Hâlâ Ateşin Düştüğü Yerdeyiz!..

TİHV 20 YILDIR ATEŞİN DÜŞTÜĞÜ YERDE Hâlâ Ateşin Düştüğü Yerdeyiz!.. TİHV Genel Merkezi: Adres: Akbaş Mah. Sarıca Sokak No:7/1 Altındağ 06080 Ankara Telefon: (312) 310 66 36 Faks: 310 64 63 E-posta: tihv@tihv.org.tr http: www.tihv.org.tr TİHV İstanbul Temsilciliği: Adres: Sıraselviler Caddesi Hocazade Sokak No: 8 Beyoğlu İSTANBUL Tel/Faks: (212) 249 30 92-251 71 29 E-posta: tihv@tihvistanbul.org TİHV Adana Temsilciliği: Adres: Kurtuluş Mahallesi 19. Sokak A Blok No: 23/2 ADANA Tel/Faks: (322) 457 65 99 458 85 66 E-posta: tihvadana@yahoo.com TİHV İzmir Temsilciliği: Adres: 1432. Sokak Eser Apartmanı No: 5/10 Alsancak İZMİR Tel/Faks: (232) 463 46 46 463 91 47 E-posta: tihvizm@dsl.ttmail.com TİHV Diyarbakır Temsilciliği: Adres: Lise Caddesi Eyyüp Eser Apartmanı No: 8/2 Yenişehir DİYARBAKIR Tel/Faks: (412) 228 26 61-228 24 76 E-posta: tihvdbakir@ttmail.com TİHV Van Ofisi: Adres: Hastane 2 Caddesi Göksoy İş Merkezi Kat:3 No:17 Merkez VAN Tel/Faks: (432) 215 47 24 215 47 21 E-posta: van@tihv.org.tr

Türkiye Đnsan n Hakları Vakfı (TĐHV) 20 Yaşında! Türkiye Đnsan Hakları Vakfı nın ilk Yönetim Kurulu Başkanı olan ve bu görevi kesintisiz 19 yıl sürdüren Yavuz Önen, 1991 yılında ilk Türkiye Đnsan Hakları Raporu nun önsözünde TĐHV in varoluş nedenini şöyle açıklamıştı: Ateş düştüğü yeri yakar ve biz ateşin düştüğü yerdeyiz!..!.. Bu sözlerin üzerinden çeşitli zorluklar ve mücadele içinde 19 yıl, TĐHV in kuruluşunun üzerinden ise 20 yıl geçti. Ancak, bu ülkede hâlâ insanlar işkence görüyor, hakları ihlâl ediliyor ve ateş düştüğü yeri yakıyor. Ve biz de hâlâ ateşin düştüğü yerdeyiz yiz!..!.. Đşkence Yasağı Đnsanlık Tarihinin Kilometre Taşıdır! Đşkence, insan hakları ve insancıl hukuk tarafından yarım yüz yıldan bu yana, tutarlı biçimde ve mutlak olarak, yasaklanmıştır. Öyle ki, bu yasak olağanüstü hâl ve savaş zamanı da olmak üzere hiçbir istisna kabul etmez. Bu nedenle de işkenceyi yasaklamak, tıpkı köleliğin yasaklanması gibi insanlığın aydınlanma ve modernleşme serüveninin en ayırt edici özelliklerinden biri olmuştur. Bununla birlikte günümüzde işkence, modern devlet iktidarlarının en baskıcı edimi olarak varlığını hâlâ korumaktadır. Uluslararası insan hakları örgütlerinin verileri sadece askeri diktatörlüklerde ve otoriter rejimlerde değil, demokratik ülkelerde dâhi işkence yapıldığını ortaya koymaktadır. Pek çok ülkede ise işkence uygulamaları ölümle sonuçlanmaktadır. Đşkence Türkiye nin En Temel Đnsan Hakları Sorunudur! Maalesef Ülkemizde de durum evrensel gerçeklikten pek farklı değil. 60. Hükümet in başarılı bir şekilde yürütüldüğünü ileri sürdüğü işkenceye sıfır tolerans siyasetine, yanı sıra anayasa ve yasalarımızda yer alan bütün önlemlere ve altına imza atılmış uluslararası sözleşmelere rağmen Türkiye de işkence hâlâ kamu görevlileri tarafından uygulanan sistematik bir olgudur 1. 12 Eylül Askeri Darbesi, Đşkence ve Kötü Muamele Uygulamaları Açısından Milattır! Đşkence ve kötü muamele, elbette Türkiye nin bugününe ait bir meselesi değildir. Đşkencenin tarihi çok daha gerilere dayanmakla birlikte 12 Eylül askeri darbesi, işkence ve kötü muamele uygulamalarının yaygınlık, kitlesellik ve yoğunluk kazanması bakımından bir anlamda milat oluşturmaktadır. 2 Bu dönemde 171 kişi işkence sonucu yaşamını yitirdi. 1 2009 yılında TĐHV in Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezlerine işkence ve kötü-muamele gördüğü gerekçesiyle 459 kişi başvurmuştur. Bu 459 başvurudan 259 u 2009 yılı içinde işkence gördüğünü belirtmiştir. 