21. YÜZYILA DOĞRU DENİZLİ SANAYİİ SEMPOZYUMU

tmmob makina mühendisleri odası 21. YÜZYILA DOĞRU DENİZLİ SANAYİİ SEMPOZYUMU 17-18-19 EKİM 1997 BİLDİRİLER Bildiriler kitabında yer alan her türlü görüş, fikir, bilimsel sav ve alıntılar, tablo ve şekiller bildiri yazar / yolarlarına aittir. Bunlardan ötürü düzenleme kurulu sorumlu tutulamaz. Bu kitaptan yapılacak alıntılarda kaynak göstermek zorunludur. EDİTÖR Cemalettin Çağdaş Yılmaz Arslan YAPIM Deha Ajans Ltd. Şti. Tel: 263 14 84 BASKI Deha Mat Ltd. Şti. mmo yayın no: 199 ISBN 975-395-243-0

i DÜZENLEME KURULU Ömer GÜLEKEN MMO Başkan Vekili Remzi ERİŞLER MMO Bursa Şube Sekreteri Süleyman EVCİLMEN MMO Antalya Şube Başkanı Tank DEMİRAY MMO Ankara Şube Sekreteri Cemal GENCER MMO Ankara Şube YK.Ü. Uğurcan NAZLI MMO Adana Şube Y.K.Ü. T.Hikmet KARAKOÇ MMO Eskişehir Şube Y.K.Ü. Turhan ONGEN MMO İzmir Şube Y.K.Ü. Hasan CEBİROĞLU MMO İstanbul Şube Bşk. Vekiü Dinçer METE MMO Edirne Şube Bşk. Vekili Metin ALBEYOĞLU MMO Aydın İl Temsilcisi Selahattin SAPMAZ MMO Muğla İl Temsilcisi Hakkı ÖZÜTOK MMO Fethiye İlçe Temsilcisi Prof.Dr. Mehnıet ATILGAN MMO Denizli Şube Y.K.Ü. Faruk İNCEOGLU MMO Denizli Şube Y.K.Ü. Fatih YAŞA MMO Denizli Şube Sekreteri Ö. Faruk YÜKSEL MMO Denizli Şube Saymanı Servet TETİK MMO Denizli Şube Y.K.Ü. Yaşar YIKICI MMO Denizli Şube Y.K.Ü. Ahmet SİNKİL MMO Denizli Şube Üyesi YÜRÜTME KURULU Ufuk ABALIOĞLU M.Gülşen GÜNGÖR İsmail ÇELİK İnci İLGAZ MevlütÇELİKBİLEK Erdoğan KİRİŞ Ali DENİZ Mehmet SARICA Fatih DİLBAZ Ali Rıza YAZGAN İskender ERBİL SEMPOZYUM SEKRETERYASI Fatih YAŞA Erkin PALAMUTÇU SEMPOZYUM YERİ Çatalçeşme Oda Tiyatrosu Denizli Belediyesi Meclis Salonu DANIŞMANLAR KURULU ABALIOĞLUAli. ERDUYAN Tamer ABALIOĞLU İsmet EREN Prof. Dr. Aslan ACAR Mehmet ERGUN Yaşar Oğuz ADA H. Tekin ERHAN Ramazan AKŞAHİN Yalçın ERTÜRK Necati AKŞİT Prof. Dr. M. Arif ESEN Hasan AKYÜREK Faruk EVRAN Vedat ALTUNTAŞ Turgay GERELİOĞLU İ. Hakia ALYANAK Prof. Dr. İbrahim GÖKALP Prof. Dr. Hüsnü Yusuf ASLANOĞLU Doç.Dr. Mehmet GÖKSU Yusuf Ziya ATICI Sait GÖKŞİN Ahmet ATMACA Mehmet GÜLSÖZ Doç. Dr. Alpe AYDEMİR Mehmet GÜN Yücel AYDINLI Osman GÜNALP Sezai BAŞÇİFTÇİ Feyzullah GÜRGÜN Ertan BAYSAL Ali GÜVENALAli BEŞTAŞ Tanju HAZER Şeref CEYLAN Yrd.Doç.Dr. Tülay İLGERİ Süleyman CONTAY Gürol KALEMCİ Nail ÇELİKOK Bülent KARABACAK ÇETİŞLİ Prof. Dr. Halil Doç. Dr. Rasim ÇİZMECİ Hasan KARAMANLI A. İhsan ÇOPUR Süleyman KASAPOĞLU Kemal DEĞİRMENCİ İsmail KATRANCI Zafer DEMİREREN İbrahim KAYA Ramazan ;r DEVELİ Hilmi KAYNAK Mustafa DOĞUAltan KEÇECİ Müjdat DURMAZ Prof. Dr.Ali KIVANÇ Behçet DUYSAL Ömer KOCABAĞ Durali DÜLGEROĞLU Prof. Dr. Ercan KOCAMAZ Hasan ECE İsmail KONYALIOĞLU Hilm EDEM Ali KÖSEOĞLU Cevdet EMİR Cahit KUTLU R. Erhan MARIMAli NİZAMOĞLU İsmail OKTİK Prof. Dr. Şener ÖNCEL Abdi ÖZDEMİR Mehmet ÖZEK Doç Dr. Ziya ÖZEKMEKÇİ Nejdet ÖZPINAR Doç. Dr. Yahya PANAYIR İlter RENDE Prof. Dr. Hikmet SALGAR Gültekin Okay SARAÇOĞLU Önder ŞENEL Yavuz SİVRİ Esat SÖZKESEN Nuri SÜZÜK Lerzan TAŞKIRAN Cihan TERZİBAŞOĞLUAli TOSUN İsmail TOKER Emin TÜRKÖZ Hüseyin ÜLKÜ Turhan ULUKAYA Halil URGANLIOĞLU Bekir USLU M. Abdulkadir YALÇIN Cengiz YAVUZ Mehmet YILDIRIM Veli YUSUMUT Şah İsmail YÜKSEL Prof. Dr. Mehmet ZEYTİNCİ Cüneyt İRTİBAT BUROSl Amtürk Bulvarı SSK DENİZLİ Tc [idisleri Odası De & Fax: ()( "="' ">

