GÜNEŞ GÖZLÜĞÜ ALIRKEN NELERE DİKKAT ETMEYİLİZ? Hazırlayan: Dr. Ufuk Elgin 1 Dr. Özlem Budakoğlu 1 Dr. Selda Çelik 2 1 Ankara Ulucanlar Göz Eğitim Hastanesi Doçent Doktor 2 Ankara Ulucanlar Göz Eğitim Hastanesi Asistan Doktor Görünür, kızıl ötesi ve mor ötesi ışınlar nedir? Güneşten yayılan ışık ışınlarının kabaca 400-780 nanometre (nm) arası dalga boyları görünür ışık olarak algılanır. Kızıl ötesi ışınlar 780 nm den yüksek dalga boylu ışınlardır. Mor ötesi (ultraviyole =UV ) ışınlar ise 400 nanometreden daha kısa dalga boylu ışıklardır. UV ışınları dalga boylarına göre, UV-A, UV-B ve UV-C olmak üzere üç ana türdür: Mavi ışık ve göz üzerindeki etkileri: Görünebilir ışınların arasında en zararlı olan bu ıs ınlar mavi ıs ınlardır. UV ozon tabakası, infrared ıs ınları ise atmosferde bulunan yağmur damlaları tarafından emilmektedir, yeryüzüne ulaşamamaktadır. Sadece mavi ıs ık ıs ınları atmosferde hic bir engele takılmadan direkt olarak yeryüzüne ulas ır, dolayısıyla mavi ıs ık, atmosphere ve doğal olarak insan go züne hic bir engel olmadan yayılır. Bu ıs ınlar özellikle gözün sinir tabakası olan retinada ve görme merkezi olan sarı noktada kalıcı zararlara sebep olabilmektedir. Renkli ve güneş gözlükleri: Gözümüze gelen fazla ve zararlı güneş ışınlarını süzmek amacıyla üretilen dır. Yüksek kalitede güneş gözlükleri göze zarar veren UV ışığının hemen tamamını tutar. Güneş gözlüğünün bir alışkanlık kazanılarak sürekli takılması, gözü pek çok hastalıktan korumaktadır. Özellikle UV 400, 400 nm ye dek ışınları süzmekte ve en ince UV ışınlarından bile gözü korumaktadır.
Güneş gözlüğü ının renklerine gore koruma özellikleri: Amber-kehribar rengi: Kehribar rengi mavi rengi filtre eder (tutar), yes il ve kırmızının gec mesine izin verir. Göz içinde mavi ıs ık yayılmasını azaltır, böylece görüs netles ir. Gözün zorlanmasını en aza indirger. Pilot, avcı, kayak yapanlar ic in önerilir. Aynalı : Is ığı yansıtacak s ekilde ayna özelliği kazandırılmıs lenslerdir. Yüksek yoğunlukta ıs ığın parıltısını azaltır. Çok sayıda değis ik renklerde olanları mevcuttur. Aynalı, plaj, kar, su, c imenli ortamlarda güc lü yansımıs parıltılara kars ı son derece iyi önleyicidir Yeşil : Günlük kullanım ic in en ideal gözlük camı renklerinden biridir. Gözü zorlayan parlak ıs ığı azaltır. Parlak ıs ıkta iyi kontrast sağlar, renklerin gerc ek s ekilde algılanmasına kolaylıkla imkan verir. Sarı-altın : Sarı renkli günes e kars ı koruyucu gerc ek bir boyalı cam değildir. Özellikle az ıs ıklı ortamda alaca karanlıkta, aks am ve gece arac kullanırken kullanılır. Bu gibi durumlarda parlamaları önler, kontrastı arttırır. Trafik ışıklarında olumsuz durumlara sebep olabilir. Gece gözlüğü olarak da adlandırılır. Amber rengi-kahverengi : Günlük kullanım ic in en ideal günes gözlüğü camıdır. Netliği arttırıcı özelliğe sahiptir. Mavi ışığı çok güzel filtre eder. Yelkencilik, balık tutma, kayak ve benzeri sporlarda, yüksek ıs ık parlamalarına kars ı mükemmeldir. Bulutlu havada günes lenirken idealdir. Kahverengi özellikle uzağa bakılan sporlarda ( tenis, golf, kayak) renklerin ayırımında idealdir. Kahverengi ayrıca sabahın erken saatleri ya da gün batımına yakın az ışıklı ortamlarda (Ör: balık tutma) kullanışlıdır. Koyu gri, füme, açık gri : Genel amac lı kullanım ic in renklerin en iyisidir. Son derece doğru kusursuz bir görüs e imkân verir. Es it s ekilde bütün renkleri absorbe eder. Güneşli parlak günlerde, kos arken, bisiklete binerken, golf oynarken kullanımı c ok uygundur. Kontrast artırıcı özelliği olmamasına rağmen, gerc ek renklerin algılanmasına kolaylıkla imkân sağlar.
