Uygulamalı Yerbilimleri Sayı:1 (Mayıs-Haziran 2008) 65-72 TÜNEL KALIPLA İNŞA EDİLEN BİNALARDA YAŞANAN GÜRÜLTÜ PROBLEMLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA A Research about the Noise Problems in Buildings Constructed with Tunnel Shuttering System Turgay ÇOŞGUN 1, Fethi Ahmet YÜKSEL 2 ve Ahmet ÇOŞGUN 3 ÖZET Kentleşme, endüstrileşme ve teknolojik gelişmelerin artması sonucu gürültü önemli bir çevre ve sağlık sorunu haline dönüşmüştür Çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu insanların huzur ve sükununun, beden ve ruh sağlığının bozulması söz konusudur. Bu nedenle gürültüyü önleme ve azaltmaya yönelik bazı tedbirlerin tasarım aşamasında öngörülmesi gerekmektedir. Sunulan çalışmada, tünel kalıp sistemi ile üretilen örnek bir yapının iç mekanlarındaki farklı gürültü kaynakları nedeni ile oluşan gürültü seviyelerinin ölçüm sonuçları ve yapılan değerlendirmeler ile çözüm önerileri verilmiştir. ABSTRACT Noise has become a major health and environmental problem as a result of urbanization, industrialization and increasing technological developments. People lose their mental and physical health as a result of being exposed to noise in the environment. Therefore it is important to take precautions to avoid and decrease noise at the design stage. In this study, measurement results and evaluations along with alternative solutions regarding the noise levels caused by various noise resources in the interior of a sample building constructed with tunnel shuttering system. GİRİŞ Kentleşme ve sanayileşmenin getirdiği sosyo-ekonomik değişim hızlı ve kontrolsüz kentleşme ile modernleşme çabaları sonucu büyük kentlerimizde önemli boyutta yaşamsal sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu yaşamsal sorunlardan birisi de gürültüdür. Gürültü, insanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz etkileyen, fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozabilen, iş performansını azaltan, çevrenin boşluğunu ve sakinliğini yok ederek niteliğini değiştiren önemli bir çevre kirliliği türü olarak verilmektedir (Hasgür, 1998; Kurtuluş ve diğ., 1997, 1998 ). Bina içi istenmeyen gürültülerin fiziksel olarak belirlenmesi çevre jeofiziği kapsamına da girmektedir. GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI Çevresel gürültüleri; gürültü kaynağı ve gürültüye maruz kalan kişilerin aynı çevre içindeki konumlarına ve gürültünün yayılma yollarına bağlı olarak iki grupta incelenmektedir (Yüceer, 2001). A) Yapı İçi Gürültüler : Yapı içinde yer alan ve her türlü elektronik mekanik sistemler ve hayati faaliyetlerden meydana gelen bütün gürültüler. 1 İ.Ü. Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, 34850, İSTANBUL, e-mail:costur@istanbul.edu.tr 2 İ.Ü. Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, 34850, AVCILAR- İSTANBUL 3 A.Ü. Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, ANTALYA 65
T. Çoşkun ve diğ. B) Yapı Dışı Çevre Gürültüleri: Gerek yapı içindeki hacimleri gerekse yapı dışındaki açık alanları kullanan kişileri etkileyen ve yapı dışında yer alan kaynaklardan yayılan gürültülerdir. Bu gürültüler şöyle sıralanabilir: Ulaştırma Gürültüleri: Karayolu, denizyolu, havayolu, demiryolları ve suyolu gürültüleri Endüstriyel Gürültüleri: Endüstriyel tesisler, atölye imalathane ve işyerlerinden çevreye yayılan gürültüler, İnşaat (şantiye) Gürültüleri: Baraj, köprü, tünel, otoyol, şehir içi anayol, toplu konut ve benzeri