EĞİTİM SEN Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası İzmir 3 No lu Şube (Üniversiteler ve Kredi Yurtlar Kurumu Çalışanları Şubesi) DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ ÖĞRETİM ÜYELİĞİ KADROLARINA ATAMA İLKELERİ VE UYGULAMA ESASLARI HAKKINDA RAPOR VE ÖNERİLER 1 24 Aralık 2008 1 15.07.2008 tarihli DEÜ Senato toplantısında görüşülen ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığınca onaylanan, 11.11.2008 Tarihli DEÜ Senato toplantısı sonucu gözden geçirilmesi kararlaştırılan DEÜ Öğretim Üyeliğine Atama İlkeleri ve Uygulama Esasları metnine dayanarak hazırlanmıştır.
GİRİŞ Öğretim Üyeliği kadrolarına atama ve yükseltilme esaslarının, YÖK tarafından onaylanmak koşuluyla üniversite senatolarınca belirleneceği biçimindeki yeni düzenleme uyarınca, üniversiteler son altı aydır atama yükseltme kriterleri belirlemek üzere çalışma yapmaktadırlar. Senatolara görev veren bu düzenleme aslında yeni değildir. Daha önce iki kez yönetmelik çıkarılarak konu senatolara devredilmek istenmiş, her ikisi de Sendikamız genel merkezince açılan davalarla iptal edilmiştir. Sendikamız, aşağıda belirtilen gerekçelerle bu düzenlemeye de hukukî süreçleri takip ederek itiraz edecektir. YÖK sisteminin birçok özelliğinin Türkiye'de üniversite sistemine kalıcı zararlar verdiğini, vermeye de devam ettiğini değişik ortamlarda, değişik araçlarla, müteaddit defalar dile getirmiş olan sendikamız, bu son düzenlemenin de herhangi bir sorunu çözmek bir yana, mevcut sorunların üzerini örtmekten başka bir sonuç doğurmayacağını bir kez daha duyurmayı görev bilmektedir. Atama ve yükseltme kriterlerinin gerek içeriği gerekse de yasalaştırılma biçimi mevcut YÖK sisteminin tipik bir göstergesidir. Türkiye'de üniversite sisteminin son 27 yılı, akademik düşünce geleneklerinin dağıtıldığı, üniversiteye bir bilim kurumu işlevi yükleyen eleştirel aklın yerine faydacı akıl, araçsal düşünce ve bu yöndeki eylem biçimlerinin yerleştiği bir dönem olmuştur. Yalnızca metalaşabilecek fikirlere değer verilmek istenmektedir. Fikirlerin ekonomik değerleri cinsinden projelere dönüştürülmesi dayatılmakta ve bilim insanı bir pazarlamacı ya da girişimci gibi ele alınmaktadır. Bu doğrultuda üniversite-sanayi işbirliği olarak adlandırılan proje ile aslında üniversiteler satılabilir bilgi üretmeye zorlanmaktadır. Ekonomik faydası olmayan, piyasa için önemsiz bulunan bilim dalları geri plana itilmiş, tekno-bilim diğer bilimsel alanları sömürgeleştirmiştir. Kasıtlı olarak uygulanan düşük ücret politikaları, öğretim elemanlarının bilim üretimi ve eğitim gibi aslî görevleri yerine, bunların dışında işlere yönelmelerine ya da bu işleri ek para kazanacak biçimde yapmalarına yol açmıştır. Sonuç olarak bilginin kamusallaşması engellenmiş, bilginin özel mülkiyeti kamusal yararın yerini almıştır. Eğitim, kâr elde etmek üzere sermayenin yatırım yapacağı bir alan haline getirilmiştir. Eğitim artık faydalananın ödediği para ile satılan bir hizmettir. Özel/vakıf üniversiteleri, ikinci öğretim programları, yaz okulları, sertifika programları, tezsiz yüksek lisans uygulamaları ve her geçen gün artan öğrenci har(a)çları yükseköğretimdeki ticarîleşmenin somut göstergeleridir. Günümüzde sermaye, üniversiteye yalnızca dışarıdan gelmemekte, aynı zamanda üniversitelerin kendisi sermaye mantığıyla yeniden düzenlenmekte ve işletilmektedir. Devlet tarafından finanse edilmesi gereken yükseköğretim kurumları piyasa norm ve değerlerini benimsemeye zorlanmıştır. Kamu kurumlarına işletme kültürünü yerleştirmek için bütçelerinden kesintiler yapılmıştır. Üniversiteler kendi yaratacakları kaynaklara, döner sermaye gibi kamu bütçesi dışındaki gelirlere bağımlı hale getirilmiştir. Geldiğimiz aşamada üniversiteler vakıfları, şirketleri, taşeronları, teknoparkları, döner sermaye uygulamaları, ticarîleşmiş kampusları ile birer işletmeye dönüşmüştür. Üniversitelerimiz salt diploma ve unvan dağıtan ve işgücü piyasasını besleyen bir kuruma indirgenmiştir. YÖK