Allah Teala şöyle buyuruyor: "Sonunda onlardan birine ölüm geldiği zaman der ki: 'Rabbim, beni geri çevirin. Ki, geride bıraktığım (dünya) da salih amellerde bulunayım.' Asla, gerçekten bu, yalnızca bir sözdür, bunu da kendisi söylemektedir. Onların önlerinde diriltilip kaldırılacakları güne kadar bir engel (berzah) vardır. [Mü'minun, 23/99400] Mü'minlerin annesi Aişe (r.anha) şöyle demiştir:- Kabir ehlinden günahkâr olanlara yazıklar olsun. Kabirlerinde onların yanına simsiyah yılanlar girer. Bir yılan başucun da, bir yılan ayakucundadır. Ortasında bir araya gelinceye kadar onu kemirirler. İşte Allah Teâlâ'nın hakkında: "Tekrar dirilecekleri güne kadar arkalarında onları geriye dönmekten alıkoyan bir berzah vardır." (Mü'minun, 23/100) buyurduğu Berzah'daki azab budur. İbn Kesir, hadislerle Kur'ân-ı Kerim Tefsiri, c. 11, sh. 5671. İbn Ebu Hatim'den Şübhesiz, zulmedenlere bundan önce de bir azab vardır. Ancak onların çoğu bilmiyorlar. [Tur, 52/47] "Berâ b. Âzib'e, Abdullah b. Abbas'a ve Katade'ye göre bu başka azab'dan maksad, kabir azabıdır." Et-Taberî, Taberî Tefsiri, c.8, sh.21. 1 / 12
"Andolsun, biz onlara, belki dönerler diye o büyük azabdan önce, yakın azabdan da tattıracağız. [Secde, 32/21] "Bera b.azib, mücahid ve Ebu Ubeyde'ye göre, bununla kabir azabı kasdediliyor." İbn Kesir, A.g.e.c.12, sh.6452. "Kim de benim zikrimden yüz çevirirse, artık onun için sıkıntılı bir geçim vardır ve biz onu, kıyamet günü kör olarak hasredeceğiz. [Tahâ, 20/124] Abdullah İbn Mes'ud, Ebu Said el-hudrî, Abdullah İbn Abbas ve Süddî'ye göre: Artık onun için sıkıntılı bir geçim vardır. Ayetindeki 'sıkıntı'. kabir hayatındaki azabdır." Fahruddin er-râzî, Tefsir-i Kebir, clt. 6.sh.71. Et-Taberî. A.g.e.c.5, sh.498. İbn Kesir. A.g.e.c.10, sh, 5280 "Biz, onları iki kere azablarındıracağız. Sonra onlar, büyük bir azaba döndürülecekler. [Tevbe, 9/101] 2 / 12
"el-hasen ve Katade derler ki: İki azabdan kasıd, dünya azabı ve kabir azabıdır. İbn Zeyd der ki: Birincisi mal ve evladlarında karşılaştıkları musibetler, ikincisi de kabir azabıdır. Öldürülmek ve kabir azabıdır, der." İmam Kurtubî, A.g.e.c.8, sh.376. "Dediler ki: 'Rabbimiz, bizi iki kerre öldürdün ve iki kerre dirilttin, biz de günahlarımızı itiraf ettik. Şimdi çıkış için bir yol var mı? [Mü'min, 40/11] "Süddî'ye göre, 'iki kerre öldürülmekten maksad, insanların dünyada iken öldürülmeleri ve kabirde diriltilip hesaba çekildikten sonra tekrar öldürülmeleridir. İki kerre diriltilmelerinden maksad ise, kabirlerinde diriltilmeleri ve kabirlerden kalkarak ahirette diriltilmeleridir." Et-Taberî, A.g.e.c.7,sh.2O5. Fahruddin er-razî, A.g.e.c.19, sh.259. İbn Kesir, Ag.e.c.13, sh.6980. "Ateş, sabah-akşam, ona sunulurlar. Kıyamet saatinin kopacağı gün: 'Fir'avn'ın çevresini, azabın en şiddetlisi olanına sokun (denecek). [Mü'min, 40/46] İmam İbn Kesir (rh.a.)şöyle der: "Sabah-akşam ateşe sunulurlar" ayeti, Ehl-i Sünnet'in kabirdeki Berzah azabına delil olarak aldığı nassdır." İbn Kesir, A.g.e.c. 13, sh.700o. 3 / 12