projelerin inşaat faaliyetlerindeki gürültüler, Rekreasyon ve eğlence yerlerinin çevresel Gürültüleri: Bahçeli gazino, dans salonları, lunaparklar, animasyon ve eğlence merkezleri, fuar, piknik yerleri, açık hava sinemaları, lokantalar, kahvehane ve dükkânlar gibi kamuya açık yerler ile diskotek, kulüpler, barlar, restoran ve düğün salonları ve benzeri gürültüler, Ticari Amaçlı Gürültüler: Açık hava sinemaları, eğlence yerleri, yüksek sesli reklam ve müzik yayınları, pazar yeri gürültüleri, sokak satıcılarının gürültüleri. BULGULAR Bu çalışmada, tünel kalıp sistemi ile üretilen örnek bir yapının iç mekânlarındaki farklı gürültü kaynakları (Ud ile şarkı söylenmesi, terlik ile yürünmesi, dikiş makinası çalıştırılması) nedeni ile oluşan gürültü seviyelerinin ölçüm sonuçları ve yapılan değerlendirmeler verilmektedir. Bunun için bilgisayar destekli gürültü ölçüm cihazı (Extech Instruments, Digital Sound Level Meter-Model 776) kurularak söz konusu yapının iç mekanlarında üst katta yer alan dairedeki gürültü kaynakları nedeniyle oluşan gürültü ölçüm değerleri kaydedilmiştir. Yapılan ölçümlerin sonuçları aşağıdaki şekillerde her bir gürültü kaynağı için ayrı ayrı verilmektedir. Yatak Odasında ud ile şarkı söylenirken ses ölçüm değerleri incelendiğinde (Şekil 1); maksimum gürültü düzeyinin 45 A, ortalama değerin ise, 37.0377 A olduğu görülmektedir. Yatak odasında terlikle yürüyüş sırasında ortaya çıkan gürültü ölçüm değerleri incelendiğinde (Şekil 2); maksimum gürültü düzeyinin 37.2 A, ortalama değerin ise, 34.66 A olduğu görülmektedir. Odada dikiş makinası çalışması sırasında oluşan gürültünün ölçüm değerleri incelendiğinde (Şekil 3); maksimum gürültü düzeyinin 35.3 A, ortalama değerin ise, 34.12 A olduğu görülmektedir. Misafir Odasında Ud ile şarkı söylenmesi sırasında oluşan sesin ölçüm değerleri incelendiğinde (Şekil 4); maksimum gürültü düzeyinin 37.1 A, ortalama değerin ise, 34.19 A olduğu görülmektedir. Misafir odasında terlikle yürünürken oluşan gürültünün ölçüm değerleri incelendiğinde (Şekil 5); maksimum gürültü düzeyinin 35.00 A, ortalama değerin ise, 34.07 A olduğu görülmektedir. Salonda ud ile şarkı söylenmesi sırasında oluşan ölçüm değerleri incelendiğinde (Şekil 6); maksimum gürültü düzeyinin 45.2 A, ortalama değerin ise, 34.57 A olduğu görülmektedir. Salonda terlik yürüyüşü gürültü ölçüm değerleri incelendiğinde ise (Şekil 7); maksimum gürültü düzeyinin 34.6 A, ortalama değerin ise, 33.95 A olduğu görülmektedir. 66
Tünel Kalıp İnşaatlarda Gürültü Problemi 50 45 35 30 25 20 16:57:30 16:57: 16:57:50 16:58:00 16:58:10 16:58:20 16:58:30 16:58: 16:58:50 16:59:00 16:59:10 16:59:20 16:59:30 16:59: 16:59:50 17:00:00 17:00:10 17:00:20 17:00:30 Şekil 1. Yatak odasında ud ile şarkı söylenirken oluşan maksimum ses ölçüm değerleri Figure 1. Maksimum measured sound values while singing with ud in the bedroom 50 45 35 30 25 20 17:00:30 17:00:36 17:00:42 17:00:48 17:00:54 17:01:00 17:01:06 17:01:12 17:01:18 17:01:24 17:01:30 17:01:36 17:01:42 17:01:48 17:01:54 17:02:00 17:02:06 17:02:12 17:02:18 17:02:24 17:02:30 Şekil 2. Yatak odasında terlikle yürüyüş sırasında oluşan maksimum gürültü ölçüm değerleri Figure 2. Maksimum noise levels while walking with slippers in the bedroom 67
