MAK 4026 SES ve GÜRÜLTÜ KONTROLÜ. 2. Hafta Ses ve Gürültü Düzeyleri

Transkript

1 MAK 4026 SES ve GÜRÜLTÜ KONTROLÜ 2. Hafta Ses ve Gürültü Düzeyleri

2 db Toplama/Çıkarma ve Ortalama Bir noktadaki toplam ses basıncı o noktadaki ses şiddetlerinin (ses basınçlarının karesi ile orantılı) toplamına eşittir: L pi p i = 10log p ref 2 2 p i ( L p i /10) = 10 pref Bu şekilde N adet kaynağın toplam ses düzeyi: Lpt = 10 log + + L = 10 log N p 1 p 2 L p i /10 pt pref p ref i= 1

3 db Toplama Grafik Yöntem Örnek İki Düzey Arasındaki Fark En Büyük Değere Eklenecek Miktar

4 db Çıkarma Grafik Yöntem Örnek İki Düzey Arasındaki Fark En En Büyük büyük Düzeyden Çıkarılacak Miktar

5 olduğunu gösteriniz. Örnek-1

6 Örnek-2 İyi yalıtılmış bir odada, sadece 1 no.lu makine çalışırken 96 db, sadece 2 no.lu makine çalışırken 87dB, sadece 3 no.lu makine çalışırken 90 db anlık ses basınç düzeyleri ölçülmüştür. 3 makine aynı anda çalışırken ölçülen anlık ses basınç düzeyi ne okunur?

7 Örnek-3 Bir atölyede, torna tezgahı çalışırken 93 db anlık ses basınç düzeyi ölçülmüştür. Torna tezgahı kapatıldığında 85 db fon gürültüsü ölçüldüğüne göre, torna tezgahının neden olduğu ses basınç düzeyi nedir?

8 Örnek-4 Bir SPL metre frekans spektrumunda aşağıdaki değerler okunmuştur. Buna göre Tabloyu tamamlayınız. Frekans (Hz) Ölçülen SPL (db) A-Ağırlıklı (dba)

9 db seviyesindeki artışın farkedilebilirliği Çok belirgin Belirgin Farkedilir Çok az farkedilir Seviyedeki artış db

10 Gürültü Düzeyi Göstergeleri 1) Anlık Gürültü Düzeyi L p (SPL): Bir ortamda ölçülen anlık gürültü düzeyidir. 2) Eşdeğer Gürültü Düzeyi L eq(t) : Verilen bir süre içinde (T) süreklilik gösteren ses enerjisinin veya ses basınçlarının ölçüm süresi içindeki ortalama değerlerinin veren gürültü göstergesidir. 2 T 1 p Leq,T = 10 log dt T p 0 ref Genellikle bu değerlerin A-ağırlıklı düzeyleri kullanılır ve sırasıyla L Ap, L Aeq(T) olarak gösterilir.

11 Örnek-5 Bir tezgah önünden alınan anlık gürültü düzeyleri Tablo da gösterilmiştir. Tüm ölçüm boyunca baskın frekans 500 Hz olduğuna göre, bu süre boyunca A- ağırlıklı eşdeğer gürültü düzeyini hesaplayarak grafik üzerinde gösteriniz. t (sn) Lp (db)

12 Gürültü Düzeyi Göstergeleri (devam) 3) Ses Etkilenim Düzeyi L AE (SEL-Sound Exposure Level): A-ağırlıklı eşdeğer gürültü düzeyi ile yakından ilişkili bir gösterge olup, özellikle uçak gürültüsü gibi çok kısa süren ve ani olarak yükseldikten sonra alçalan seslerin değerlendirilmesinde kullanılır. L AE değeri bir T süresi boyunca okunan gürültü düzeyinin akustik enerjisine eşit olan bir saniye zaman aralığındaki gürültü düzeyi olarak hesaplanır.

13 Ses Etkilenim Düzeyi L AE (SEL)(devam) L AE, çeşitli kısa süreli gürültülerin karşılaştırılmasında ve farklı gürültü tiplerinin bulunduğu ortamların değerlendirilmesinde kullanılır L AE, zaman aralığı 1 saniye olan L eq olarak tanımlanabileceğinden, iki düzey arasındaki bağıntı; L = L + 10log T AE Aeq Burada T, gürültü olayının süresidir (sn).

14 Bir tezgah civarında 2 saat boyunca alınan ölçümde eşdeğer gürültü düzeyi 65 dba olarak ölçülmüştür. Bu sürenin sonunda o tezgahta çalışan bir işçinin maruz kaldığı ses etkilenim düzeyi nedir? Örnek-6

15 Örnek-7 L AE değerleri 92 dba olan 150 motosiklet, 85 dba olan 500 otobüs, ve 83 dba olan aracın geçtiği bir caddede 8 saatlik süreye karşılık gelen eşdeğer gürültü düzeyi nedir?