Berâ ibn Âzid (r.a.)'dan.rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: "Mü'mine gelip de mü'min, kabrinin içinde oturtulduğu zaman (suallerden) sonra mü'min:-eşhedu en lâ ilahe illalah ve eşhedu enne Muhammeden Rasulullah, diye şehadet eder. İşte bu şehadet, Allah'ın şu kavlidir:"allah, iman edenleri, dünya hayatında ve ahirette sapasağlam sözle sebat içinde kılar. Zalimleri de şaşırtıp saptırır. Allah, dilediğini yapar. [Sahih-i Buhârî, Kitabu'l-Cenaiz, B.86, Hds.122. Kitabu't-Tefsir, B.173, Hds.219.Sahih-i Müslim, Kitabu'l-Cenne, B.17, Hds.73. Sünen-i Ebu Davud, Kitabu's-Sünnet, B.27, Hds.4750. Sünen-i Tirmizi, Kitabu Tefsİru'l-Kur'ân, B.15, Hds.3325. Sünen-i Neseî, Kitabu'l-Cenaiz, B.114, Hds.2059. Sünen-i İbn Mace, Kitabu'z-Zühd, B.32, Hds, 4269.] Bize, Şu'be, bu geçen hadisi tahdis etti ve bunda şu ziyade oldu: "Allah iman edenleri, dünya hayatlarında ve ahirette sapasağlam sözle sebat içinde kılar.[ibrahim 14/27] ayeti, kabir azabı hakkında indi. [ Sahih-i Buhârî, Kitabu'l-Cenaiz, B.86, Hds.123. Sahih-i Müslim, Kitabu'l-Cenne, B.17, Hds.74. Sünen-i Neseî, Kitabu'l-Cenaiz, B.114, Hds.2058] El-Berâ (r.a.)'dan: Rasulullah (s.a.s.): "Allah, iman edenleri, dünya hayatında ve ahirette sapasağlam sözle (Tevhid sözü) sebat içinde kılar.[ İbrahim 14/27] ayeti hakkında şöyle buyurdu: "Kabirde ona: -Rabbin kimdir, dinin nedir ve peygamberin kimdir? diye sorulduğu vakit. [ Sünen-i Tirmizî, Kitabu Tefsiru'l-Kur'ân, B.15, Hds.3325] İbn Abbas (r.anhuma)'dan. Rasulullah (s.a.s.) azab edilmekte olan iki kabre uğradı da: "Bunlar, muhakkak azab ediliyorlar. Hem de bunlar, büyük bir işten dolayı azab edilmiyorlar. Bunlardan biri, sidikten sakınmaz idi. Diğeri de koğuculuk ederdi" buyurdu. 4 / 12
Sonra Rasulullah (s.a.s.) yaprakları koparılmış taze bir hurma dalı aldı ve bunu ikiye böldü. Sonra her iki kabre bunlardan birini dikti. Sahabîler: Ya Rasulullah, bunu niçin yaptınız? diye sordular. Rasulullah (s.a.s.): "Bu dallar, kurumayıp taze kaldığı müddetçe, bu iki kabir sahibinden azabın hafıflenmesini umut ederim. [Sahih-i Buhârî, Kitabu'l-Cenaiz, B.81, Hds.115. B.88, Hds.132. Kitabu'1-Edeb, B.46, Hds.81.B.49, Hds.84. Kitabu'1-Vudu; B.58, Hds.79. Sahih-i Müslim, Kitabu't-Tahare, B.34, Hds.lll. Sünen-i Ebu Davud, Kitabu't-Tahare. B.ll, Hds.20. Sünen-i Tirmizî, Kitabu't-Tahare, B.53, Hds.70. Sünen-i