YAPI TEKNOLOJİLERİ-II Konu-11: YAPI KAPLAMALARI Öğr. Gör. Cahit GÜRER Afyonkarahisar 16 Mayıs 2008 Yapılarda yapı elemanının dış etkilere dayanıklılığını arttırmak, güzel görünümünü sağlamak için duvar, döşeme ve tavanlarda kaplamalar yapılır. Bu ders kapsamında ahşap, kagir, metal, plastik, kumaş vb. malzemelerle yapılan kaplamalara ilişkin temel prensipler ele alınacaktır. Kaplamalar yapıların Dış Duvarlarına İç Duvarlarına Tavanlara Döşemelere uygulanmaktadır. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 1
Duvarların analitik biçimde incelenmelerini sağlamak için duvarlar üç ayrı bölümde incelenir: Duvar kaplamaları ayırdığı ortamların iç yada dış ortamlar olmasına göre değişik adlar alır. Kaplama dış veya iç Çekirdek iç Kaplama dış veya iç Bir duvar iki iç ortamı ayırıyorsa her iki kaplama iç kaplama olarak, bir iç ve bir dış ortamı ayırıyorsa dış Kaplama ve iç kaplama olarak, iki dış ortamı ayırıyorsa her iki kaplama dış kaplama olarak adlandırılacaktır. Bir duvarın Katmanları Duvar Dış Kaplama Malzemeleri Yapı Teknolojileri II Ders Notları 2
Doğrudan yapı dışından yani atmosferden gelen zararlı etkilerden duvar çekideğini koruma görevi dış kaplama malzemesi tarafından karşılanacaktır. Dolayısıyla bu amaçla kullanılacak malzemelerin: Atmosferin kimyasal etkilere dayanıklı olması Güneş ışınlarının zararlı etkilerinden bozulmaması Sıcaklık farkları dolayısıyla oluşacak genleşme ve daralmalardan zarar görmemesi Yağış sularından bozulmaması ve suyu içine almaması Don etkisiyle bozulamaması İçten gelen ve iç yüzeyde oluşan buharın dışarı çıkmasına engel olmaması gerekir. Dış Kaplama Malzemelerinin Sınıflandırılması Dış kaplama malzemeleri bina cephesine uygulanabilme yönünden temelde 5 ayrı grupta incelenir. 1. Sıvalar 5. Giydirme Cepheler 2. Yapıştırıcı ile Tespit Edilen Plaka Halindeki Rijit Kaplamalar 4. Prefabrike Duvar Kaplama Panelleri 3. Konstrüksiyon Sistemi ile Tespit Edilen Plaka Halindeki Rijit Kaplamalar Yapı Teknolojileri II Ders Notları 3
2. Yapıştırıcı iletespit Edilen Plaka Halindeki Rijit Kaplamalar Boyutları yaklaşık 30*50 cm yi geçmeyen plaka halindeki rijit duvar kaplamaları bir yapıştırıcı harç tabakasıyla çekirdek üzerine doğrudan tespit edilebileceği gibi, çekirdek üzerine yapılmış bir sıva üzerine de yapılabilir. Duvar kaplamaları mekanik aşınmava darbeye maruz kalmadıkları için döşeme kaplamalarına nazaran daha ince yapılabilir. Mekanik aşınmaya maruz kalmayacağı için sırlı malzemeler kullanılabilir. Duvar kaplamaların yerinden ayrılması, yani riski olduğu için arka a yüzlerinin harçla aderans arttırıcı şekilde yivli ya da dişli olarak üretilmiş olması gerekir. Yoğun ve su emmeyen taşların harç ile tespiti sakıncalıdır. Bunlar harcın yanı sıra yardımcı tespit araçlarıyla da tespit edilmelidir. Plaka halindeki duvar kaplamaları döşeme kaplamaları gibi doğrudan suya maruz kalmadığı için bu kaplamaları arkasında su yalıtım katmanına gerek kalmamaktadır. Düşey plak kaplamalarının derzleri plakların genleşmesine olanak verecek rijitlikte bir derz dolgu malzemesiyle doldurulmalıdır. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 4
