HAYATA DESTEK SUPPORT TO LIFE www.hayatadestek.org DURUM RAPORU Türkiye deki Kobaneli Sığınmacılar, 20 Kasım 2014 DURUM ÖZETİ Irak Şam İslam Devleti nin (IŞİD) 5 Eylül de Rojava nın Kobane Kantonu na yönelik başlayan saldırısı iki ayı aşkın bir süredir devam ediyor. 19 Eylül de çatışmaların artmasıyla Kobane den Türkiye ye yoğun bir mülteci akını başladı. Eylül ayında Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş yaptığı basın açıklamasında Türkiye nin 12 saat içerisinde 70 bin Kobaneli sığınmacının Türkiye ye giriş yaptığını üç gün içerisinde de bu sayının 200 bine ulaştığını belirtti. 27 Eylül tarihinde AFAD tarafından yapılan açıklamaya göre ise Suruç un Yumurtalık bölgesinde sınırın sıfır noktasında kurulan Geçici Kabul Merkezi nden 160 bin Suriye vatandaşı Türkiye ye geçerek Geçici Toplanma Merkezi ne yerleştirildi. Son olarak 3 Kasım 2014 tarihinde Suruç Kaymakamı Abdullah Çiftçi nin yaptığı açıklamaya göre; Kobane den göç eden insan sayısı 192 bin kişi. Bunun yanı sıra bazı haberlerde nüfusun bir kısmının geri döndüğü de söyleniyor. Kasım 2014 itibariyle Türkiye nin Güneydoğu Anadolu bölgesinin farklı yerlerine sığınmış durumda binlerce Kobaneli sığınmacı bulunuyor. Bu nüfusun bir kısmı, Suruç taki AFAD ve Suruç Belediyesi nin kurduğu kamplarda, bir kısmı ise yine Suruç içerisindeki mahaller ve köylerdeki akrabalarının yanında, inşaat alanlarında, dükkanlarda, terkedilmiş boş binalarda barınıyor. Bununla birlikte bir süredir sığınmacı nüfusun önemli bir kısmının, Güneydoğu Anadolu bölgesi başta olmak üzere diğer bölgelerdeki şehir merkezlerine hem iş bulmak hem de akrabalarının yanına sığınmak amacıyla göç etmeye devam ettiği bilgisi geliyor. METODOLOJİ Hayata Destek Derneği (HDD) ekibi, mülteci akının başladığı günden bu yana insani yardım çalışmalarını sürdürmek amacıyla Şanlıurfa nın Suruç ilçesinde bulunuyor. Suruç Belediyesi ve yardım inisiyatiflerinin yanı sıra yardım faaliyetinde bulunan diğer ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarıyla koordineli bir şekilde çalışan Hayata Destek, hem çadır kentlerde hem de Kobanelilerin yaşadığı mahalle ve köylerde ihtiyaç tespit analizleri yapıyor ve bu tespitler doğrultusunda yardım malzemeleri dağıtıyor. Bu rapor, HDD nin insani yardım çalışmaları sırasında doğrudan Suruç Belediyesi yetkililerinden, Güneydoğu Anadolu Belediyeler Birliği (GABB) temsilcilerinden, yardım koordinasyonundan, kamp yöneticilerinden ve Kobaneli sığınmacılardan elde edilen bilgileri ve HDD ekibinin yapmış olduğu gözlemleri içeriyor. 1
ETKİLENMİŞ TOPLULUĞUN PROFİLİ Her ne kadar Kobaneli nüfus Türkiye ye girişinden sonra yer değiştirmeye devam ediyor olsa da, belediye, yerel kuruluşlar ve inisiyatifler aracılığıyla oluşturulmuş olan kriz merkezinin bilgi işlem servisi, bu gruba ilişkin demografik verileri derlemeyi sürdürüyor. Ancak bu bilgiler sadece Suruç içerisindeki sığınmacıları içeriyor. Çadır kentler, mahalleler ve köyler şeklinde gruplara ayrılarak yapılan sayım neredeyse tamamlanmış durumda. Bir yandan mevsimlik tarıma katılmış Kobaneli sığınmacılar hasat mevsiminin sona ermesiyle birlikte Suruç a dönmeye devam ediyor. Ayrıca sayımlar sırasında yeni doğum yapmış kadınların, engelli ya da kronik rahatsızlığı bulunan bireylerin bilgileri de kayıt altına alınıyor. Yalnızca köylerin %10 unun sayılmadığı düşünülecek olursa Suruç ilçesinde kriz masası tarafından gerçekleştirilen sayım işlemi sonunda toplam sığınmacı sayısının 55-60 bin olduğu tahmin ediliyor. Ancak resmi makamlar bu sayının 80 bin civarı olduğunu söylüyor. 