2010 yılının ilk beş ayında ise 145 kişi işkence ve kötü-muamele gördüğü gerekçesiyle başvuru yapmıştır. Başvuranları 73 ü 2010 yılı içinde işkence gördüğünü belirtmiştir. TĐHV Dokümantasyon Merkezi nin derlediği verilere göre, 2009 yılı içinde toplam 532 kişi işkence ve/ya da kötü muameleye maruz kalmış, 6 kişi gözaltında yaşamını yitirmiştir. Söz konusu 532 kişiden 381 i bizzat kolluk güçleri tarafından gerçekleştirilen işkence ve/ya da kötü muamele uygulamalarına maruz kalırken 86 öğrenci ise okullarda şiddet görmüştür. Özel güvenlik görevlileri tarafından gerçekleştirilen işkence ve kötü muamele uygulamalarına maruz kalanlar 11 kişiyken belediye zabıtalarının saldırısına uğrayan kişi sayısı 13 tür. 2010 yılının ilk beş ayında toplam 54 vakada 143 kişi işkence ve kötü muameleye maruz kalmış, 3 kişi de gözaltında yaşamını yitirmiştir. 2 12 Eylül ile birlikte işkence, ülkede hayatın bir parçası haline getirilmişti. Karakollar, emniyet müdürlükleri, emniyet müdürlükleri bünyesinde oluşturulan özel bölümler, askeri kışlalar ve cezaevleri işkence merkezleri gibi çalıştı. Gözaltına alınanlar ve tutuklananların hemen hepsi istisnasız işkenceden geçirildi; yüz binlerce insan değişik biçimlerde ve düzeylerde işkence gördü. 12 Eylül döneminde resmi verilere göre 650 bin insan gözaltına alındı. Çıkarılan bir yasa ile gözaltı süresi 90 güne uzatıldı. Gözaltına tutulanlar, bu süre boyunca ne avukatlarıyla ne de herhangi bir yakınıyla görüşebildi. Zaman zaman gözaltı süresinin 90 2

Đşkence Halk Sağlığı Sorunudur! Sonraki yıllarda Kürt sorunu nedeniyle yaşanan ihlâller de dikkate alındığında 1980 den günümüze kadar 1 milyondan fazla kişinin gözaltı süreçlerinde ve cezaevlerinde işkence gördüğü tahmin edilmektedir. Bu denli bir yaygınlık kazanması, tek tek her bireyin özel bir deneyim olarak yaşadığı işkenceyi toplumsal yaşamın bütünü açısından da çok önemli bir halk sağlığı sorunu haline getirmektedir. Bu gerçeklik, haliyle işkence altında sağlıkları bozulan insanlara tıbbi destek ve rehabilitasyon hizmeti sağlamayı, insan hakları savunucularının ve bilhassa da hekimlerin önüne kaçınamayacakları bir insanlık görevi olarak koymaktadır. Türkiye Đnsan Hakları Vakfı 1990 Yılında Kuruldu! Đşte böylesi bir görev ve sorumluluk anlayışıyla Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Đnsan Hakları Derneği (ĐHD) bünyesinde başlatılan çalışmalar sonucunda 1990 yılında ĐHD Genel Merkezi nin tüzel kişiliği ve değişik mesleklerden 32 insan hakları savunucusu aydın tarafından Ankara da kuruldu 3. Daha sonra tarih sırasına göre Đstanbul (1990), Đzmir(1991), Adana (1995) ve Diyarbakır (1998) temsilcilikleri açıldı. En son olarak da 15 Mayıs 2010 tarihinde, Van da mülteci ve sığınmacılara hukuksal destek vermek amacıyla bir büro açıldı. Yönetim Kurulu; Şebnem Korur Fincancı (Yönetim Kurulu Başkanı), Metin Bakkalcı (Genel Sekreter), Sabri Dokuzoğuz (Sayman), Okan Akan (Üye), Nart Bozkurt (Üye), Hürriyet Şener (Üye), Necdet Đpekyüz (Üye), Muhsin Bilal (Üye), Coşkun Üsterci (Üye) tarafından oluşmaktadır. Đstanbul Temsilcisi Şükran Đrençin, Đzmir Temsilcisi Veli Lök, Adana Temsilcisi Mustafa Çinkılıç, Diyarbakır Temsilcisi Sezgin Tanrıkulu dur. günü aştığı bile oldu. Yine yapılan bir değişiklikle, soruşturması tamamlanarak cezaevine gönderilen kişilerin tekrar emniyet tarafından alınarak işkenceli sorgudan geçirilebilmeleri yasal hale getirildi. 