T.C. ĐSTANBUL BÜYÜKŞEHĐR BELEDĐYESĐ STRATEJĐ GELĐŞTĐRME DAĐRESĐ BAŞKANLIĞI STRATEJĐK PLANLAMA MÜDÜRLÜĞÜ ĐSTANBUL DA DÜZENLĐ TURĐSTĐK RĐNG SEFERLERĐ ĐŞLETMECĐLĐĞĐNE YÖNELĐK BĐR FĐZĐBĐLĐTE ÇALIŞMASI: BARCELONA ÖRNEĞĐ NĐN ĐSTANBUL A UYARLANMASI ARAŞTIRMA PROJESĐ SONUÇ RAPORU DOÇ.DR. RAMAZAN KAYNAK 2008
ÖZET 2010 yılında Avrupa kültür başkenti olacak olan Đstanbul un tarihi ve turistik mekânlarının gezilmesi, görülmesi mevcut ulaşım altyapısı ile zor olmaktadır. Kısa süre için şehre gelen yerli ve yabancı turistler belki de birçok güzelliğinin farkına varamadan Đstanbul dan ayrılmaktadırlar. Bu bağlamda, Đstanbul da Avrupa yakasında iki, Anadolu yakasında da bir adet olmak üzere toplamda üç adet tur güzergâhı belirlenerek; şehre gelen, şehri gezmek isteyen yerli ve yabancı turistlerin hizmetine sunulacaktır. Böylece kentin tarihi, turistik ve doğal güzelliklerine kolay ve zahmetsizce erişim söz konusu olabilecektir. Đstanbul da tarihi ve turistik eserlerin birbirine yakın olması bir açıdan avantaj olması yanında bir başka açıdan değerlendirildiğinde de dezavantaj oluşturmaktadır. Çünkü bu durum nispeten küçük ya da ikincil değerdeki eserlerin gölgede kalmasına ve fark edilememesine yol açmaktadır. Önerilen bu proje ile tüm zenginliklerimizin bir bütün olarak gezilmesi ve görülmesi sağlanacaktır. Đstanbul turizmi için yukarıda belirtilen sorunlar sadece yabancı turistler için geçerli değildir. Yerli turistler de Đstanbul a geldiklerinde çeşitli sıkıntılarla karşılaşmaktadırlar. Aynı zamanda Đstanbul da yaşayıp da Đstanbul u tanımayanlar için de bir fırsat niteliğindedir. Bu proje kapsamında bir fizibilite çalışması yapılmış, bu fizibilite öngörülen sistem için Barcelona da uygulanmakta olan Bus Turistic örnek alınmıştır. Yapılan alan araştırması, fizibilite çalışması ve ardından yapılan duyarlılık risk analizlerinde, projenin geri ödeme süresinin oldukça kısa olduğu ve net bugünkü değer hesaplarında son derece iyi sonuçlar verdiği görülmüştür. Sonuç olarak projenin uygulanmasının Đstanbul için hem kazançlı olacağı hem de şehir turizmine önemli bir hareketlilik kazandıracağı vurgulanmıştır. i
ĐÇĐNDEKĐLER ÖZET...Đ ĐÇĐNDEKĐLER...ĐĐ TEŞEKKÜR... VĐ TABLOLAR DĐZĐNĐ...VĐĐ ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ...ĐX ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ...ĐX GĐRĐŞ... 1 1. BARCELONA NIN GENEL TURĐZM POTANSĐYELĐ... 3 1.1. ÜLKE TURĐZMĐNE KISA BAKIŞ... 3 1.2. ÜLKE TURĐZMĐNĐN YÖNETĐMĐ... 5 1.3. BARCELONA NIN GENEL ÖZELLĐKLERĐ... 6 1.4. BARCELONA NIN TURĐZM POTANSĐYELĐ... 7 2. BARCELONA DA DÜZENLĐ TURĐSTĐK OTOBÜS ĐŞLETMECĐLĐĞĐ... 9 2.1. BARCELONA TURĐSTĐK OTOBÜS ĐŞLETMECĐLĐĞĐ... 9 2.2. PAKET TUR SEÇENEKLERĐ... 10 2.2.1. Kuzey Hattı (Kırmızı Rota)... 10 2.2.2. Güney hattı (Mavi Rota)... 11 2.2.3. Forum Hattı (Yeşil Rota)... 12 2.2.4. Alış-veriş Hattı... 12 2.3. ÖZEL UYGULAMALAR... 13 2.3.1. Barcelona Kart... 13 2.3.2. Yürüyüş Turları... 13 2.4. ÜCRET TARĐFESĐ... 13 2.5. ÇALIŞMA TAKVĐMĐ... 14 2.6. TURĐSTĐK ARAÇLARIN PERSONEL VE TEKNĐK DONANIMI... 14 2.7. BARCELONA DÜZENLĐ TURĐSTĐK OTOBÜS ĐŞLETMECĐLĐĞĐNĐN GELECEĞĐ... 14 3. LONDRA DA DÜZENLĐ TURĐSTĐK OTOBÜS ĐŞLETMECĐLĐĞĐ... 16 3.1. GENEL BĐLGĐLER... 16 3.2. PAKET TUR SEÇENEKLERĐ... 17 3.2.1. Orijinal Tur (The Original Tour, Sarı Rota)... 18 3.2.2. Şehir Gezi Turu (The City Sightseeing Tour, Kırmızı Rota)... 18 3.2.3. Ring Hattı (Loop Line)... 18 3.2.4. Müze Turu (Mavi Rota)... 19 3.2.5. Đstasyon Bağlantı Hattı... 19 ii