DENİZLİ SANAYİSİNDE MAKİNE MÜHENDİSLERİNİN YERİ ^ Araş. Gör. Tezcan ŞEKERCİOĞLU, Araş. Gör. Cemal MERAN Pamukkale Üniversitesi Müh. Fak. Makine Mühendisliği Bölümü ÖZET Bu çalışma Denizli Sanayisi özel sektöründe (Tekstil, Makine İmalat, Mutfak Eşyaları ve diğer) çalışmakta olan makine mühendisleri üzerinde yapılan anket sonuçlarını içermektedir. Toplam 39 sorudan oluşan anket beş ana gruba ayrılmıştır. Makine mühendislerinin sorulara verdikleri cevaplar ayrı ayrı incelenmiş, sonuçlar grafikler halinde verilmiştir. l.giriş Denizli sanayii 21. Yüzyıla doğru büyük bir gelişim göstermektedir. Bu gelişim sürecinde mühendislerin sanayiye olan katkıları yavaş yavaş kendini göstermeye başlamıştır. Denizli sanayisinde çalışan mühendisler içinde temel mühendislik dallarından birisi olan makine mühendisliği de, önemli bir oran teşkil etmektedir. 2. ANKET ÇALIŞMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ Anket soruları tarafımızdan hazırlanmış ve M.M.O Denizli şubesinin katkılarıyla oda üyesi mühendislere ulaştırılmış ve cevaplar alınmıştır. Ankete yaklaşık 100 mühendis katılmıştır. Yapılan anketteki beş ana bölüm; 1-Kişisel bilgiler, 2 - Eleman sirkülasyonu hakkında bilgiler, 3-Çalışılan şirketler ile ilgili bilgiler, 4-Eğitim durumu ile ilgili bilgiler, 5-Ücret durumu ile ilgili bilgilerden oluşmaktadır. Elde edilen bilgiler doğrultusunda Denizli Sanayisi özel sektöründe çalışan makine mühendislerinin bulundukları nokta tespit edilmeye çalışılmıştır. İşveren - mühendis ilişkisi, Denizli'de çalışma sebebi, mesleği geliştirme durumu, eğitimi sırasında almış olduğu derslerin sanayiye uygunluğu, maddi olarak tatmin olunup olunmadığı gibi bazı noktalar aydınlatılmaya çalışılmıştır. 2.1. KİŞİSEL BİLGİLERLE İLGİLİ SORULAR 2.1.1. İşyerinde Mühendis Olarak Göreviniz Nedir? Bu soruda verilen cevaplar 7 gruba ayrılmıştır. Gruplar yüzde olarak birbirlerine yakın değerler almıştır. Ankete katılanların 21'lik bir kısmı üretim kademelerinde çalışmaktadır. Diğer önemli nokta ise 70'lik bir kısmın müdür konumunda çalışmasıdır. Bu durum tablo l'de görülmektedir. 314

