2011/2.DÖNEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI SERMAYE PİYASASI MEVZUATI 23 Kasım 2011-Çarşamba 18:00 SORULAR SORU 1: Sermaye Piyasası Kurulu kaydında bulunan (Borsada işlem gören ve görmeyen) şirketlerin, temettü dağıtıp dağıtmamalarına ilişkin olarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız a.spk kaydında bulunan Borsada işlem gören ve görmeyen şirketlerin temettü dağıtıp dağıtmamada serbestîleri var mıdır? b.hisse senetleri Borsada işlem görmeyen anonim ortaklıkların temettü dağıtımında bir sınır var mıdır? Varsa düzeyi nedir? c.hisse senetleri Borsada işlem gören anonim ortaklıkların temettü dağıtımında bir sınır var mıdır? Varsa düzeyi nedir? d.halka açık ortaklıkların kâr dağıtım esaslarına yönelik düzenleme ile ilgili tanıtıcı bilgi veriniz. SORU 2: Aşağıdaki kavramları tanımlayınız. a.dürüst Resim İlkesi (6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde). b.içeriden Öğrenenlerin Ticareti (Insider Trading) (Sermaye Piyasası Kanunu çerçevesinde). c.kamuyu Aydınlatma Platformu (Varlık Teminatlı Menkul Kıymetlere İlişkin Esaslar Tebliği, seri: III, no:38). d.nitelikli Yatırımcı (Varlık Teminatlı Menkul Kıymetlere İlişkin Esaslar Tebliği, seri: III, no:38). e.müşteriyi Tanıma Kuralı (Vadeli İşlemler Aracılık Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğ, seri: V, no: 90) SORU 3: Yatırımcıları Koruma Fonu çerçevesinde aşağıdaki soruları cevaplandırınız a.yatırımcıları Koruma Fonunun tabi olduğu mevzuat (hukuki dayanak) hakkında bilgi veriniz. b.yatırımcıların, aracı kuruluşlardan olan hangi alacakları, Yatırımcıları Koruma Fonu kapsamına girmektedir? c.aracı kuruluşların, Fon tarafından karşılanacak yükümlülükleri nelerdir? d.ihraçcı ortaklıklar tarafından verilen hangi belgeler koruma kapsamındadır? e.aracı kuruluş ile müşterisi arasında ortaya çıkabilecek repo-ters repo gibi işlemlerin kapsamda olup olmadığını değerlendiriniz. SORU 4: Sermaye piyasasında derecelendirme faaliyetiyle ilgili olarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız a.sermaye piyasasında derecelendirme çeşitlerini açıklayınız. Sermaye piyasasında derecelendirme faaliyetinde bulunabilecek kuruluşlar için gerekli şartları; b.şirket çeşidi, c.ödenmiş sermaye tutarı, d.uyruk bakımından açıklayınız
CEVAP 1: CEVAPLAR 1a.Halka açık ortaklıkların esas sözleşmelerinde birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur. Mevcut durumda, payları Borsa da işlem gören halka açık anonim ortaklıkların asgari kar dağıtım zorunluluğu bulunmamakta, payları Borsa da işlem görmeyen halka açık anonim ortaklıkların ise elde ettikleri karın % 20 sini nakit olarak dağıtma zorunlulukları bulunmaktadır. 1b.Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde, Kurul kaydında bulunan ve hisse senetleri Borsa'da işlem görmeyen anonim ortaklıkların hesap dönemi karından kanunlara göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali ödemeler ve varsa geçmiş yıl zararları düşüldükten sonra kalan dağıtılabilir kârın % 20'sinden az olmamak üzere temettü dağıtım zorunluluğu bulunmaktadır. Ayrıca, bu ortaklıkların birinci temettüü nakden dağıtmaları esastır. 1c.Hisse senetleri Borsa da işlem gören anonim ortaklıkların esas sözleşmelerinde de birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur. Ortaklıkların birinci temettü tutarı, hesap dönemi kârından kanunlara göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali ödemeler ve varsa geçmiş yıl zararları düşüldükten sonra kalan dağıtılabilir kârın %20 sinden az olamaz. Bu ortaklıklar, genel kurullarının alacağı karara bağlı olarak temettüü nakden, hisse, kısmen hisse kısmen nakit olarak dağıtabilecekleri gibi karın tamamının ortaklık bünyesinde bırakılması ve dağıtılmaması da söz konusu olabilir. 