ELEKTRİK ENERJİSİ VE VERGİLER AHMET OKTAY KAVAS ME 86
4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (3 Mart 2001) Amaç, kapsam ve tanımlar MADDE 1 Bu Kanunun amacı; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanmasıdır.
KURULCA DÜZENLEMEYE TABİ TARİFE TÜRLERİ ŞUNLARDIR Düzenlemeye Tabi Tarife Düzenlenmesindeki esas; EŞİT TARAFLAR ARASINDA AYRIM YAPILMAMASI HÜKÜMLERİNİ VE ŞARTLARINI İÇERMESİDİR 1. Bağlantı ve Sistem Kullanım Tarifeleri 2. İletim Tarifesi 3. Toptan Satış Tarifesi 4. Dağıtım Tarifeleri 5. Perakende Satış Tarifeleri
PERAKENDE SATIŞ LİSANSI Perakende satış şirketleri, herhangi bir bölge sınırlaması olmaksızın perakende satış ve perakende satış hizmeti faaliyetinde bulunur. Perakende satış lisansına sahip dağıtım şirketleri ise ancak perakende satış lisansında yer alması halinde, başka bir dağıtım şirketinin bölgesinde bulunan serbest tüketicilere elektrik enerjisi ve/veya kapasite satışı yapabilir.
ELEKTRİK ENERJİSİ NİHAİ TÜKETİCİ SATIŞ FİYATI 1 Nisan 2003 TARİHİNE KADAR Elektrik Enerjisi Fiyatı Vergiler 1 Nisan 2003 TARİHİNDEN İTİBAREN Elektrik Enerjisi Fiyatı Sistem İşletim Fiyatları Fon ve Paylar Vergiler
1- ENERJİ BEDELİ NİHAİ TÜKETİCİ TARİFE BİLEŞENLERİ 2- SİSTEM İŞLETİM FİYATLARI a- DAĞITIM SİSTEM KULLANIM BEDELİ b- PERAKENDE HİZMET BEDELİ c-iletim SİSTEMİ KULLANIM BEDELİ 3- FON VE PAYLAR a- ELEKTRİK ENERJİ FONU b- TRT PAYI 4- VERGİLER a- BELEDİYE TÜKETİM VERGİSİ b- KDV
TARİFELER VE TÜKETİCİLERİN MADDE 13 DESTEKLENMESİ Fiyat yapısı içinde, söz konusu tüzel kişinin Piyasa faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan hiçbir unsur yer alamaz. Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi tarafından uygulanacak iletim ek ücreti bu hükmün istisnasını oluşturur.
TÜKETİCİLERİN DESTEKLENMESİ Belirli bölgelere ve/veya belirli amaçlara yönelik olarak tüketicilerin desteklenmesi amacıyla sübvansiyon yapılması gerektiğinde, BU SÜBVANSİYON FİYATLARA MÜDAHALE EDİLMEKSİZİN, miktarı ile esas ve usulleri Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenmek üzere söz konusu tüketicilere geri ödeme şeklinde yapılır.
KANUNA AYKIRI UYGULAMALARIN YASAL HALE GETİRİLMESİ 10 Mayıs 2006 tarihli 5496 sayılı yasa ve 9 Temmuz 2008 tarihli 5784 sayılı yasa ile 4628 Sayılı Kanuna ilave edilen GEÇİCİ MADDE 9 çerçevesinde; 1- FİYAT EŞİTLEME MEKANİZMASI ile abone grupları arasında çapraz sübvansiyon uygulanması yasal hale gelmiştir. 2- Söz konusu madde kapsamında yapılan bir diğer ana değişiklik ise, 4628 sayılı yasanın amaclanan hedefin kamu lehine, 2012 yılı sonuna kadar askıya alınması olmuştur. Yasaya eklenen TEDAŞ TARAFINDAN YAPILAN TARİFE TEKLİFLERİNDE, ULUSAL TARİFE UYGULAMASININ GEREKLERİ ESAS ALINIR VE TEKLİF EDİLDİĞİ ŞEKLİYLE KURULCA ONAYLANIR. hükmü ile EPDK Düzenlemeye Tabi Tarifeler konusundaki yetkisini tümüyle siyasi otoriteye bırakmıştır.