12 Kasım 2014 tarihi itibariyle kriz merkezi bilgi işlem verilerine göre, Suruç ilçesi içerisindeki çadır kentler, mahalleler ve köyler bazında Kobanelilerin demografik dağılımları aşağıdaki gibidir. Bu tabloda sayımı tamamlanmamış köyler (yaklaşık %10 u) bulunmamaktadır: Bölge Aile Sayısı Sığınmacı Sayısı Kobane Çadır Kenti 257 1.470 Rojava Çadır Kenti 200 1.100 Arin Mirhan Çadır Kenti 488 3.037 Fabrika (Suphi Nejat) 170 1.100 Yeni Kamp 450 3.156 Suruç Aligor Bölgesi 433 2.407 Mahalleler 3.479 20.101 Köyler 2.518 15.233 AFAD Kampları 1.309 7.200 TOPLAM 9.304 54.804 BULGULAR Suruç Kaymakamlık verilerine göre 190.000 kişinin geldiği, gelenlerden 96.000 kişinin kayıt altına alındığı belirtilmektedir. Yine kaymakamlığa göre Suruç un 85 köy ve 127 mezrasına yerleşen 80 bin Kobaneliye yardımlar devam ediyor. Bölgede toplam 24 ekipten oluşan sosyal inceleme uzmanları ihtiyaçları belirliyor. Birlemiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK), yardım faaliyetlerini AFAD üzerinden yürütüyor. BMMYK, HDD nin de dahil olduğu bölgede faaliyet gösteren sivil kuruluşlarla yardım faaliyetlerinin koordinasyonuna ilişkin düzenli olarak toplantı organize ediyor. AFAD ın gerçekleştirdiği yardım çalışmaları dışında diğer yardım ve koruma faaliyetleri, Suruç Belediyesi, Halkların Demokratik Partisi (HDP), Rojava Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, yerel sivil kuruluşları ve birliklerden oluşan kriz masası aracılığı ile yürütülüyor. Kriz masasının yanında çeşitli faaliyetinden (dağıtım, depo vb.) ve bölgelerden (çadır kent, mahalleler, köyler vb.) sorumlu alt koordinasyonlar bulunuyor. Gönüllülerden oluşan ekipler, çadır kent, mahalle ve köylerde detaylı formlar aracılığı ile sayım işlemini gerçekleştiriyor. Kriz masasındaki bilgi işlem ekibi ise bu formları sisteme giriyor. Bütün bunların dışında sağlık çalışmalarını ve ilaç dağıtımlarını koordine eden ayrı bir sağlık koordinasyon komitesi bulunuyor. Belediyenin kurduğu mevcut beş çadır kentten sorumlu ekipler, kendi sorumluluk alanlarındaki kamplarda Kobaneli sığınmacıları kamp yönetimine katılmaları için teşvik ediyorlar. Kobaneli 2
sığınmacılardan oluşan sorumlular belirleniyor ve bu sorumlular güvenlik, temizlik ve yardım dağıtımı gibi işlerden sorumlu oluyor. Yardımlar genelde Suruç belediyesindeki ana depoda toplanıyor ve oradan ihtiyaç olan yerlere yönlendiriliyor. Bunun dışında sahada bulunan çeşitli ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları belediye ile iletişim halinde çeşitli ihtiyaçlar kapsamında bölgelerde yardım dağıtımı yapıyor. Ancak kurulan koordinasyon komitelerine rağmen yardımların yönlendirilmesi ve koordine edilmesi konusunda ciddi sıkıntıların yaşandığı gözlemleniyor. Sonuç olarak; AFAD, belediye ve yerel koordinasyon komiteleri, yerel ve uluslararası