2.1. Cam Kaplamalar Bu grup kaplamalara camlar ve cam mozayik kaplamalar girmektedir. a) Opak Camlar 5*10 cm boyutunda, 6 mm kalınlıkta, arka yüzü yivli, ön yüzü parlak cam yüzey olarak üretilir ve taze ince sıva yüzeyi üzerine çimento hamuru ile yapıştırılır. Derzler 2 mm dolayında bırakılır ve hazır elastik bir derz dolgusu ile doldurulur. b) Cam Mozaikler 10*10, 13*13, 20*20, 20*40, 30*60 mm boyutlarında kare, dikdörtgen ya da altıgen biçimde üretilen opak camlardır.be-te-be adıyla satılır. İki tür uygulaması vardır. Birinci tür uygulamada, duvara gelecek yüzlerinden seyrek bir plastik dokumaya yapıştırılmış olarak üretilen cam mozaikler ince sıva üzerine sürülmüş olan çimento hamuru üzerine bastırılarak kaplanır. Diğer bir tür cam mozaik ise dışa gelecek yüzüne yapıştırılmış olan bir kağıda mozaiklerin yapıştırılmasıyla elde edilir. Bunlar arka yüzüne sadece çimento hamuru sürülüp bastırılarak ve derzleri doldurularak duvara yapıştırılır. Bu arada süngerli bir tokmakla vurularak her tarafının duvara iyice yapışması sağlanır. Çimento sertleşince ön yüzdeki kağıt ıslatılarak cam yüzeyden ayrılır. En son beyaz çimento şerbeti uygulanır. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 5
2. Seramik Kaplamalar1 Gre ve Porselen Mozaikler (yarı boşluklu ve boşluksuz) Gre ve Yarı Gre Seramik Kaplamalar Pişmiş toprak Plaketler ve Prese Tuğlalar (boşluklu) Farklı yöntemlerle üretilen seramik kaplamalar, boşluklu, boşluksuz ya da yarı boşluklu şekilde üretilir. Dış kaplama olarak kullanılacak seramikler, uygulanacağı duvarın su buharı geçiş rejimine göre seçilmelidir. Özellikle sırlanmış, yarı boşluklu ve boşluksuz olanların, su buharını geçirmeyeceği göz önüne alınarak, yapı fiziği açısından uygun duvar tertiplerinde ve mekanlarda kullanılması, boşluklu olanların ise su buharı geçişine engel olmayacak duvar tertiplerinde kullanılması doğru olacaktır. 2. Seramik Kaplamalar2 Boşluklu seramik malzemelerin dış cephede kullanılması halinde çatlama olasılığı yüksek olur. Dolayısıyla bu tip kaplamalar dış cephelerde kullanılmamalıdır. Genellikle saf kilden yapılmış fayansların üzeri sırlıdır ve mutfak, banyo, hela, laboratuvar gibi ıslak mekanlarda kullanılır. Fayans boyutları değişkendir. Kalınlıkları 6-8 mm dir. Fayansların arkalarında kalitelerini gösteren TSE ambleminin olmasına dikkat edilmelidir. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 6
a) Gre ve Porselen Mozaikler Gre Mozaikler 2x2, 2x4, 4x4 cm boyutlarında ve 5 mm kalınlıkta üretilen kaplama malzemeleridir. Hamurları renklendirilebileceği gibi dekoratif amaçla sırlanan kaplama türleri de vardır. Bu kaplamalar ya görünecek yüzlerinden bir kağıda yapıştırılmış olarak, ya arka yüzlerinden plastik bir dokumaya ya da örgüye yapıştırılmış olarak uygulamaya hazır hale getirilir. Duvara yapıştırılmalarında su ve çimentodan oluşan hamur kullanılır ve uygulamaları cam mozaiklerdeki gibi yapılır. Fileli Gre ve Porselen Mozaik Kaplamalar Porselen Mozaikler 1x1, 1x2, 2x2 cm boyutlarında ve 2.5-5 5 mm kalınlıkta üretilen kaplamalardır. Beyaz renkli hamurdan yapılan porselen mozaikler genelde sırlanmış ve renklendirilmiş olarak üretilir. Piyasada, plastik bir örgüye yapıştırılmış olarak uygulamaya hazır halde bulunur. Uygulama tekniği grelerde olduğu gibidir. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 7