Tablo 1. İş yerinde göreviniz nedir? Görev Fabrika Müdürü Üretim şefi 21 İşletme Müdürü Makine Enerji Müdürü Teknik Müdür Makine Bakım şefi Diğer 5 18 8 13 10 25 2.1.2. Şirket deki Çalışma Yılınız Tablo 2'den görüldüğü gibi 52'lik bir kısım 1-3 yıldır çalışmaktadır. Bu da ilk yıllarda yoğun bir eleman sirkülasyonu olduğunu göstermektedir. Çalışma yılı arttıkça (5 yıldan fazla) 40'a yakın bir kısım işini değiştirmemektedir Tablo 2. şirketteki çalışma yılınız Çalışma Yılı 1-3 yıl 3-5 yıl 5-10 yıl 10 yıldan fazla 52 10 25 13 2.1.3. Yabancı Dil Seviyesi Tablo 3'den mühendislerin dil seviyelerinin iyi olmadığı anlaşılmaktadır. Yabancı dili çok iyi olan dilim 2'ler seviyesindedir, 13'lük bir kesimin seviyesi de tatmin edici olarak kabul edilebilir. Tablo 3- Yabancı dil seviyesi Dil Seviyesi Çok iyi İyi Orta Kötü 2 11 64 22 315

2.1.4. İş Değiştirme Nedenleri Yaklaşık 50'lik bir kısım daha profesyonel bir ortamda çalışmak istediklerinden dolayı iş değiştirmişlerdir. Tablo 4. İş değiştirme nedenleri İş Değiştirme Nedeni Daha yüksek ücret Daha iyi sosyal imkan Daha profesyonel çalışma ortamı Nakil, taşınma v.s 17 15 50 18 2.2. ELEMAN SİRKÜLASYONU HAKKINDA SORULAR Bu bölümde Denizli'yi tercih etme nedenleri ve yapıla işten tatmin olunup olunamadığı gibi sorulara cevap aranmıştır. 2.2.1. Denizli Dışından Geliyorsanız, Niçin Denizli? 64'lük bir kısım daha iyi sosyal imkanlardan ve daha yüksek kazançtan dolayı Denizli'yi tercih etmektedir. Tablo 5. Denizli dışı illerden geliyorsanız, niçin Denizli? Niçin Denizli? Ailevi nedenler Daha yüksek kazanç Yüksek transfer ücreti Daha iyi sosyal imkanlar Başka iş bulamamak Denizli'yi sevmek 14 21 0 43 4 18 2.2.2. Yaptığınız İş Sizi Mühendis Olarak Tatmin Ediyor mu? Verilen cevaplardan her beş kişiden birisi yaptığı işten memnun değil veya idealindeki mühendisliği yapamamaktan şikayetçi durumda gözükmektedir. şekil 1. Yaptığınız iş sizi mühendis olarak tatmin ediyor mu? 316