3.2.6. Merkez Bağlayıcı Hat (Mor rota)... 20 3.3. ÖZEL UYGULAMALAR... 20 3.3.1. Ücretsiz Thames Irmağı Gezisi... 20 3.3.2. Ücretsiz Yürüyüş Turları... 20 3.4. THE ORĐGĐNAL TOUR UN SAĞLADIĞI PROMOSYONLAR... 21 3.5. THE ORĐGĐNAL TOUR UN ALDIĞI ÖDÜLLER... 21 3.6. ÜCRET TARĐFESĐ... 22 4. ĐSTANBUL UN TARĐHĐ, KÜLTÜREL, SOSYAL, SPORTĐF VE DOĞAL GÜZELLĐKLERĐNĐN ENVANTERĐNĐN ÇIKARILMASI... 23 4.1. ĐSTANBUL UN TARĐHĐ GÜZELLĐKLERĐ... 23 4.2. DOĞAL GÜZELLĐKLERĐ... 24 4.3. YAKIN DOĞAL GÜZELLĐKLER... 29 4.4. KÜLTÜREL GÜZELLĐKLERĐ... 32 4.4.1. Müzeler... 32 4.4.2. Tarihi Yapılar... 41 4.5. SPOR ALANLARI VE SPORTĐF FAALĐYETLER... 48 5. ĐSTANBUL DA MEVCUT TURĐSTĐK ALANLARIN VERĐMLĐLĐĞĐNĐN ARAŞTIRILMASI. 51 5.1. GENEL VE YAKIN ÇEVRE ANALĐZLERĐ... 51 5.1.1. Genel Çevre Analizi... 51 5.1.2. Yakın Çevre Analizi... 54 5.2. ÖZEL SEKTÖR TURĐSTĐK OTOBÜS ĐŞLETMECĐLĐĞĐ... 57 5.3. MÜZELERĐN ZĐYARETÇĐ SAYISI... 58 5.4. TURĐSTLERĐN NĐTELĐK YÖNÜNDEN ĐNCELENMESĐ... 59 5.5. ĐSTANBUL A GELEN YABANCI TURĐST SAYISI... 61 5.5.1. Milliyetlerine Göre Turist Sayısı... 62 5.5.2. Geliş Yollarına Göre Turist Sayısı... 65 5.6. TURĐZM ACENTELERĐ VE PROFESYONEL REHBERLĐK HĐZMETLERĐ... 66 5.7. SOSYAL TESĐS ĐMKÂNLARI... 67 5.7.1. Konaklama Tesisleri... 67 5.7.2. Yeme-Đçme Ve Eğlence Tesisleri... 69 6. ĐSTANBUL DA DÜZENLĐ TURĐSTĐK RĐNG SEFERLERĐ ĐŞLETMECĐLĐĞĐ ĐÇĐN BĐR FĐZĐBĐLĐTE ÇALIŞMASI: BARCELONA ÖRNEĞĐ NĐN ĐSTANBUL A UYARLANMASI... 70 6.1. KURULUŞ YERĐ... 71 6.1.1. Birinci Güzergâh: Tarihi Yarımada... 71 6.1.2. Đkinci Güzergâh: Avrupa Yakası Boğaz Hattı... 72 6.1.3. Üçüncü Güzergâh: Anadolu Yakası Boğaz Hattı... 73 6.1.4. Yürüyüş Turları... 74 6.2. TRAFĐKTE GÜZERGÂH ÖLÇÜMÜ... 74 iii
6.2.1. Birinci Güzergâh Süre ve Kilometre Ölçüm Sonuçları... 75 6.2.2. Đkinci Güzergâh Süre ve Kilometre Ölçüm Sonuçları... 76 6.2.3. Üçüncü Güzergâh Süre ve Kilometre Ölçüm Sonuçları... 77 6.3. TURĐST BEKLENTĐ ARAŞTIRMASI... 78 6.3.1. Anket Hazırlama... 78 6.3.2. Veri Toplama... 79 6.3.3. Demografik Bilgiler... 79 6.3.4. Düzenli Turistik Turlara Katılma Đsteği ve Bilet Fiyatı... 80 6.3.5. Düzenli Sefer Aralığı... 81 6.3.6. Hizmet Kalitesine Đlişkin Beklentiler... 82 6.4. PROJEYĐ FARKLI KILAN HUSUSLAR... 84 6.4.1. Belediyenin Uygulama Gücü... 84 6.4.2. Özendirici Uygulamalar... 84 6.5. YATIRIMCI ĐLE ĐLGĐLĐ BĐLGĐLER... 85 6.6. YATIRIM ĐLE ĐLGĐLĐ BĐLGĐLER... 85 6.7. PROJENĐN KAPASĐTESĐ... 88 6.8. PROJENĐN TEKNOLOJĐK YÖNLERĐ... 89 6.9. TOPLAM SABĐT YATIRIM TUTARI... 90 6.10. YILLIK ĐŞLETME GĐDERLERĐ... 91 6.10.1. Akaryakıt giderleri... 91 6.10.2. Taşıt Sigortası giderleri... 92 6.10.3. Personel giderleri... 92 6.10.4. Reklam ve tutundurma... 93 6.10.5. Bakım Onarım Giderleri... 93 6.10.6. Amortismanlar... 94 6.10.7. Genel Giderler... 94 6.11. PROJENĐN TOPLAM GELĐRLERĐ... 95 YUKARIDAKĐ GELĐR KALEMLERĐ ĐÇERĐSĐNDE REKLAM VE DĐĞER SERVĐS HĐZMETLERĐNDEN SAĞLANACAK GELĐRLER DÂHĐL EDĐLMEMĐŞTĐR. SADECE DÜZENLĐ TURĐSTĐK TURLARDAN ELDE EDĐLEBĐLECEK GELĐRLER GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMUŞTUR... 96 7. FĐZĐBĐLĐTENĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ VE RĐSK ANALĐZLERĐ... 97 7.1. BĐLET ÜCRETĐ 20 TL OLDUĞU DURUMDA YATIRIMIN NET BUGÜNKÜ DURUMU... 98 7.2. BĐLET ÜCRETĐ 15 TL OLDUĞU DURUMDA YATIRIMIN NET BUGÜNKÜ DURUMU... 100 8. SONUÇ VE DEĞERLENDĐRME... 103 8.1. YATIRIMCI AÇISINDAN DEĞERLENDĐRME... 103 8.2. MĐLLĐ EKONOMĐ AÇISINDAN DEĞERLENDĐRME... 103 8.3. MARMARAY HATTININ BU PROJEYE ETKĐSĐ... 104 iv
8.4. PROJENĐN KISITLARI... 105 KAYNAKLAR... 108 ÖZGEÇMĐŞ... 110 EKLER... 111 EK 1. BARCELONA BUS TURĐSTĐC RĐNG HATLARI... 111 EK 2. BARCELONA BUS TURĐSTĐC ĐLE ŞEHĐR TURU... 112 EK 3: GÜZERGÂH SÜRESĐ ÖLÇÜM RESĐMLERĐ... 116 EK 4: ANKET ÇALIŞMASI RESĐMLERĐ... 120 EK 5: GÜLERYÜZ COBRA ÇĐFT KATLI ÜSTÜ AÇIK ŞEHĐRĐÇĐ OTOBÜSÜ FĐYAT TEKLĐFĐ VE TEKNĐK ÖZELLĐKLERĐ... 121 EK 6: TURĐST BEKLENTĐ ANKETĐ (TÜRKÇE, ĐNGĐLĐZCE, ALMANCA, RUSÇA)... 125 EK 7: OTOBÜS GARAJI PROJE ĐMALAT MONTAJ TEKLĐF FORMU... 129 v
TEŞEKKÜR Projem Đstanbul kapsamında Đstanbul a yönelik projeleri, orijinal fikirleri ve akademik çalışmaları destekleyen Đstanbul Büyükşehir Belediyesi ne sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Belediye yetkilileri projenin hazırlanması, izlenmesi ve sonuçlanması sürecinde sürekli olarak iletişim kanallarını açık tutmuşlar, yardımcı olmuşlardır. Kendilerine müteşekkirim. Yine, bu çalışma için değerli fikir ve katkılarıyla yoğun çaba gösteren öğrencilerim Sevgi ORUÇ, Emre ERDOĞAN ve Güray Muhammed GÜLPINAR a, bu konuda fikirlerine başvurduğum çok değerli meslektaşlarıma teşekkürlerimi sunuyorum. Ailem bu yoğun çalışma döneminde manevi desteğiyle her zaman yanımda olmuştur. Bu çalışmayı sevgili eşim ve oğluma ithaf ediyorum. Ramazan KAYNAK vi
