X10CrAlSi24 Sac Malzemesine Farklı Elektrotlar İle Delik Delme İşlemlerinde Performans Çıktılarının Modellenmesi



Benzer belgeler
Farklı Elektrotlar ile Delik Delme İşlemlerinde Yüzey Pürüzlülüğünün İncelenmesi

TEL EROZYON YÖNTEMİ İLE İŞLENEN KALIP ÇELİKLERİNDE İŞLEM PARAMETRELERİNİN YÜZEY KALİTESİNE ETKİSİ

Volkan YILMAZ 1, Mustafa ÖZDEMĐR 2,, Hakan DĐLĐPAK 1

Özgedik A., Çoğun C., Teknolojik Araştırmalar: MTED 2014 (11) 1-9

makale DENEY SONUÇLARI EEİ'nin İİH ve EAH'nın modellemesi için deneylerde 70x69x24 mm boyutlarında 1040 çeliği işparçaları imal edilmiştir.

Dubleks Paslanmaz Çeliğin Tel Erozyon ile İşlenebilirliğinin Deneysel Araştırılması

UZAY VE HAVACILIK MALZEMELERİNDE ELEKTRİKSEL EROZYON İLE HIZLI DELİK DELME PERFORMANSININ DENEYSEL İNCELENMESİ

MÜHENDİSLİK VE MİMARLIK FAKÜLTESİ. Tel: GENEL BİLGİLER. Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitimi Bölümü

Öğrenim Durumu. Verdiği Dersler. İdari Görevler

TEL EROZYONDA KESME PARAMETRELERĐNĐN ĐLERLEME HIZINA ETKĐSĐ

AISI 303 OSTENİTİK PASLANMAZ ÇELİKLERİN İŞLENMESİNDE KESME HIZI VE İLERLEMENİN TALAŞ BİÇİMİNE ETKİSİ

Havacılık ve uzay malzemelerinde soğutma sıvısının elektro erozyonla delinen deliklerin performans parametrelerine etkisinin deneysel incelenmesi

DENEY 2 KESME HIZININ YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ Ford Otosan İhsaniye Otomotiv MYO

SEÇİCİ LASER ERGİTME YÖNTEMİ İLE ÜRETİLMİŞ DIN MALZEMENİN EDM İLE İŞLENEBİLİRLİĞİ

1.Elektroerozyon Tezgahları 2.Takımlar( Elektrotlar) 2.1. İmalat Malzemeleri

Malzeme İşleme Yöntemleri

Frezeleme işlemlerinde kesme kuvveti, titreşim ve yüzey pürüzlülüğü sonuçlarının modellenmesi

BULANIK MANTIK VE İSTATİSTİKSEL ANALİZ YÖNTEMLERİ İLE REVİBRASYON UYGULANMIŞ BETONLARDA BASINÇ DAYANIMI TAHMİNİ

ELEKTRO EROZYON İLE İŞLEMEDE Cu-Cr T/M ELEKTROT KULLANIMININ İŞLEME PERFORMANSINA ETKİSİ

Sığ ve derin kriyojenik işlem uygulanmış karbür takımların kesme kuvvetlerine etkisi

SAVUNMA SANAYİNDE KULLANILAN PASLANMAZ ÇELİKLERİN İŞLENEBİLİRLİKERİNİN İNCELENMESİ

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 5 Sayı: 2 sh Mayıs 2003

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

AISI D2 ve AISI D3 Soğuk İş Çeliklerinin Delinmesinde İşleme Parametrelerinin Çapak Oluşumuna Etkilerinin Deneysel Olarak İncelenmesi

İletişim Bilgileri. Makine Mühendisliği Bölümü, Oda No:102

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

SOĞUTMA SIVISINDA ÇÖZÜNEN OKSİJENİN ELEKTRO EROZYONLA DELİNEN DELİKLERİN PERFORMANS PARAMETRELERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Elektro Erozyon ile İşlemede Tezgah, İşparçası ve Elektrot Üzerinde Uygulanmış Modifikasyonlar

ELEKTRO EROZYON Đle ĐŞLEMEDE ELEKTROT ÖN YÜZEY AŞINMASININ DENEYSEL ĐNCELENMESĐ

AISI 1050 Çeliğinin Delinmesinde Kesme Parametrelerinin ve Kaplama Uygulamasının Dairesellikten Sapma (Ovalite) Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması

TAKIM ÖMRÜ MODELLERİNDE SERMET KESİCİ TAKIMLAR İÇİN n ÜSTEL DEĞERLERİNİN DENEYSEL OLARAK ARAŞTIRILMASI

ÇİFT UÇ AÇILI SPİRAL MATKAPTA TAKIM ÖMRÜ

Derin Çekme İşlemi Üzerine Kalıp Geometrisinin Etkisinin Sonlu Elemanlar Analizi

KAPLAMA ÇEŞİDİ VE İŞLEME PARAMETRELERİNE BAĞLI OLARAK TAKIM-TALAŞ ARAYÜZEY SICAKLIĞI VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNDEKİ DEĞİŞİM