1d.Halka açık ortaklıkların kar dağıtım esasları Seri: IV, No: 27 Tebliği'nde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bununla birlikte, halka açık anonim ortaklıkların bir önceki hesap döneminde elde ettikleri karın dağıtılmasına ilişkin olarak; kar dağıtımının zorunlu kılınıp kılınmayacağı başta olmak üzere asgari kar dağıtım oranı vb. hususlar hakkında Kurulumuz tarafından her yıl Karar alınmakta ve söz konusu Kurul Kararı, Haftalık Bülten aracılığı ile Kurulun internet sitesinden kamuya duyurulmaktadır. CEVAP 2: 2a.6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda Dürüst resim ilkesi nasıl tanımlanmaktadır? MADDE 515- (1) Anonim şirketlerin finansal tabloları, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre şirketin malvarlığını, borç ve yükümlülüklerini, öz kaynaklarını ve faaliyet sonuçlarını tam, anlaşılabilir, karşılaştırılabilir, ihtiyaçlara ve işletmenin niteliğine uygun bir şekilde; şeffaf ve güvenilir olarak; gerçeği dürüst, aynen ve aslına sadık surette yansıtacak şekilde çıkarılır. 2b.İçeriden Öğrenenlerin Ticareti (Insider Trading) nedir? İçeriden öğrenenlerin ticareti Sermaye Piyasası Kanunu'nun "Cezai Sorumluluk" Başlıklı 47/A-1 maddesinde aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır. "Sermaye Piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek, henüz kamuya açıklanmamış bilgileri kendisine veya üçüncü kişilere menfaat sağlamak amacıyla kullanarak, sermaye piyasasında işlem yapanlar arasındaki fırsat eşitliğini bozacak şekilde mameleki yarar sağlamak veya bir zararı bertaraf etmek içerden öğrenenlerin ticaretidir..." 2c, 2d. Varlık Teminatlı Menkul Kıymetlere İlişkin Esaslar Tebliğinde (seri: III, no:38) (12/9/2009 tarihli ve 27347 sayılı Resmi Gazete) kamuyu aydınlatma platformu ve nitelikli yatırımcı kavramları nasıl tanımlanmıştır?
2c.Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP): Sermaye piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası mevzuatı uyarınca kamuya açıklanması gerekli bildirimlerin elektronik imzalı olarak iletildiği ve kamuya duyurulduğu elektronik sistemdir. 2d. Nitelikli yatırımcı: Yerli ve yabancı yatırım fonları, emeklilik fonları, yatırım ortaklıkları, aracı kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri, portföy yönetim şirketleri, ipotek finansmanı kuruluşları, emekli ve yardım sandıkları, vakıflar, 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu nun geçici 20 nci maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar, kamuya yararlı dernekler ile nitelikleri itibarıyla bu kurumlara benzer olduğu Kurul ca belirlenecek diğer yatırımcılar ve varlık teminatlı menkul kıymetlerin satış tarihi itibarıyla en az 1 milyon TL tutarında Türk veya yabancı para ve sermaye piyasası aracına sahip olan gerçek ve tüzel kişileri ifade eder. 2e.Müşteriyi tanıma kuralı (Vadeli İşlemler Aracılık Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğ, Seri: V, No: 90) (6/4/2007 tarihli ve 26485 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır). MADDE 15 (1) (Değişik birinci fıkra: Seri: V, No: 103 sayılı Tebliğ ile) Şirket 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca sözleşme imzalamadan önce müşterilerinin kimlik bilgilerini tespit eder. (2) Müşterek hesaplarda kimlik tespiti her bir hak sahibi için ayrı ayrı yapılır. (3) Müşteri hesabına, müşteri dışında sadece müşteri tarafından noter marifetiyle düzenlemiş vekâletname ile yetkilendirilmiş