ENERJİ VE SİSTEM İŞLETİM BEDELLERİNİN ÖNEMİ Nihai Tüketici Belirlenmesinde esas alınan 4628 sayılı yasanın uygulanmaması yada uygulanamaması nedeniyle FON, PAY ve VERGİLER doğrudan etkilenmektedir. Elektrik Enerjisi nihai tüketici fiyatların belirlenmesinde esas alınan; - ELEKTRİK ENERJİ FONU için oran %1, Görevli Şirketler için %10 - TRT PAYI için oran %2, - BELEDİYE TÜKETİM VERGİSİ için oran %1(Sanayi) veya %5(Mesken), - KDV için ise oranın %18 olması nedeniyle, baz alınan ELEKTRİK ENERJİSİ ile SİSTEM İŞLETİM FİYATLARININ ne şekilde tespit edildiği daha da önem arzetmektedir.
ENERJİ FONU YASAL ZEMİNİ 20/6/2001 tarih ve 4684 Sayılı Kanunun 8. Maddesi ile 14/7/2004 tarih ve 5217 Sayılı Kanunun 11. Maddesi olarak 3096 Sayılı Kanuna Eklenen Geçici Madde 4 kapsamında; 31/12/2001 tarihine kadar yürürlüğe girecek olan Elektrik Enerjisi Fonu Anlaşmaları uyarınca taahhüt edilen yükümlülükleri karşılamak üzere; a) 28/5/1986 tarihli ve 3291 sayılı Kanunun ek 2 nci maddesi gereğince tahsil olunan katkı payı tutarları, b) Tabii kaynakların ve tesislerin özelleştirilmesi veya işletme haklarının devrinden elde edilen gelirlerden Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenecek miktarda ayrılacak paylar, c) İrat kaydedilen teminatlar ile şirketlere sağlanan hizmetler karşılığı elde edilen tahsilat, d) Elektrik Enerjisi Fonundan kullandırılan kredilerin geri dönüşleri ile bu Fonun yükümlülüklerinden dolayı verilecek kredilerin geri dönüşleri, e) Diğer gelirler, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı Merkez Saymanlığı hesabına yatırılır ve bütçeye gelir kaydedilir. Bu maddede belirtilen gelirlerin takibi ile yükümlülüklerin yerine getirilmesine ilişkin her türlü iş ve işlemler Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nezdinde yürütülür.
Kanun Numarası : 3291 Kabul Tarihi : 28/5/1986 1211 SAYILI TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI KANUNU, 3182 SAYILI BANKALAR KANUNU, 2983 SAYILI TASARRUFLARIN TEŞVİKİ VE KAMU YATIRIMLARININ HIZLANDIRILMASI HAKKINDA KANUN, 2985 SAYILI TOPLU KONUT KANUNU, 7/11/1985 TARİHLİ VE 3238 SAYILI KANUN, 2499 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI VE 1177 SAYILI TÜTÜN VE TÜTÜN TEKELİ KANUNUNUN BAZI MADDELERİNİN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMASI VE KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN ÖZELLEŞTİRİLMESİ HAKKINDA KANUN
BEŞİNCİ BÖLÜM Özelleştirme Uygulamalarına İlişkin Hükümler Anayasa Mahkemesinin 1994 yılında Kanun Hükmünde Kararnameleri iptali ile pekçok madde yürürlüğünü yitirmiştir. Ancak, 9/7/2008 tarihli 5784 sayılı Kanunla, 4628 de yapılan son değişiklikle; Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerin sektör altyapı giderlerine katkı paylarını, bunların enerji satış tarifelerinin % 10'unu geçmeyecek şekilde tesbite, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yetkilidir.
MADDENİN DEVAMI Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerin sektör altyapı giderlerine katkı payı, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere belirlenir. Tedarikçiler bu bedeli faturalarında ayrıca gösterir ve tahakkuku takip eden ikinci ayın yirmisinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına intikal ettirirler. Organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin olarak ayrıca katkı payı yatırmaz
TRT PAYI Yasal zeminini 4/12/1984 tarihli 3093 sayılı TRT Kurumu Gelirleri Kanunu ndan almaktadır. Madde 2 Türkiye Radyo - Televizyon Kurumunun gelirleri şunlardır: a) Radyo, televizyon,video ve birleşik cihazlardan tahsil edilecek ücretler, b) Elektrik enerjisi hasılatından bu Kanuna göre ayrılacak paylar, c) Genel bütçeden yapılacak katkılar, d) Radyo ve televizyon vasıtasıyla yapılan her çeşit ilan ve reklam ile faaliyet gelirleri, e) Film, bant, plak, nota, dergi, kitap ve benzerlerinin yapım, yayın ve satışından elde edilecek gelirler, f) Radyo ve televizyonla ilgili her türlü ticari işlemler ve ortaklıklardan elde edilecek gelirler, g) Düzenlenecek konser, temsil ve benzeri programlara giriş ücreti ve bu yerlerde yapılacak ilan ve reklamdan elde edilecek gelirler, h) Yapılacak her türlü bağış, yardım ve diğer gelirler.