ün 27 yıllık hızlı okullaşma süreci, köklü gelenekleri olan kamu üniversitelerinin bir tür tasfiyesi üzerine şekillenmiştir. Bu süreç, bir yanıyla ancak meslek yüksekokulu düzeyinde eğitim veren ve üniversite kimlikleri tartışmalı olan çok sayıda okulun üniversite adıyla sisteme dâhil edilmesiyle, diğer yanıyla da sayıları sürekli olarak artan ve amaçları salt kâr etmek olan özel/vakıf üniversitelerinin kurulmasıyla sürmüştür. Bu üniversiteler kamuda yetişmiş öğretim üyesi gücünü masrafsız bir biçimde transfer ederek ya da söz konusu öğretim üyelerini taşeron olarak kullanarak, kamu üniversitelerini çökertmekte ve yükseköğretimin hızla özelleşmesine katkı sağlamaktadır. 2
Üniversitelerimizde kendi dilimizde ve kendi bilimsel yayın organlarımızda yayın yapma geleneği YÖK ün akademik yükseltmelerde kural olarak koyduğu, uluslararası SCI ve SSCI atıf dizinlerinde taranan dergilerde yayın yapma kuralı nedeniyle önemli ölçüde aşınmıştır. Bu süreci üniversiteler ve TÜBİTAK tarafından uygulanan yabancı dilde yayın teşvik programları desteklemiş ve beslemiştir. Elbette bilim evrensel ölçütlerde ve ölçekte yapılır. Ancak bu türden baskılar üniversitelerimizdeki bilim insanlarını kendi ülkesine seslenen aydınlar konumundan giderek sadece meslek alanına seslenen profesyoneller konumuna sürüklemiştir. Kendi dilinde hiç yayın yapmamış ya da yalnızca değerli görmediği yayınlarını Türkçe yayımlayan çok sayıda bilim insanı ne yazık ki üniversitelerimizde bulunmaktadır. Mevcut sistemde yayın kalitesine değil, yayın sayısına önem verilmektedir. Nitekim yayın sayısında bir artış olsa da bilimsel ilerlemenin bu artışa paralel gittiğinden söz etmek mümkün değildir. Öte yandan, yayın baskısı bilim etiği ile bağdaşmayan davranışlar için de özendirici olmuştur. Ne yazık ki üniversitelerimizde intihal gibi ciddi yayın etiği sorunları yaşanmakta ve buna karşı duyarlı/sorumlu davranılmamaktadır. Oysa üniversiteyi üniversite yapan; eğitim, araştırma ve hizmete yönelik tutum ve davranışlarında evrensel bilim etiği değerlerinden taviz vermeyen insanlardır. Üniversitedeki mevcut kültürel ortamda, gerek bilimsel yayıncılık gerekse de akademisyen seçim ve yükseltmelerindeki jüri sistemi âdil, nesnel çalışmamaktadır. Liyakat esas olamamaktadır. Sistem ahbap-çavuş ilişkileri ile yürümektedir. Bir tür danışıklı dövüş biçimi hâkimdir. Üniversitelerdeki hiyerarşik ve eşitsiz ilişkiler, itaat ve korku kültürünü yaygınlaştırıp akademisyenleri kişiliksizleştirmektedir. İşsiz kalma korkusu, akademisyenlerin pek çok keyfî ve antidemokratik uygulamaya boyun eğmesi ve sindirilmesiyle sonuçlanmaktadır. Böylece sistemin istediği pasif ve itaatkâr akademisyen tipi yaygınlaşmaktadır. Esnek ve güvencesiz çalıştırma, üniversitelerin giderek yaygınlaşan yeni istihdam rejimi olmuştur. Özellikle araştırma görevlilerinin iş güvencesini ellerinden almaya yönelik uygulamalar üniversitenin geleceğini yok etmektedir. Üniversitenin; eğitim ve öğretim faaliyetinin kamusal niteliğinin aşındırılmasına karşı koyarak, i) meslekî eğitim, ii) bilimsel bilgi üretimi/öğretimi ve iii) toplumu aydınlatma amaçları doğrultusunda; tümüyle özgür bir ortamda, yönetsel ve malî açıdan özerk bir biçimde kamusal hizmet üretebileceğine olan inancımızla bu raporu dikkatinize sunuyoruz. AMAÇ ve YÖNTEM Eğitim Sen İzmir 3 No lu Şube tarafından hazırlanan ve Dokuz Eylül Üniversitesi akademik personelinin yükseltme ve atamalarını düzenleyen ölçütler hakkında değerlendirme ve önerileri içeren bu rapor iş güvencesi ve kamu hizmetinin sürekliliği ilkeleri temelinde hazırlanmıştır. Kamusal hizmetin genişletilmesi ve niteliğinin geliştirilmesini amaçlayan, aşağıda sunulan bu ölçütlerin akademik personel açısından herhangi bir şekilde işten çıkarma gerekçesi olarak kullanılması mümkün değildir. Öte yandan sendikamız, bilimsel araştırmaların nitelik ve niceliğinin geliştirilmesinin temel koşulunun, çalışma ortamı, ilişkileri ve barışı ile ücret ve diğer sosyal haklara dair düzenlemeler olduğunun altını çizmektedir. Bir başka deyişle, üniversitenin tüm çalışanlarına, yükümlülükleri olan kamu hizmetini sürdürebilmek için uygun çalışma koşulları, daha yüksek ücret ve araştırma desteği ile diğer sosyal hakların (kreş, servis vb. ) sağlanması doğrudan araştırma kapasitesi ve çıktılarını olumlu etkileyecektir. Akademik Yükseltme ve Atama Ölçütleri, Dokuz Eylül Üniversitesi nin kamuya karşı yüklenmiş olduğu görev ve sorumlulukları layıkıyla yerine getirebilmesi için gerekli akademik kadronun oluşması ve gelişmesi yolunda temel araçlardan biri olarak tanımlanmıştır. 3