TABLOLAR DĐZĐNĐ Tablo 1.1. Đspanya ya Giden Turistlerin Ülkelere Göre Dağılımı... 4 Tablo 1.2. Đspanya Turizm Sektörü Yönetimi... 5 Tablo 1.3. Barcelona Turizm Verileri... 8 Tablo 2.1. Barcelona Turistik Otobüs Đşletmeciliği... 10 Tablo 4.1. Đstanbul da Yapılan Büyük Sportif Organizasyonlar... 48 Tablo 5.1. 2007 Yılı Dünya Turizminde Đlk On Sıralama... 51 Tablo 5.2. 2007 Yılı Dünya Turizm Geliri... 52 Tablo 5.3. Aylık Turizm Gelirleri, Ziyaretçi Sayısı ve Ortalama Harcama Miktarları... 53 Tablo 5.4. Türkiye ye Gelen Turistlerin Dünyadaki Bölgelere Göre Dağılımı 53 Tablo 5.5. Türkiye ye Gelen Turistlerin Turistik Merkezlere Göre Dağılımı.. 55 Tablo 5.6. Türkiye ve Đstanbul a Yıllık Turist Girişlerine Đlişkin Geçmiş Veriler ve Gelecek Tahminleri... 57 Tablo 5.7. Đstanbul Müzelerine Ait Đstatistikî Bilgiler... 59 Tablo 5.8. Turistlerin Ülkeye Geliş Nedenleri... 60 Tablo 5.9. Đstanbul a Gelen Turist Sayısı ve Getirisi... 61 Tablo 5.10. Milliyetine Göre Đstanbul a Gelen Turistlerin Sayısı... 64 Tablo 5.11. 2008 8 Aylık Dönemde Deniz ve Havalimanlarından Đstanbul a Giriş Yapan Turist Sayıları... 66 Tablo 5.12. Đstanbul da Faaliyet Gösteren Turizm Acenteleri... 66 Tablo 5.13. Đstanbul da Profesyonel Turist Rehberi Sayısı... 66 Tablo 5.14. Đstanbul da Kültür ve Turizm Bakanlığı Đşletme Belgeli Konaklama Tesisleri... 68 Tablo 5.15. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım Belgeli Konaklama Tesisleri... 68 Tablo 5.16. Đstanbul da Kültür ve Turizm Bakanlığı Đşletme Belgeli Yeme- Đçme ve Eğlence Tesisleri... 69 Tablo 6.1. Birinci Güzergâh Kapsamındaki Tarihi ve Turistik Alanlar... 72 Tablo 6.2. Đkinci Güzergâh: Avrupa Yakası Boğaz Hattı... 73 Tablo 6.3. Üçüncü Güzergâh: Anadolu Yakası Boğaz Hattı... 73 Tablo 6.4. Birinci Güzergahın Süre Ölçümü... 76 Tablo 6.5. Đkinci Güzergahın Süre Ölçümü... 77 vii
Tablo 6.6. Üçüncü Güzergahın Süre Ölçümü... 78 Tablo 6.7. Araştırmaya Katılan Turistlerin Demografik Özellikleri... 80 Tablo 6.8. Düzenli Sefer Aralığı... 81 Tablo 6.9. Turistlerin Hizmet Kalitesine Đlişkin Beklentileri... 83 Tablo 6.10. Hizmet Kalitesi Ölçeğinin Tanımlayıcı Đstatistikleri... 83 Tablo 6.11. Garaj Binası Đnşaat Maliyeti... 90 Tablo 6.12. Sabit Yatırım Özet Tablosu... 91 Tablo 6.13. Yakıt ve Sigorta Giderleri... 92 Tablo 6.14. Yıllık Đşletme Sermayesi Đhtiyacı... 94 Tablo 6.15. Öngörülen Yıllık Yolcu Taşıma Kapasitesi... 96 Tablo 6.16. Vergi Öncesi Yıllık Gelirler... 96 Tablo 7.2. % 70 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 98 Tablo 7.3. % 60 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 99 Tablo 7.4. % 50 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 99 Tablo 7.5. % 40 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 99 Tablo 7.6. % 28 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 100 Tablo 7.7. % 70 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 100 Tablo 7.8. % 60 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 101 Tablo 7.9. % 50 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 101 Tablo 7.10. % 40 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 101 Tablo 7.11. % 28 Doluluk Oranına Göre Geri Ödeme Süresi... 102 viii
ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ Şekil 2.1. Barcelona da Bir Turistik Otobüsle Şehir Turu... 9 Şekil 2.3. Turistik Otobüslerin Yıllara Göre Yolcu Taşıma Kapasitesi... 15 Şekil 3.1. Londra da Bir Turistik Otobüsle Şehir Turu... 16 Şekil 5.1. Milliyetlerine Göre Đstanbul a Gelen Yabancı Turistler... 62 Şekil 5.2. 2000-2008 Arası Đstanbul a Gelen Yabancı Turist Sayısı... 65 Şekil 5.3. Geliş Yollarına Göre Yabancı Turist Sayıları... 65 Şekil 6.1. Turistlerin Turistik Ring Seferleri Đle Şehir Turuna Katılma Đsteği 81 Şekil 6.1. Turistlerin Turistik Ring Seferleri Đçin Ödeyebileceği Ücret... 81 ix