T. Çoşkun ve diğ. 38 36 34 32 30 17:06:30 17:06: 17:06:50 17:07:00 17:07:10 17:07:20 17:07:30 17:07: 17:07:50 17:08:00 17:08:10 17:08:20 17:08:30 17:08: 17:08:50 17:09:00 17:09:10 17:09:20 17:09:30 Şekil 3. Odada dikiş makinası çalışması sırasında oluşan maksimum gürültü seviyeleri Figure 3. Maksimum noise levels while sewing machine operation in the room 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 17:09:30 17:09: 17:09:50 17:10:00 17:10:10 17:10:20 17:10:30 17:10: 17:10:50 17:11:00 17:11:10 17:11:20 17:11:30 17:11: 17:11:50 17:12:00 17:12:10 17:12:20 17:12:30 Şekil 4. Misafir odasında ud ile şarkı söylenmesi sırasında oluşan maksimum ses değerleri Figure 1. Maksimum measured sound values while singing with ud in the guestroom 68
Tünel Kalıp İnşaatlarda Gürültü Problemi 36 35.5 35 34.5 34 33.5 17:12:30 17:12:47 17:13:05 17:13:22 17:13:39 17:13:56 17:14:14 Şekil 5. Misafir odasında terlikle yürüyüş sırasında oluşan maksimum gürültü değerleri Figure 5. Maksimum noise level values while walking with slippers in the guestroom 46 44 42 38 36 34 32 17:14:30 17:15:13 17:15:56 17:16: 17:17:23 17:18:06 Şekil 6. Salonda ud ile şarkı söylenmesi sırasında oluşan maksimum ses değerleri Figure 6. Maksimum measured sound values while singing with ud in the salon Şekiller gürültü kaynaklarının (Ud ile şarkı söylenmesi, terlik ile yürünmesi, dikiş makinası çalıştırılması) her birinin başlamadan öncesi ve tamamlandıktan sonraki süreleri kapsayacak şekilde hazırlanmıştır. 7 Mart 2008 gün ve Sayı : 26809 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (2002/49/EC) kapsamında ilgili Çizelge 1 incelendiğinde, Yatak odaları için; iç ortam gürültü seviyesi sınır değerleri kapalı 69
T. Çoşkun ve diğ. pencere ve açık pencere durumlarına göre; 35 (A) ve 45 (A), oturma odaları için ise 45 (A) ve 55 (A) olarak verilmektedir (Anonim,2008). Tünel kalıp sistemi ile üretilen örnek bir yapının iç mekanlarında yapılan ölçümlemeler kapalı pencere durumunda gerçekleştirilmiştir. Yapılan ölçümlerden elde edilen maksimum değerler ile Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (2002/49/EC) birlikte değerlendirilmiş ve karşılaştırması Çizelge 2 de gösterilmiştir. 34.7 34.3 33.9 33.5 17:16:57 17:17:05 17:17:14 17:17:23 17:17:31 17:17: 17:17:48 17:17:57 17:18:06 Şekil 7. Salonda terlikle yürürken oluşan maksimum gürültü değerleri Figure 7. Maksimum noise level values while walking with slippers in the saloon SONUÇ VE ÖNERİLER Sunulan çalışmada, tünel kalıp sistemi ile üretilen örnek bir yapının iç mekânlarında, farklı gürültü kaynakları nedeni ile oluşan gürültü seviyelerinin ölçüm sonuçları ve yapılan değerlendirmeler verilmektedir. Bunun için bilgisayar destekli gürültü ölçüm cihazı (Extech Instruments, Digital Sound Level Meter-Model 776) kurularak söz konusu yapının iç mekânlarında diğer dairedeki gürültü kaynakları nedeniyle oluşan gürültü ölçüm değerleri çalışmada detaylı olarak verilmiştir. Yapılan ölçümlerden elde edilen maksimum değerler ile Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğindeki sınır değerler birlikte değerlendirildiğinde; üst kattaki dairede gürültü kaynakları nedeniyle (özellikle ud ile şarkı söylenmesi ve terlik ile yürünmesi durumunda), alt kattaki dairenin iç mekanında ölçülen gürültü değerlerinin (Çizelge 1), 7 Mart 2008 gün ve 26809 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (2002/49/EC) nde verilen iç ortam gürültü seviyesi sınır değerlerinin üzerinde gerçekleştiği belirlenmiştir. Gerçekte tünel kalıp sistemi ile üretilen yapılarda; boşluksuz ve elastisitesi yüksek beton kullanımı yani beton kalitesinin yüksek olması nedeniyle ince kesitlerin oluşturulması sonucu, ses yutma kapasitesi yetersizliği söz konusudur. Bu nedenle özellikle gürültü probleminin çözümü için ek önlemlerin alınması gerekmektedir. Bunun için döşemelerde, 70