Şekil 2'ye göre üçte birlik bir kısım işini değiştirmeyi düşünmektedir. şekil 2. Yaptığınız iş sizi mühendis olarak tatmin etmiyorsa işinizi değiştirmeyi düşünüyor musunuz? 2.3. ÇALIŞILAN ŞİRKETLER İLE İLGİLİ BİLGİLER Bu bölümde şirketin faaliyet gösterdiği alan, yönetim yapısı, yönetici mühendis ilişkileri, çalışma günleri, çalışma saatleri ve kişilerin kendilerini yetiştirmek için şirket tarafından yapılan faaliyetler v.b. sorulara cevap aranılmaya çalışılmıştır. Tablo 6'ya göre makine mühendislerinin çalışma alanları çok farklılıklar göstermektedir. Tablo 6. İş yerinin faaliyet alanı Çalışılan Alan Tekstil Mutfak eşyaları Makine imalat Diğer 31 14 27 28 Şekil 3. şirkette yönetim organizasyonu var mı? 317

Çalışılan şirketlerin dörtte birinde yönetim organizasyonunun olmadığı sonucuna varılmaktadır. Ayrıca tablo 7'ye göre yönetici konumundaki kişilerin 23'ü profesyonel nitelikte kişilerden oluşmamaktadır. Tablo 7. Yönetici konumundaki kişilerin eğitim seviyeleri Eğitim Seviyesi İlk-Orta okul Lise Üniversite 13 10 77 Tablo 8. şirketinizin yönetim kadrosu kimlerden oluşuyor Yönetim Kadrosu Aile şirketi Profesyonel yönetici Her ikisi 47 33 20 Şirketlerin yarıya yakını aile şirketi şeklinde yönetilmekte, üçte birinde ise profesyonel yöneticiler çalışmaktadır. 20'lik bir kısım ise aile şirketi durumundan profesyonelliğe geçme aşamasında görülmektedir. Tablo 9'a göre 74'lük bir kısımda çalışan makine mühendisi sayısı lile 3 arasında. Buradan çalışılan işyerlerinin küçüklüğü ve az sayıda mühendis çalıştırıldığı sonuçlarına varılabilir. Tablo 9. Çalışılan şirketteki makine mühendisi sayısı Çalışan Mühendis Sayısı 1-3 arası 3-5 arası 5-10 arası 10-20 arası 20'den fazla 74 22 0 2 2 Tablo 10 ve şekil 4'e göre ankete katılanların yarısından çoğu dokuz saatten fazla çalışmakta ve bunun karşılığında fazla mesai ücreti alamamaktadır. 318

- Tablo 10. İşyerindeki günlük toplam çalışma süresi Çalışma saati 9 saat 9-12 saat 12 saatin üzeri 47 43 10 15 85 V ^/ EvetDHayır Şekil 4. Fazla çalışmalarınız karşılığında mesai ücreti alıyor musunuz? 45 55 Evet D Hay ir Şekil 5. İşyeriniz mesleki tecrübenizi arttırmak için herhangi bir program uyguluyor mu? Şekil 5'e göre işyerleri tarafından ankete katılanların 55'ine mesleği geliştirici yönde programlar uygulanmaktadır. Tablo ll'de ise ankete katılanların şirket haricinde kendilerini geliştirmek için ne gibi faaliyetlerde bulduklarının sonuçları verilmiştir. 26'sı seminer ve toplantılara katılmakta, 28'lik bir kısım sürekli yayınları takip etmekte ve 30'a yakın bir kısmı ise belirtilen faaliyetlerin hepsine katılmaktadır. Tablo 11. Kendinizi geliştirmek için yaptığınız ve katıldığınız faaliyetler Yaptığınız ve Katıldığınız Faaliyetler Süreli yayın takibi Fuarlara katılma Seminer ve toplantılara katılma Meslek içi kurslara katılma Meslektaşlar arası bilgi alış-verişi Hiçbiri 28 4 26 12 25 5 319