İbn Mace, Kitabu't-Tahare, B.26, Hds.347 ve 349. Sünen-i Neseî, Kitabu't-Tahare, B.27, Hds.31. Kitabu'l-Cenaiz, B.116, Hds.2070-2071] Ebu Hüreyre (r.a.)'dan: Rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: "Kabir azabının ekserisi sidik(ten sakınmamak) tan dolayıdır. [ Sünen-i İbn Mace, Kitabu't-Tahare, B.26, Hds.348.] Ebu Said el-hudrî (r.a.)'dan.rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: "Kabir, ya cennet bahçelerinden bir bahçe veya cehennem çukurlarından bir çukurdur. [ Sünen-î Tirmizî, Kitabu Sıfatu'l-Kıyame, B.14, Hds.2578. İmam Hafız el-munzirî, A.g.e.c.6. sh.324, Hds Beyhakî'den. sh. 325, Hds.5. Taberânî. Mu rce mu'1-evsafta rivayet etmiştir] 5 / 12
Emirü'l-Mü'minin imam Osman b. Affan (r.a.)'dan. Rasulullah (s.a.s.) cenazeyi defnetme işini bitirince (cenazenin kabrinin) başına oturup: "Kardeşiniz için (Allah'dan) af dileyin. Onun için (kabir sualini cevab vermekte) muvaffakiyet isteyin. Çünkü o, şu anda sorguya çekiliyor" buyurdu. [Sünen-i Ebu Davud, Kitabu'l-Cenaiz, B.67-69, Hds.3221] Enes (r.a.)'dan.rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: "Kul, kabrine konulduğu ve sahibleri geri dönüp gittikleri zaman ki ölü, bunlar yürürken ayakkabılarının sesini muhakak işitir-ona, iki melek gelir. Bunlar, Ölüyü oturturlar ve ona: Şu, Muhammed denilen kimse hakkında ne dersin, diye sorarlar. O Mü'min kul: O'nun, Allah'ın kulu ve Rasulü olduğuna şehadet ederim, der. 6 / 12
Bunun üzerine melekler tarafından: Ey mü'min, cehennemdeki yerine bak! Allah, bu azab yerini senin için cennetten bir makama tebdil eyledi, denilir." Rasulullah (s.a.s.): O mü'min, cehennem ve cennetteki iki makamını birden görür" buyurmuştur. Fakat kafir veyahud münafık olan ölü (meleklerin sualine): Muhammed hakkında bir şey bilmiyorum. İnsanların O'na diye geldikleri bir sözü (işitir) ben de onlara uyup söylerdim, diye cevab verir. Bu iki melek tarafından o kâfir veya münafıka; Hay sen, anlamaz ve uymaz olaydın, denilir. Sonra bu kâfir veya münafikın iki kulağı arasına demirden bir topuzla vurulur. O topuzu yiyince kafir veya münafık, şiddetli bir feryad ile bağırır ki, bu feryadı, ins ve cinden başka, bu ölüye yakın olan herşey işitir. [Sahih-i Buhârî, Kitabu'l-Cenaiz, B.67,Hds.94.B.86, Hds.128. Sahih-i Müslim, Kitabu'l-Cenne, B.17, Hds.70. Sünen-İ Neseî, Kitabu'l-Cenaiz, b.110, Hds.2053. Sünen-i Ebu Davud, Kitabu's-Sünnet, B.27, Hds.4751-4753. Sünen-i Tirmizî, Kitabu'l-Cenaiz, B.70. Hds.1077. Şünen-i İbn Mace, Kitabu'z-Zühd, B.32, Hds.4268-4269. İmam-i Azam Ebu 7 / 12