GĐRĐŞ Bu proje, Đstanbul da düzenli turistik ring seferleri işletmeciliği için Barcelona modelinin Đstanbul a uyarlanması ile ilgilidir. Đstanbul un, dünyada benzerleriyle karşılaştırıldığında pek çok avantajları bulunmaktadır. Buna karşın kentin kültürel mirası yeterince tanıtılamamakta ve gösterilememektedir. Kentin turistik dokusu bilinse bile bunların gezilebilmesi ve görülebilmesi oldukça zahmetli olmakta, genellikle de uzun zaman almaktadır. Bu proje, 2010 Avrupa kültür başkenti seçilen Đstanbul un kültür turizmine odaklanması hedefine uygun olmakla birlikte bu hedefin gerçekleştirilmesinde de önemli bir işlev üstlenecektir. 2010 yılı ile birlikte yapılacak geniş kapsamlı reklâm ve tanıtımlar sonrasında oluşacak turistik hareketliliğe Đstanbul daha hazırlıklı olabilecektir. Kentin tarihi, kültürel ve doğal güzelliklerinin dış turizmin yanı sıra iç turizm açısından da tanıtımı oldukça önem taşımaktadır. Son 50 yılda aldığı göçlerle kentin nüfusu sekiz kat artmıştır. Ancak, sahip olduğu kültürel zenginliğin kent sakinleri tarafından bile tanınıp benimsenmesi, Đstanbulluk kimliğinin ve bilincinin oluşturulması yeterli derecede gerçekleştirilememiştir. Bu bağlamda, Đstanbul un Avrupa yakasında iki, Anadolu yakasında da bir adet olmak üzere toplamda üç adet güzergâh belirlenerek; şehre gelen, şehri gezmek isteyen iç ve dış turistlerin hizmetine sunulacaktır. Böylece kentin tarihi, turistik ve doğal zenginliklerine kolay ve zahmetsizce erişim söz konusu olabilecektir. Bu çalışmada öncelikle Barcelona da, ardından Londra da uygulanan turistik otobüs işletmeciliği incelenmiştir. Sonrasında Đstanbul un tarihi, kültürel, sosyal, sportif ve doğal güzelliklerinin envanteri çıkarılmış, mevcut turistik alanların verimliliği araştırılmıştır. Yapılan bu çalışmalar doğrultusunda, 1
belirlenen birinci hat için fizibilite etüdü yapılmış ve elde edilen sonuçlar çeşitli risk parametreleri doğrultusunda duyarlılık analizleri yöntemi kullanılarak risk değerlendirmesi yapılmıştır. 2
1. BARCELONA NIN GENEL TURĐZM POTANSĐYELĐ Barcelona kenti turizmi potansiyelini Đspanya nın ülke turizmi ile birlikte değerlendirmek gerekmek isabetli bir yaklaşım olacaktır. Bu nedenle öncelikle ülke turizmi ardından da detaylı olarak Barcelona nın turizm potansiyeli detaylı olarak incelenmiştir. 1.1. Ülke Turizmine Kısa Bakış Đspanya, yüzölçümü olarak Đber Yarımadasının beşte dördünü kaplayan bir Avrupa devletidir. Doğu ve kuzeydoğusunda Akdeniz, kuzey, kuzeybatı ve güneybatısında Atlas Okyanusu, kuzeydoğusunda Fransa ve Andoro Cumhûriyeti, batısında Portekiz bulunmaktadır. Akdeniz deki Balear ile Atlas Okyanusu ndaki Kanarya Adaları da Đspanya hakimiyetinde bulunmaktadır. Đspanya, coğrafi bakımdan önemli Avrupa ülkelerine yakın olması, sıcak bir iklime sahip olması ve turizm fırsatlarını iyi değerlendirmesi nedeniyle özellikle turizmde büyük bir başarı yakalamıştır. Đspanya turizmde oldukça parlak bir dönem yaşamaktadır. Ülkeyi 2006 yılında ziyaret eden ve en az bir gece konaklayan yabancı turist sayısı 58 milyon 451 bindir. Günübirlikçiler de dahil edildiğinde bu sayı 96 milyona ulaşmıştır. Ülkeye gelen yabancı ziyaretçi sayısında, bir önceki yıla göre % 4,5 oranında artış yaşanmıştır. Đspanya Turizm Çalışma Enstitüsü nden alınan bilgiye göre Đspanya yı en fazla ziyaret eden ülkeler sıralamasında Đngilizler 16 milyonu aşkın kişi (bir önceki yıla göre % 0,6 lık artış) ile birinci sırada yer alıyor. Đngilizleri 10.1 milyon kişiyle Almanlar izliyor (Tablo 1.1). Üçüncü sırada ise 9 milyon kişiyle Fransızlar yer alıyor. Bir önceki yıla göre artış oranı % 3,1. Sonra sırasıyla Đtalya (3 milyon 350 bin kişi), Kuzey ülkeleri ( yaklaşık 3 milyon kişi) ve Hollanda (2.5 milyon kişi) izliyor. Gelenlerin % 64,8 i otelleri ve benzeri konaklama merkezlerini tercih ederken, yüzde 19 u ise arkadaş yada akraba evinde konakladı. Ev kiralayanların 3