3 TĐHV Kurucular Kurulu: 1-Nevzat Helvacı, 2-Leman Fırtına, 3-Mustafa Ekmekçi (21 Mayıs 1997 tarihinde yaşamını yitirdi), 4-Mahmut Tali Öngören (13 Ekim 1999 tarihinde yaşamını yitirdi), 5-Ata Soyer, 6-M. Selim Ölçer, 7-Aziz Gürsoy, 8-Ergin Atasü (9 Mart 1998 tarihinde yaşamını yitirdi), 9-Fevzi Argun, 10-Đhsan Atar, 11-Halit Çelenk, 12-Haldun Özen (5 Mayıs 2002 tarihinde yaşamını yitirdi), 13- Gencay Güsoy, 14-Veli Lök, 15-Veli Devecioğlu, 16-Emil Galip Sandalcı (12 Mart 1993 tarihinde yaşamını yitirdi), 17-Bekir Doğanay, 18-Ö. Faruk Yenigün, 19-Murat Yetkin, 20-Haşim Aydıncak, 21-Lalezar Mürşitpınar, 22-Doğan Taşdelen, 23-Okan Akhan, 24-Hüsnü Öndül, 25-Muzaffer Đlhan Erdost, 26-Alparslan Berktay (17 Mart 1996 tarihinde istifa etti), 27-Zeki Tavşancıl, 28-Nart Bozkurt, 29-Yavuz Önen, 30-Mehmet Vural, 31-Nusret Fişek (3 Kasım 1990 tarihinde yaşamını yitirdi), 32-Şahika Yüksel (12 Şubat 1991 de kurucu oldu). Daha sonra Kurucular Kurulu tarafından Kurucu statüsüne alınanlar: 1-Şükran Đrençin (30 Ocak 1994) 2- Sabri Dokuzoğuz (17 Mart 1996), 3-Ümit Erkol (29 Mart 1998), 4-Türkcan Baykal (29 Mart 1998), 5-Şebnem Korur Fincancı (29 Mart 1998), 6-Necdet Đpekyüz; (29 Mart 1998), 7-Mustafa Çinkılıç; (29 Mart 1998), 8-Yusuf Alataş (29 Mart 1998), 9-Günseli Kaya(17 Ekim 1999), 10-Tanıl Bora (17 Ekim 1999), 11-Sezai Berber (17 Ekim 1999), 12-M. Sezgin Tanrıkulu (17 Ekim 1999), 13-Cem Kaptanoğlu (17 Ekim 1999), 14-Sedat Aslantaş (17 Ekim 1999), 15-Yücel Sayman (26 Mart 2000), 16-Lütfi Demirkapı (26 Mart 2000), 17-Nadire Mater (26 Mart 2000), 18-Mithat Sancar (26 Mart 2000), 19-Gül Erdost (26 Mart 2000), 20-Osman Baydemir (25 Mart 2001), 21-Metin Bakkalcı (25 Mart 2001), 22-Berna Arda (25 Mart 2001), 23-Tahir Elçi (25 Mart 2001), 24-Nihat Bulut (25 Mart 2001), 25-Đoanna Kuçuradi (30 Mart 2002), 26-Sabih Ataç (30 Mart 2002), 27- Önder Özkalıpçı (30 Mart 2002), 28-Metin Aksoy (30 Mart 2002), 29-Muhsin Bilal (30 Mart 2002), 30-Hürriyet Şener (4 Nisan 2004), 31-Necmi Erdoğan (4 Nisan 2004), 32-Turgut Tarhanlı(4 Nisan 2004), 33-Emirali Türkmen (4 Nisan 2004), 34-Levent Kutlu (4 Nisan 2004), 35-Coşkun Üsterci (26 Mart 2005), 36-Mehmet Antmen (26 Mart 2005), 37-Nejat Taştan (26 Mart 2005), 38-Selahattin Demirtaş (26 Mart 2005), 39-Ülkü Özen (26 Mart 2005). 3

TĐHV, Hükümetler Dışı Bağımsız Bir Kuruluştur uruluştur! TĐHV çalışmalarını, TC Hükümetleri tarafından imzalanmış olsun ya da olmasın var olan tüm uluslararası sözleşmelerin ışığında ve projeler temelinde yürütmektedir. Bu çalışmalar, yurt içinde ve dışında insan hakları ile ilgili kuruluşlara sunulan projelere sağlanan destek ve çeşitli bağışlar ile finanse edilir. TĐHV in bu konuda temel ilkesi; hükümetlerden, insan haklarına aykırı uygulamalar yapan kurum ve kişilerden bağış ya da destek almamak ve bağımsızlığını sınırlayacak proje koşulları kabul etmemektir. TĐHV, ülkemizdeki yüzlerce değişik mesleklerden gönüllünün ve değişik ülkelerdeki dayanışma komitelerinin gönüllü katkılarının yanı sıra, yayınlarımızda yer alan çok sayıdaki kurumun finansal katkıları ile çalışmalarımız sürdürülmektedir. TĐHV 20. Yılını Kutluyor! TĐHV işkencesiz bir Türkiye ve dünya hedefine ulaşmak amacıyla, mücadeleyle geçen yirmi yılı geride bıraktı. Bu süre boyunca pek çok engel ve zorlukla karşılaştı. Aynı zamanda sevgi, dostluk ve dayanışmanın en yüksek noktada yaşandığı bir süreç oldu bu yıllar. TĐHV ekteki programda yer alan etkinlikler ile 20.Yaşını coşkulu bir şekilde dostlarıyla birlikte kutlayacak. TĐHV 20. Yıl Etkinlikleri Đle Ne Amaçlıyor yor? TĐHV gerçekleştireceği etkinlikler ile yirmi yıl boyunca hep yaptığı gibi ama şimdi daha güçlü bir şekilde; Đşkence görenlere, her şeye karşın biz hâlâ yanınızda olmaya devam ediyoruz ve hep olacağız! diye seslenmek istiyor ki, bu örselenmiş ama cesur insanlar, tüm örtbas etme, korkutma, susturma çabalarına karşın başlarına geleni kader olarak kabul etmeyip, işkence gördüklerini yüksek sesle haykırmaya devam edebilsinler. Tanıklara, yani tüm topluma, onların akıl ve vicdanlarına