b) Gre ve Yarı Gre Seramik Kaplamalar 10x10, 15x15, 20x30, 20x33, 30x30, 33x33 cm boyutlarında preslenerek üretilen gre ve yarı gre seramikler dış duvar kaplaması olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır. Yüksek sıcaklıkta pişirilerek camlaşmış bir yapıda elde edilen bu malzemenin dış kaplama olarak kullanılması halinde, kaplandığı duvardaki ısı ve nem akımlarının iyice etüt edilmesi ve yapı fiziği açısından uygun önlemlerin alınması gereklidir. Derz Artısı Uygulanması Gerekli koşullar sağlandığında, buhar geçirimsizliğinin yaratacağı sakıncalı sonuçlar önlenebilir. Derzlerin doldurulmasında kaplamanın genleşmesine olanak sağlayacak özel derz dolgu malzemesinin kullanılması yararlıdır. Derzlerin, kaplamanın büyüklüğüne bağlı olarak 3-5mm genişlikte bırakılması suretiyle hem kaplamanın genleşmesine olanak sağlanmış; hem de, görsel yönden daha iyi bir sonuç elde edilmiş olacaktır. Küçük boyutlu olanlar (10x10) dokuz adet kaplama bir dokumaya yapıştırılmış olarak piyasaya sunulur. Bu türde uygulama, diğer kaplama türlerinde olduğu gibi, çimento hamuru sürülmüş ince sıva yüzeyine bastırılarak yapılır. Daha büyük boyutlu olanlar, taraklı malayla seramik yapıştırıcı sürülmüş ince sıva yüzeyi üzerine bastırılarak yapıştırılır Yapı Teknolojileri II Ders Notları 8
c) Plaket Kaplamalar Plaket kaplamalar ekstrüzyon yöntemiyle üretilen dış kaplama malzemesidir. Dış yüzeyleri cilalı olabileceği gibi istenirse bir doku da verilebilir. Gözenekli olması nedeniyle buhar geçirgenliği yüksektir. Bu kaplamalar normal çimento harcıyla kaba ya da ince sıvası yapılmış duvara, taraklı malayla seramik yapıştırıcı sürülmüş yüzey üzerine de uygulanabilir. Bu kaplamaların yatay ve düşey derzlerinin çıtalı şekilde örülmesiyle düzgün ve canlı bir duvar yüzeyi elde edilebilir. Su kaydırıcılığını ve yüzeylerinin temiz kalmasını sağlamak amacıyla bu tür kaplamalara silikon reçinesi sürülmesi tavsiye edilir. Plaket Kaplama Uygulanmış Bir Duvar Bu tip tuğlalar taş duvarla birliktede örülebilir. Ölçüleri 5*9*19 cm olan pres tuğlaların Yüksek yüzeylere kaplanmasından kaçınmalıdır. Plaket Tuğla Örnekleri Yapı Teknolojileri II Ders Notları 9
Prese Tuğla Uygulaması Çok düzgün yapılmış kaba sıvalı yüzeye seramik yapıştırıcı harç 8-10 mm'lik dişli tarakla yayılır. Sonra tuğlalar çıta ya da ip yardımıyla yatay ve düşey derzler aynı doğrultuda olacak şekilde yapıştırılır. Aralarında ise 1 cm boşluk bırakılır. Çitaların yamuk kesitli ve su alarak şişmeyen özeliikier de olması (plastik veya alüminyum metal) önemlidir. Tuğlalar yapıştırıldıktan ve kuruması tamamlandıktan sonra derz çıtadan sökülür. Derzler, içine 1/3 oranında elenmiş dere kumu eklenmiş derz dolgu malzemesi ile doldurulur. Derz dolgu malzemesi tuğla üzerine bulaşmamalıdır. Dolgu, ele bulaşmayacak şekilde kuruduğunda derzler, derz malası ile şekillendirilir. 