Bu kapsamda, Akademik Yükseltme ve Atama Ölçütleri, üniversitenin akademik birimlerinin kadro gereksinmelerinin ihtiyaç ve hakkaniyet ilkeleri doğrultusunda karşılanması, adayların akademik düzeyleri hakkında değerlendirme yapılabilmesi, başvuruları değerlendiren ve rapor düzenleyen jüri üyelerine ve kurullara değerlendirmede kolaylık ve birliktelik sağlaması ve en önemlisi adayların kendilerini bu süreçlere hazırlaması konusunda gerekli esasların belirlenmesini amaçlamaktadır. Bu raporda önerilen Akademik Yükseltme ve Atama Ölçütleri mevcut sistem içinde geçerli olan iki yasal düzenleme esas alınarak hazırlanmıştır. Bunlar; - 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu ve - ÜAK tarafından hazırlanan Doçentlik Sınav Yönetmeliği dir. Ayrıca, - Hazırlık aşamasındaki Doçentlik Sınav Yönetmeliği Taslağı da raporda dikkate alınmıştır. Akademik personelin yükseltme ve atanmasında YABANCI DİL BİLGİSİ BİLİMSEL YAYINLAR AKADEMİK HİZMET ve ETKİNLİKLER EĞİTİM ETKİNLİKLERİ DİĞER AKADEMİK DEĞERLER olmak üzere beş grup ölçüt belirlenmiştir. İşbu ölçütler, DEÜ de yardımcı doçent doktor, doçent doktor ve profesör doktor unvanlarına, yani öğretim üyeliği kadrolarından birine yükseltilmek ve atanmak için başvuran adayları kapsamaktadır. HUKUKSAL ÇERÇEVE Anayasa'nın 128. maddesinin 2. fıkrası son derece açık ve nettir: Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. Anayasa nın bu hükmü uyarınca akademik personelin nitelikleri, atanma esasları ve diğer özlük hakları 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu düzenlemede Yardımcı Doçentlik, Doçentlik ve Profesörlük kadrolarına atanma esasları kanun koyucu tarafından belirlenmişken, 18.06.2008 tarihli 5772 sayılı Kanunla getirilen yeni düzenleme ile söz konusu kadrolara atanmalarda her bir üniversitenin Yüksek Öğretim Kurulu nun onayını almak koşuluyla kanunda belirlenen ölçütler dışında ek ölçütler getirebilecekleri hususu kanuna eklenmiştir. Bu düzenleme Anayasa nın açık hükmüne aykırıdır! Anayasa kamu görevlilerinin nitelikleri ve atanma esaslarının kanunla düzenlenebileceğini emretmişken bu esasların idarî düzenleyici işlemle belirlenebileceği hükmünün getirilmesi, hukuka ve Anayasa ya açıkça aykırıdır ve yakın zamanda Anayasa Mahkemesi önüne getirilerek iptal edilmesi sadece bir zaman meselesidir. Senatoların kanunda belirlenen ölçütler dışında ek ölçütler getirebilmeleri için Kanunda bunların temel ilkelerinin konulması, çerçevenin çizilmesi, yani sınırsız, belirsiz, geniş bir alanın bırakılmaması gerekir. Aksi durum Anayasa'nın 2, 7 ve 128/2 maddelerine aykırılık teşkil edecektir. Açıkça Anayasa ya aykırı olan ve Anayasa Mahkemesi nce iptal edileceği aşikâr olan bir düzenlemeye dayanarak üniversitelerin kendi atama ölçütlerinin belirlendiği bu süreçte Yüksek Öğretim Kurulu da aynı bilim dalına mensup kadroların, farklı üniversitelerde, farklı ölçütlere tâbi tutulmasına izin vererek bilimsel ve hukukî hiç bir altyapısı olmayan düzenlemelere imza atmakta, kendisine yasa ile verilen koordinasyon görevini yapmaktan imtina etmektedir. Yaşanan bu süreçte, ülkenin bilimsel geleceğinden, gençlerinin öğretim ve eğitiminden ve akademik personelin iş güvencesi başta olmak üzere çalışma koşullarından kendini sorumlu bilen Eğitim Sen olarak, ısrarla yapılmaya çalışılan düzenlemelerin idarî düzenleyici işlem yerine Kanun ile yapılması gerektiği konusunda DEÜ Senatosu nu uyarıyor ve hazırladığımız bu raporla üniversite tarihine şerhimizi koyuyoruz! 4