sivil toplum kuruluşları ve gönüllülerin desteğiyle Kobanelilere yardım sağlıyor. Kobane den gelen nüfusun çok hareketli ve dağınık olması sığınmacılara ulaşmayı zorlaştırırken, yaklaşan kış koşulları yardım faaliyetlerinin önünde en büyük engel olarak duruyor. Ayrıca kurumlar arasındaki koordinasyon eksikliği, yardımların hızlıca ve etkin bir şekilde dağıtılmasını zorlaştırıyor. BARINMA ve GIDA DIŞI MALZEME YARDIMLARI Kamplar dışında kalan sığınmacılar hem mahallelerde hem köylerde barınıyorlar. Bir kısmı akrabalarının yanına sığınmış olsa da çoğunluğu boş, terkedilmiş veya inşaat halindeki dükkan evlerde kalıyor. Bazıları ise evleri kiralamış durumda. Ortalama bir aile 6-7 kişiden oluşuyor. Evlerde 5-6 ailenin bir arada kaldığı gözlemleniyor. Az da olsa köy ve mahallelerde halen brandalardan yapılmış çadırlarda kalan aileler de var. Cumhuriyet ve Yıldırım Mahalleleri, Suruç Merkez 3
Suruç un merkezinde belediye tarafından kurulmuş 5, AFAD tarafından kurulmuş 3 kamp bulunuyor. Belediyenin kuruduğu 5 çadır kentteki bazı çadırlarda birden fazla aile ikamet ediyor. Bulgur fabrikasına kurulan çadırların kaldırılması ve belediyenin yeni kuracağı kampa taşınması planlanıyor. Arin Mirhan Kampı Bulgur Fabrikası Kampı Kobane ve Rojava kamplarının da ileriki günlerde taşınması söz konusu olabilir. Bununla birlikte AFAD, 30.000 kişilik yenir bir çadır kent kuracağını gerekirse bu çadır kentin kapasitesini arttırılabileceğini açıkladı. Belediyenin kurduğu çadır kentlerdeki çadır sayısı aşağıdaki gibidir: Bölge Çadır Sayısı Kobane Çadır Kenti 211 Rojava Çadır Kenti 110 Arin Mirhan Çadır Kenti 439 Fabrika (Suphi Nejat) 40 (3 ambar) Yeni Kamp 382 TOPLAM 1.182 Belediyenin kurduğu çadır kentlere baktığımızda Arin Mirhan ve yeni kampın altyapısı daha iyi olsa da diğer çadır kentlerde altyapının çok yetersiz olduğu gözlemleniyor. Çadırların büyüklükleri 16 m2. Kobane, Rojava ve Bulgur fabrikası kamplarındaki çadırların büyük kısmında palet ve branda gibi zemin döşemesi bulunmuyor. Çoğunun ısıtıcısı yok. Her kampta çadırların birbirine çok yakın yerleştirilmiş olduğu gözleniyor. Arin Mirhan ve yeni kamp dışındaki kamplarda yeni kurulacak çadırlar için yer bulunmuyor. Kobane Kampı Kobane Kampı Rojava Kampı 4
GIDA YARDIMI Belediye, Kızılay ve aş evleri her kampta günde dönüşümlü olarak üç defa yemek servisi yapıyor. Bazen bu dağıtımlar yeterli gelmiyor. Bazı çadırlarda aileler elektrik ocakları ya da dışarıda ateş yakarak yemeklerini yapıyorlar. Ailelerin kendi yemeklerini yapabilecekleri ocak, tencere ya da tava gibi malzemeleri bulunmuyor. Köyler ve mahallelerde yaşayan sığınmacılara ise belediye, ulusal ve uluslararası sivil kuruluşlar gıda paketi ve mutfak seti dağıtımı yapıyor. SU-SANİTASYON-HİJYEN Arin Mirhan Kampı Kamplarda su mevcut ve ulaşılabilir durumda. Kamplardaki durumu insani yardımda asgari standartlar çerçevesinde değerlendirdiğimizde duş ve tuvalet sayılarının çok düşük olduğu görülüyor. HDD dahil olmak üzere sivil kuruluşlar musluk, duş, tuvalet kurmaya devam ediyorlar. Ancak bu sayı yeterli olmuyor. Lokasyon Kişi sayısı Tuvalet (mevcut + planlanan) Duş (mevcut + planlanan) Tuvalet başına kişi sayısı Duş