3. Doğal ve Yapay Taş Plakalar TS 699'da belirtilen deneylerde olumlu sonuç vermiş olan taşlar dış duvar kaplaması olarak kullanılabilir. Her türlü dış etmene dayanıklı nitelikteki bu taşlar, duvara bakan yüzleri harca iyi yapışması için oldukça pürüzlü, dış yüzeyleri ise cilalanmış olarak 2-5 cm kalınlıkta ve büyüklüğü taşın cinsine bağlı olacak şekilde levhalar halinde üretilir. Harca aderansı yönünden su emmesi az olan taşların bu şekilde harç yardımıyla tespiti her zaman iyi sonuç vermemektedir. Bu nedenle, doğrudan harç yardımıyla yapılacak kaplamalar traverten, bazı volkanik tüfler, kum taşları, kavkılı tortul taslar gibi nispeten gözenekli doğal taşlardan yapılmalıdır. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 10
Uygulamada, doğal taşların arkası tamamen haçlanmadan önce, ön yüzlerinden ek yerleri ve köse oluşturan noktaları, daha sonra sökülebilecek şekilde alçı hamuruyla geçici olarak tutturulur. Taş ve duvar arasındaki bütün boşluk akıcı kıvamdaki tespit harcıyla iyice doldurulduktan ve harç yeterli dayanım kazandıktan sonra alçı tespit hamurları özenle sökülür. Gerekli temizlik ve bakımdan sonra kaplama yapımı sona ermiş olur. 4. Konstrüksiyon Sistemiyle Tespit Edilen Plaka Halindeki Rijit Kaplamalar Bu tip kaplama malzemeleri, duvar yüzü ile aralarında hava yastığı bırakacak şekilde duvara bir konstrüksiyon sistemi aracılığıyla tespit edilir. Dolayısıyla sözkonusu kaplama malzemelerinin tespiti harç kullanılmadan doğrudan doğruya kuru olarak yapılır. Başlıca iki ayrı uygulama şekli içeren bu sistemde kaplama malzemesi mesi duvara ya bir kenet sistemiyle ya da bir ızgara sistemi yardımıyla tespit edilir. Kullanılan kaplama malzemeleri birbirine geçmeli olarak birleştirilmekte böylece yağmur suyunun içeriye girmesi engellenmektedir. Bazı kaplama türlerinde kaplama elemanları arasına özel plastik macun ya da fitiller konmak suretiyle bu sorun bindirmesiz olarak k da çözülebilmektedir. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 11
a) Kenet Sistemiyle Tespit Edilen Doğal ve Yapay taş Plakalar Bu tür kaplamaların uygulanmasında taşın cinsi kaplama konstrüksiyonunu etkileyen bir etmendir. Tortul ve yapay taş kaplama plakları, bünye yapılarının işlenmeye daha elverişli olması ya da özellikle yapay taşların döküm sırasında nispeten büyük yuva ve deliklerin açılmasına ve bırakılmasına olanak vermesi nedeniyle, lama ve kenetlerle tespit edilir. Diğer yandan, başkalaşım ve katılaşım taşları, sert bünye yapıları ve islenme zorlukları nedeniyle daha küçük delik, oyuk ve profil açmaya elverişlidir. Bu nedenle bu ikinci grup daha çok tel kenet ve kancalarla tespit edilebilir. Lamalı Kenetler Bir bina cephesinde kaplama yapılması tasarlandığı zaman, öncelikle kenet sistemi seçilmeli ve kaplama plaklarının büyüklüğüne bağlı olarak kenet yerlerinin gösterildiği bir cephe detay resmi hazırlanmalıdır. Kaplama işlemi, hazırlanan bu detay resmine göre yapılmalıdır. Plaka biçimindeki doğal taşların taşıyıcı duvara kenetler yardımıyla tespiti. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 12