seslenmek istiyor ki, aslında hepimizi çürüten bir bilmezliğin, görmezliğin ve sessizliğin içinden çıkabilsinler, işkenceyi meşrulaştırmaktan, işkencecilerin suç ortağı olmaktan kurtulabilsinler. Faillere, yani işkencecilere ve onları koruyan yetkililere yaptıklarınızı görüyor ve biliyoruz; bunları belgeleme, raporlama ve açığa çıkarma beceri ve kararlılığına sahibiz diye seslenmek istiyor ki, yaptıklarından utansınlar, korumasınlar, korunmasınlar, cezasız kalmasınlar. Ayrıca, Kurucular kurulu üyelerinden yönetim kurullarına, çalışanlarından gönüllülerine kadar herkesin katkı ve katılımıyla, karşılaşılan büyük zorluk ve engellere rağmen özveriyle yürütülen çalışmaları görünür kılmak, toplumun takdir ve değerlendirmesine sunmak istiyor. 4

Elbette yürütülen çalışmalar üzerinden Türkiye deki insan hakları mücadelesinin son 20 yılına bakmak, insan haklarının ülkede geldiği noktayı tüm toplumla birlikte irdelemek ve sorgulamak istiyor. Son olarak da TĐHV i var eden, en başta işkence gören başvuruları olmak üzere tüm çalışanları, her meslekten gönüllüleri, ülke içinden ve dışından tüm dostları ile paylaşım içinde olmayı, katkılarından dolayı onlara teşekkür etmeyi ve bugüne kadar sürdürdüğü işbirliği ve dayanışmayı güçlendirmeyi istiyor. TĐHV 20. Yıl Etkinlikleri Programı 20.Yıl Etkinlikleri için; Öncelikle, yıl boyunca her türlü etkinlikte ve yazışmada kullanılmak üzere bir 20.Yıl logosu oluşturuldu. Bu logonun yer aldığı 20. Yıl Hatıra Pulu yapıldı. TĐHV ve 20. yıl etkinlikleri hakkında kamuoyunu bilgilendirmek üzere broşür, basın dosyaları ve görsel malzemeler oluşturuldu. Afişler, tişört, şapka ve posterler hazırlandı. Grafik tasarımı Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Tasarım Bölümünden Yrd. Doç Sinan Niyazioğlu tarafından yapılan -örnekleri yukarıda görülen- üç maymun temalı afişler 20.Yıl Etkinlikleri süresince TĐHV in görünen yüzü olacak. TĐHV in kuruluş süreci ve yirmi yıllık mücadelesini kayda geçiren bir tarih çalışması yılsonuna kadar kitaplaştırılacak. Bu çalışmada, aynı zamanda TĐHV in öyküsü üzerinden insan haklarının Türkiye deki gelişim sürecine de bir göz atılıp irdelenecek. TĐHV Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezlerine başvuran 10.000 den fazla işkence mağduruna ait 6.000 i aşkın fotoğraf ve röntgen filmi vb belgenin taranması sonucu oluşturulan ve dünyada ilk olan Đşkence Atlası nın Đngilizce basımı gerçekleştirilecek. Yine bu kapsamda yılsonuna kadar sergiler, konserler, belgesel film gösterimleri, konferans ve uluslararası buluşmalar gerçekleştirilecek. Bu çerçevede halen tarih ve içerikleri netleşmiş olan etkinlikler aşağıdaki gibidir: Sergiler: Abidin Dino Đlki Ankara da, 21 28 Haziran 2010 tarihleri arasında, Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi E Galerisinde (Kennedy Caddesi No:4 Kavaklıdere-Ankara) gerçekleştirilecek olan sergi yıl sonuna kadar TĐHV in temsilciliklerinin bulunduğu Đstanbul, Đzmir, Diyarbakır, Adana illerini de dolaşacak. Sergide, sanatçının 50 li yıllarda, daha çok TKP üyesi dostlarından dinlediği işkence anlatımlarından esinlenerek çizdiği yaklaşık 30 parçadan oluşan desenlerini izlemek mümkün olacak. Abidin Dino nun askı işkencesindeki çığlık atan insan figürü daha sonra sanatçının onayı ile TĐHV in logosu haline getirildi. 5