Hanife, Müsned, sh.119, Hds.189/113. İmam Suyuti, Mütevatir Hadisler, sh.173, hds.109.] Ata b. Yesar (rh.a)'den: Rasulullah (s.a.s.) Ömer b. Hattab (r.a.)'a şöyle dedi: "Ya Ömer, sen ölünce, sana ne yapılacak? Akrabaların gidip senin için bir arşın bir karışa-üç arşın mezar ölçerler (eni-boyu için) sonra sana dönüp seni yıkarlar, kefenler ve kokularlar. Sonra götürüp mezarına koyuncaya kadar taşırlar. Sonra da üzerine toprak örtüp seni gömerler. Onlar, savuşup gidince sana, kabir imtihancısı iki melek, münker ve nekîr gelirler. Onların sesi, şiddetli gök gürültüsü gibidir. Bakışları gözleri alan şimşek gibidir. Onlar, saçlarını sürürler, dişleriyle kabri eşerler. Sana, çeşitli zorluklar çıkarır ve seni korkutup sarsarlar. O zaman ne yaparsın ya Ömer?" Bunun üzerine Ömer (r.a) dedi ki: Şimdiki gibi aklım başımda olacak mı ya Rasulullah? Rasulullah (s.a.s.) "Evet" buyurdu. Ömer (r.a.): Öyleyse senin (bu söylediklerin) karşısında onlara kâfî gelirim, dedi. [Ahmed Faiz, Fî Zilâli'l-Kur'ân'da Kıyamet ve Ahiret, çev.doç.dr, Veli Ulutürk, Konya, 1991, sh.133.] 8 / 12
"Oğlu Hammad, Ebu Hanife (rh.a)'e Kabir azabından sordu. İmam Ebu Hanife dedi ki: O, haktır. Hammad dedi ki: Hangi delil ile? İmam Ebu Hanife dedi ki: Allah Teâlâ'nın şu kelamı ile: "Şübhesiz zulmedenlere, bundan Öncede bir azab vardır. Ancak onların çoğu bilmiyorlar. [İmam Ebu'l-Mu'în en-neseî, A.g.e.sh.165.] Emirü'l-Mü'minin İmam Osman b. Affan (r.a.)'ın azadlısı Hânî şöyle dedi: Osman, bir kabrin başında durduğu zaman sakalını ıslatıncaya kadar ağlardı. Kendisine: Cennet ve cehennem anılınca ağlamıyorsun da bundan mı ağlıyorsun? denildi. Bunun üzerine dedi ki: Rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: Kabir, ahiretin konak yerlerinden ilk konak yeridir. Eğer ondan kurtulursa, gerisi daha kolaydır. Şayet kurtulmazsa, gerisi daha ağırdır." 9 / 12
Osman (r.a.) dedi ki: Rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: Her ne (korkunç) manzara gördümse kabir, ondan daha korkunçtur. (Kabirden daha korkunç manzara görmedim.) [ Sünen-i Tirmizî, Kitubu'z-Zühd, B.3, Hds.2410. Sünen-i İbn Mace, Kitubu'z-Zühd, B.32, Hds.4267. Ahmed İbn Hanbel, Kitabu'z-Zühd, el, sh.188, Hds.683-684] Abdullah İbn Ömer (r.a.)'dan: Rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: Sizden biri öldüğü zaman ona, varıp oturacağı yeri sabah-akşam gösterilir. O kimse cennet ehlinden ise, cennetten, cehennem ehli ise, cehennemden olan yeri gösterilir ve ona: İşte senin oturacağın yer burasıdır. Nihayet kıyamet günü Allah, seni buraya gönderecek, denilir. [Sahih-i Buhârî, Kutabu'l-Cenaiz, B.89, Hds.133. KitabuV-Rikak, B.42, Hds. 102 Sahih-i Müslim, Kitabu'l-Cenne, B.17, Hds. 65-66, Sünen-i Tirmizî, Kitubu'l-Cenaiz, B.70, Hds.1078. Sünen-i Neseî, Kitubu'l-Cenaiz, B.116, Hds:2072-2074. Şünen-i İbn