslara toplam 222 kişi katılmıştır. KOSGEB ise 1990-95 yıllan arasında toplam 22 eğitim semineri düzenlemiş ve 212 katılımcıya tahribatsız muayene yöntemlerinde ön eğitim vermiştir. Bu eğitimlerin tekrar başlatılması için bazı girişimler vardır. 1999 yılından itibaren TÜBİTAK-MAM'da eğitim kursları yapılmaya başlanmıştır. TSE-Çayırova Kalite Kampüsü'nde kurulan tahribatsız muayene laboratuvarlarının önümüzdeki yıllarda eğitim faaliyetlerine başlama planlan vardır. Bunların haricinde, firma bazında ASNT kurallarına göre eğitim ve sertifika faaliyetleri vardır; ancak bunlar hakkında kesin bilgi bulunmamakta, kontrolü ve denetlenmesi mümkün görülmemektedir. 5. ULUSLARARASI İLİŞKİLER Tahribatsız Muayene Komisyonu, başlangıçta Alman Tahribatsız Muayene Cemiyeti ile başlattığı uluslararası ilişkilerini geliştirmekte, ülkemizi uluslararası platformlarda temsil ederek çeşitli çalışmalara katılmaktadır. Bu çerçevede çeşitli uluslararası kongre ve toplantılara temsilciler göndererek ülkemizin ismini ve etkin olmaya çalışılmaktadır. 1996 yılından beri İngiliz Tahribatsız Muayene Enstitüsü ile geliştirilen ilişkilere bağlı olarak, bu kumlusun tüm Avrupa için ortak tahribatsız muayene yayını olan INSIGHT dergisi Eylül 1998'de "Türkiye'de Tahribatsız Muayene" özel sayısı olarak çıkarılmıştır. Kanada, Ame-
KAYNAK TEKNOLOJİSİ II. ULUSAL KONGRESİ 19 rikan ve Alman Tahribatsız Muayene Cemiyetleri'nin, Uluslararası Tahribatsız Muayene Komitesi'nin (ICNDT) yayın organlarında faaliyetlerimizle ilgili çeşitli yazılar yayınlanmaktadır. Mayıs 1998'de Kopenhag'da gerçekleştirilen 7. Avrupa Tahribatsız Muayene Konferansına katılınmış; burada çeşitli ülkelerin tahribatsız muayene cemiyetlerinin yöneticileri ile görüşmeler yapılmıştır. Aynı zamanda Avrupa Tahribatsız Muayene Federasyonu (EFNDT) nun toplantısında bulunularak, komisyonumuzun bu federasyona üyeliği gündeme getirilmiştir. Alman olumlu görüşlere dayanılarak bu yıl sonuna kadar üyelik başvurusu yapılacaktır. Ayrıca, sekreteryası İtalyan Tahribatsız Muayene Cemiyeti tarafından yürütülen ve 4O'tan fazla ülkenin tahribatsız muayene cemiyetlerinin üye olduğu Uluslararası Tahribatsız Muayene Komitesi'ne üyelik için başvurulacaktır. Amerikan Tahribatsız Muayene Birliği'nin (ASNT) yönetim kurulu ile görüşmeler yapılmış ve kuruluşlar arasındaki ilişkinin geliştirilmesi fikri benimsenmiştir. Balkan ülkeleri olan ilişkilerin geliştirilmesi çerçevesinde Yunan ve Romen Tahribatsız Muayene Cemiyetlerinin yöneticileri ile görüşmeler, yapılmıştır. 