Kanun un 4.maddesinin c ve d bendleri ile oranlar 2008 yılında tekrar belirlendi. Buna göre; c) Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler. Organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin olarak Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna ayrıca pay yatırmaz. d) (a) ve (c) bentlerinde belirtilen oranları yüzde yüzüne ( % 100) kadar artırmaya veya eksiltmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
BELEDİYE TÜKETİM VERGİSİ 29/5/1981 tarihli Resmi Gazete yayımlanan 2464 sayılı BELEDİYE GELİRLERİ KANUNU çerçevesinde tahsil edilmektedir. 2008 yılında 5784 sayılı Kanun ile yapılan ilave ile; Madde 35- Elektrik ve Havagazı tüketenler, Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisini ödemekle mükelleftirler. 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa göre elektrik enerjisini tedarik eden ve havagazını dağıtan kuruluşlar, satış bedeli ile birlikte bu verginin de tahsilinden ve ilgili belediyeye yatırılmasından sorumludurlar. Organize sanayi bölgelerinde tüketilen elektrik enerjisinin vergisini organize sanayi bölgeleri tüzel kişiliklerine elektriği temin eden kuruluş öder.
BTV MATRAHI 9/7/2008 tarihli 5784 sayılı Kanun ile gerçekleştirilen düzenleme sonrasında Madde 37 Verginin matrahı; elektriğin iletimi, dağıtımı ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedelleri hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedeli ile havagazının satış bedelidir. Matraha vergi, fon ve paylar dahil edilmez.
21 NİSAN 2009 TARİHİ İTİBARİYLE MESKEN TARİFESİ PERAKENDE ENERJİ BEDELİ kr/kwh 16,268 66,21% DAĞITIM SİSTEM KULLANIM BEDELİ kr/kwh 2,5910 10,54% PERAKENDE HİZMET BEDELİ kr/kwh 0,1700 0,69% İLETİM SİSTEMİ KULLANIM BEDELİ kr/kwh 0,4600 1,87% ARA TOPLAM 19,4890 79,31% ELEKTRİK ENERJİ FONU 1% PEB*%1 0,1627 0,66% TRT PAYI 2% PEB*%2 0,3254 1,32% TRT PAYI VE FON DAHİL 19,9770 BTV 5% TRTFON*%5 0,9989 4,07% KDV 18% TRTFON*%18 3,5959 14,63% GENEL TOPLAM kr/kwh 24,5718 100,00% VERGİ TOPLAMI VE ORANI kr/kwh 5,0828 20,69%
ELEKTRİK SEKTÖRÜ ÜZERİNDEN FON VE TRT YE AKTARILAN TUTARLAR Yıl Yıllık üretim VERGİ TOPLAMI VERGİ ORANI FONA GİDEN MEBLAĞ TRT'YE GİDEN MEBLAĞ milyar kwh kr/kwh % milyon TL milyon TL 2003 140 3,5865 21,66% 181 367 2004 150 3,3980 21,66% 184 372 2005 161 3,3980 21,66% 198 400 2006 175 3,3980 21,66% 215 434 2007 191 3,3980 21,66% 234 474 2008 195 4,0996 21,66% 239 484 2009 195 5,1509 20,69% 322 644
EPDK YA AKTARILAN MEBLAĞ EPDK ya Yıllık Lisans Bedeli olarak; 1. Üretici 0,002 kr/kwh, 2. Dağıtıcı 0,003 kr/kwh, 3. İletim 0,003 kr/kwh, 4. Toptan 0,003 kr/kwh, 5. Perakende 0,003 kr/kwh, Yılda 200 Milyar kwh. elektrik enerjisi tüketildiğinden hareketle yaklaşık 25.000.000 TL. tutar her yıl EPDK ya aktarılmaktadır.