Er veya geç Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilerek hukuk düzeninden kaldırılacak olan bu düzenlemelere dayanılarak getirilmeye çalışılan ölçütlerin Anayasa Mahkemesi nce iptal edilene kadar hak kayıplarına neden olmaması ve ülkenin bilimsel çalışma koşullarına ve üretimine olumsuz kalıcı etkileri olmaması bakımından hazırlanan bu raporun Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü ve Senatosu tarafından değerlendirilmeye alınmasının, akademisyenlerin özlük haklarının zedelenmemesi bakımından önem arz ettiğini belirtiriz. Hukuksal çerçevede belirtilmesi gereken diğer bir konu da, Yardımcı Doçentlik görev süresi ve yeniden atanmasına ilişkindir. Yardımcı doçentlik 2 görev süresinin 12 yıl ile sınırlı olmasına dair 2547 sayılı Kanun da bulunan hüküm, 22.06.2000 tarih ve 4584 sayılı Kanun la ve bu konuda ortaya çıkan hukukî uyuşmazlıkları gideren Danıştay'ın içtihadı birleştirme kararı neticesinde kaldırılmıştır. Bu tarihten itibaren yardımcı doçentler için görevlendirmede herhangi bir üst sınır bulunmamaktadır ve uygulama da bu yönde yapılmaktadır. Özetle, Kanun a ve mahkeme kararlarına göre yardımcı doçentlerin her seferinde ikişer veya üçer yıllık sürelerle yeniden atanabilmeleri mümkündür. Aslî, sürekli kamu görevlileri olarak yardımcı doçentlerin diğer öğretim üyelerinden anayasal olarak bir farkı bulunmamaktadır. Yeniden atama süreci, sadece prosedür gereği işlemektedir. Yardımcı doçentlerin yeniden atanmalarının diğer bir haklı gerekçesi de kamu hizmetinin devamlılığı ilkesidir. Buna göre; yardımcı doçentler zaten doğal olarak doçent adayıdır. Doçentlik için istenen ölçütleri taşımak da, akademik liyakate göre kendilerine yarar sağlamaktadır. Bunun yanı sıra yardımcı doçentler, eğitim/öğretim faaliyetinin de aslî unsurlarındandır. Doktora sonrası hiçbir bilimsel çalışma yapmasalar bile (-ki bu aleyhlerine bir durumdur ve istisnaidir) yardımcı doçentler eğitim/öğretim faaliyetlerini üniversitenin ihtiyaçları doğrultusunda yerine getirmeye devam etmektedir. Hiç bir kabul anlamına gelmemek üzere, yeniden atamaya herhangi bir ölçüt konulduğunu farz edelim; bu durumda, bu ölçütleri yerine getiremeyen yardımcı doçentin özlük haklarında ne gibi değişiklik öngörülmektedir? Kazanılmış özlük haklarını aşındıracak, hatta işten atmayla sonuçlanacak bir sürecin rektörlük için de hukukî sonuçlar doğuracağı açıktır. Atama ve yükseltme kriterlerine ilişkin hukukî çerçevenin son halkası da bu kriterlerin 2547 sayılı Kanunun öğretim üyelerine yüklediği tüm görevleri içermesi gerekliliğidir. 2547 sayılı Kanun un Öğretim Üyelerinin Görevleri ni düzenleyen 22. Madde si şöyledir: a-yükseköğretim kurumlarında ve bu kanundaki amaç ve ilkelere uygun biçimde önlisans, lisans ve lisansüstü düzeyde eğitim-öğretim ve uygulamalı çalışmalar yapmak ve yaptırmak, proje hazırlıklarını ve seminerleri yönetmek, b-yükseköğretim kurumlarında, bilimsel araştırmalar ve yayınlar yapmak, c-ilgili birim başkanlığınca düzenlenecek programa göre, belirli günlerde öğrencileri kabul ederek, onlara gerekli konularda yardım etmek, bu kanundaki amaç ve ana ilkeler doğrultusunda yol göstermek ve rehberlik etmek, d-yetkili organlarca verilecek görevleri yerine getirmek, e-bu kanunla verilen diğer görevleri yapmaktır. Kanun öğretim üyelerine bu görevleri yüklerken uygulanacak ölçütlerin bu görevlerden bazılarını dışarıda bırakması kanunun ruhuna aykırıdır. Dolayısıyla, bu raporda önerilen kriter sistemi kanunun emrettiği görevlerin tümünü dikkate alacak şekilde düzenlenmiştir. 2 Yardımcı Doçent: Doktora çalışmalarını başarı ile tamamlamış, tıpta uzmanlık veya belli sanat dallarında yeterlik belge ve yetkisini kazanmış, ilk kademedeki akademik unvana sahip kişidir. Bkz.,2547 sayılı yasanın 3. maddesinin m fıkrası. 5