kişiler tarafından işlem yapılabilir. Vekilin kimlik bilgilerinin birinci fıkra çerçevesinde tespiti zorunludur. (4) Şirketlerin, yabancı banka ve aracı kurumların alım ve/veya satım emirlerini kabul etmeden önce, bu kurumlardan, hesabına işlem yapılan müşterinin kimlik bilgilerinin verileceğine ilişkin bir taahhütname almaları zorunludur. (5) Şirket, ayrıca müşterilerinin risk ve getiri tercihleri, yatırım araçları ve mali durumları hakkında yeterli bilgiye sahip olmak amacıyla standart formları geliştirmek, bu formlarda yer alan bilgileri güncelleştirmek ve formları saklamak zorundadır. Müşterilere bu bilgilerin risk tercihlerinin ölçülmesi amacıyla istendiğinin bildirilmesi, müşterinin bilgi vermekten kaçınması halinde sorumluluğun kendisine ait olacağı konusunda uyarılması ve bilgi vermek istemediğine ilişkin yazılı beyanının alınarak müşterinin çerçeve sözleşmeleriyle birlikte saklanması gereklidir. CEVAP 3: 3a.Hukuki Dayanak 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'na (Kanun) 15/12/1999 tarih ve 4487 sayılı Kanun değişikliği ile eklenen 46/A maddesi uyarınca tüzel kişiliği haiz "Yatırımcıları Koruma Fonu" (Fon) kurulmuştur. Fon, Fon'un temsil ve idaresi ile görevlendirilen Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.'nin 26.09.2001 tarihinde kurulması ile faaliyete geçmiştir. Fon'un yönetim ve çalışma esaslarını düzenleyen "Yatırımcıları Koruma Fonu Yönetmeliği" de 21/06/2001 tarih ve 24439 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 3b.Yatırımcıların aracı kuruluşlardan olan hangi alacakları Yatırımcıları Koruma Fonu kapsamına girmektedir? Aracı kuruluşların yaptıkları sermaye piyasası faaliyetleri ve işlemlerinden müşterilerine karşı sadece hisse senedi işlemlerinden doğan nakit ödeme ve hisse senedi teslim yükümlülükleri koruma kapsamında bulunmaktadır.
3c.Aracı kuruluşların, Fon tarafından karşılanacak yükümlülükleri nelerdir? Aracı kuruluşların, Fon tarafından karşılanacak yükümlülükleri; sermaye piyasası faaliyetleri ve işlemleri nedeniyle hisse senedi işlemlerinden doğan ve gerçek ve tüzel kişi yatırımcı tarafından satılmak, saklanmak, yönetilmek, virman edilmek, ödünç işlemlerine konu edilmek üzere veya diğer nedenlerle aracı kuruluşlara tevdi edilen veya müşteri emrine istinaden alınan hisse senetleri ile yatırımcı tarafından hisse senedi satın alınmak üzere veya satın alınan hisse senetleri karşılığında tevdi edilen nakit ya da gerçek ve tüzel kişi yatırımcıya ait hisse senedinin satılmasından sağlanan nakitten oluşur. 3d.İhraçcı ortaklıklar tarafından verilen hangi belgeler koruma kapsamındadır. Hisse senetlerinin sağladığı temettü, bedelsiz pay alma ve bedeli ödenen yeni pay alma gibi mali haklardan kaynaklanan hisse senedi ve nakit ile hisse senedini temsilen ihraçcı ortaklıklar tarafından verilen belgeler de koruma kapsamındadır. 3e.Aracı kuruluş ile müşterisi arasında ortaya çıkabilecek repo-ters repo gibi işlemlerin kapsamda olup olmadığını değerlendiriniz. Ancak aracı kuruluş ile müşterisi arasında ortaya çıkabilecek hisse senetleri ile ilgili olmayan, repo-ters repo gibi işlemler kapsam dışında tutulmuştur. CEVAP 4: 4a. Sermaye piyasasında derecelendirme çeşitleri. Sermaye piyasasında derecelendirme faaliyeti; kredi derecelendirmesi ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi faaliyetlerini kapsar. Konu, Kurulun Seri:VIII, No:51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği'yle düzenlenmiştir. İşletmelerce derecelendirme yaptırılması ihtiyaridir. Ancak, Kurul tarafından gerekli görülen durumlarda derecelendirme yaptırılması zorunlu