Kaplama plakalarının uygulanmasına en alt sıradan başlanır ve üst tarafa doğru devam edilir. Kaplama sisteminin ağırlığını sadece kenetlere vermemek ve daha güvenli bir tespit sağlamak için bir kat yüksekliği içinde en az iki adet yatay taşıyıcı köşebentlerden yararlanılmaktadır. Bu yatay köşebentler duvarda belirli aralıklarla yerleştirilmiş dübellere korozyondan etkilenmeyecek özel vidalarla tespit edilir. b) Asbestli Çimento Levha Kaplamalar Asbestli çimento dış cephe kaplamaları düz, ondüle levhalar ve pano halinde üretilirler. Bunlardan düz ve ondüle levhalar taşıyıcı duvarla aralarında 4-5 cm aralık kalacak şekilde ahşap veya metal bir ızgara sistemine dışarıdan vidalama yoluyla tespit edilir. Arkadaki aralıkta havanın düşey hareketine olanak sağlayabilmek için yatay konumdaki ızgaralara delik açılması veya kertikler yapılması zorunludur Yapı Teknolojileri II Ders Notları 13
Levhalar cepheye aşağıdan yukarı doğru kaplanır, kiremitlerde olduğu gibi üstteki levha alttaki levhanın üst kenarına 3-4 cm basmalıdır. Tespit işi tirfon vidalar ve plastik rondellerle dışarıdan vidalama yoluyla yapılır. Asbestli çimento levhalar dış cephe kaplaması olarak büyük levha boyutunda uygulanabileceği gibi, arduaz tekniğinde 30x30 ve 40x40 cm boyutlarında levhalarla baklava biçiminde de uygulanabilir. Uygulama yine alt sıradan yukarı doğru olur ve üstteki levha alt levhanın tespit çivisini örtecek şekilde yerleştirilir. Düz Arduaz Tifron Vidası Asbestli Çimento Dış Cephe Kaplamasının Arduaz Tekniğinde Uygulanması c) Metal Kaplamalar Bina dış kaplaması olarak kullanılan metaller demir sac ve emaye sac, alüminyum, bakır, çinko, kurşun gibi yapı metalleriyle bronz, paslanmaz çelik ve pirinç gibi alaşımlardan döküm yoluyla elde edilen ve nispeten kalın levhalar halindeki kaplamalardan oluşur. Bu metal kaplamalardan paslanmaz çelik ve emaye saç her türlü dış etkilere dayanıklıdır. Demir sacın boyanması, alüminyum levhanın ise ya boyanması ya da eloksal hale getirilmesi bu levhalara dış etkilere karşı dayanıklılık kazandırır. Ancak, duvarların düşey olması nedeniyle, tespit detaylarında kaplama ağırlığının dikkate alınması ve daha kuvvetli bir bağlantı yapılması uygundur. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 14
Metal malzemelerin tuğla, taş ve beton gibi kargir duvar çekirdeği üzerine uygulanması, malzemenin kalınlık ve boyutuna göre, farklı şekillerde yapılır. i) Tamamı duvar tarafından taşınan ve uygulanması sac şeklinde levhalarla çatı örtüsü yapımı gibi olan metal kaplamalar: Bu tip kaplamalar suyun geçmeyeceği şekilde birbirlerine kenet seklinde bağlanarak duvardaki yatay bir ahşap taşıyıcıya bir askı kenetinin çivilenmesiyle tespit edilir. Metal Duvar Kaplamasının Duvardaki Yatay Çıtalara Askı Kenetleriyle Tespiti ii) ) Profillendirilmiş Metal Levha ve Kaplamalar Bu uygulama seklinde, kaplamalar ya ekstrüzyonla profilli olarak üretilmiş ya da preslenerek rijitliği artırılmış metal malzemelerden oluşur. Bunlar, birbirlerine özel profillerle geçirilir ve böylece cephenin su geçirmezliği sağlanır. Profillendirilmiş bu metal malzeme özel şekilli kalıplara takılarak ya da duvara yatay ya da düşey olarak tespit edilmiş, metal ya da ahşap taşıyıcılara vidalanarak tespit edilir. Değişik Profilli Metal Dış Duvar Kaplamaları Yapı Teknolojileri II Ders Notları 15