oranı ise yüzde 9,5. Geri kalanlar pansiyon, kamping gibi yerleri tercih ettiler. 2006 yılında Đspanya da ortalama kalış süresi 10, 6 gece olarak gerçekleşti. Otel ve benzeri yerlerde ortalama kalış süresi 8,7 gece iken, akraba-arkadaş yanında ya da kiralık evlerde konaklayanlar ise yaklaşık 16 günlük geceleme gerçekleştirdiler (TURSAB, 2008). Tablo 1.1. Đspanya ya Giden Turistlerin Ülkelere Göre Dağılımı Ülke Adı Turist Sayısı Pazar Payı Bir Önceki Yıla Göre Değişim Oranı (%) Đngiltere 16.178.654 27,7 0,6 Almanya 10.146.354 17,4 2,3 Fransa 9.152.087 15,7 3,1 Đtalya 3.358.735 5,7 13,6 Kuzey Ülkeleri 3.099.463 5,3 8,1 Hollanda 2.528.245 4,3 3,8 Portekiz 2.199.678 3,8 10,4 Belçika 1.902.812 3,3 4,5 Đrlanda 1.510.316 2,6 10,6 Đsviçre 1.390.061 2,4 20,3 Diğer Avrupa 3.005.999 5,1 10,7 Diğer Amerika 1.475.247 2,5 9,3 ABD 930.490 1,6 5,3 Diğer 1.572.996 2,7 5,5 Toplam 58.451.142 100 4,5 Kaynak: Đspanya Ekonomi Bakanlığı, Turizm Çalışma Enstitüsü Turizm Çalışma Endüstrisi verilerine göre Đspanya ya % 79 tatil ve dinlence amaçlı, % 7.5 akraba ya da arkadaş ziyareti, amaçlı, % 10 iş seyahatleri için gidiyor. Diğer maksatlarla gidenlerin oranı % 3,2 iken, maksat belirtmeyenlerin oranı ise % 0,4. Đspanya ya giden turistlerin profiline gelince; % 37,6 sı 25 44 yaş arasında. Bunların içinde kadınların oranı % 53, erkeklerinki ise % 47. Yüzde 25 ini ise 45 64 yaş arası oluşturuyor. 4
Öncelikli Destinasyonlar: 1. Katalonya Bölgesi : 14,0 milyon kişi 2. Balerik: 9,6 milyon kişi 3. Kanarya Adaları: 9,4 milyon kişi 4. Andalusia: 8,2 milyon kişi 5. Valencian Community: 5.1 milyon kişi 1.2. Ülke Turizminin Yönetimi Đspanya da devlet bünyesindeki turizm kuruluşlarının en önemlisi Endüstri Turizm ve Ticaret Bakanlığı bünyesindeki Turizm ve Ekonomi Genel Sekreterliği. Bununla beraber, Bakanlıklararası Turizm Komisyonu ile özel sektör ve kamu otoritesinin birlikte yer aldığı Turizm Sektör Konferansı da turizm politikalarının ve planlarının oluşturulmasında başlıca rol oynuyor. Turizm ve Ekonomi Genel Sekreterliği nin bünyesindeki Turizm Genel Sekreterliği, Bakanlıklararası Turizm Komisynu nun ve Turizm Sektör Konferansı nın aldığı kararların uygulayıcısı pozisyonunda. Kuruluşun son yıllarda hazırladığı ve icraya koyduğu planlardan Plan de Calidad Turística Española (Đspanya Turizm Kalitesi Planı), turizm endüstrinin iletişim teknolojilerinden yararlanması doğrultusundaki EDI, TURINTER, TURCENTRAL gibi teknolojik projeler de kuruluşun faaliyetleri arasında yer almaktadır (TÜRSAB, 2004). Hükümet düzeyinde temsil Endüstri Turizm ve Ticaret Bakanlığı bünyesindeki Turizm ve Ekonomi Genel Sekreterliği 19 Otonom bölgeye ait Turizm Konseyleri Tablo 1.2. Đspanya Turizm Sektörü Yönetimi Özerk kuruluşlar Bakanlıklararası Turizm Komisyonu Turizm Sektör Konferansı Özel sektör Turizm Sektör Konferansı na katılıyor 19 otonom bölgenin Turizm Konseyleri nde temsil ediliyorlar Turizm tanıtımı ile yükümlü ve bütçesini genel bütçeden alan Turespana ve turizm araştırmaları ve dökümantasyon hazırlamakla görevli Turizm Çalışma Enstitüsü, Turizm ve Ekonomi Genel Sekreterliği ne ait organlar olarak görev yapıyor. 5
Genel Sekreterlik, ülke genelinde turizm yönetiminin koordinasyonunu sağlarken bölgeler düzeyinde bütün otonom hükümetlerin kendi turizm kuruluşları (Turizm Konseyi şeklinde örgütlenmiş) bulunuyor. Bu turizm kuruluşlarında otonom hükümetler, belediyeler ve özel sektör kuruluşları temsil ediliyorlar. 19 ayrı otonom hükümetin bulunduğu Đspanya da bu hükümetlerin turizmin her alanında geniş yetkileri bulunuyor. Geçtiğimiz yıllarda, Balear Adaları Hükümetinin turizm işletmelerinden Ecotourist Tax adı altında çevre vergisi alma kararı alabilmesi bu yetkilerin boyutlarını gösteren iyi bir örnek (2002 yılında alınmaya başlanan bu verginin 2003 yılında kaldırıldığını hatırlatalım). Đspanya da yurtiçi ya da yurtdışı seyahatin organize edilebilmesi için seyahat acentası belgesi sahibi olmak zorunluluğu var. Yasalarda seyahat acentaları ve tur operatörleri ayrı ayrı tanımlanıyor. Ayrıca seyahat acentası olmak için yasalarla belirlenmiş bir ödenmiş sermaye alt limiti ve yine limitleri belirlenmiş mesleki sigorta poliçelerine sahip olmak gibi kriterler de bulunuyor. Đspanya da seyahat acentalarının yasal olarak üye olması zorunlu bir birlik yok. Ülkede, genellikle bölgesel olan bir çok seyahat acentası örgütü bulunuyor. Bu seyahat acentaları birlikleri FEAAV (Đspanya Seyahat Acentaları Birlikleri Federasyonu) çatısı altında toplanmış durumda. 