Serpil Odabaşı Sergi 21 28 Haziran 2010 tarihleri arasında Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi E Galerisinde Abidin Dino Sergisi ile birlikte gerçekleştirilecek. Ressam Serpil Odabaşı, hazırladığı özel seçkiyle Yokluğum Varlığına... diyerek bir kez daha yaralı insan bedenleri ve bellekleri için, herkesi empatiye davet ediyor. Đnsanı, işkence ve yaşama hakkının ihlâli ile tehdit altında tutan bir yapının/sistemin içindeki bireylere ve hayatlarına dokunuyor. Hak ihlâllerinin sadece hakkı ihlâl edileni değil, gündelik hayat yoluyla herkesi imha etmeye hazır bir süreç olduğunu anlatmaya çalışırken resimleri ile ironik çığlıklar atıyor. Mağdurların bedenlerine ve suretlerine uzanan geniş bir yelpazede, günümüz Türkiye sinde yaşama hakkını yeniden gözden geçirmemizi istiyor. Konferans ve Toplantılar: Uluslararası Buluşma 30-31 Ekim 2010 tarihinde Đstanbul da, TĐHV in işbirliği ve dayanışma içinde olduğu uluslararası kuruluşların yönetici ve üyelerinden oluşan, aralarında Avrupa Konseyi Đnsan Hakları Komiseri Thomas Hammerberg'in yanı sıra Dünya Tabipleri Birliği Başkanı Dana Hanson, IRCT Genel Sekreteri Brita Sydhoff gibi uluslararası insan hakları hareketinin önemli isimlerinin de bulunduğu katılımcılar ile bir kutlama toplantısı gerçekleştirilecek. Türkiye Đnsan Hakları Hareketi Konferansı TĐHV in, ĐHD ile birlikte 1998 yılından beri, insan hakları savunucuları ile akademik ve düşünsel birikimin taşıyıcılarını buluşturarak insan haklarının yapısal meselelerini, hak savunucularının karşı karşıya oldukları güncel sorunları tartışmak, geniş boyutlu ve uzun soluklu yaklaşımlar tasarlamak, insan haklarına kavramsal açıklık ve düşünsel zenginlik kazandırmak amacıyla gerçekleştirdiği Türkiye Đnsan Hakları Hareketi Konferansı, bu yıl 20. Yıl etkinlikleri kapsamında 26-28 Kasım 2010 tarihlerinde gerçekleştirilecek. Heinrich Böll Stiftung Derneği nin katkılarıyla gerçekleştirilecek olan konferansta Türkiye insan hakları hareketinin son yirmi yılı masaya yatırılarak, her yönüyle değerlendirilerek geleceğe dönük plan ve öneriler geliştirilmeye çalışılacak. Đşkencenin nin Belgelenmesi Sempozyumu Aynı zamanda BM Đşkence Görenlerle Dayanışma Günü olan 26 Haziran 2010 tarihinde, Đstanbul Tabip Odası Dr. Sevinç Özgüner Salonu nda, saat 10:00 ile 17:00 saatleri arasında gerçekleşecek olan sempozyumda, birbirinden değerli konuşmacılar işkence izlerinin belgelenmesi ve rapor edilmesi yönünde yürütülen çalışmaları kapsamlı biçimde ele alıp değerlendirecek. Ayrıca, işkencenin etkin soruşturulması ve belgelenmesine yönelik uluslararası nitelikte bilimsel, tıbbi ve hukuki ilk belge olan Đstanbul Protokolü nün, gerek hazırlanması sırasında, gerekse uygulamaya geçirilmesi aşamalarında uluslararası ve ulusal düzeyde gerçekleştirilen eğitimlerde kritik rol üstlenen TĐHV için bir yol haritasının çıkarılması da hedeflenmekte. 6

TĐHV 20 Yılda Neler Yaptı? Đşkence gören 12 bin 266 kişiyi tedavi etti! TĐHV, kurulduğu 1990 yılından 2010 Mayıs ayı sonuna dek Ankara, Đstanbul, Đzmir, Adana ve Diyarbakır daki Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezlerine işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı için başvuran 12 bin 266 kişiye, haklarındaki suçlamayı, siyasi görüşlerini, etnik ve dinsel kimliklerini, cinsel tercihlerini sorgulamadan eşit ve aynı ilkeler çerçevesinde tedavi ve rehabilitasyon hizmeti sundu. Tedavi ve rehabilitasyon çalışmalarını raporlaştırdı! TĐHV, işkence gördüğü gerekçesi ile başvuran kişlere yönelik sürdürdüğü tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları sırasında, gerek işkence sonucu ortaya çıkan fiziksel ve ruhsal sorunlar, bunlar ile ilgili tanılar, uygulanan tedaviler ve sonuçlarıyla ilgili; gerekse işkence görenlerin sosyal ve demografik özellikleri, işkencenin yapıldığı yerler, gözaltı uygulamaları, işkence yöntemleri, gözaltı sırasında ve sonrasındaki hukuki uygulamalar, cezaevi süreçleri ile igili bilgi ve verilere ulaşmaktadır. Bu bilgi ve veriler ışığında, TĐHV her yıl