16 Gürültü Düzeyi Göstergeleri (devam) Gece ölçümlerin yapılamadığı hallerde gece değerleri gündüz değerlerinden 10 dba çıkarılarak elde edilebilir. 4) Tüm Gün Gürültü Göstergesi L den,t : A- Ağırlıklı uzun dönem ses düzeyi ortalaması olup, bir günlük (gündüz+akşam+gece) rahatsızlık düzeyini ifade eder. 5) Gündüz/Akşam/Gece Gürültü Göstergesi (L day,t /L evening,t /L night,t ): A- ağırlıklı uzun dönem ses düzeyi ortalaması olup, bir günlük gündüz/akşam /gece boyunca rahatsızlık düzeyini ifade eder. Bunların dışında çeşitli özel gürültü göstergeleri de mevcuttur. Tüm bu gürültü düzeylerinin sınır değerleri ülkeye, mekana (işyeri, ev vb.) göre değişmektedir ve en güncel değerler en son yayınlanan mevzuatlarda bulunabilir.

17 Gürültü Düzeyi Göstergeleri (devam) 6) NR (Noise Rating) Sayısı: Gürültünün rahatsız ediciliği, sesin düzeyi ile beraber frekansa göre de değişmektedir. Örneğin yüksek frekanslı gürültüler düşük frekanslı olanlara göre daha çok rahatsız edicidirler. Bu bağlamda kapalı alanlarda gürültünün limitlerinin belirlenmesinde yüksekliğin yanında frekansın da etkisini gösteren NR eğrileri kullanılır. Ses Basınç Düzeyleri (db) Oktav Bant Merkez Frekansları (Hz) NR Sayısı

18 Mahallerin Ses Düzeyi Sınırları

19 Bir Fabrikada Ses Düzeyi Sınırları Yer Ses Düzeyi Sınırları (dba) Toplantı ve Konferans Salonu 35 Çalışma Odası 40 Laboratuvarlar ve Kalite Kontrol Bölgeleri 50 Soyunma Odaları, Banyo vs. 55 Tamirhane 60 Montaj Bölgeleri 75 Üretim Alanları 80 Sürekli Operatör İstemeyen Makinaların Bulunduğu Bölgeler 90

20 Örnek-8 Baskın frekansı 4000 Hz olan bir montaj atölyesinin NR sınır değeri ne olmalıdır? Yer Toplantı ve Konferans Salonu 35 Çalışma Odası 40 Laboratuvarlar ve Kalite Kontrol Bölgeleri Ses Düzeyi Sınırları (dba) 50 Soyunma Odaları, Banyo vs. 55 Tamirhane 60 Montaj Bölgeleri 75 Üretim Alanları 80 Sürekli Operatör İstemeyen Makinaların Bulunduğu Bölgeler 90

21 Standartlara Göre Gürültü Etki (Doz) Ses Düzeyi (dba) Süreleri Bir Günde Etki Altında Kalınabilecek Süre (Saat) (T) , , ,25 Gürültü düzeylerinde değişmeler oluyor ise Günlük gürültü dozu limiti C = < T n i D 1 i= 1 i Belli bir gürültü düzeyinde etki altında kalınan düzey Sınır süresi (Çizelgeden)

22 Örnek-9 Gürültü Düzeyi (dba) 97 1 Süre (Saat) 95 2,5 90 1, Bir işyerinde 8 saatlik çalışma süresince gürültü düzeyinin değişimi yandaki Tablo da verilmiştir. Bu işyerindeki kişilerin maruz kaldığı gürültü dozu düzeyini değerlendiriniz.

23 EK: Çevresel Gürültü Düzeyi Sınırları Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (2002/49/EC) ne göre bazı veriler (19/04/2006 Tarih ve sayılı Resmi Gazete deki değişiklikler işlenmiştir.)

24 Kara Yolu Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Metrolar İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Alanlar Yenilenmiş/Onarıl mış yollar L gündüz (dba) L gece (dba) Mevcut yollar L gündüz (dba) L gece (dba) Kırsal alanlar Gürültüye duyarlı alanlar (eğitim, kültür ve sağlık alanları), yazlık yerleşim alanları ve kamp yerleri Yerleşim alanları İş alanları ve yerleşim alanları Endüstriyel alanlar Yer altıistasyonları Gişeler, koridorlar merdivenler, Platformlar (platform kenarından 1.8 m. de) L gündüz (dba) Yerüstü İstasyonları 55 Platformlar (platform kenarında 1.8 m de) 80 Duran- Kalkan trenler Duran ve kalkan trenler için 85 Çalışır Durumda Bekleyen trenler Geçen trenler için 85 L gündüz (dba) Hava Alanı Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Alanlar Gürültüye duyarlı alanlar (eğitim, kültür ve sağlık alanları ), yazlık yerleşim alanları ve kamp yerleri Otel, motel, yazlık yerleşim yerleri ve kamp yerleri Küçük hava alanları (yılda elli binin altında iniş/ kalkışın olduğu hava alanları) L gündüz (dba) L gece (dba) Büyük hava alanları (yılda elli bin ve üstü iniş/ kalkışın olduğu hava alanları) veya askeri havaalanları L gündüz (dba) L gece (dba) Yerleşim alanları Karışık (yerleşim alanları, işyerleri, endüstri ve benzeri.) Endüstriyel alanlar Çalışır durumda bekleyen trenler için İstasyon içinde Havalandırma sistemi Caddelerde havalandırma kanalları (9.0 m de) İstasyon içinde kapalı hacimlerde bulunan acil havalandırma fanları (22.5 m. de)