TEMEL İLKELER Akademik Yükseltme ve Atama Ölçütleri ne ilişkin temel ilkeler şunlardır; 1- Belirlenen Akademik Yükseltme ve Atama Ölçütleri, DEÜ nün tüm akademik yapısı için gerekli ve geçerli asgarî ortak düzeyi belirler. 2- Akademik yükseltmeler DEÜ nün içinden ve dışından gelen başvurulara açıktır ve bilimsel yarışmayı özendirmesi bakımından akademik yükseltme ölçütleri yol göstericidir. 3- Akademik yükseltme ve atamalarda adayın bilimsel araştırma ve yayın potansiyelinin ve sunduğu akademik ve bu bağlamda kamusal hizmet performansının, başvurduğu birimin mevcut düzeyini yükseltecek nitelikte olması esası geçerlidir. Bu bağlamda, adayın başvurduğu bölüm veya anabilim dalında görevli mevcut öğretim üyelerinin bilimsel performans ortalaması belirlendikten sonra, adaydan bu performansın altında kalmaması beklenebilir. 4- Adayların kadrolara atanma ve yükseltmelerini değerlendiren jürilerin değerlendirme raporlarının kamuya açık olması, şeffaflık ilkesinin gereğidir. 5- Değerlendirme jürilerinde görev alan öğretim üyelerinin, başvuran her adaydan daha yüksek bir bilimsel performansa sahip olması zorunlu koşul olmalıdır. Örneğin bir profesör adayının nasıl ki doçentlik kadrosunda geçirdiği beş yıl boyunca yaptığı bilimsel ve eğitsel faaliyetlerle belirli bir puanı tutturması isteniyorsa, profesörlük başvurusunu değerlendiren jüride görev alan profesörlerin de son beş yıl da yaptığı çalışmalarla topladıkları puanların bu istenen asgarî puanın üzerinde olması gerekmektedir. İlgili birimde bu kriteri tutturan öğretim üyelerinin sayısı bir jüri teşkil etmeye yetmediği takdirde, diğer birimlerden veya üniversitelerden jüri görevlendirmesi yapılabilmelidir. 6- Aşağıda sayılan kuruluş türlerinin düzenlediği her türlü etkinlikte düzenleyici, jüri, konuşmacı, panelist, eğitimci vb. olarak yer almak, bu kuruluşlara üye olmak veya bunlardan burs almak değerlendirme dışında tutulmalıdır: a) Kâr amacı güden kuruluşlar b) Bilimsel veya eğitsel etkinlikler düzenleme amacı olmayan dernek, vakıf ve kooperatifler (dernek tüzüğü esas alınır) c) Dinî kuruluşlar d) Kamusal amacı olmayan diğer kuruluşlar (dernek, vakıf, platform, organizasyon vb.) 7- Adayın ilgili akademik kadro için yabancı dil bilgisi yeterliliği yasada ve yönetmeliklerde belirtilmiştir. Yardımcı doçentliğe ilk atamalarda, üniversiteler kendi yabancı dil sınavlarını yapabilmektedirler. Bu uygulamanın devam etmesi gerektiği ortadadır. Ayrıca aday ÜDS veya KPDS den belirli bir puan alması halinde bu sınavdan muaf tutulabilir. Yardımcı doçentlik ilk ataması için istenecek ÜDS veya KPDS puanının doktora yeterlilik şartından (50 puan) yüksek ve doçentlik şartından (65 puan) düşük belirlenmesi makul olanıdır. 8- Yardımcı Doçentliğe ilk atamada 2547 sayılı Kanun un gösterdiği ölçütler esastır. Bunun yanı sıra üniversitemizin içinde bulunduğu kadro sıkışıklığı göz önüne alındığında herhangi bir bilim dalında açılacak yardımcı doçent kadrosuna birden fazla aday başvurduğu takdirde seçimin aşağıdaki formda yer alan üç ana alan (A, B ve C) dikkate alınarak yapılması ve adayın mutlaka her alanda faaliyet göstermesi/ürün vermesi halinde atanması uygun olacaktır. 9- Aşağıda örnek bir değerlendirme formu sunulmuştur. Bu değerlendirme formu, sosyal, beşerî ve idarî bilimler alanındaki bilimsel ve eğitsel etkinlikleri içermektedir. Bu raporda önerilen kriterler 6
için herhangi bir puan değeri belirlenmemiştir. Sayıları toplayarak ulaşılacak bir bilimsel seviye olduğuna inanmamaktayız. Mevcut uygulama yayın sayısı fetişizmidir ve şikeci dergilere prim tanımaktadır. Önerilen kriter sistemi, bir akademisyenin sorumluluğunun üniversitenin -yukarıda belirtilen- temel görevlerini (meslekî eğitim, bilimsel üretim/öğretim ve toplumu aydınlatma) yerine getirmesine katkı sağlaması olduğu gerçeğinden hareket etmektedir. Bu üç görev de birbirinden değerlidir ve bir derecelendirmeye tâbi tutulamaz. Bir akademisyen; yazdığı makale ve kitaplarla, sunduğu bildirilerle, verdiği konferans ve seminerlerle, yürüttüğü ders ve deneylerle, yönettiği tezlerle, üyesi olduğu bilim