1.3. Barcelona nın Genel Özellikleri Kartacalılar tarafından kurulan, adını Kartacalı Barca ailesinden alan Barcelona, Đspanya'nın nüfus bakımından ikinci büyük kenti ve başlıca limanıdır. Catalonya özerk bölgesinin merkezi olan, 91 km2'lik bir alana yayılan Barcelona, Akdeniz kıyısında, Montjuic tepesinin eteklerine kurulu, iç bölgelerle ulaşımı kolay bir şehirdir. Barcelona, Akdeniz kıyısında Đber yarımadasının doğu kısmında yer almakta, ekonomik ve sosyal bakımdan Đspanya nın önemli şehirleri arasındadır. Şehir aynı zamanda modern mimarinin baş kenti olarak da adlandırılmaktadır. 6
Barcelona büyükşehir yüzölçümü 487 km'lik bir alana yayılmış ve nüfusu 4 milyonu aşmıştır. Đspanya'nın en önemli üretim merkezi olan kent, aynı zamanda önemli bir bankacılık, turizm ve finans merkezidir. Büyük bölümü Katalanlardan oluşan nüfus, yaygın biçimde Katalan dilini konuşmaktadır. Đspanya'nın sanayi üretiminin beşte biri Barcelona'da gerçekleştirilmektedir. Başlıca sanayi kolları arasında dokuma ve deri sanayisi, yakın dönemde makine ve otomotiv imalatı, kimya endüstrisi sayılabilir. Yaklaşık 11 km uzunluğundaki liman ülkenin başlıca limanı konumundadır ve Đspanya'nın gerek ithalat, gerekse ihracatının büyük bölümü buradan gerçekleştirilmektedir. Bu limana yılda 700.000'den fazla gemi yanaşmaktadır. Kent aynı zamanda önemli bir kültür merkezidir: 1430 yılında kurulan Barcelona Üniversitesi, Katalan Kültürü, katedraller, 50 nin üzerinde resim ve heykel müzesi ile sanat galerisi bulunmaktadır. Ünlü ressam Picasso'nun yapıtlarının büyük bölümünü içeren Picasso müzesinde 2.500'den fazla eser görmek mümkündür. Kent ayrıca, 1992 Barcelona Olimpiyatlarına ev sahipliği yapmıştır. 1.4. Barcelona nın Turizm Potansiyeli Ulusal ve uluslararası kent turizmi açısından bakıldığında Barcelona şehri, hem tatil hem de iş turizmi için dünyanın önde gelen merkezlerinden biri haline gelmiştir. Bu durum, şehir otellerinin doluluk oranlarıyla da kanıtlanmaktadır. 2006 yılında Barcelona şehrindeki otellerde kalan ziyaretçi sayısı 12 milyonun üzerinde bir rakama çıkmış ve bir önceki yıla göre %10 luk bir artış göstermiştir. Ayrıca deniz turizmi sektörü 1.4 milyonluk yolcu sayısıyla %14.5 lik bir artış göstermiştir. Havaalanındaki hareketlilik ise 30 milyonluk yolcu sayısıyla, 2005 yılına oranla yolcu sayısını %10.5 artırmıştır. Barcelona Şehir Konseyi ve Barcelona Ticaret odası nın ortak konsorsiyumu olan Turisme de Barcelona; şehirdeki mevcut turizmi desteklemek ve yeni turistleri şehre çekmek amacıyla, şehrin bir turizm merkezi olarak tanıtımı için 7
yoğun bir çaba göstermektedir. 2006 yılında bu konsorsiyum, Turisme Creatiu (Barcelona Creative Tourism) Barcelona Yaratıcı Turizm adlı yeni bir platform oluşturmuştur. Platformun amacı, şehirdeki sanatsal ve kültürel etkinliklere, satın alma faaliyetlerine ve lüks yemek konseptlerine odaklanarak bu alanlarda şehirde verilen hizmetleri desteklemek ve yeni hizmet alanları üretmektir. Tablo 1.3. Barcelona Turizm Verileri Yıllara Göre Turistik Veriler (.000) 2002 2003 2004 2005 2006 Turizm Ofislerine Göre Turist Sayısı 1,721 1,738 2,008 2,333 2,502 Ziyaretçilerin sayısı 3,581 3,848 4,55 5,061 7,187 Turistik Otobüsleri Kullanan Sayısı 1,132 1,223 1,475 1,654 1,873 Barcelona Yürüyüş Turlarına Katılım 5.9 6.1 8.8 15.5 16.3 Şehir içi Ulaşım Kartlarının Satış Rakamı 47 60 91 102 107 Turisme de Barcelona nın programları arasında dikkate değer bir diğer faaliyet de kongre ve iş turizmi üzerinedir. Gençlik Sporları (BCN: Bowdoin Cable Network) ise 2002 den beri şehirde düzenlenen uluslararası spor faaliyetlerinin tanıtımına odaklanmıştır. 