yayımladığı Tedavi Merkezleri Raporları yla ülkemizde işkencenin yaygınlığı, boyut ve sonuçları bakımından sayısal ve istatistiki değerlendirmesini yaptı. Bilimsel Araştırmalar Yaptı! TĐHV, gerek işkencenin tanı ve tedavisine gerekse tespit ve kanıtlanmasına yönelik olarak bilimsel araştırmalar yürüttü. Bu bağlamda, TĐHV hekimlerinin yürüttüğü işkence izlerinin geriye dönük olarak kemik sintigrafisi yöntemiyle tespiti, elektrik işkencesi izlerinin deri biyopsisiyle saptanması gibi bilimsel araştırmaların yanı sıra, alternatif adli raporlar, ikincil travma vb. konularda yürütülen çalışmalar dair yazılan makaleler uluslararası tıp ve bilim dergilerinde yer aldı. Đstanbul Protokol nün Oluşmasında Etkin Rol Üstlendi! Đşkence ve Diğer Zalimane Đnsanlık Dışı Aşağılayıcı Muamele veya Cezaların Etkili Biçimde Soruşturulması ve Belgelendirilmesi Đçin El Kılavuzu (Đstanbul Protokolü), işkencenin etkin soruşturulması ve belgelenmesine yönelik uluslararası nitelikte bilimsel tıbbi ve hukuki ilk belge. Đstanbul Protokolü, TĐHV in büyük katkıları ile ülkemizden Türk Tabipleri Birliği (TTB), Adli Tıp Uzmanları Derneği (ATUD) başta olmak üzere dünyanın 15 ülkesinden 40 değişik örgüt mensubu 75 bilim insanı ve insan hakları aktivistinin ortak çalışması sonucunda oluşturuldu. Protokol, 4 Kasım 1999 da işkence ile mücadele için uygulanması gerekli bir Birleşmiş Milletler Belgesi olarak kabul edildi. 7

Đstanbul Protokolü nün öncelikli amacı, işkence ve kötü muamelenin etkin araştırması ve dokümantasyonu için uluslararası standartları oluşturmak. Bu el kılavuzu devletlerin bireyleri, işkence ve kötü muameleden daha etkin biçimde koruyabilmelerini ve suçluları eylemlerinden ötürü sorumlu tutabilmelerini sağlamak için oluşturuldu. Kılavuzda yer alan prensipler devletlerin, işkence ve kötü muamelenin etkin dokümantasyonu ve araştırmasını sağlaması için uyması gereken minimum standartları belirlemektedir. Ülke Đçinde ve Dışında Eğitim Çalışm alışmaları aları, Konferanslar, Sempozyumlar Gerçekleştirdi! TĐHV, 20 yıl boyunca, insan haklarına olan duyarlılığı arttırmaya, işkencenin belgelenmesi ve önlenmesine, işkencenin tedavisine yönelik olarak bilimsel içerikli çok sayıda eğitim çalışması, konferans ve seminer gerçekleştirdi. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir: i. Uluslararası Đşkence Kurbanlarını Tedavi Konseyi (ICRT) ile birlikte, aralarında Meksika, Mısır, Gürcistan, Sırbistan, Sri Lanka ve Filipinlerin bulunduğu 10 ülkedeki hekim ve insan hakları savunucularına işkencenin önlenmesi ve bilgi düzeyini yükseltmek amacıyla Đstanbul Protokolü Eğitim E ğitimi i verdi. ii. Adalet Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı nın ortaklaşa yürüttüğü Adli Tıp Uzmanı Olmayan Hekim, Savcı ve Hâkimlerin Đstanbul Protokolü Bilgi Düzeyini Yükseltme Eğitimi projesi kapsamında tüm Türkiye de 3.450 pratisyen hekime yönelik olarak Türk Tabipleri Birliği nin sorumluluğu altında gerçekleştirilen eğitim çalışmasında etkin rol üstlendi. iii. 1998 yılından beri ĐHD ile birlikte insan hakları savunucuları ile akademik ve düşünsel birikimin taşıyıcılarını buluşturarak; insan haklarının yapısal meselelerini, hak savunucularının karşı karşıya oldukları güncel sorunları tartışmak, geniş boyutlu ve uzun soluklu yaklaşımlar tasarlamak, insan haklarına kavramsal açıklık ve düşünsel zenginlik kazandırmak amacıyla Türkiye Đnsan Hakları Hareketi Konferansları larını gerçekleştirdi. iv. 2005 yılından bu yana her iki yılda bir ruhsal travma alanında çalışma yürüten dünyanın, özellikle de bölgemizin ve ülkemizin farklı yerlerinden gelen, farklı disiplinlere mensup uzmanların çalışma ve deneyimlerinin