Tünel Kalıp İnşaatlarda Gürültü Problemi yüzen döşeme uygulaması, duvarlarda ise ısı ve ses yutma kapasitesi yüksek yalıtım malzemelerinin kullanılması gerekmektedir. Isı ve ses yalıtımı malzemelerinin kullanımı için tasarım aşamasında, o bölgenin hakim iklim koşullarıda gözönünde bulundurulmalıdır. Ayrıca ısı köprülerinin ve yoğuşmanın oluşmaması için de detay çalışmalarına daha çok önem verilmelidir. Çizelge 1. İç Ortam Gürültü Seviyesi Sınır Değerleri (Anonim,2008) Table 1. Noise limit values of interior room (Anonim,2008) Kullanım Alanı Kültürel Alanları Tesis Kapalı Pencere L eq (A) Açık Pencere L eq (A) Kullanım alanlarında herhangi bir faaliyet olmadığı durumlardaki değerler: Tiyatro salonları 30 Sinema salonları 30 Konser salonları 25 35 Konferans salonları 30 Sağlık Tesis Alanları Yataklı tedavi kurum ve kuruluşları, dispanser, poliklinik, bakım ve huzur evleri ve benzeri. Eğitim Alanları Turizm Yerleşme Alanları Tesisleri 35 45 Dinlenme ve tedavi odaları 25 35 Okullardaki derslikler, özel eğitim tesisleri, kreşler, laboratuarlar ve benzeri. 35 45 Spor salonu, 55 65 Yemekhane 45 55 Kreşlerdeki yatak odaları 30 Otel, motel, tatil köyü, pansiyon ve benzeri 35 45 yatak odası Konaklama tesislerindeki restoran 35 45 Sit Alanları Arkeolojik, doğal, kentsel, tarihi ve benzeri. 55 65 Ticari Yapılar Büyük ofis 45 55 Toplantı salonları 35 45 Büyük daktilo veya bilgisayar odaları 50 60 Oyun odaları 60 70 Özel büro (uygulamalı) 45 55 Genel büro (hesap, yazı bölmeleri) 50 60 İş merkezleri, dükkanlar ve benzeri. 60 70 Ticari depolama 60 70 Lokantalar 45 55 Kamu Kurum Kuruluşları Ofisler 45 55 Laboratuarlar 45 55 Toplantı salonları 35 45 Bilgisayar odaları 50 60 Spor Alanları Spor salonları ve yüzme havuzları 55 65 Konut Alanları Yatak odaları 35 45 Oturma odaları 45 55 71
T. Çoşkun ve diğ. Çizelge 2. Ölçülen değerlerle yönetmelikteki sınır değerlerin karşılaştırılması Table 2. Comparison of measured values with the limit values in regulation Gürültü Kaynağının Sebebi Yatak odası ud ile şarkı söylenmesi Yatak odası terlik yürüyüşü Oda dikiş makinası çalışması Misafir odasında ud ile şarkı söylenmesi Misafir odası terlik yürüyüşü Salon ud ile şarkı söylenmesi Salon terlik yürüyüşü Yönetmelik Maksimum Ortalama Sınır Değer (A) Değer(A) Değeri(A) Değerlendirme 45 37.03 35 Sınır değer aşılmakta 37.2 34.66 35 Sınır değer aşılmakta 35.3 34.12 35 Sınır değer aşılmakta 37.1 34.19 35 Sınır değer aşılmakta 35.00 34.07 35 Sınır değerde 45.2 34.57 35 Sınır değer aşılmakta Sınır değer 34.6 33.95 35 aşılmamakta KAYNAKLAR HASGÜR İ., 1998. Gürültü kirliliğinin Türk mevzuatındaki yeri, Çevre Dergisi, 31-33. ANONİM, 2008. Çevresel gürültünün değerlendirilmesi ve yönetimi yönetmeliği (2002/49/EC), Çevre ve Orman Bakanlığı, R.G., 26809. KURTULUŞ, C., ENDEŞ, H., GÖKERGİL, B., BAYSUNGUR, R., 1997. İzmit Kent Bütünü İçinden Geçen Ulaşım Koridorları Boyunca Ses Kirlenmesinin Saptanması ve Gürültü Haritalarının Çıkarılması. 3. Ulusal Akustik Kongresi, 11-21. KURTULUŞ,C.,ENDEŞ,H.,1998. İzmit te Karayolu ve Demiryolunda Taşıt Gürültüsünü Etkiyen Etmenlerin İncelenmesi. Uygulamalı Yerbilimleri Dergisi, KO.Ü Yayın Organı,S.1,C.1, 31-38. YÜCEER N., 2001. Gürültü, Metalurji Dergisi, Sayı:127, Erkunt Döküm San. A.Ş. 72