AA5052 ALAŞIMININ İŞLENMESİNDE İŞLEME PARAMETRELERİNİN KESME KUVVETİ VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

CNC TEL EROZYON TEZGAHLARINDA FARKLI MALZEMELERİN İŞLENEBİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

16 th International Materials Symposium IMSP' Oct 2016, Pamukkale University Denizli - Turkey

MİKRO FREZELEME İŞLEMİNDE KESME KOŞULLARININ TAKIM AŞINMASI VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yaşam Bilimleri Dergisi; Cilt 5 Sayı 2 (2015) Journal of Life Sciences; Volume 5 Number 2 (2015)

CNC TORNALAMA İŞLEMİNDE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ VE KESME KUVVETLERİNE ETKİ EDEN PARAMETRELERİN MATEMATİKSEL OLARAK MODELLENMESİ

TORNALAMADA DEĞİŞKEN İLERLEMENİN BAŞLANGIÇ AŞINMASINA OLAN ETKİLERİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

ALLOY WITH DIAMOND LIKE CARBON (DLC) COATED DRILLS

AISI D6 İŞ PARÇASININ TORNALANMASINDA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN İNCELENMESİ ÖZET ABSTRACT

CETP KOMPOZİTLERİN DELİNMELERİNDEKİ İTME KUVVETİNİN ANFIS İLE MODELLENMESİ MURAT KOYUNBAKAN ALİ ÜNÜVAR OKAN DEMİR

LAZER MİKRO İŞLEME PARAMETRELERİNİN YÜZEY KALİTESİNE ETKİSİNİN DENEY TASARIM YÖNTEMİYLE BELİRLENMESİ

HSS Torna Kalemindeki Talaş Açısının Kesme Kuvvetlerine Etkisi

I*, FIRAT KAFKAS**, ÇET

AISI 1050 Malzemenin Delinmesinde Delme Parametrelerinin Delik Kalitesi Üzerindeki Etkisinin Çoklu Regresyon Metoduyla Modellenmesi

ELEKTRO EROZYON İLE İŞLEMEDE (EEİ) İŞPARÇASI YÜZEY PÜRÜZLÜLÜK PROFİLİNİN DENEYSEL VE TEORİK OLARAK İNCELENMESİ

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

DĐRENÇ NOKTA KAYNAK ELEKTRODU ÖMRÜNÜN DENEYSEL ANALĐZĐ

Biyomedikal Uygulamalar için Magnezyum-Kalsiyum (Mg-0.8Ca) Alaşımının Dalma Elektro Erozyon ile İşlenmesi

ISSN: e-journal of New World Sciences Academy

INCONEL 718 İN DELİNMESİNDE KESME PARAMETRELERİNİN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ VE TALAŞ OLUŞUMU ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI

Plazma İletiminin Optimal Kontrolü Üzerine

Ti-6Al-4V Alaşımının Katı Parçacık Erozyon Davranışının Deneysel ve Sayısal Olarak İncelenmesi

Üniversite Öğrencilerinin Akademik Başarılarını Etkileyen Faktörler Bahman Alp RENÇBER 1

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEM PROJESİ TAŞINMAZ DEĞERLEMEDE HEDONİK REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ. Duygu ÖZÇALIK

AISI 1040 Çeliğinin Tornalanmasında Kesme Şartlarının Yüzey Pürüzlülük Değerlerine Etkilerinin İncelenmesi

Cu-Cr-Zr ALAŞIMININ AŞINDIRICI SU JETİ İLE TORNALANMASI. Fuat KARTAL, Hasan GÖKKAYA, Muammer NALBANT

Yunus KAYIR a*, Ahmet AYTÜRK a. Geliş Tarihi/Received : , Kabul Tarihi/Accepted :

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

Nikel esaslı waspaloy alaşımının tel erozyon yöntemiyle işlenmesinde Taguchi metodu ile yüzey pürüzlülüğü için optimum kesme parametrelerinin tahmini

7075 Alüminyum Alaşımının Tornalamasında Kesme Parametrelerinin Yüzey Pürüzlülüğüne Etkilerinin Analizi

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 8

DOİ: /fmbd Tel Erozyon ile Kesmede Farklı Tel Elektrotların ve Soğutma Yöntemlerinin Yüzey Pürüzlülüğü Üzerine Etkisi

St 37 ÇELİĞİNİN SÜRTÜNMELİ VE GELENEKSEL DELME İŞLEMLERİNDE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN ARAŞTIRILMASI

CAM ELYAF TAKVİYELİ POLİMER KOMPOZİT MALZEMENİN DELİNMESİ ESNASINDA OLUŞAN YÜZEY HASARININ DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

AISI 1040 çeliğin tornalamasında kesme parametrelerinin kesme kuvvetine etkisi

İki Farklı Metodla Üretilen Çelik Boru Profillerin Mikroyapı Ve Mekanik Özelliklerinin İncelenmesi