paylaşılıp tartışılacağı bir ortam sağlamak; bireylerin, toplumun travma ile başedebilmesine yönelik öneriler geliştirmek amacıyla, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D., Đstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D., Türkiye Psikiyatri Derneği, Norveç Tabipleri Birliği, Türk Tabipleri Birliği gibi kuruluşlar ile birlikte Uluslararası Ruhsal Travma Sempozyumları empozyumlarını organize etti. Đnsan Hakları Đhlallerini Đzledi ve Raporlaştırdı! TĐHV, 1991 yılından beri, bünyesindeki Dokümantasyon Merkezi nin her gün taradığı gazete, haber ajansı ve internet sitelerinin yanısıra, ilişki ağından edindiği haber ve bilgilere dayalı olarak iki dilde (Đngilizce ve Türkçe) günlük insan hakları raporu hazırlamaktadır. Günlük raporların derlenmesi ve işlenmesi sonucunda ise, yıllık Türkiye Đnsan Hakları Raporları 8

yayınlamaktadır. Yaşam Hakkı, Kişi Güvenliği, Cezaevleri ve Đnsan Hakları, Düşünce ve Đfade Özgürlüğü, Örgütlenme Özgürlüğü, Toplantı ve Gösteri Özgürlüğü, Kürt Sorunu gibi başlıklarla birlikte, bu konularla ilgili çeşitli eklerden oluşan yıllık raporlar, insan hakları açısından o yıl için Türkiye nin genel bir resmini ortaya koymaktadır. Ayrıca güncellik kazanan bazı insan hakları sorunları ile ilgili olarak da Özel Raporlar ve Bilgi Notları hazırlamaktadır. Hukuk Destek Çalışmaları Gerçekleştirdi erçekleştirdi! TĐHV, işkence gören kişilere sunduğu tedavi ve rehabilitasyon hizmetinin yanısıra işkence ve kötü muamelenin önlenmesi amacıyla çeşitli hukuki çalışmalar da yürüttü. Bu faaliyetler, profesyonel olarak TĐHV bünyesinde çalışan hukukçular ile Vakıf gönüllüsü olan avukat ve hekimler tarafından gerçekleştirildi. Bu kapsamda; i. Đşkence mağdurlarına ya da avukatlarına gönüllü hukuksal yardım verildi. ii. Đşkence soruşturma ve davaları izlendi ve raporlamalar yapıldı. iii. Avukat ve hekimlere yönelik eğitim çalışmaları düzenlenerek, işkenceye karşı kullanılabilecek hukuksal araç ve mekanizmalar ile uygulamada karşılaşılan sorunların çözümü konusunda deneyim ve bilgi paylaşımı sağlandı. iv. Đşkenceyi önleme amacıyla mevzuatta yapılan reform ve değişiklikler ile uygulamadan kaynaklanan sorunları gözden geçirilerek uluslararası standartlar ışığında analiz edildi, öneri ve tavsiyeler geliştirildi. v. Alana ilişkin çeşitli yayınlar çıkarıldı. Đşkence Atlası Hazırladı! TĐHV, işkence soruşturmalarında yer alması muhtemel adlî tıp uzmanlarına, çeşitli sağlık ünitelerinde adli tabiplik görevi üstlenen sağlık çalışanlarına, resmi işkence soruşturmalarında görev alan hukukçulara, işkence davalarını takip eden avukatlara ve tüm insan hakları savunucularına faydalı olması amacıyla bir işkence atlası hazırlandı. Atlas, TĐHV in Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri ne başvuran 10.000 den fazla işkence gören kişiye ait 6.000 i aşkın fotoğraf ve röntgen filminin dokuz uzman tarafından taranarak derlenmesi sonucu oluşturuldu. Atlasın hazırlanmasında Türk Tabipler Birliği (TTB) ve Adli Tıp Uzmanları Derneği (ATUD) bünyesinde çalışan uzmanlarında önemli katkıları olmuştur. 9

Ortadoğu da Barış Đçin Đ Sağlıkçılar Köprüsü Çalışmasının Ç Başlatılmasında Etkin Rol Üstlendi! Uzun bir hazırlık döneminden sonra, Ortadoğu daki yedi ülkenin katılımı hedeflenerek Dünya Tabipleri Birliği, Norveç Tabipleri Birliği, Türk Tabipleri Birliği ve IFHHRO ile birlikte 2009 yılında Barış için Sağlıkçılar Köprüsü çalışması başlatıldı. TĐHV 20 Yılda Toplam 66 Adet Yayın Yaptı! Ödül Alan Belgeseller Yaptı! Đşkenceye karşı toplumsal duyarlılığı arttırmak amacıyla gerçekleştirilen, yapımcılığı ve yönetmenliği Armağan Pekkaya ve Umut Kol tarafından üstlenilen 22 dakikalık