2.4. EĞİTİM İLE İLGİLİ BİLGİLER Anketin bu bölümünde mezun olunan lise, üniversite, üniversite seçilen ve şu anda çalışılan branş, derslerin sanayiye uygunluğu gibi sorulara cevap aranmaya çalışılmıştır. Tablo 12. Mezun olunan lise Mezun Olunan lise Düz lise Meslek lisesi Teknik lise 70 21 9 Mezun olunan üniversite olarak ilk sırayı 64 ile Dokuz Eylül Üniversitesi Denizli MühendislikF a - kültesi ve Pamukkale Üniversitesi toplamı alırken ikinci sırayı 10 ile Yıldız Teknik Üniversitesi, üçüncü ve dördüncü sırayı 6 ile Uludağ ve Süleyman Demirel Üniversiteleri almaktadır. Geri kalan bölüm ise diğer üniversitelerce paylaşılmaktadır. Tablo 13. İşyerinde çalışılan alan Çalışılan Alan Konstrüksiyon Enerji Mekanik Isı 29 19 33 19 Tablo 14. Mühendislik Eğitimi sırasında alınan derslerin sanayide uygulanabilir Iduğuna inanıyor musunuz? Derslerin Sanayiye Uygunluğu Uygun Uygun değil Kısmen uygun 35 13 52 77 im 6 17 Teorik DPratik Hem teorik hem pratik Şekil 6. Size göre üniversite eğitimi sırasında nasıl bir eğitime ağırlık verilmeli? 320

Ankete katılanlar şekil 6 ve tablo 15'den görülebileceği gibi hem teorik hem de pratik bir eğitimin olması gerektiği, ilk yılı yabancı dil hazırlık, iki yılı teorik son iki yılı ise pratik uygulamalı eğitimden yana tavır koymuşlardır. Tablo 15. Sizce mühendislik eğitiminin süresi ne olmalıdır? Eğitim Süresi 4 yıl 5 yıl 1 yıl yabancı dil hazırlık top. 5 yıl 1 yıl pratik top. 5 yıl 2 yıl pratik 2 yıl teorik 4 8 52 19 17 Üniversite eğitimi sırasında alınan Malzeme, Makine Elemanları, Teknik Resim, Konstrüksiyon, İmal Usûlleri ve Isı Transferi gibi derslerin sanayide çalışırken daha çok işe yaradığı, Matematik ve Kimya gibi derslerin ise pek gerekli olmadığı yönünde görüş belirtilmiştir. Üniversite eğitimi sırasında kültür derslerine daha az yer verilmesi meslek derslerinin (Üretim planlamaya yönelik dersler, Hidrolik- Pnömatik, Otomatik Kontrol ve Konstrüksiyon ağırlıklı dersler) arttırılması yönünde fikir beyan edilmiştir. ' Tablo lö'da ankete katılanların 75'nin okul sırasında öğrenilen bilgileri sanayide pratiğe geçirebilmek için uzun veya kısa süreli olarak sanayide çalışmak zorunda kaldıkları ortaya çıkmıştır. Teoriği pratiğe geçirme zorluğunu hissetmeyen oran ise sadece 4 civarındadır. Buda gösteriyor ki bizim üniversitelerimizde pratikten çok teorik bir eğitim verilmektedir. Tablo 16. Üniversite eğitimim sırasında öğrenmiş olduklarınızı pratiğe geçirmek için ne gerekli Pratiğe geçiş için; Yaptığım stajlar yeterli Laboratuar dersleri yeterli Kısa süreli sanayi tecrübesi»erekti Uzun süreli sanayi tecrübesi gerekti Eksiklik hissetmedim 17 4 48 27 4 2.5. ÜCRET İLE İLGİLİ BİLGİLER Bu bölümde çalışılan işte maddi olarak tatmin olup olunmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. 2.5.1. Aylık Maaş Tablo 17'de belirtilen miktarlar Ağustos-1997 tarihi itibariyle geçerlidir. Katılanların 40'lık bölümü 100-150 milyon lira arasında ücret almaktadır. 321