derneğinin faaliyetlerine yaptığı katkıyla mesleğinin gereklerini yerine getirmiş sayılır. Nasıl ki uluslararası bir dergide yayımlanmış bir makale ödüllendirilmeyi hak ediyorsa, örneğin bir sürekli eğitim semineri vermek de aynı takdiri hak etmiştir. DEÜ de yardımcı doçent, doçent ve profesör olarak görev yapacak öğretim üyelerinin ayrıcalığı, aşağıdaki kriter sistemine göre seçilmeleri olmalıdır. Örneğin bir doçentten; A, B ve C temel alanlarında en az beşer faaliyet yürütmesi ve D alanında da en az bir değer yaratması istenebilir. ÖRNEK DEĞERLENDİRME FORMU (SOSYAL, BEŞERÎ VE İDARÎ BİLİMLER İÇİN) A- Bilimsel Yayınlar A1- Uluslararası Yayın ve Atıflar SSCI, SCI-Expanded veya AHCI kapsamındaki dergilerde yayımlanmış tam makale Alan endeksleri kapsamındaki dergilerde yayımlanmış tam makale İlgili alanda önde gelen ülkelerin hakemli bilimsel/meslekî dergilerinde yayımlanmış tam makale İlgili alanda önde gelen uluslararası yayınevleri tarafından yayımlanan kitap (ders kitabı hariç) İlgili alanda önde gelen uluslararası yayınevleri tarafından yayımlanan kitapta (ders kitabı hariç) bölüm (ansiklopedi maddesi dahil) Yukarıda tanımlanan yayınlara, diğer yazarlar tarafından yapılan her bir atıf SCI-SCI-Expanded, SSCI ve AHCI kapsamındaki dergilerde yayımlanan derleme makale, olgu takdimi, teknik not, makale/kitap yorumu/eleştirisi ve benzeri yayınlar Alan endeksleri kapsamındaki dergilerde yayımlanan derleme makale, olgu takdimi, teknik not, makale/kitap yorumu/eleştirisi ve benzeri yayınlar İlgili alanda önde gelen ülkelerin hakemli bilimsel/mesleki dergilerinde yayımlanan derleme makale, olgu takdimi, teknik not, makale/kitap yorumu/eleştirisi ve benzeri yayınlar Uluslararası literatüre geçen ve adayın adı ile anılan yöntem, denklem, sendrom ve benzeri nitelikte bilimsel ürünler Uluslararası nitelikli bilimsel/meslekî kuruluşlar tarafından periyodik olarak düzenlenen ve bildiri önerilerinin uluslararası nitelikte hakemler/seçici kurul tarafından seçildiği bilimsel toplantılarda sunularak tam metin olarak yayımlanan bildiri A2- Ulusal Yayın ve Atıflar Ulusal hakemli dergilerde yayımlanmış tam makale Tanınmış ulusal yayınevleri tarafından yayımlanan kitap (ders kitabı hariç) Tanınmış ulusal yayınevleri tarafından yayımlanan kitapta (ders kitabı hariç) bölüm (ansiklopedi maddesi dahil) Yukarıda tanımlanan yayınlara, diğer yazarlar tarafından yapılan her bir atıf Ulusal hakemli dergilerde yayımlanan derleme makale, olgu takdimi, teknik not, makale/kitap yorumu/eleştirisi ve benzeri yayınlar Adayın bilim alanı ile ilgili yayımlanmış kitap çevirisi Adayın bilim alanı ile ilgili yayımlanmış kitap bölümü çevirisi Adayın bilim alanı ile ilgili yayımlanmış makale çevirisi Bilim alanı ile ilgili yayımlanmış uygulama kılavuzu Ulusal nitelikli bilimsel/meslekî kuruluşlar tarafından periyodik olarak düzenlenen ve bildiri önerilerinin hakemler/seçici kurul tarafından seçildiği bilimsel toplantılarda sunularak tam metin olarak yayımlanan bildiri B- Diğer Akademik Hizmet ve Etkinlikler 7
İlgili alanda önde gelen uluslararası yayınevleri tarafından yayımlanan kitap (ders kitabı ve kongre kitabı hariç) editörlüğü Tanınmış ulusal yayınevleri tarafından yayımlanan kitap (ders kitabı ve kongre kitabı hariç) editörlüğü Uluslararası tebliğler (tam metin olarak yayımlanmamış olanlar) (poster bildiri dahil) Ulusal tebliğler (tam metin olarak yayımlanmamış olanlar) (poster bildiri dahil) Uluslararası bilim kuruluşları tarafından düzenlenen, sürekliliği olan, bildiri özetleri kitapçığı bastıran veya internet ortamında yayımlanan etkinliklerde davetli konuşmacı olmak, oturum başkanlığı yapmak, panelist veya tartışmacı olmak Ulusal bilim kuruluşları tarafından düzenlenen, sürekliliği olan, bildiri özetleri kitapçığı bastıran veya internet ortamında yayımlanan etkinliklerde davetli konuşmacı olmak, oturum başkanlığı yapmak, panelist veya tartışmacı olmak Bilim alanı ile ilgili panel, konferans, seminer, kurs, açık