başına kişi sayısı Kobane Çadır Kenti 1.470 32 15 46 97 Rojava Çadır Kenti 1.100 46 20 24 55 Arin Mirhan Çadır Kenti 3.037 49 23 62 132 Bulgur Fabrikası Suphi Nejat A. 1.100 24 16 46 69 Yeni Kamp 3.156 155 45 20 70 Bunun dışında hem tuvaletlerin sayısının yetersiz olması hem de erişilebilirliğinin doğru planlanmamış olması sebebiyle tuvalet ihtiyaçları, bazen çadır aralarında bazen kamplara yakın alanlarda gerçekleştiriliyor. Çöp hizmetleri belediye tarafından sağlanıyor, çöpler düzenli olarak toplanıyor. Kobane Kampı Arin Mirhan Kampı Bulgur Fabrikası kampı SAĞLIK HİZMETLERİ AFAD kaydı olmayanlar, acil poliklinikler hariç hastaneler ve diğer hizmetlerden yararlanamıyor. Belediyenin sorumlu olduğu kamplarda sağlık komisyonu koordineli bir biçimde çalışıyor. Bazı kamplarda sağlık merkezi de bulunuyor. Sağlık merkezleri, gönüllü çalışan doktorlar, hemşireler ve 5
eczacılar tarafından yürütülüyor. Gerektiği takdirde bazı hastalar yine gönüllülerin çabasıyla hastanelere sevk ediliyor. Yereldeki Eczacılar Odası ilaç teminini sağlıyor. Sağlıksız koşullar nedeniyle basit yaralar, enfekte olmasıyla birlikte ciddi bir hal alıyor. Bu sebeple kamplardaki sağlık çalışanları, kadınlara basit yaralanma, yara temizliği ve hijyen konularında eğitim vermeyi planlıyor. Kamplardaki sağlıksız koşullar ve yetersiz beslenme sebebiyle dönem dönem ishal ve diğer hastalıklar görülüyor. Çocuklar arasında ise soğuk algınlığı sıklıkla yaşanıyor. Hijyen koşullarının yeterli olmayışı ve aşırı toz nedeniyle yine çocuklarda göz kızarıklığı ve kaşınma gibi alerjik reaksiyonlar yaşandığı gözlemleniyor. Kampların oluşturduğu acil ihtiyaç listesi içerisinde bit ilacının da olduğu görülüyor. Bununla beraber hemen her kampta engellilerin ve kronik rahatsızlığı olanların tespit edildiği bildiriliyor. Ayrıca psikolojik destek anlamında herhangi bir destek sağlanamıyor. KORUMA ÇALIŞMALARI Suruç belediyesinin kurduğu hemen hemen bütün kamplarda çocuklar için eğitim çadırı bulunuyor. Ayrıca kamplara kadınlar için de atölye çadırları kurulmaya başlandı. Yeni kampta eğitim ve atölye çadırlarının yanı sıra kültür etkinlik çadırı da kuruluyor. Bazı kamplarda bu tür çadırlar için yer bulunmuyor. Çocuklar için faaliyetler başlamış olsa da kadınlara yönelik çalışmalar henüz başlamış değil. Yalnızca Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı nın 20 kişiden oluşan gezici ekibinin Türkiye ye girişte ve çadır kentlerde kadın ve çocuklara psiko-sosyal destek verdiği biliniyor. Arin Mirhan kampında yine Bakanlığın hizmet birimi yer alıyor. Bunun dışında psiko-sosyal destek konusunda maalesef bir çalışma bulunmuyor. HAYATA DESTEK YARDIM FAALİYETLERİ Kobane Kampı Şanlıurfa da halihazırda 2012 sonundan bu yana saha ekipleri bulunan ve çalışmaya devam eden Hayata Destek Derneği bu senenin Eylül ayında IŞİD in Kobane ye saldırısıyla başlayan ve her geçen gün büyüyen mülteci akını için hazırlıklarını tamamlayarak Ekim ayının ilk haftası itibariyle hem ihtiyaç tespiti hem de acil yardım malzemeleri dağıtımı yapmaya başladı. HDD Şanlıurfa Acil Yardım Operasyonu ekipleri Ekim ayının ilk haftasından bu yana Suruç içindeki mahalleler ve köylerde toplam 1.000 Kobaneli aile ile görüşerek ihtiyaç tespitlerini tamamladı. İhtiyaç tespit formlarıyla aile profilleri, yaş, cinsiyet, doğum yeri gibi bilgiler toplanırken aynı zamanda barınma koşulları, engelli ve hamile olan aile üyeleri hakkında da bilgi toplanıyor. 6