Erol KILIÇKAP Dicle Üniversitesi, Makine Mühendisliği Bölümü, Diyarbakır ÖZET

ÖZGEÇMİŞ ALİ ÇAKIR. Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bölümü. Çayırova Kampüsü. Gebze/KOCAELİ KİŞİSEL BİLGİLER. Doğum Tarihi: 18 Mayıs 1989

Tel Erozyonda Kesme Parametrelerinin Parçanın Boyut Ölçüsüne Etkilerinin Deneysel İncelenmesi

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

ÖZGEÇMİŞ ALİ ÇAKIR. Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bölümü. Çayırova Kampüsü. Gebze/KOCAELİ KİŞİSEL BİLGİLER. Doğum Tarihi: 18 Mayıs 1989

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

HHO HÜCRESİNİN PERFORMANSININ DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ. Konya, Türkiye,

makale ELEKTRO EROZYON İle İŞLEMEDE ELEKTROT ÖN YÜZEY AŞINMASININ DENEYSEL İNCELENMESİ GİRİŞ

Frezeleme İşlemlerinde Titreşimi ve Yüzey Pürüzlülüğünü Etkileyen Parametrelerin Optimizasyonu

KAPLAMASIZ SERMET TAKIMLA AISI 6150 ÇELİĞİNİN FREZELENMESİNDE KESME PARAMETRELERİNİN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİ *

Geliş Tarihi/Received : , Kabul Tarihi/Accepted :

SINIR TENORUNUN EKONOMİK BAKIR MİKTARI TAHMİN HASTASINA ETKİSİ

AA 7075 VE AA 6013 ALÜMİNYUM MALZEMELERE DELİK DELME OPERASYONU SÜRECİNDE KESME PARAMETRELERİNİN İNCELENMESİ

Delme işlemlerinde kesme parametrelerinin Taguchi yöntemiyle optimizasyonu

YÜKSEK ALAŞIMLI BEYAZ DÖKME DEMİRLERİN (Nİ-HARD) TORNALANMASINDA KESME KUVVETİNİN MODELLENMESİ

Isı Enerjisi Kullanarak Şekil Verme. Prof. Dr. Akgün ALSARAN

KLİMA SANTRALLERİNDEKİ BOŞ HÜCRELER İÇİN TASARLANAN BİR ANEMOSTAT TİP DİFÜZÖRÜN AKIŞ ANALİZİ

DÜŞÜK KARBONLU ÇELİK LEVHALARDA ZIMBA HIZININ KESME YÜZEYİ GEOMETRİSİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

CuSn10 YATAK MALZEMESİNİN TRİBOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ FORD OTOSAN İHSANİYE OTOMOTİV MYO YÜZEY İŞLEMLERİ AR-GE LABORATUVARI

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AŞIRI PLASTİK DEFORMASYON METOTLARININ ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

M AKİNA T AKIM ENDÜSTRİSİ A.Ş

16 th International Materials Symposium IMSP' Oct 2016, Pamukkale University Denizli - Turkey

SinterlenmişKarbürler. Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır.

DİZEL ENJEKTÖRLERDE, EDM YÖNTEMİ İLE FARKLI KOŞULLARDA DELİNEN PÜSKÜRTME DELİKLERİNİN YÜZEY ÖZELLİKLERİ VE İÇ YAPILARININ İNCELENMESİ

KAPLAMASIZ SEMENTİT KARBÜR KESİCİ TAKIM VE KESME PARAMETRELERİNİN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ

A7075-T651 ve St 37 Alaşımlarının Sürtünmeli Delinmesinde Kovanı Oluşturan Malzeme Hacminin Araştırılması

Transkript:

1032 X10CrAlSi24 Sac Malzemesine Farklı Elektrotlar İle Delik Delme İşlemlerinde Performans Çıktılarının Modellenmesi Modelling of Performance Output in the Hole Drilling Process with Different Electrodes to X10CrAlSi24 sheet material Volkan Yılmaz 1 *, Ceren Y. Yılmaz 2, Murat Sarıkaya 3, Mustafa Özdemir 4 * 1 Gazi Üniversitesi, Kazan MYO., Ankara, Türkiye, E-posta:volkan@gazi.edu.tr 2 Gazi Üniversitesi, Kazan MYO., Ankara, Türkiye, E-posta: cerenyaman@gazi.edu.tr 3 Sinop Üniversitesi, MYO., Sinop, Türkiye, E-posta: msarıkaya@sinop.edu.tr 4 Bozok Üniversitesi, Makine ve Metal Tekn., Yozgat, Türkiye, E-posta: mustafa.ozdemir@bozok.edu.tr Özet Bu çalışmada elektro erozyon ile işleme (EEİ) yöntemiyle X 10 CrAlSi 24 malzemesine 0.5 mm çapında ve 20 mm boyunda mikro derin delikler delinmiştir. Deneylerde üç farklı boşalım akımı, üç farklı elektrot devir sayısı ve iki farklı elektrot (pirinç ve bakır) kullanılmıştır. Deneyler neticesinde işleme parametrelerine ve elektrot cinsine bağlı olarak değişen iş parçası işleme hızı (İİH) ve elektrot aşınma hızı (EAH) değerleri incelenmiştir. Daha sonra elde edilen deney sonuçları kullanılarak çoklu regresyon analizi yardımıyla matematiksel modeller elde edilmiştir. Analizler sonucunda, modellerin %1 den düşük hata oranları ile iş parçası işleme hızı ve elektrot aşınma hızı değerlerinin tahmin edilebileceği görülmüştür. Anahtar kelimeler: Mikro delik delme, elektro erozyon ile işleme, işlenebilirlik Abstract In the study, X 10 CrAlSi 24 material with electro discharge machining method was drilled micro deep holes to diameter 0.5 mm and 20 mm lenght. In the experiments were used three different of discharge current and electrode rotational speed and two different electrode (brass and copper). Experiment result, depending on machining parameters and type of electrode are examined values of variable workpiece (material) removal rate (MRR) and electrode wear rate (EWR). After that, obtain experiment results using have been obtained mathematical models by aid of multiple regression analysis. Analyze of results, predictably increased values of workpiece (material) removal rate (MRR) and electrode wear rate with a low error rate of 1% of the models. Keywords: Micro hole drilling, electro discharge machining, machinability 1. Giriş Küçük çapta ve hatta 1 mm çapın altındaki deliklerin delinmesi için çok sık kullanılmaya başlanılan yöntemlerden birisi olan elektro erozyon (EEİ) ile delik delme işlemi özellikle küçük çap ve yüksek boy için iyi sonuçlar vermektedir. Bu yöntemde genellikle için boru tipi elektrotlar kullanılmaktadır ve bu sayede tam işleme bölgesine dielektrik sıvı iletilmektedir. Böylelikle işlem kesintisiz hale gelmekte ve kısa sürede delik delme işlemi tamamlanabilmektedir. Bu yöntemle ilgili olarak yapılan güncel çalışmalara bakıldığında çalışmaların genelde işleme performansı çıktılarının iyileştirilmesi, elde edilen delik profilinin kabul edilebilir koniklikte olması ve delik duvarlarının yüzey pürüzlülük değerlerinin düşük olması üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir [1-3]. EEİ delik delme işlemlerinde temel performans çıktılarının birim zamanda kaldırılan/buharlaştırılan malzeme miktarını ifade eden iş parçası işleme hızı (İİH) ve birim zamanda elektrotta meydana gelen azalmayı ifade eden elektrot aşınma hızı (EAH) olduğu bilinmektedir. Araştırmalar yüksek İİH ve düşük EAH için *Correspondingauthor: Address: Gazi Üniversitesi, Kazan MYO., Ankara, TURKEY. E-mail address: volkan@gazi.edu.tr, Phone: +903122028695

V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1033 işleme parametrelerinin uygun değerlerde seçilmesi üzerine yoğunlaşmıştır. Uygun işleme parametrelerinin yanında EEİ operasyonları için gerekli olan dielekrik sıvı ve elektrot cinsi de temel performans çıktılarını etkilemektedir. Ayrıca EEİ sistemine ilave edilen ekipmanlar sayesinde temel performans çıktılarının iyileştiği belirtilmektedir [4-7]. Bu çalışmada farklı işleme parametreleri (boşalım akımı ve elektrot devir sayısı) ve farklı elektrotlar (pirinç ve bakır) ile X 10 CrAlSi 24 malzemesine 0.5 mm çapında ve 20 mm boyunda delikler delinmiş ve işleme parametreleri ile elektrot cinsinin temel performans çıktıları üzerindeki etkileri tespit edilmiştir. 2. Materyal ve Metot Deneysel çalışmalarda FURKAN marka EEİ M50A tip EEİ tezgâhı kullanılmıştır. Elektro erozyon tezgâhının hareketli kafa kısmına değişik devirlerde elektrot takımı döndürecek ve içinden istenilen basınç değerinde işleme sıvısını (dielektrik sıvı) işleme bölgesine püskürtecek bir başlık monte edilmiştir. Sistemin şematik gösterimi Şekil 1 de sunulmuştur. Şekil 1. EEİ delik delme deney düzeneği Deney numunesi olarak kalıp sanayinde kullanılan ve klasik talaş kaldırma yöntemleri ile işlenmesi zor olan X 10 CrAlSi 24 malzeme kullanılmıştır. Deney numuneleri 5x20x80 mm ebatlarında hazırlanmıştır. X 10 CrAlSi 24 malzemesinin kimyasal bileşimi Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. 1 X 10 CrAlSi 24 malzemesi kimyasal bileşimi C Si Mn P S Cr Al 0.10 0.95 0.95 0.04 0.015 24.56 1.3