Mace, Kitabu'z-Zühd, B.32, Hds.4270. İmam Malik, Muvatta, Kitabu'l-Cenaiz, Hds.47. Taberânî Mu'cemis-Sağir Tercümesi, c.2, sh.340, Hds.642. İbn Kesir, A.g.e.c.l3.sh.7OO2. İmam Alned b. Hanbel'den] Ümmü'l -Müminin Aişe (r.anha)'dan: Aişe'nin yanına bir Yahudi kadını girip kabir azabını zikretmiş, akabinde de Aişe'ye hitaben: Allah, seni kabir azabından korusun, diye dua etmiş. Bunun üzerine Aişe, Rasulullah'dan kabir azabını sormuş. Rasulullah (s.a.s.) de: "Evet, kabir azabı (hakdır, vardır)" buyurmuştur. 10 / 12
Hz Aişe (r.anha): Ben, bundan sonra Rasulullah'ın hiçbir namaz kılıp da kabir azabından Allah'a sığınmayı terk ettiğini görmedim, demiştir. [ Sahih-i Buhârî, Kitabu'l-Cenaiz, B.86, Hds.126. Sahih-i Müslim. Kitabu'l-Mesacid, b.24, Hds.125. Sünen-i Neseî, Kitabu'l-Cenaiz, B.116, Hds, 2068-2069. İbn Kesir, hadislerle Kur'ân-ı Kerim Tefsiri, c.13, sn.7001. İmam Ahmed b.hanbel'den.] Ebu Hüreyre (r.a.)'dan: Rasulullah (s.a.s.) şöyle dua ederdi: Allahım, ben, kabir azabından, hayat ve ölüm imtihan ve şiddetinden ve Deccal Mesih fitnesinden sana sığınırım. [ Sahih-i Buhârî, Kitabu'l-Cenaiz, B.87, Hds.131. Sahih-i Müslim, Kitabu'z-Zikr, B.15, Hds.50. Kitabu'l-Cenaiz, B.17, Hds, 67. Sünen-i Neseî, Kitabu'l-Cenâiz, B.115, Hds.2062. Kitabu'l-İstiaze, B.2, Hds. 5407. Sünen-i Tirmizi, Kitabu'l-Daavat, B.70, Hds. 3714. Sünen-i Ebu Dauud, Kitabu'i-Vitr, B.32, Hds.1340. İmam Buhârî. Edebü'l-Müfred, B.281, Hds. 648] İmamımız imam Ebu Hanife (rh.a) "El-Fıkhu'l-Ekber" adlı eserinde şöyle söyler: "Kabirde, Münker ve Nekîr'in sualleri haktır. Kabirde, ruhun cesede iade edilmesi haktır. Bütün kafirler ve âsî mü'minler için kabir sıkıntısı ve azabı haktır. [İmanı-ı Azam'ın Beş Eseri, sh.71.] Şehid İmam (rh.a), "El-Vasiyye" adlı eserinde ise şöyle diyor: "Şübhesiz kabir azabı haktır. Münker ve Nekîr suali haktır. Bu konuda hadisler varid olmuştur. [İmam-ı Azam'ın beş eseri, sh.76.] 11 / 12
İmam Tahâvî (rh.a.), "El-Akîdedu't-Tahâviyye" adlı eserinde, bu konuda şunları söylüyor: "Hak. eden ve lâyık olanların, Kabir azabı ve nimetlerini göreceğine, peygamber (s.a.s.)'in hadisleri ile Ashabından (r.anhum ecmein) gelen haberlere göre ölüye, Kabirde, Münker ve Nekîr meleklerinin kişinin Rabbinden, dininden ve peygamberlerinden sual soracağına da iman ederiz. Kabir ise, ya cennet bahçelerinden bir bahçe, ya da cehennem çukurlarından bir çukurdur. [Dr. Arif Aytekin, A.g.e.sh.64, Md.78-79. Ayrıca bkz. Taftazânî, Şerhu'l Akâid, sh.251, vd.] Cenab-ı Hak cümlemizi kabir azabı yok diyen ve kabir azabını inkar edenlerin şerrinden korusun. Kabre vardığımızda da kabir azabından korusun. Kabrimizi cennet bahçelerinden bir bahçe eylesin. 12 / 12