25 Endüstriyel Tesisler İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Alanlar L gündüz (dba) L gece ( dba) Endüstriyel alanlar (sanayi bölgeleri) Endüstriyel ve yerleşimin birlikte olduğu alanlar (ağırlıklı endüstriyel) Endüstriyel ve yerleşimin birlikte olduğu alanlar (ağırlıklı yerleşim) Kırsal alanlar ve yerleşim alanları Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Faaliyet türü (yapım, yıkım ve onarım) L gündüz (dba) Bina 70 Yol 75 Diğer kaynaklar 70

26 Kullanım Alanı L eq (dba) Zaman Dilimi (h) Kültürel Tesis Alanları Tiyatro salonları 30 Sürekli Sağlık Tesis Alanları Eğitim Tesisleri Alanları İç Mekan Gürültü Düzeyi Sınır Değerleri Sinema salonları 30 Sürekli Konser salonları 25 Sürekli Konferans salonları 30 Sürekli Yataklı tedavi kurum ve kurumları, dispanser, poliklinik, bakım ve huzur evleri ve benzeri. 35 Sürekli Dinlenme ve tedavi odaları 25 Sürekli Okullarda derslikler, okul öncesi binaların içi, laboratuarlar, özel eğitim tesisleri, özürlüler tesisler ve benzeri. 35 Ders sırasında Spor salonu, yemekhane 55 Faaliyet süresince Okul öncesi yatak odaları 30 Uyku sırasında Turizm Yerleşme Alanları Otel, motel, tatil köyü, pansiyon ve benzeri yatak odası 30 Uyku sırasında Konaklama tesislerindeki restoran 35 Yemek süresince Sit Alanları Arkeolojik, doğal, kentsel, tarihi ve benzeri. 55 Sürekli Ticari Yapılar Büyük ofis 35 Çalışma sırasında Toplantı salonları 35 Çalışma sırasında Büyük daktilo veya bilgisayar odaları 60 Çalışma sırasında Oyun odaları 60 Oyun süresince Özel büro (uygulamalı) 50 Çalışma süresince Genel büro (hesap, yazı bölmeleri) 60 Çalışma süresince İş merkezleri, dükkanlar ve benzeri. 60 Çalışma süresince Ticari depolama 45 Faaliyet süresince Lokantalar 45 Çalışma süresince

27 devam Kamu Kurum Kuruluşları Ofisler 45 Çalışma süresince Laboratuvarlar 45 Çalışma süresince Toplantı salonları 35 Çalışma süresince Bilgisayar odaları 45 Çalışma süresince Spor Alanları Spor salonları ve yüzme havuzları 55 Faaliyet süresince Konut Alanları Yatak odaları (şehir içinde) 40 Gece süresince Yatak odaları (şehir dışında) 35 Gece süresince Oturma odaları (şehir içinde) 55 Gündüz-akşam süresince Oturma odaları (şehir dışı) 40 Gündüz-akşam süresince Oturma odaları (şehir kenarı) 45 Gündüz-akşam süresince Servis bölümleri (mutfak) (şehir içi, dışı ve şehir kenarı) 60 Faaliyet süresince

28 ÇGDY Kapsamında Gürültü Düzeyleri ve Tanımlar İç Gürültü Düzeyi: Çeşitli faaliyetlerin yer aldığı yapıların içinde ölçülmüş veya hesaplanmış gürültü düzeyidir. Arka Plan Gürültüsü (Fon Gürültüsü): Bir çevrede incelenen gürültü kaynağının dışında diğer kaynakların aynı anda oluşturdukları sürekli ortam gürültüsüdür. Darbe Gürültüsü: İki kütlenin birbirine çarpması ve sürtünmesi ile ortaya çıkan ve kütleler içinde yayılma yoluyla havaya iletilen gürültüdür.

29 Fon Gürültüsü Bir ses kaynağının ölçümünün doğru olarak yapılabilmesi için, kaynak çalışırken ölçülen gürültü ile, çalışmadığındaki fon gürültüsü arasındaki fark en az 10 db olmalıdır. 10 db şartı sağlanamıyorsa, ölçülen kaynak gürültüsü için aşağıda verilen düzeltme işlemi yapılmalıdır. Fark (db) Düzeltme Değeri (db) <3 Ölçüm yapılmamalı

30 Zaman ağırlıklama Fast (F) Slow (S) ve Impuls (I) ağırlıklama: Ölçüm aletlerine yerleştirilmiş, gürültü seviyelerindeki oynaklığın doğru olarak dikkate alınmasını sağlayan standartlaştırılmış cevap süreleridir. Gürültünün kararlılığına göre ölçüm cihazında otomatik veya manuel olarak değiştirilmesi gereken ağırlıklamalardır.