Askılı Cephe Levhaları Metal Siding Cephe Levhaları Derzli Kenet Cephe Levhaları d) Polimer Kaplamalar Polimer malzemeler geniş bir aile oluşturmakla birlikte bunların dış cephe kaplaması olarak kullanılabilenleri sınırlı sayıdadır. Özellikle, atmosfer koşullarına, güneş ışınlarına dayanıklılık, eskime gibi etkiler nedeniyle ancak bazı polimer malzeme türleri doğrudan cephe kaplaması olarak kullanılmaktadır. Bundan dolayı bu tip malzemeleri akrilik polimer, lamine formaldehit gibi kompozit malzeme olarak uygulamak daha doğrudur. Üç Boyutlu, Polimer Elemanlarla Kaplı Bir Cephe Yapı Teknolojileri II Ders Notları 16
e) Ahşap Kaplamalar i) Tahta Kaplamalar Tuğla ve beton duvarlara yatay ve düşey olarak uygulanabilen bu tür tahtaların duvara kaplanabilmesi için öncelikle bunları taşıyacak bir ahşap ızgaranın duvara tespit edilmesi gerekir. Kaplamanın yatay olması isteniyorsa ızgaranın düşey olarak 50-60 cm aralıkta, kaplamanın düşey olması isteniyorsa ızgara bu kez yatay olarak yine ayni aralıkta; duvara dübel, beton çivisi ya da ankraj laması gibi tespit malzemeleriyle tespit edilir. Yatay kaplama yapılması halinde kaplama tahtaları, yalı baskısı, yarim geçme ve lamba-zıvana geçme şekillerinde içeriye su geçmeyecek biçimde profillendirilerek biçilir ve galvanize çivilerle alttaki ızgaraya çakılır. Düşey ahşap duvar kaplamalarında ek yeri detayları Yatay Ahşap Cephe Kaplamalarının Su Kaydırabilecek Şekilde Detaylandırılması Düşey kaplama yapılması halinde ise kaplama tahtalarının ek yerleri lamba-zıvana geçmeyle yapılmalı; iç mekanlarda ise baskı binisi ile çözümlenmelidir. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 17
ii) ) Panolar Ahşap dış cephe kaplamalarının pano olarak yapılması istendiğinde, sudan etkilenmeyen özel reçinelerle (VF) yapıştırılmış ve yüzleri fenol ya da melamin tabaka kaplı kontrplak MDF ya da marangoz levhaları kullanılır. Bu panolar diğer ahşap kaplamalara nazaran büyük boyutludur. Bu nedenle,sorun olabilecek derz sayısı bunlarda daha azdır. Panolar arasındaki düşey derzler V seklinde, yarım geçme ya da baskı binisiyle oluşturulabilir. Kaplama panolarının kalınlığına bağlı olarak arkadaki ızgaranın aralıkları 60 ila 80 cm arasında değişir. Panoların ek yerleri bu ızgaralar üzerinde yapılmalıdır. Panoların yatay derzlerinin arkasında da ahşap ızgara yatay olarak devam etmelidir. Yatay derzler suyun geçemeyeceği şekilde kaplamanın arkasına dönen çinko bir damlalık ve mastik yardımıyla oluşturulmalı, levhaların alt bitim hizalarında ise yine benzer detay uygulanmalıdır. Ahşap pano dış kaplamalarda yatay derzler çinko, mastik yardımıyla oluşturulur. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 18
iii) Hartama, Bedavra vb. Kaplamalar Eskiden ülkemizde 50-100 cm uzunluktaki kütüklerden ba1tayla yarılarak üretilen bu tür kaplamalar günümüzde özellikle dış ülkelerde biçme yöntemiyle fabrikasyon olarak üretilmektedir. Yatay lataların üzerine gelen ahşap kaplamalar kiremitler gibi enine ve boyuna bindirilerek galvanize çiviyle çivilenerek uygulanır. Ancak ülkemizde ormanların tahribine neden olduğu gerekçesiyle uygulaması yapılmamaktadır. Ahşaptan Yarma Yoluyla Üretilmiş Badavra ya da Hartama Adıyla Anılan Çatı Örtüleri 5. Prefabrike Duvar Kaplama Panelleri Bu tip kaplamalar bir dış duvara dışarıdan takılarak uygulanabilme özelliğine sahiptir. Bu kaplamanın kullanılmasındaki ana amaç, mevcut bir dış duvarın dış etkiler karsısındaki davranışını iyileştirmenin yanisira, yapımda hız, yüksek bir nesnel nitelik ve isçilikten kazanç sağlamaktır. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 19