V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1034 2.1. İşleme Parametreleri Deneylerde kullanılan işleme parametreleri Tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 2. İşleme Parametreleri Boşalım Akımı (I d ) [A] 1.5, 3, 6 Vurum süresi (On Time) (t s ) [µs] 12 Vurum Aralığı (Off Time) [µs] 12 Takım Devir Sayısı (dev/dak) 100, 200, 400 Dielektrik sıvı püskürtme basıncı (bar) 20 Kutuplama Elektrot (+) İş Parçası (-) Dielektrik Sıvı Saf Su İş Parçası Malzemesi X 10 CrAlSi 24 Elektrot Malzemesi Pirinç, bakır İşleme Derinliği (mm) 20 Elektrot Çapı (mm) 0.5 Dielektrik Sıvı Uygulama Yönü Takım içinden püskürtme 2.1. EEİ Temel Performans Çıktılarının (İİH ve EAH) Tespit Edilmesi Deneyler sonrasında İİH ve EAH değerleri aşağıdaki formüller ile hesaplanmıştır. İİH (mg/dak)= İş parçası toplam aşınma miktarı (mg) Toplam işleme süresi (dak) EAH (mg/dak)= Elektrot toplam aşınma miktarı (mg) Toplam işleme süresi (dak) 3. Sonuçlar ve Tartışma 3.1 Deneysel Sonuçlar Bu çalışmada 3 farklı boşalım akımı (1.5, 3, 6 A), 3 farklı elektrot takım devir sayısı (100, 200, 400 dev/dak) ve iki farklı elektrot takım (pirinç, bakır) kullanılarak X 10 CrAlSi 24 malzemesine 0.5 mm çapında ve 20 mm boyunda mikro derin delikler delinmiştir. Tüm deneylerde dielektrik püskürtme basıncı (20 bar), vurum süresi (12 µs) ve vurum aralığı (12 µs) değerleri sabit alınmıştır. Deneyler sonrasında elde edilen delik görünümleri Resim 1 de deney sonuçları ise Çizelge 3 de sunulmuştur.

V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1035 Resim 1. Elde edilen delik görüntüleri Çizelge 3. Deney sonuçları Pirinç elektrot deney sonuçları Bakır elektrot deney sonuçları Deney No Boşalım akımı (A) Elektrot Devir Sayısı (dev/dak) İş parçası işleme hızı (İİH) (mg/dak) Elektrot aşınma hızı (EAH) (mg/dak) İş parçası işleme hızı (İİH) (mg/dak) Elektrot aşınma hızı (EAH) (mg/dak) 1 100 0.913 0.065 0.875 0.072 2 1.5 200 0.986 0.071 0.882 0.079 3 400 1.011 0.076 0.906 0.085 4 100 1.992 0.098 1.983 0.105 5 3 200 2.014 0.103 2.002 0.117 6 400 2.225 0.110 2.113 0.13 7 100 5.020 0.382 4.09 0.441 8 6 200 5.317 0.417 4.255 0.489 9 400 5.985 0.488 4.84 0.51 Yapılan deneylerde işleme performansını ifade eden çıktılardan ilki iş parçası işleme hızı (İİH) olarak belirlenmiştir. İİH değeri elektro erozyon ile delik delme işlemlerinde dakikada ergitilen-buharlaştırılan malzeme miktarını ifade etmektedir ve bu değerin yüksek olması beklenmektedir. Elde edilen İİH değerlerinin işleme parametrelerine bağlı olarak değişimi Şekil 2 de sunulmuştur.

İİH (mg/dak) V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1036 İİH-İşleme Parametreleri Değişimi 7 6 5 4 3 Pirinç (100 dev/dak) Pirinç (200 dev/dak) Pirinç (400 dev/dak) Bakır (100 dev/dak) Bakır (200 dev/dak) Bakır (400 dev/dak) 2 1 0 1,5 3 6 Boşalım akımı (A) Şekil 2. İİH-İşleme parametreleri değişimi Şekil 2 incelendiğinde boşalım akımı ve elektrot devir sayısının artışıyla İİH değerlerinin de artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Boşalım akımının artması işparçasına etkiyen kıvılcım büyüklüğünü göstermektedir ve her bir kıvılcımının işparçasından daha büyük bir krateri buharlaştırması şeklinde açıklanmaktadır [1, 3, 5]. Dolayısıyla boşalım akımının artışı ile birim zamanda buharlaştırılan malzeme miktarı da artmaktadır. Bu durum İİH değerlerinin artmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada pirinç elektrot ve 100 dev/dak devir sayısı deneylerinde boşalım akımının 1.5 A dan 3 A ya yükselmesi ile İİH değerleri %118 ve 3 A dan 6 A ya yükselmesi ile de %152 artmıştır. Bu durum 200 dev/dak deneylerinde %104 ve %164 olurken 400 dev/dak deneylerinde de %120 ve %169 olarak tespit edilmiştir. Aynı deney şartlarında bakır elektrottaki boşalım akımına bağlı olarak İİH de meydana gelen artışlar sırasıyla %126 ve %106, %127 ve %113 ile %133 ve %129 olarak tespit edilmiştir. Elektrot devir sayısının etkisi göz önüne alındığında isepirinç elektrot 1.5 A deneylerinde elektrot devir sayısının 100 dev/dak dan 200 dev/dak a yükselmesi ile İİH değerleri de%8 ve 200 dev/dak dan 400 dev/dak a yükselmesi ile de %3 artmıştır. Bu artış 3 A deneylerinde %1 ve %10, 6 A deneylerinde ise %6 ve %13 olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla tüm deneylerde elektrot devir sayılarındaki artış İİH değerlerini arttırmış ve elektrot devir sayısının İİH üzerindeki etkisi ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada karşılaştırılan pirinç ve bakır elektrotun İİH performansları değerlendirildiğinde ise pirinç elektrotun bakır elektrota göre daha iyi sonuç verdiği tespit edilmiştir. Bu durum pirinç elektrotun düşük ısı iletiminden kaynaklanmıştır [1, 8]. 100 dev/dak ile yapılan deneylerde 1.5 A boşalım akımında bakır elektrot İİH değeri pirinç elektrota göre %4