Tablo 17. Aylık maaşınız kaç lira? Aldığınız Maaş 40-70 milyon arası 70-100 milyon arası 100-150 milyon arası 150 milyondan fazla 15 30 40 15 Şekil 7'ye göre aldığı ücreti yeterli görmeyenlerin oranı 66'lar civarında yüksek bir orandır. Şekil 7. Bu maaş sizin için yeterli mi? 2.5.2. Yeni Mezun Makine Mühendisi Hakkında Düşünceler Yeni mezun bir makine mühendisinin Denizli sanayisinde rahatlıkla iş bulabileceğini belirtenlerin oranı 60 civarındadır. Fakat bunun tersine bilgi olarak yeterince hazır olamayacağı görüşündedirler (70). Ayrıca yeni bir mühendisin Denizli sanayisinde asgari ücret ile 60 milyon lira arasında bir ücret alabileceği yönünde görüş belirtmişlerdir. 3. GENEL DEĞERLENDİRME Ankete katılanların çoğunluğu 1 ile 3 yıldır aynı işyerinde çalışmaktadırlar. Buda çok yoğun bir eleman sirkülasyonu olduğunu göstermektedir. İş değiştirme nedeni olarak daha profesyonel bir çalışma ortamında ve daha iyi sosyal imkanlarda çalışma isteği göze çarpmaktadır. Bundan dolayı 67'lik bir kısım yaptığı işten memnun değildir. Çalışılan şirketlerin 20'sinde yönetim organizasyonu bulunmamaktadır, şirketlerin yönetiminde aile şirketi olma özelliği belirgin şekilde kendini hissettirmektedir. Büyük bir çoğunluk 9 saatin üzerinde çalıştığı halde fazla mesai ücreti alamamaktadır. şirketlerin 75'inde 1-3 adet makine mühendisi çalışmaktadır. Buradan Denizli sanayisindeki işletmelerin küçük olduğu ayrıca Denizlili işverenin yeterli seviyede mühendis çalıştırma bilincine ulaşamadığı görülmektedir. Ankete katılan mühendislerin yarısından çoğunun mesleki tecrübelerini arttırmak için çalıştıkları işyerleri tarafından belirli programlar uygulanmaktadır. Fakat kendilerinin süreli yayınları takip etmeleri, fuar, seminer ve toplantılara katılmaları yeterli seviyelerde değildir. Ankete katılan mühendislerin 30'u Teknik ve Meslek lisesi, 70'i ise düz lise mezunudur. Buradan meslek lisesi ve teknik liselerden üniversiteyi kazanma oranının daha az olduğu görülmektedir. Orta eğitimde meslek eğitimi almış kişilerden ileriye dönük teknik eğitimde yararlanılamadığı anlaşılmaktadır. 322

Denizli'de çalışan mühendislerin 65'lik kısmı Denizli Mühendislik Fakültesi mezunudur. Buradan mezun olunan yerde çalışma isteğinin ağır bastığı görülmektedir. Eğitim sırasında alınan Malzeme, Makine Elemanları, Teknik Resim, Konstrüksiyon, İmal Usûlleri ve Isı Transferi gibi derslerin sanayide çalışırken daha faydalı olduğu yönünde bir sonuca varılmıştır. Eğitim süresinin bir yılının yabancı dil hazırlık, iki yılının teorik, iki yılının da pratik olmak üzere beş yıl olmasının daha iyi olacağı görüşü hakim olmuştur. Kişilerin mezun olduktan sonra öz güvenlerini kazanabilmeleri için sanayide çalışmaları gerektiği sonucuna varılmıştır. Yaklaşık 70'lik bir kısım 70 ile 150 milyon arası bir ücret almaktadır. Yarıdan fazla bir kısım (66) aldığı ücretten memnun değildir. Yeni mezun bir makine mühendisinin Denizli sanayisinde kolaylıkla iş bulabileceği, fakat bilgi olarak yeterli olamayacağı ayrıca başlangıç olarak asgari ücret ile 60 milyon lira arasında ücret alabileceği görüşü ağır basmıştır. TEŞEKKÜR: Anketimize katılan tüm meslektaşlarımıza ve katkılarından dolayı Denizli Makine Mühendisleri Odası'na teşekkür ederiz. 323