oturum, söyleşi gibi etkinliklerde konuşmacı ya da panelist olarak görev yapmak Ulusal bir yayınevi tarafından basılan veya ulusal bir hakemli dergide tam metin olarak yayınlanan başarılı kabul edilmiş doktora tezi Ulusal bir yayın evi tarafından basılan veya ulusal bir hakemli dergide tam metin olarak yayınlanan başarılı kabul edilmiş yüksek lisans tezi Bilimsel Araştırma Projeleri; - Uluslararası kuruluşlarca desteklenen bir projede yürütücülük, - Uluslararası kuruluşlarca desteklenen bir projede çalışan olmak, - Ulusal kuruluşlarca desteklenen bir projede yürütücülük, - Ulusal kuruluşlarca desteklenen bir projede çalışan olmak, - Proje hakemliği yapmak Arkeoloji, sanat tarihi ve antropoloji alanlarında, bilimsel bir kurum tarafından desteklenen arazi projesi yöneticiliği yapmış olmak Dergi Hakemlikleri; - SSCI, SCI-Expanded veya AHCI kapsamındaki dergilerde hakemlik, - Diğer uluslararası dergilerde hakemlik, - Ulusal hakemli dergilerde hakemlik Dergi editörlükleri; - SSCI, SCI-Expanded veya AHCI kapsamındaki dergilerde editörlük, - SSCI, SCI-Expanded veya AHCI kapsamındaki dergilerde editör yardımcılığı, - SSCI, SCI-Expanded veya AHCI kapsamındaki dergilerde Yayın Kurulu listesinde yer almak, - Diğer uluslararası dergilerde editörlük, - Diğer uluslararası dergilerde editör yardımcılığı, - Diğer uluslararası dergilerde Yayın Kurulu listesinde yer almak, - Ulusal hakemli dergilerde editörlük, - Ulusal hakemli dergilerde editör yardımcılığı, - Ulusal hakemli dergilerde Yayın Kurulu listesinde yer almak, Tez Danışmanlıkları; - Adayın yönettiği ve tamamlanmış olmak koşuluyla her bir doktora tezi, - Adayın yönettiği ve tamamlanmış olmak koşuluyla her bir yüksek lisans tezi, - Adayın yönettiği ve tamamlanmış olmak koşuluyla her bir tezsiz yüksek lisans projesi İkinci Tez Danışmanlıkları; - Adayın yönettiği ve tamamlanmış olmak koşuluyla her bir doktora tezi Lisansüstü programlardaki tez izleme ve tez savunma jüri üyelikleri, - Adayın katıldığı her bir doktora öğrencisi için tez izleme jüri görevi, - Adayın katıldığı her bir doktora öğrencisi için tez savunma jüri görevi (aynı tezin tez izleme jüri görevinde bulunanlar hariç), - Adayın katıldığı her bir yüksek lisans öğrencisi için tez savunma jüri görevi Bilim Kurulu Üyelikleri; - Uluslararası bir kongre veya çalıştay kapsamındaki bilim kurulu üyeliği, - Ulusal bir kongre veya çalıştay kapsamındaki bilim kurulu üyeliği Düzenleme Kurulu Üyelikleri; - Uluslararası bir kongre, çalıştay veya yaz okulunun düzenleme kurulu üyeliği, - Ulusal bir kongre, çalıştay veya yaz okulunun düzenleme kurulu üyeliği Adayın bilim alanıyla ilgili TV/radyo programı yapımcısı olmak 8
Uluslararası çalıştay/yaz okulu katılımcısı olmak Üniversiteye veya bir kamu kurumuna bağlı bir araştırma merkezi planlamak (kurulmuş olması halinde) C- Eğitim Etkinlikleri Yasada belirtilen haftalık zorunlu ders yükünün üzerinde verilen önlisans/lisans/lisansüstü dersleri (bkz. NOT2) İlgili alanda önde gelen uluslararası yayınevleri tarafından yayımlanan ders kitabı İlgili alanda önde gelen uluslararası yayınevleri tarafından yayımlanan ders kitabı bölümü İlgili alanda tanınmış ulusal yayınevleri tarafından yayımlanan ders kitabı İlgili alanda tanınmış ulusal yayınevleri tarafından yayımlanan ders kitabı bölümü Tamamen yeni bir ders geliştirmek Tamamen yeni bir laboratuar deneyi geliştirmek Yeni bir program (lisans/lisansüstü/yan dal) geliştirmek veya laboratuar kurmak Ulusal ve uluslararası kuruluşlarca düzenlenen yaz okullarında ders vermek Üniversitenin ve bağlı bulunduğu kurumlarının gelişimine katkı sağlayacak ve hizmet kalitesini yükseltecek hizmet içi eğitim programlarında görev almak Ulusal ve uluslararası kuruluşlarca düzenlenen sürekli eğitim seminerlerinde ders vermek Öğrenci değerlendirmesi: Fakülte çapında her dönem düzenlenen ve öğrenciler tarafından yanıtlanan, öğretim üyesi performans değerlendirme anketleri nde en üstteki yüzde 10 luk dilimde yer almak D- Diğer Akademik