tutulabilir. Derecelendirme kuruluşları, işletmelerin talepleri olmaksızın derecelendirme yapabilirler. Derecelendirme kuruluşları, talebe bağlı olmayan derecelendirme çalışması ve sonuçları hakkında kamuya açıklama yapmadan önce ilgili işletmelere bilgi vermek zorundadırlar. Derecelendirme çalışmasında işletmeler hakkında esas alınan bilgilere ilişkin olarak ilgili işletme tarafından yapılan değerlendirmeler, derecelendirme kuruluşlarınca titizlikle dikkate alınır. Talebe bağlı olmayan derecelendirme çalışmasına bu Tebliğde belirlenen ilke, usul ve esaslara uygun olarak ilgili işletmenin birbirini izleyen 3 hesap dönemi süresince devam edilir. Verilen derecelendirme notu, en fazla 6 aylık dönemler itibariyle gözden geçirilerek, kamuya açıklanır. Talebe bağlı olmayan derecelendirmelerde, müşteriden veya diğer kişi, kurum ve kuruluşlardan varsa sağlanan veya sağlanması öngörülen ücret ve benzeri menfaatlerin, derecelendirme kuruluşları tarafından derecelendirme notu ile birlikte kamuya açıklanması zorunludur. 4a.1.Kredi Derecelendirmesi Kredi derecelendirmesi; İşletmelerin risk durumları ve ödeyebilirliklerinin veya Borçluluğu temsil eden sermaye piyasası araçlarının anapara, faiz ve benzeri yükümlülüklerinin vadelerinde karşılanabilirliğinin derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırılması faaliyetidir.
4a.2.Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Derecelendirmesi Kurumsal Yönetim İlkeleri'ne uyum derecelendirmesi, işletmelerin Kurulca yayımlanan Kurumsal Yönetim İlkeleri'ne uyumlarının derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırılması faaliyetidir. Kurumsal Yönetim İlkeleri'ne uyum derecelendirmesinde bir bütün olarak tüm ilkelere uyum ile pay sahipleri, kamuyu aydınlatma ve şeffaflık, menfaat sahipleri ve yönetim kurulu ana bölümleri itibarıyla ayrı ayrı olmak üzere, 1 ile 10 arasında not verilir. Bu değerler arasında kalan (iki haneye kadar) küsuratlı notlar, tama iblağ edilmeksizin kamuya açıklanır. 5- Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyetinde Bulunma Koşulları Sermaye piyasasında derecelendirme faaliyeti, 1. Türkiye'de kurulan ve derecelendirme faaliyetinde bulunmak üzere Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları ile 2. Türkiye'de derecelendirme faaliyetinde bulunması Kurulca kabul edilen uluslararası derecelendirme kuruluşları tarafından yapılır. Derecelendirme kuruluşları, kredi derecelendirme ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi faaliyetleri için ayrı ayrı yetkilendirilirler. Aynı kuruluş gerekli koşulları sağladığı ve ayrı bir organizasyon yapılanmasına gittiği takdirde her iki derecelendirme faaliyetini de yürütebilir. 1.Türkiye'de kurulan ve derecelendirme faaliyetinde bulunmak üzere Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları için şartlar Türkiye'de yerleşik derecelendirme kuruluşlarının ve bu kuruluşlarda ortak olacak veya yönetici, kontrolör, derecelendirme uzmanı ve derecelendirme komitesi üyesi olarak görev alacakların sağlaması gereken şartlar Seri:VIII, No:51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği'nin 9 ve 10'uncu maddelerinde yer almaktadır. Başvuru koşulları MADDE 9 (1) Derecelendirme faaliyetinde bulunmak üzere Türkiye de kurulacak derecelendirme kuruluşlarının; a) Anonim şirket şeklinde kurulmuş olmaları, b) Hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması, c) Ticaret unvanlarında derecelendirme ibaresinin bulunması, ç) Münhasıran derecelendirme ve derecelendirme ile ilgili alanlarda faaliyet göstermeleri ve esas sözleşmelerinin buna uygun olması, d) Ödenmiş sermayelerinin en az 200.000,- Yeni Türk Lirası olması, e) Ortakları, yöneticileri, kontrolörleri, derecelendirme uzmanları, derecelendirme komitesi üyeleri ile tüzel kişi ortaklarının yönetim kurulu üyelerinin bu Tebliğin 10 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen niteliklere sahip olmaları,