Özellikle koyu gri çok uzun süredir askeri personel tarafınca da kullanılmaktadır. Kırmızı : Avcılık ve kayak sporunda önerilir. Düs ük ıs ık da görüntünün algılanmasında derinlik sağlar. Gülkurusu : Mavi ışınları bloke ederek kontrast duyarlılığı arttırır. Yolların görünebilirliğini arttırır. Bilgisayar kullanıcılarında parlamaları önler. Ac ık berrak-renksiz : Şeffaf ve c ok ac ık tonlu güneş gözlüğü ı, gözleri UV den, yabancı objelerden ve rüzgârdan korur. Renklerin önemini değis tirmeden azami go rünür ıs ık gec is ine imkân verir. Kapalı mekanlarda atıs sporunda, endüstriyel alanlarda, dis hekimliğinde, gece arac kullanırken ve benzer aktivitelerde önerilir. Mavi : Profesyonel tenis oynayıcılar için onaylanmış bir cam rengidir. Özellikle sis, su ve kar tanelerinden yansıyan ışınları azaltır ve kontrast duyarlılığı arttırır. Güneş gözlüğü seçerken nelere dikkat etmeliyiz: 1) Günes gözlüğü satın alırken: Uzun dönemde gözlerin sağlığını maksimum koruyacak günes gözlüklerini sec mek gerekmektedir. Türkc e tanıtma ve kullanma kılavuzu, garanti belgesi veya standart uygunluk (TSE) markası olanı tercih ediniz. 2) Günes gözlüğü sec imi dikkat gerektiren, bizlerin daha c ok ilgilendiği estetik uygunluk dıs ında, göz sağlığını büyük ölc üde etkileyen ciddi bir is tir. 3) Aksi halde kaliteli olmayan herhangi bir go zlük, yeterli go z koruması sağlamadığı gibi, zararlı da olmaktadır. Normalde karanlık ortamlarda göz bebeklerimiz büyür ve böylece daha c ok ıs ık göz bebeklerimizden ic eri sızar. Eğer %100 ultraviyole koruyuculuğu olmayan bozuk ı takarsak karanlık bir ortam olus acağından göz bebeklerimiz
genis leyecektir. Koruyuculuk oranı düs ük olan bu dan gec en UV ıs ınları gözümüze zarar verecektir. 4) Özellikle çocukların oyuncak şeklinde kullandıkları güneş gözlüklerinin UV koruması olmadığında fayda yerine zarar vereceği çok açıktır. Hatta insanın doğal lensi yaşı ilerledikçe ksantofil pigmentinin doğal artışıyla sarararak zararlı ışınları bir miktar önlerken, çocuklardaki şeffaf, doğal lensin bu koruyucu özelliği de yoktur. Bu nedenle her yaştaki kişiye gerekli olmasına rağmen çocuklarda kaliteli güneş gözlüğü kullanımı daha fazla önem kazanmaktadır. 5) Seçtiğiniz gözlüğün Avrupa talimatnamelerinin temel güvenlik gereksinimlerini yerine getirdiğini garanti eden CE logolu a sahip bir güneş gözlüğü olduğundan kesinlikle emin olmalısınız. 6) UV filtresi görünen dalga boyundaki ışınların göze girmesine izin verirken, görünmeyen ve zararlı UV ışınların göze ulaşmasını engeller. Avrupa standartlarında 4 adet UV geçirgenlik değerlendirmesi mevcuttur. "0" yetersiz, "2" yeterli, "6" iyi, "7" tam UV koruma olup 380 nm nin en az % 95 inden koruduğu anlamına gelmektedir. Avrupa daki CE belgesi için 380 nm sınır olarak belirlenmiştir. 7) İyi bir güneş gözlüğü yüze uygun olmalı, alttan, üstten ve yanlardan ışık almayacak şekilde tam oturmalıdır. Kaliteli da görüntülerin orijinal renkleri büyük oranda değişmezken, kalitesiz da görüntü rengi tamamen camın kendi renginde olur. 8) Herhangi bir gözlükçüden, ya da güvenilir bir yerden alınan ve camının içerisinde markası ya da logosu, anti UV, polaroid özelliği, garanti belgesi, sertifikası olan güneş gözlüğünün kaliteli olma olasılığı işportadan alınana göre daha yüksektir. 9) Standartlara uygun günes gözlüğü ı, arac kullanırken trafik sinyal ıs ık renklerinin tanınmasında (fark edilmesinde) bir güc lük yaratmamalıdır. Kırmızı ve yes il renkler birbirinden kolaylıkla ayırt edilmeli ve tanınmalıdır. 10) Polarize yüzeyden yansıyan ışınları emerek parlamaları önler. Daha net bir görüş sağlar. 11) Sonuc olarak: Günlük yaşamda önerilen en ideal güneş gözlüğü cam rengi gri-füme, kahverengi ve yeşildir. Renklerin saçılmasını minimal
etkileyerek, kontrast duyarlılığı arttırır. Ancak özellikle çeşitli spor dallarında, uğraşılarda ve meslek gruplarında, tablo 1 de görüldüğü gibi gözlük ının renklerine dikkat edilmelidir. Tablo 1: Cam renginin seçilmesinde dikkat edilmesi gereken özel durumlar Dış ortam sporları: Futbol, Amerikan Gri-füme ya da amberkahverengi futbolu, beyzbol Plaj gözlüğü: Gri-füme Bot-tekne gözlüğü: Gri-füme ya da amberkahverengi. Ayna kaplama önerilir. Parlak ışıkta balık tutma: Gri-füme ya da amberkahverengi. Polarize önerilir. Golf oyuncuları: bulutlu günlerde amber-sarı Avcılar: bulutlu günlerde antirefle kaplamalı sarı Badminton oyuncuları: antirefle kaplamalı ambersarı Kayakçılar-kar sporcuları: Gri-füme ya da kahverengi, ayna kaplama önerilir. Tenis sporcuları: bulutlu günlerde ya da salonda amber-sarı