Bu gruba giren panellerin bir kısmı mevcut duvara bir konstrüksiyon aracılığıyla arada hava yastığı kalacak şekilde tespit edilebileceği gibi; bir kısmı, duvarla aralarında bir boşluk bırakılmadan duvara ankraj elemanlarıyla bağlanarak tespit edilir. Bu tür kaplama panellerinin dış yüzleri seramik, cam, mozaik, doğal taş, asbestli çimento levhadan oluşturulabilir. Dış ülkelerde yaygın şekilde kullanılan ve dış kaplaması seramik malzemeden oluşturulan panellerin bir kısmı 6. Giydirme Cepheler Bir binanın taşıyıcı sistemine dıştan tespit edilen bir ızgara sistemi ile bu ızgara sisteme takılan panellerden oluşan cephe sistemlerine denir. Bu paneller, işlevin gerektirdiği şekilde saydam ya da opak, hareketli ya da sabit yüzeylerden meydana gelir. Işık geçirmesi gereken ve pencere işlevi yüklenen kısımlar sadece camdan oluşur. Dış duvar işlevini yerine getirecek olan opak kısımlar ise cam, metal, asbestli çimento levha, plastik, doğal ve yapay tas vb. dış kaplama yüzeyini oluşturacak malzemeler, değişik yalıtım katmanları ve iç yüzey kaplama malzemesinden meydana gelir. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 20
Giydirme Cephe Örnekleri Yapı Teknolojileri II Ders Notları 21
Duvar İç Kaplama Malzemeleri Kaplama Tipleri Sıvalar Boya ve Badanalar Kağıt Kaplamalar Pano Kaplamalar Lambriler Sandviç Panolar Rijit Plaklar (Seramik, mozaik, doğal ve yapay taş plaklar, cam kökenli plaklar) Yapı Teknolojileri II Ders Notları 22
Kağıt Kaplamalar Kağıt kaplamalar selüloz ve polimer kökenli olmak üzere iki türde üretilirler ve piyasada 0,5*10 m boyutlarında rulolar halinde bulunmaktadırlar. Kağıt kaplamanın duvar yüzeyine uygulanabilmesi için yüzeyin önceden pürüzsüz bir hale getirilmesi sağlanmalı ve daha sonra kağıt kaplanmasına geçilmelidir. Bu amaçla alçı perdahı, yağlı boya macunu gibi yüzey düzeltici işlemler yapılabilir. Duvarın kaplanabilmesi için, kağıtlar kaplanacak yüzeye uygun boyda kesilmeli, düzgün bir masa üzerine serilerek duvara gelecek yüzü tutkallanmalı ve duvarın üst tarafından yapıştırılma işlemine başlanmalı, aşağıya doğru sıvazlanarak yapıştırılmalıdır. Arada kalan hava kabarcıkları yumuşak bir bezle dairesel hareketlerle çıkartılmalıdır. Yapıştırma işleminde firmaların ürettiği özel yapıştırıcılar kullanılmaktadır. Kağıdın Kesilip Tutkallanması Duvar Kağıdının Kaplanması Yapı Teknolojileri II Ders Notları 23