EAH (mg/dak) V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1037 düşmüştür. Bu düşüş 3 A deneylerinde %0.5, 6 A deneylerinde ise %21 olmuştur. Benzer düşüş 200 dev/dak deneylerinde sırasıyla %11, %1 ve %20, 400 dev/dak deneylerinde ise yine sırasıyla %10, %5 ve %19 olarak tespit edilmiştir. Bu durum X 10 CrAlSi 24 malzemesinin elektro erozyon ile delinmesi işlemlerinde yüksek İİH değerleri için pirinç elektrotun tercih sebebi olması gerektiğini ortaya koymuştur. Bu çalışmada delik delme performansının ifade eden çıktılardan diğeri ise elektrot aşınma hızı (EAH) olarak belirlenmiştir. EAH elektro erozyon ile delik delme işlemlerinde dakikada ergiyen-buharlaşan elektrot miktarını ifade etmektedir ve bu değerin düşük olması özellikle sistemin ekonomikliği açısından son derece önemlidir. Elde edilen EAH değerleri grafiksel olarak Şekil 2 de sunulmuştur. 0,6 EAH-İşleme Parametreleri Değişimi 0,5 0,4 0,3 0,2 Pirinç (100 dev/dak) Pirinç (200 dev/dak) Pirinç (400 dev/dak) Bakır (100 dev/dak) Bakır (200 dev/dak) Bakır (400 dev/dak) 0,1 0 1,5 3 6 Boşalım akımı (A) Şekil 2. EAH-İşleme parametreleri değişimi Şekil 2 incelendiğinde boşalım akımı ve elektrot devir sayısının artmasına bağlı olarak EAH değerlerinin de arttığı görülmektedir. Boşalım akımının artışı ile daha şiddetli hale gelen kıvılcımlar iş parçasından düşük kıvılcım şiddetlerine nazaran daha fazla bir alanı ergitip buharlaştırmaktadır fakat bu esnada daha şiddetli hale gelen kıvılcımlar elektrottan da daha büyük bir alanı koparmaktadır [1, 4-6]. Bu durumda boşalım akımı artışının olumsuz bir sonucu görülmektedir. Özellikle boşalım akımının 3 A dan 6 A ya çıkmasıyla EAH değerlerinde çok hızlı bir artış görülmektedir. Bu artış deneylerde kullanılan elektrotların çok ince yapıda ve içi boş olmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü içi boş ve ince yapıda olan elektrotlar çok kısa bir sürede ısınarak ergimiş ve buharlaşmıştır. Yapılan çalışmada pirinç elektrot ve 100 dev/dak devir sayısı deneylerinde boşalım akımının 1.5 A dan 3 A ya yükselmesi ile EAH değerleri %51 ve 3 A dan 6 A ya yükselmesi ile de %290 artmıştır. Bu durum 200 dev/dak deneylerinde %45 ve %305 olurken 400 dev/dak deneylerinde de %45 ve