Değerler Bilimsel faaliyet yürüten derneklere üyelik Ödüller; - Uluslararası bilimsel kuruluşlar tarafından verilen ödüller, - Ulusal bilimsel kuruluşlar tarafından verilen ödüller, - Ödül jürisi üyeliği Patentler - Uluslararası - Ulusal Burslar - Yurt dışı bursu - Yurt içi bursu Bilim etiği ihlallerini etik kurul gündemine taşımak (ihlale ilişkin durumun kesinleşmesine halinde) NOT 1: Kitapların ve uygulama kılavuzlarının yeni baskıları (gözden geçirilmiş baskı olsa bile) yeniden değerlendirmeye alınmaz. NOT 2: Ders yükü tanımlaması, fiilen girilen dersleri dikkate almaktadır (tez danışmanlıkları, kâğıt üzerinde kalan lisansüstü uygulama alanı ve seminer dersleri kapsam dışında tutulmuştur.). 9
SONUÇ VE ÖNERİLER Yukarıda sunulan kriter sistemi, YÖK ün mevcut değerler sistemi ile doğal olarak çelişmektedir. Raporun giriş kısmında genel bir çerçevesi çizilen mevcut sistem, üniversitelerin görevlerini yerine getirmesine engel olmaktadır. Sermayenin çıkarları doğrultusunda yeniden yapılandırılan üniversiteler; her türden görüşün dile getirildiği, araştırma ve bilimsel üretim alanında herhangi bir konu ve yöntem kısıtının olmadığı, tüm harcamalarının genel bütçeden karşılandığı, parasız eğitim veren kurumlar olma hedefinden giderek daha fazla uzaklaşmaktadır. Oysa üniversite, tüm görevlerine sahip çıkmalı ve onları yerine getirirken kamusal hizmet ilkesinden taviz vermemelidir. Öyleyse; 1. Her şeyden önce, üniversitelerin bugünkü vahim durumunun tersine dönmesi için YÖK sisteminin, başta 2547 sayılı yasa olmak üzere, tümüyle değişmesi gerekmektedir. 2. Üniversitelere genel bütçeden daha fazla kaynak ayrılmalıdır. 3. Üniversite çalışanlarının tümü için iş güvencesi, Anayasal ve yasal güvence altına alınmalıdır. 4. Üniversite çalışanlarının ücretleri yükseltilmeli, sosyal hakları (kreş, servis vb.) iyileştirilmeli, araştırma fonları genişletilmeli ve artırılmalıdır. 5. Eğitim tümüyle parasız olmalı ve öğrencilerin barınma, beslenme gibi temel ihtiyaçları devlet, yani üniversite tarafından karşılanmalıdır. 6. Üniversiteler özerk olmalı, tüm unsurlarının katılımıyla yönetilmelidir. Ancak bu koşullar sağlandığında, üniversiteler gerçek işlevlerini yerine getirebileceklerdir. Yine de, mevcut durumda bile, üniversitemizin çok önemli görevleri bulunmaktadır. Gerek hukuksal çerçeve gerekse temel ilkeler kısmında belirtilen tüm argümanlar dikkate alındığında, önceliğin kriter belirlemek olmadığı kabul edilmelidir. Bireylerin sorumluluklarını yerine getirmelerinden daha öncelikli ve önemli olan, üniversitemizin üzerine düşen sorumlulukları ve görevleri yerine getirmesidir. Üniversitemiz aşağıda sıralananları yerine getirdiğinde, artık akademik personelinden bir kriter sistemine tâbi olmasını bekleyebilir. A- Üniversitemizin çeşitli birimleri tarafından çıkarılan bilimsel dergilerin niteliği artırılmalıdır. Akademik personelimiz, kendi dergilerinde yayın yapmanın Türkiye deki tüm dergilerden daha zor ve daha değerli olduğuna kanaat etmelidir. Oysa mevcut durumda DEÜ dergilerinde yayın yapmak, en kolay puan toplama yollarından biri olarak görülmektedir. B- İlk görev yerine getirildiği takdirde, üniversitemiz kendi dergi indekslerini oluşturmalıdır. C- Bilimsel araştırma projelerine sağlanan maddî ve aynî destekler artırılmalıdır. D- Makale ve kitap yayınlarına ve tebliğ sunumlarına maddî destek sağlamalıdır. E- Etik kurulların etkin işlemesi sağlanmalıdır. F- Kolektif ve inter-disipliner çalışmalar özendirmelidir. G- Dergi ve e-kitap veri tabanlarına yaygın ve sürekli abonelik temin edilmelidir. H- Kütüphaneler zenginleştirilmelidir. I- Laboratuarlar büyütülmeli ve yetkinleştirilmelidir. J- Lisansüstü eğitimin niteliği artırılmalıdır. K- Önlisans ve lisans öğrenci kontenjanları düşürülmelidir. L- Bir üst kadroya atanmayı bekleyen tüm akademik personelimizin atamaları ivedilikle yapılmalıdır. M- Üniversitemiz, her türlü uygulamada âdil, eşit ve şeffaf olduğuna ilişkin tüm personelinde güven sağlamalıdır. 10