6. SONUÇ ve GELECEĞE BAKIŞ Ülkemizde, tahribatsız muayene alanındaki faaliyetler gittikçe artmaktadır. Çeşitli eğitim faaliyetlerinde bulunan kişi ve kuruluşlar olmakla birlikte, bunlar arasında ortak bir payda ve koordinasyon oluşturulamamıştır. Bu alanda yapılması gereken, ülke çıkarları ve sanayiimize uluslararası rekabet ortamında destek sağlamak hedefiyle, uluslararası kabul görecek bir düzeyde tahribatsız muayene hizmeti verilebilmesinin sağlanmasıdır. Oysa, şu anda tahribatsız muayene hizmeti veren personelin herhangi bir standarda uygun eğitim, sınav, vasıflandırma ve sertifikalandırma sürecinden geçip geçmediğini, süresi dolan sertifikaların usulüne uygun olarak yenilenip yenilenmediğini denetleyecek ulusal bir düzenlemeye sahip değiliz. Özellikle, dünyada en yaygın sistemlerden biri olan ve firma ölçeğinde bir vasıflandırma ve sertifikalandırma çerçevesi getiren ASNT- SNT-TC-1A sistemi çoğu kez yanlış anlaşılmakta, sıklıkla da kötüye kullanılmaktadır. Bu nedenle, ABD başta olmak üzere bir çok Avrupa ülkesinde bu sistemden uzaldaşılarak ASNT Merkezi Sertifikalandırma Programı'na geçilmektedir. Ülkemizde, farklı ve birbirleriyle ilintisiz eğitim, sınav-vasıflandırma ve sertifikalandırma faaliyetini sürdüren odaklar oluşmuştur. Bir yandan bu farklı faaliyetlerinin uluslararası Standardlara uygun olması, dolayısıyla verdikleri hizmetin belirli bir düzeyde buluşmasının sağlanması, öte yandan bu durumu denetleyen ve teşvik eden bir yapılanmanın oluşturulması gerekmektedir. Bu, ancak, tahribatsız muayene hizmetine gerçekten ihtiyaç duyan, denetim ve teşvikten çıkarı olan sanayi kesiminin katılımı ile gerçekleştirilebilir. Böyle bir yapılanma için gerekli koşullar bulunmaktadır. Asgari koşul olarak yetişmiş insan gücünün varlığı bir avantajdır. Konunun uzmanlarının ve ilgili sanayi kuruluşlarının temsilcilerinin de katılımıyla en kısa zamanda bir "Türk Tahribatsız Muayene Cemiyeti" kurulmalıdır. Bu çerçevede, uluslararası Standardlara uygun bir ulusal "Tahribatsız Muayene Eğitim ve Sertifikalandırma Sistemi" oluşturulmalı, "Tahribatsız Muayene Eğitim Yeri ve Sınav Yeri Kriterleri" belîrlene-
KAYNAK TEKNOLOJİSİ II. ULUSAL KONGRESİ 20 rek verilen eğitimler standard bir düzeye getirilmeli ve bir mesleki denetim mekanizması oluşturulmalıdır. Tahribatsız muayene hizmeti veren laboratuvarlar, yetkili kuruluşlarca uluslararası standardlara göre test laboratuvarı olarak akredite edilmelidir. Ayrıca, uluslararası tanınırlığı olan bağımsız bir Tahribatsız Muayene Personel Sertifikalandırma Merkezi'ne de ihtiyaç vardır. Tahribatsız Muayene Komisyonu üyelerine zaman zaman gönderilen bilgi ve Metalürji dergisinin tahribatsız muayene özel sayıları ile bir iletişim ve bilgi aktarımı sağlanmaya çalışılmaktadır. Ancak, bir tahribatsız muayene bülteni veya dergisinin düzenli olarak yayınlanmasıyla bu konuda daha ileri aşamalara geçme zamanı gelmiştir. Metalürji Mühendisleri Odası bünyesinde faaliyet gösteren Tahribatsız Muayene Komisyonu, yukarıda sıralanan hususlarda çalışmalarım sürdürmektedir. (*) Bu bildiri, 29 Eylül-1 Ekim 1999 tarihleri arasında Metalürji Mühendisleri Odası Tahribatsız Muayene Komisyonu tarafından düzenlenen 1. Uluslararası Tahribatsız Muayene Sempozyumu ve Sergisi'nde sunulan bildiriden kısaltılarak hazırlanmıştır.