V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1038 %344 olarak tespit edilmiştir. Aynı deney şartlarında bakır elektrottaki boşalım akımına bağlı olarak EAH de meydana gelen artışlar sırasıyla %46 ve %320, %48 ve %318 ile %53 ve %292 olarak tespit edilmiştir. Elektrot devir sayısına bağlı olarak EAH de meydana gelen artışlar değerlendirildiğinde ise pirinç elektrot 1.5 A deneylerinde elektrot devir sayısının 100 dev/dak dan 200 dev/dak a yükselmesi ile EAH değerleri de %9 ve 200 dev/dak dan 400 dev/dak a yükselmesi ile de %7 artmıştır. Bu artış 3 A deneylerinde %5ve %7, 6 A deneylerinde ise %9 ve %17 olarak tespit edilmiştir. Bu artışlar bakır elektrot deneylerinde ise aynı işleme şartlarında ve sırasıyla %10 ve %8, %11 ve %11 ile %11 ve %4 olarak tespit edilmiştir. Bu sonuçlar tüm deneylerde elektrot devir sayılarındaki artışın EAH değerlerini de arttırdığını göstermiştir. Deneylerde kullanılan pirinç ve bakır elektrotun EAH performansları değerlendirildiğinde ise pirinç elektrot bakır elektrota göre daha iyi sonuçlar vermiştir. Bu durumun nedeni bakır elektrotun yüksek elektriksel iletkenliği olarak yorumlanmıştır. Yüksek elektriksel iletkenlik özelliği sayesinde birim zamanda daha fazla akımı ileten bakır elektrotun EAH değerleri de artmıştır. Ayrıca bir diğer nedenin ise işleme esnasında kopan parçacıkların pirinç elektrot yüzeyine daha fazla yapışması ve elektrot aşınmasını geciktirmesi ve hatta azaltması olduğu düşünülmektedir. Yapılan çalışmada 100 dev/dak deneylerinde 1.5 A boşalım akımında bakır elektrot EAH değeri pirinç elektrota göre %11 artmıştır. Bu artış 3 A deneylerinde %7, 6 A deneylerinde ise %15 olmuştur. Benzer artış 200 dev/dak deneylerinde sırasıyla %11, %14 ve %17, 400 dev/dak deneylerinde ise yine sırasıyla %12, %18 ve %5 olarak tespit edilmiştir. Bu sonuçlar X 10 CrAlSi 24 malzemesinin elektro erozyon ile delinmesinde düşük EAH değerleri için pirinç elektrotun daha iyi sonuçlar verdiğini ortaya koymuştur. Bu durum literatürdeki bazı çalışmalar ile de benzerlik göstermiştir [8, 9]. 3.2. Regresyon Analizi ile Modelleme Regresyon analizi bağımlı değişken ile bir veya daha çok bağımsız değişken arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla kullanılan bir analiz yöntemidir. Bir tek bağımsız değişkenin kullanıldığı regresyon tek değişkenli regresyon analizi, birden fazla bağımsız değişkenin kullanıldığı regresyon analizi de çok değişkenli regresyon analizi olarak adlandırılmaktadır. Bağımlı değişken (Y) ile bir bağımsız değişken (X 1 ) arasındaki bağıntıyı inceleyen yönteme basit regresyon, bir bağımlı değişken (Y) ile iki ya da daha fazla bağımsız değişken (X 1, X 2, X 3,..,X p ) arasındaki bağıntıları modeller aracılığı ile inceleyen yönteme ise çoklu regresyon adı verilmektedir [10, 11]. Üç farklı çoklu regresyon analizi vardır. Bunlar; birinci dereceden lineer regresyon, ikinci dereceden regresyon ve logaritmik regresyon modelidir. Bu çalışmada, farklı deney parametrelerinde tahminsel sonuçlar elde etmek için genel yapısı Eş. 1 de verilen ikinci dereceden çoklu regresyon analiziyle matematiksel modeller elde edilmiştir. T = k 0 + k 1 x + k 2 y + k 3 z + k 4 x 2 + k 5 y 2 + k 6 z 2 + k 7 xy + k 8 xz + k 9 yz (1) Bu çalışmada pirinç elektrot için Çizelge 4 ve bakır elektrot için Çizelge 5 de ikinci dereceden çoklu regresyon analizi sonucu elde edilen model sabiti ve değişkenlerin katsayılar tablosu verilmiştir. Analiz sonucu İİH için geliştirilen modeller Eş. 2 ve Eş. 4 de, EAH hızı için geliştirilen modeller Eş. 3 ve Eş. 5 de verilmiştir. Analiz sonucunda geliştirilen istatistiksel modellerin belirlilik katsayısı sırasıyla %99.65, %98.1, %99.2 ve %99.07 olarak

V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1039 bulunmuştur. Bu değerlerin %100 e yakın olması modellerin uygunluğunu ve farklı parametrelerde deney sonuçları elde etmek için kullanılabileceğini göstermiştir. Başka bir ifadeyle geliştirilen modellerde hata (artık) miktarının az olduğu tespit edilmiştir. Hata miktarının az oluşunun sebebi geliştirilen modellerin belirlilik katsayısının yüksek olmasıdır. Belirtme katsayısı R² nin 1 e yakın olması geliştirilen modelin güçlü olduğunu ve hataların az olduğunu göstermektedir. Ayrıca, %95 güven aralığı seviyesinde Çizelgelerde verilen p değeri 0,05 den büyük parametrelerin modellerde etkisinin önemsiz olduğu bulunmuştur. Çizelge 4. İİH modeli için katsayılar Faktör Katsayı SE Katsayı T P Pirinç elektrot için katsayılar Sabit (C) 0.492139 0.165762 2.96894 0.049 A 0.197405 0.072421 2.72578 0.072 r -0.001254 0.001086-1.15429 0.332 A 2 0.085160 0.008977 9.48695 0.002 r 2 0.000001 0.000002 0.33008 0.763 A*r 0.000674 0.000080 8.41608 0.004 Bakır elektrot için katsayılar Sabit (C) 0.082167 0.162149 0.50673 0.647 A 0.606667 0.070843 8.56356 0.003 r -0.001915 0.001063-1.80211 0.169 A 2 0.005358 0.008781 0.61019 0.585 r 2 0.000002 0.000002 0.95043 0.412 A*r 0.000568 0.000078 7.24683 0.005 Çizelge 4. EAH modeli için katsayılar Faktör Katsayı SE Katsayı T P Pirinç elektrot için katsayılar Sabit (C) 0.150111 0.0302222 4.9669 0.016 A -0.082095 0.0132040-6.2174 0.008 r -0.000096 0.0001981-0.4869 0.660 A 2 0.019210 0.0016366 11.7374 0.001 r 2-0.000000 0.0000004-0.1358 0.901 A*r 0.000076 0.0000146 5.1773 0.014 Bakır elektrot için katsayılar Sabit (C) 0.114667 0.0249529 4.5953 0.019 A -0.078381 0.0109019-7.1897 0.006 r 0.000244 0.0001635 1.4938 0.232 A 2 0.021136 0.0013513 15.6413 0.001 r 2-0.000001 0.0000003-1.7176 0.184 A*r 0.000039 0.0000121 3.2142 0.049 İİH-pirinc = 0.492139 + 0.197405 A - 0.00125393 r + 0.0851605 A*A + (2) 6.66667e-007 r*r + 0.000674456 A*r R-Sq(pred) = 99.65% EAH-pirinc = 0.150111-0.0820952 A - 9.64286e-005 r + 0.0192099 A*A - 5e-008 (3) r*r + 7.56463e-005 A*r R-Sq(pred) = 98.10%