2006 yılında Catalonia Meydanında bulunan Barcelona Turist Bilgi Merkezi de kuruluşunun 10. yıldönümünü kutlamış olup, bu süre zarfında 4 milyondan fazla kişiye hizmet vermiştir. Konsorsiyum, şu anda 20 turist bilgi noktasını kapsayan bir ağın kontrolünü elinde bulundurmaktadır. Turisme de Barcelona sektör uzmanlarının yanı sıra turistlere yönelik farklı bilgilendirici ve tanıtıcı yayınlar da çıkarmaktadır. 2006 yılında Barcelona Top Attractions (Barcelona En Đlgi Çekici Güzellikler) adında bir dergi çıkarılmaya başlamış olup, bu dergi her altı ayda bir üç ayrı dilde basılmakta ve şehrin en ilgi çekici turistik güzellikleri hakkında bilgiler vermektedir. Üzerinde durulan ilk güzellik, Catalonia Ulusal Sanat müzesidir. Bu dergide turistlere yönelik Barcelona şehir gezisi ve şehirde kalmayı kolaylaştıracak bilgiler de sunulmaktadır. Şehirde düzenlenen en önemli etkinliklerden biri de Turistik Otobüslerdir. Barcelona da turistlere yönelik otobüs işletmeciliğinin köklü bir geçmişi bulunmaktadır. 8
2. BARCELONA DA DÜZENLĐ TURĐSTĐK OTOBÜS ĐŞLETMECĐLĐĞĐ 2.1. Barcelona Turistik Otobüs Đşletmeciliği Barcelona Turistik Otobüsleri ilk olarak 1987 yılında faaliyete geçmiş olup halen Barcelona şehrinin en önemli tarihi, kültürel ve sanatsal güzelliklerini bir araya getiren duraklardan oluşan üç rotayla hizmet vermektedir. Şekil 2.1. Barcelona da Bir Turistik Otobüsle Şehir Turu Temmuz 1987 yılında sadece yaz aylarında hizmet vermek için kurulan Barcelona Turistik Otobüsleri; her geçen yıl büyüyüp gelişerek, şehir ziyaretçileri için en ilgi çekici ve dikkate değer sistem haline gelmiştir. 2006 yılı içerisinde bu otobüslerle 1.881.125 yolcu seyahat etmiştir. Her yıl bir önceki yılın yolcu sayısını aşmayı hedefleyen sistem, başarılı bir şekilde her yıl yolcu sayısını artırmaktadır. 2007 yılında 2 milyon turist hedefini aşmış bulunmaktadır. 9
Tablo 2.1. Barcelona Turistik Otobüs Đşletmeciliği TURĐSTĐK OTOBÜS ĐŞLETMECĐLĐĞĐ GÜZERGÂH (KM) 50.7 DURAK SAYISI 44 ARAÇ SAYISI 61 SAYISAL VERĐLER Kuruluşundan itibaren Barcelona Turistik Otobüsleri yabancı ziyaretçilerin yanı sıra bireysel ve grup olarak şehri gezmek isteyen şehir sakinlerine de hizmet verecek şekilde dizayn edilmiştir. Bu yolculara yönelik olarak; şehrin ana tarihini, anıtsal ve eğlence noktalarını içeren ve bu noktalara dair kişiselleştirilmiş bilgi veren üç seyahat programı düzenlenmektedir. 2.2. Paket Tur Seçenekleri Tur hizmetlerinde temelde iki güzergâh bulunmaktadır. Bunlar; Kuzey hattı ve Güney hattıdır. Ayrıca bunlara Nisan-Eylül ayları arasında faaliyet gösteren Forum hattı da eklenebilir. Rotalar arasında altı kesişim durağı bulunmaktadır ve bu sayede yolcular tek biletle tüm hatlardaki turlardan faydalanabilmektedirler. Barcelona Turistik Otobüsleri 6 sı tek katlı, 55 i çift katlı ve üstü açık toplamda da 61 otobüsten oluşan bir filoya sahiptir 2.2.1. Kuzey Hattı (Kırmızı Rota) Kuzey hattı şu duraklardan oluşmaktadır. Placa de Catalunya Casa Batllo - Fundacio Antoni Tapies Passeig de Gracia - La Pedrera Sagrada Familia Gracia Parc Guell Tramvia Blau - Tibidabo Sarria Monestir de Pedralbes - Col.leccio Thyssen Palau Reial - Pavellons Guell 10
Barcelona Football Club Francesc Macia - Diagonal MACBA - CCCB 2.2.2. Güney hattı (Mavi Rota) Güney hattı da şu duraklardan oluşmaktadır. Placa de Catalunya Casa Batllo - Fundacio Antoni Tapies Passeig de Gracia - La Pedrera Francesc Macia - Diagonal Estacio de Sants Creu Coberta Placa d'espanya Caixa Forum - Pavello Van Der Rohe Poble Espanyol MNAC Anella Olimpica Funicular de Montjuïc Fundacio Joan Miro Miramar - Jardins Costa i Llobera World Trade Center Colom - Museu Maritim Port Vell Museu d'historia de Catalunya Port Olimpic Place de la Citadel - Zoo Pla de Palau Barri Gotic 11