f) Her bir derecelendirme faaliyetinin bağımsız olarak sürdürülebilmesi için birbirinden ayrı olarak; 1) Tebliğin 5 inci bölümünde yer verilen derecelendirme faaliyet ilke ve esaslarında yer alan hususlar da dahil olmak üzere, yeterli organizasyon, mekan, teknik donanım, belge ve kayıt düzenine sahip olmaları, 2) Tebliğin 5 inci bölümünde yer verilen derecelendirme faaliyet ilke ve esasları uyarınca, sistematik derecelendirme metodolojisi belirlemeleri, bunlara uyumun gözetilmesi amacıyla finansal ve hukuki çalışma şekillerine ilişkin kontrol süreçlerini de kapsayacak şekilde yazılı bir iç kontrol sistemi oluşturmaları ve ahlaki davranış kuralları yönergesi hazırlamaları, 3) Tebliğin 5 inci bölümünde yer verilen derecelendirme faaliyet ilke ve esasları uyarınca, derecelendirme faaliyetinin mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesini, iç kontrol sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını ve ahlaki davranış kuralları yönergesine uyumu gözeterek denetlemek üzere, bu Tebliğin 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen niteliklere sahip en az 1 kontrolör görevlendirmeleri, 4) Bu Tebliğin 10 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen niteliklere sahip en az 2 derecelendirme uzmanı istihdam etmeleri, 5) Bu Tebliğin 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen niteliklere sahip en az 3 derecelendirme komitesi üyesinin görevlendirildiği derecelendirme komitesi oluşturmaları, g) Hazine Müsteşarlığı ve Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, gerçekleştirecekleri derecelendirme faaliyetlerine ilişkin olarak mesleki sorumluluk sigortası yaptıracaklarını taahhüt etmeleri zorunludur. (2) Bu maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde belirtilen asgari ödenmiş sermaye, her yıl Maliye Bakanlığınca ilan edilen yeniden değerleme oranı dikkate alınarak, Kurulca yeniden belirlenebilir. (3) Kurul, başvuruların değerlendirilmesi sırasında, gerekli görülmesi halinde ek bilgi ve belge isteyebilir. 2.Türkiye'de derecelendirme faaliyetinde bulunması Kurulca kabul edilen uluslararası derecelendirme kuruluşları için şartlar Kurul, Tebliğe göre derecelendirme faaliyeti yapabilecek uluslararası derecelendirme kuruluşlarını, Kurula başvurmaları halinde faaliyetlerinin kapsamı ve süresi, müşterileri, faaliyet gösterdikleri ülkeler ile bu ülkelerin yetkili otoriteleri tarafından kabul görüp görmedikleri ve kredibiliteleri bakımından değerlendirmeye tabi tutarak, uygun gördüklerini Kurulca kabul edilen uluslararası derecelendirme kuruluşu olarak listeye alır. Kurulca kabul edilen uluslararası derecelendirme kuruluşları, Türkiye'de gerçekleştirecekleri derecelendirme faaliyetleri ile ilgili kamuya açıklama ve bildirim yükümlülüklerinin Tebliğ hükümleri çerçevesinde yerine getirilmesini teminen Türkiye'de bir temsilci bulundurmak zorundadırlar. Kurulca kabul edilen uluslararası derecelendirme kuruluşlarının bağlı ortaklığı veya iştiraki olarak ya da bu kuruluşlar ile bilgi paylaşım sözleşmesi çerçevesinde derecelendirme faaliyetinde bulunmak isteyen kuruluşlar, Tebliğ hükümleri çerçevesinde yetkilendirilmeleri halinde Türkiye'de derecelendirme faaliyetinde bulunabilirler ve Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları olarak bu Tebliğ hükümlerine tabi olurlar.