V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1040 İİH-bakır = 0.0821667 + 0.606667 A - 0.001915 r + 0.00535802 A*A + (4) 1.87778e-006 r*r + 0.000568095 A*r R-Sq(pred) = 99.20% EAH-bakır = 0.114667-0.078381 A + 0.000244286 r + 0.0211358 A*A - (5) 5.22222e-007 r*r + 3.87755e-005 A*r R-Sq(pred) = 99.07% 4. Sonuç X 10 CrAlSi 24 sac malzemesine 20 mm boyunda ve 0.5 mm çapında deliklerin delindiği bu çalışmada elde edilen sonuçlar aşağıda sunulmuştur: Çalışmada uygulanan boşalım akımı ve elektrot devir sayısı değerlerinin yükselmesi ile İİH ve EAH değerleri de artmıştır. Pirinç elektrot ile yapılan deneylerde bakır elektrota göre daha yüksek İİH ve daha düşük EAH değerleri elde edilmiştir. Yapılan çoklu regresyon analizi sayesinde elde edilen matematiksel modellerin belirtme katsayısının 1 e yakın olması geliştirilen modelin güçlü ve az hatalı olduğunu göstermiştir. Kaynaklar 1. Yılmaz, V., Experimental Investigation Of Drillability Of Micro Holes Using Electro Discharge Machining., Ph. D. Thesis, Gazi University Graduate School Of Naturel and Applied Sciences, Ankara (2013). 2. Yılmaz, V., Dilipak, H., Elektro Erozyon İle İşleme (EEİ) Yöntemi İle Mikro Delik Delme Sistemi Tasarımı, 4. Ulusal Talaşlı İmalat Sempozyumu, 7-9 Kasım, Aydın (2013). 3. Yılmaz, V., Dilipak, H., Özdemir, M., Uzun G., Examining The Surface Roughness While Drilling Micro-Size Deep Holes With Electro Discharge Technique On Hadfield Steel., 2. International Symposium on Innovative Technologies in Engineering, 18-20 June, Karabük (2014). 4. D.T. Pham, S.S. Dimov, S. Bigot, A. Ivanov, K. Popov., Micro-EDM recent developments and research issues, Journal of Materials Processing Technology, 149 (2004) 50 57 5. Bamberg, E., Heamawatanachai, S., Orbital electrode actuation to improve efficiency of drilling micro-holes by micro-edm, Journal of Materials Processing Technology, 209, 1826 1834 (2009). 6. S. Bigot, J. Valentin, O. Blatnik, M.Junkar, Micro EDM parameters optimisation, Multi-Material Micro Manufacture, 195-198, (2006).

V. YILMAZ et al./ ISITES2015 Valencia -Spain 1041 7. Endo, T., Tsujimoto, T., Mitsui, K., Study of vibration-assisted micro-edm-the effect of vibration on machining time and stability of discharge, Precision Engineering, 32, 269 277 (2008). 8. Yılmaz, V., Özdemir, M., Sarıkaya, M., Yaman Yılmaz, C., Dilipak, H. ''Farklı Elektrotlar İle Mikro Delik Delmede İşleme Performansının İncelenmesi''. International Iron and Steel Symposium, 1-3 Nisan, Karabük (2015). 9. Yılmaz, O., Bozdana, A, T., Okka, M. A., Filiz, İ, H., Uzay ve havacılık malzemelerinde elektro erozyon ile hızlı delik delme performansının deneysel incelenmesi, Mühendis ve Makine, 51 (608): 31-37 (2010). 10. Biçkici, B. (2007). Çok Değişkenli Varyans Analizi Ve Çoklu Doğrusal Regresyon Analizinin Uygulamalı Olarak Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. 11. Sarıkaya, M. Investigation of the Machinability of Cobalt-Based Haynes 25 Super Alloy, Ph. D. Thesis., Gazi University Graduate School of Naturel and Applied Sciences, Ankara (2014).