2.2.3. Forum Hattı (Yeşil Rota) Forum hattı daha kısa olup şu şekildedir. Port Olímpic Platja del Bogatell-Cementeri del Poblenou Poblenou Parc Diagonal Mar Forum 2.2.4. Alış-veriş Hattı Yukarıdaki turlara ek olarak özellikle alış veriş tutkunları için TombBus otobüs turu ilave edilmiştir. TombBus otobüs hizmeti Barcelona Shopping Line=Barcelona Alış-veriş Hattı ismiyle bilinmektedir. Tomb kelimesi Katalan dilinde ring seferi anlamına gelmektedir. Rota 5 km uzunluğunda olup, önemli mağazaların bulunduğu bir güzergâhta hareket etmekte ve 28 duraktan oluşmaktadır. Barcelona Alış-veriş Hattı hafta içi 7.30-12.30 saatleri arasında her 7 dakikada bir, Cumartesi günü ise saat 9.30-12.30 saatleri arasında her 15 dakikada bir ring seferi yapmaktadır. Ancak bu seferlere 29 Mart 2008 tarihinde son verilmiştir. Burada Alış-veriş hattına değinmemizin nedeni tur güzergâhları belirlenirken bu konunun önemini vurgulamak içindir. Şekil 2.2. Barcelona Alış-veriş Hattı 12
2.3. Özel Uygulamalar Barcelona şehrinde ziyaretçilerin şehir turlarını mümkün olabildiğince kolay ve rahat kılmak için çok farklı seçenekler sunulmaktadır. Bu farklı alternatifler sayesinde ziyaretçiler hem şehri keşfetme hem de eğlenceli dakikalar geçirme olanağına sahiptirler. Özellikli uygulamalar şunlardır; Barcelona Kart, Yürüyüş turlarıdır. 2.3.1. Barcelona Kart Bu kartın 2 ila 5 gün arasında geçerlilik süresi bulunmakta ve isteğe göre alınabilmektedir. Kartın özelliği, şehir içi toplu taşıma araçlarında sınırsız geçerliliğinin yanı sıra, Goladrinas bot turuna katılma hakkı ve Poble Espanyol ve 13 müzeye de giriş hakkı tanıyan bir sistemdir. 2 gün için yetişkin fiyatı 24 Avro dur, 3 gün için 29, 4 gün için 33 ve 5 gün içinse 36 Avro dan satılmaktadır. 2.3.2. Yürüyüş Turları Barcelona şehrinin Picasso, Gothic, Modernisme ve Gourmet bölgeleri içerisinde hizmet vermekte olan 4 farklı yürüyüş turu bulunmaktadır. Bu yürüyüş turlarında ziyaretçiler rehber eşliğinde şehrin güzelliklerini daha yakından ve ayrıntılı olarak görme fırsatını bulmaktadırlar. 2.4. Ücret Tarifesi Günlük bedel kavramını turizm sistemiyle tanıştıran Barcelona Turistik Otobüsleri Đşletmeciliği Avrupa da da öncüdür. Bu bilet sisteminin ilgi çekici yanı; yolcunun istediği durakta inip, aynı işletmeye ait sonraki otobüsleri de bu biletle aynı gün içerisinde kullanabilmesidir. Bu sayede tek biletle şehrin çoğu yerinin gezilebilmesi sağlanmıştır. 13
Barcelona Turistik Otobüslerinde bir yetişkin bilet ücreti 19 Avro, çocuk bileti ise 11 Avrodur. Bu sistemde ayrıca, bilet fiyatları yetişkin için 23 Avro, çocuk için ise 15 Avro olan ve iki gün boyunca geçerli olan biletler de mevcuttur. Biletler otobüslerden ve Barcelona Turistik Otobüsleri müşteri danışma merkezlerinden temin edilebilmektedir. 2.5. Çalışma Takvimi Barcelona Turistik Otobüsleri 9:00 ile 22:00 saatleri arasında günlük faaliyet göstermektedir. Yılın değişik sezonlarına göre farklılık gösteren otobüs aralıkları 5 ila 18 dakika arasında değişmektedir. Otobüslerden inmeden tüm turu tamamlamak Kuzey ve Güney Güzergahları için iki saat alırken, Forum Güzergahını tamamlamak yaklaşık olarak 40 dakika sürmektedir. 2.6. Turistik Araçların Personel ve Teknik Donanımı Barcelona Turistik Otobüslerinde seyahat boyunca yolculara eşlik eden ve duraklar hakkında genel bilgi veren bir rehber bulunmaktadır. Her yolcuya içinde güzergâhlardaki duraklar hakkında bilgilerle birlikte Barcelona da yapılabilecek aktiviteler ve bu aktivitelere ilişkin indirim önerilerini içeren bir broşür verilmektedir. Barcelona Turistik Otobüsleri 2007 yılından itibaren on farklı dilde güzergahlarla ilgili detaylı bilgi veren bir turist bilgi sistemini kullanmaya başlamıştır. 2.7. Barcelona Düzenli Turistik Otobüs Đşletmeciliğinin Geleceği Barcelona Turistik Otobüsleri 2006 yılında 1.886.635 yolcu taşımıştır (Şekil 1.2.). Turizm için bir referans noktası olan bu hizmet aynı zamanda düzenli toplu taşıma için de bir finans kaynağıdır. Barcelona Turistik Otobüsleri, Transports Metropolitans de Barcelona (TMB) ve Turisme de Barcelona ya ait ortak bir girişimdir. TMB, 21. yılına ulaşmış, Ocak ayından Aralık ayına, yani tüm yılı kapsayan bir hizmet veren ve bugün iki milyonun üzerinde turistik yolcu taşıyan bir sistemdir. 14