Panolar Belirli bir boyuttan daha büyük olan (0,5*2 m) ya da (1*2 m) kaplama malzemelerine pana kaplamalar adı verilmektedir. Kökenlerine göre değişik türleri olan bu kaplamaların duvara uygulanabilmeleri için ya kendisi için üretilmiş bir ızgara sistemden ya da doğrudan bir ahşap ızgaradan yararlanılır. Bu kaplamalar ahşap kökenli panolar ve asbetsli çimento panolar olmak üzere iki ana grupta ele alınabilir. Lambriler Genellikle iç duvar kaplaması olarak ahşap, metal, polimer malzemelerden üretilen, birbirlerine özel bir geçme tekniğiyle birleştirilen ve tespit elemanları gözükmeyen, yatay ya da düşey doğrultuda uygulanabilen duvar kaplama malzemeleridir. Lambrilerin duvara kaplanması için, duvarın yüzüne, lambrinin düşey ya da yatay kaplanacağına göre, genellikle bir ahşap ızgara tespit edilir. Lambri yatay derzli olacaksa ızgaralar düşey, lambri düşey derzli olacaksa ızgaralar yatay olarak tespit edilir. Izgara aralıkları lambrilerin belirli bir yük altında sehim yapmadan ve şeklini bozmadan durabilecekleri şekilde ayarlanmalıdır. Bu aralık malzemenin cinsine ve kalınlığına göre değişmekle birlikte 30-60 cm arasında olabilir. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 24
Ahşap Lambrilerin Ek Yerlerinin Detayları Polimer Lambriler Metal Lambriler Bir Metal Lambri Detayı Dış Cephesi Metal Lambri ile Kaplanmış Bir Bina Yapı Teknolojileri II Ders Notları 25
Sandviç Panolar İki yüzü görünüş ve mukavemet yönünden benzer özelliklere sahip malzemelerle kaplanmış, ortası dolgu ve pano oluşturabilecek rijitliğe sahip, preslenmiş ya da bir petek dolguyla oluşturulmuş plakalara sandviç panolar (yapı levhaları) adı verilir. Bu şekilde üretilmiş olan sandviçler simetrik bir yapıda olabileceği gibi, bir yüzü görünecek şekilde kullanılmak amacıyla asimetrik olarak da üretilmektedir. Rijit Plakalar Bu kaplamalar duvarın iç yüzüne bir harç yardımıyla tespit edilebileceği gibi, plak boyutunun büyümesiyle ızgara konstrüksiyon sistemi ve bağlantı elemanları kullanılarak da tespit edilebilir. İç duvar kaplaması olarak kullanılan rijit plaklar daha çok iç mekanda görsel konfor, kolay temizlenebilme, nem geçirmeme, sudan etkilenmeme ve benzeri gereksinmelerle kaplanan malzemelerdir. Kalınlıkları dış kaplamalara nazaran daha az olabilmekte ve kaba sıvası yapılmış duvarlara 1.5-2 cm kalınlıkta çimento harcıyla yapıştırılabilmektedir. Buna karşılık kaba ve ince sıvası yapılmış bir yüzeye, taraklı özel malayla fayans çimentosu sürülerek yapıştırılabilir. Yapı Teknolojileri II Ders Notları 26
Döşeme Kaplaması Türleri Mineral Bağlayıcılı Şaplar ve Dökme Kaplamalar Stabilize Toprak Çimento Şaplar Manyezi Şapı Alçı Şaplar Asfalt Şapları Dökme Mozaik (Terazzo( Terazzo) Yapay Taş Kaplamalar Karosiman Beton Parke ve Bloklar Terazzo Karolar Doğal Taş Kaplamalar Doğal Taş Kaplamalar Blok Taş Kaplamalar Taş Plak Kaplamalar Palladyan Kaplamalar Yapı Teknolojileri II Ders Notları 27
Seramik Kaplamalar Pişmiş toprak tuğlalar Pişmiş toprak plaka elemanlar Gre Seramik Kaplamalar Gre Mozaik Seramik Kaplamalar Cam Kaplamalar Cam Parkeler Cam Mozaikler Mantar Kaplamalar Ahşap Kaplamalar Blok-Takoz Kaplamalar Lamba-Zıvanalı Kaplamalar Ahşap Parkeler Ahşap Mozaik Parkeler Ahşap Lamine Parkeler Ahşap Pano Parkeler Polimer, Kauçuk ve Linolyum Kaplamalar Metal Döşemeler TAVAN ve ASMA TAVAN MALZEMELERİ Yapı Teknolojileri II Ders Notları 28
S o r u l a r? Öğr.Gör. Cahit GÜRER 16 Mayıs 2008 Afyonkarahisar Yapı Teknolojileri II Ders Notları 29