Đşkenceye Tolerans adlı belgesel üniversite, meslek örgütü, insan hakları kurumları ve özellikle yerel televizyonlar başta olmak üzere çeşitli televizyonlarda gösterildi. Ayrıca pek çok ulusal ve uluslararası festivale katılan belgesel, iki birincilik, bir ikincilik ödülü alırken beş festivalde ise finalist oldu. Belgeselin aldığı ödüller: 9. Đzmir Kısa Film Festivali En Đyi Belgesel Ödülü 20. Đstanbul Kısa Film Festivali En Đyi Belgesel Ödülü ĐF Đstanbul Bağımsız Filmler Festivali En iyi ikincilik Ödülü 20. Ankara Film Festivali Finalisti 29. Đfsak Kısa Film Yarışması Finalisti 45. Antalya Altın Portakal Film Festivali Finalisti 13. Boston Film Festivali Finalisti Londra Film Festivali Finalisti 2008 Ödüller Aldı! TĐHV'in 20 yıldır sürdürdüğü çalışmaları, ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından ödüle değer bulundu. Bu ödüller şunlardır: i. Fransa Hükümeti tarafından verilen Đnsan Hakları Ödülü (1991), ii. International Centre For Human Rights tarafından verilen International Freedom Award (1991), iii. Đstanbul Tabip Odası tarafından verilen Sevinç Özgüner Đnsan Hakları Ödülü (1992), iv. Sakharov Freedom Fund Yönetim Kurulu'nun verdiği The Governing Board of the Sakharov Freedom Fund Annual Award (1994), v. Lawyers Committee For Human Rights tarafından verilen Roger Baldwin Medal of Liberty Award (1995), vi. International Human Rights Law Group tarafından verilen Law Group Partners Award (1995), vii. Çağdaş Gazeteciler Derneği tarafından verilen Onur Ödülü (1995), viii. Avrupa Konseyi tarafından verilen Avrupa Đnsan Hakları Ödülü (1998), ix. (Danimarka) "Haziran Hareketi" tarafından verilen "Frode Jakobsen" Ödülü (2004). 10

TĐHV in Geleceğe Yönelik Projeleri: TĐHV, bugüne değin başarı ile yürüttüğü işkence görenlerin ve yakınlarının tedavi ve rehabilitasyonu, işkencenin önlenmesi için hukuksal destek ve insan hakları ihlâllerinin dokümantasyonu gibi ana projelerini Türkiye nin gerçekliği değişmedikçe sürdürmeye devam edecektir. Bu çerçevede işkence görenlere sunulan tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin kalitesinin arttırılması yönünde bilimsel çalışmalara, işkencenin önlenmesi için Đstanbul Protokolü eğitimlerine, yine bu bağlamda BM Đşkenceyi Önleme Sözleşmesine ek Protokolün TBMM tarafından onaylanması ve uygulamaya geçirilmesi yönündeki kampanyalara, toplumda başta işkence olmak üzere insan hakları ihlâllerine yönelik duyarlılığı arttırıcı ve eğitici çalışmalara devam edecektir. Ortadoğu da barışın tesisi edilebilmesinde önemli katkısının olabileceğine inandığı Barış Đçin Sağlıkçılar Köprüsü çalışmasını daha da geliştirmeyi ve güçlendirmeyi hedeflemektedir. Toplumsal Travma ile Başetme ye yönelik bir proje hazırlığı içindedir. Türkiye toplumu, gerek 12 Eylül döneminde gerek sonrasında Kürt sorunu nedeniyle gelişen çatışma ve şiddet ortamında ağır insan hakları ihlâlleri ve büyük acılar yaşamıştır. Hele ülkenin son yüz yıllık tarihi de düşünüldüğünde toplum açısından kuşaktan kuşağa aktarılan bir travma söz konusudur. Bu bakımdan TĐHV in 11-12 Aralık 2004 tarihlerinde Diyarbakır'da düzenlediği "Travmatize Olmuş Toplumlara Yaklaşım" başlıklı toplantısında, katılımcı tüm kurumların önerisi ile bu başlıkta bir program geliştirme gerekliliği özel bir gündem olmuştur. Dolayısıyla toplumsal hayatı derinden etkileyen travma ile başetme konusunda bir program geliştirmek, TĐHV in kaçınamayacağı bir görev olarak önünde durmaktadır. Bu alanda çalışma yürüten ilgili tüm kurum ve kişiler ile birlikte gerçekleştirilecek böylesi bir çalışmanın, aynı zamanda toplumsal barışın geliştirilip güçlendirilmesine katkı sunması da beklenmektedir. 11