Şimdiye kadar yapılan tespitler kapsamında yaş dağılımına göre toplam nüfusun %9 unu 0-2 yaş grubu, %12 sini 3-5 yaş grubu, %29 unu 6-17 yaş grubu, %46 sını 18-59 yaş grubu ve %4 ünü 60+ yaş grubu oluşturuyor. Kadın erkek oranı ise %53 kadın, %47 erkek. Yapılan ihtiyaç tespitleri sonucunda HDD bölgede yaklaşan kış koşullarını da göz önüne alarak çalışma alanlarını belirledi ve Ekim ayının ilk haftası dağıtım çalışmalarına başladı. Hayata Destek insani yardım çalışmaları; sığınmacı ailelere gıda ve hijyen kitleri, mutfak setleri, battaniye, kışlık kıyafet ve soba dağıtımı, barınakların kışa hazırlanması, çadırların palet, branda, izolasyon köpüğü ile izolasyonu, kamplara tuvalet, duş ve çamaşırhane monte edilmesi olarak başladı ve devam ediyor. Aşağıdaki tabloda şimdiye kadar kamplar, mahalle ve köylere yapılan dağıtımları görebilirsiniz: Dağıtım Malzemeleri TOPLAM Çadırlara Hijyen Kit / Aile başına 400 Çadırlara Mutfak Malzemesi / Aile başına 400 Hijyen Kiti / Aile başına 1.836 Hijyen Kiti - Ortak Alanlar için 15 Mutfak Malzemesi Kiti / Aile başına 1.836 Gıda Paketi / Aile başına 1.836 Battaniye / Kişi başına 6.519 Palet / Çadır başına 16 m2 375 İzolasyon Köpüğü / Halı 984 Çadırlara Sefer Tası / Aile başına 420 Kamplarda 165 tuvalet, 58 tuvalet, 2 çamaşırhane ve 2 su dağıtım noktası inşası halen daha devam ediyor. HDD ayrıca dağıtım malzemeleriyle ortak kullanılan alanlara da destek veriyor. 7
İNSANİ YARDIM İHTİYAÇLARI Sağlığın yanı sıra barınma, kışlık kıyafet ve beslenme, başlayan kış ayları nedeniyle en öncelikli ihtiyaçlar arasında bulunuyor. Nüfusun çoğunluğunun kamp dışında yaşadığı ve yaşadıkları yerlerin kış için hazırlıklı olmadığı düşünüldüğünde barınma alanlarının kışa hazırlanması da yine öncelikli ihtiyaçlar arasında. Mevcut kamplarda tuvalet ve duş ünitelerine çok acil ihtiyaç var. Diğer eksiklikler arasında havlu, bebek bezi ve hijyenik ped gibi temel hijyen malzemeleri bulunuyor. Her ne kadar Hayata Destek ekiplerinin gözlemlerine göre koruma konusu kamp yöneticilerinin ve mahalle ve köy sorumluların planları arasında olsa dahi, sığınmacı çocuklar, gençler ve kadınlar için hizmet sağlamaya yönelik sınırlı tesis bulunuyor. Çocukların ve gençlerin hayatlarının normalleşmesi ve kadınların sosyalleşmesine yönelik çalışmalara ihtiyaç var. Belediyeler ve yerel kuruluşlar birlikte koordinasyon ve iletişim halinde çalışıyorlar ancak kaynaklar sınırlı olduğu için, kamplarda, şehirlerde ve köylerde yaşayan Kobaneli sığınmacılara sağlanan insani yardımlarda ciddi boşluklar söz konusu. Hayata Destek Derneği saha ekiplerinin tespit ettiği acil ihtiyaçlar şunlar: Mevcut çadırların kışa hazırlıklı hale getirilmesi ve izolasyonu Mahalle ve köylerdeki evlerde izolasyon Soba, battaniye, halı, ısınma için yakıt ve kışlık kıyafet gibi kışa hazırlık malzemeleri Tuvalet ve duş üniteleri Hijyen malzemeleri Gıda Mutfak araç ve gereçleri Sağlık hizmetleri Psiko-sosyal destek 8