-rrt&uvf F o to ğ raflar: SAMİ GÜNER Yazan : TAHA TOROS S ANAT DÜNYAMIZ da iki yıldır yayınlanan (İLK KADIN RESSAM LARIM IZ) Serisi bu yazım ızla sona erm ektedir. 6 sı olgunluk çağında, 2 si genç yaşlarında dünyam ızdan ayrılan bu re- ım öncülerini, rahm etle ve saygı ile anıyoruz. Arkada bıraktıkları az veya çok - fakat avunabileceğimiz - eserleriyle onları, resim tarihim izin irili ufaklı, işaret taşlan oiarak niteliyoruz. Bu yazı serisini hazırlarken konum uz aram ızdan ayrıla n la n kapsıyordu. C um huriyet dönem inden önce ellerine aldıkları fırçaları, bugüne kadar, aralıksız ku llan a rak. sayısız eserleriyle ün yapan kadınlarım ızdan bir kaçını da bu yazı içerisinde tanım lam ayı, zevkli bir görev saydık. Bu ölçüler açısından 60 yıldan fazla, sihirli bir dinçlikle, fırçalarını kullanan NAZLI ECEVİT ile SABİHA BOZCALI, konum uzu renklendiren isimler oiarak eçiim ıştir. Bu em ektar sa n atk â rla r arasında, re sim eğitim ini İstanbul'dan sonra B erlin de sürdürm üş olan BEDİA GÜLERYÜZ Ü de tak d ir duygularıyla anm ak isteriz. Bu arada hem en belirtm ek gerekir ki, I. cihan savaşının başlam asından sonra, T ürk kızlarına sanat kapısını a ra layan (İNAS SANAYİ-İ NEFİSE MEKTEBİ) nin I No. lu talebesi - geçen sayım ızda fotoğrafı yayım lanan - ÜJDAN AREL, hayattaki kadın ressamlarımızın, şüp- jsiz, en kıdem lisidir. ncak bunlardan daha kıdemli, fırçayı Paris te Güzel anatlar Akademisinde kullanm aya başlayan NAZI ME anım ı unutm am alıyız. Fransa da resim öğrenimi ve eğı mi yapan ilk Türk kızının MİHRİ Hanım olduğunu, u yazı diziminiz ilkini ona tahsis etm ekle belirtm iştik, um huriyet öncesi - her dalda - Paris te eğitim ye ogreim gören Türklerle ilgili olarak, orada bulunduğum yı - ırdaö yaptığım araştırm alar sırasında, NAZIME Hanım dlı bir Türk kızının da kaydına rastlam ıştım. Aralıksız yıl süren akadem ideki tahsili sırasında, hayli başarılı lduğu bir eski Osmanlı ailesinde rastladığım dekoratif serlerinden anlaşılıyordu. Okul derecesi de yüksek punlarla doluydu. O dönemde P aris te resim satacak ve.ekoratörlük alanında aram labilecek bir düzeye gelebilmek bir T ürk kızı için büyük başarı sayılırdı. Güzel Sac l a r Akademisini 6. yılında çok iyi bir dereceyle ikmal :den NAZÎME Hanımın okul kaydındaki adı (NAZIME OSMAN) dır. Tesbit edebildiğim ize göre, bu T ürk kızılın babası, o dönem in tanınm ış kişilerinden DOKTOR -\. <~ın /r A A T T İ A O A M ı r Birinci cihan savaşının sonlarında girdiği Paris Güzel Sanatlar Akademisini başarıyla ikmal ettikten sonra yurda dönen NAZÎME Hanımın, P a ris teki öğrenim i sırasında aldırdığı bir fotoğrafını bulduğum uzdan, onu sütunlarım ıza koym akla yetiniyoruz. 32
Nazlı Ecevit. NAZLI ECEVİT S ultan Reşat dönem inde, İttih a t ve T erakki yönetim i nin batıya yönelik bir eseri olarak tanım lanan ve kızlar için güzel sanatlar okulu anlam ına gelen (İNAS SANAYÎ-İ NEFİSE MEKTEBİ) nin açılması, kültür h a yatım ızda büyük bir aşam adır. Bu okulun ilk öğrencilerinden ve m elu n ların d an olan NAZLI ECEVİT, 67 yıldır kullandığı fırçayı elinden düşürm eyen tek sanatkâr olarak aram ızda bulunuyor. Hiç şüphe yoktur ki, Nazlı Ecevit in m eslek hayatında saygın bir zirveye ulaşmas*ı fırçasını aralıksız olarak, 67 yıl gibi, nâdir kimselere nasip olan enerjisinden kaynaklanm aktadır. 33
Nazlı Ecevlt'ln babası Salih Zeki Paşa'nın oğlu Mlraiey Mehmet Emin Bey. Nazlı Ecevlt'a father. Navâl Çaptaki Mehmet Emin Bey, tho son of Salih Zeki Pasha. NAZLI ECEVİT İN AİLESİNDE ASKER KÖKENLİ BABALAR VE DEDELER 17 Ocak [900 de İstan b u l da doğan FATMA NAZLI, asker kökenli bir aileden {{ölmektedir Babası M iralay (Albay) Mehmet Emin Bey, onun babası, ilk kurm aylardan Ferik Salih Zek Paşa'dır. Nazlı Hanımın annesi Adeviye Hanımın babası da H ünkâr yaverlerinden Ali Paşa dır 34
Nazlı Ecevit in çocukluğu. Nazlı Ecevit in her childhood. ÖĞRENİM VE EĞİTİM DÖNEMİ Nazlı Hanım, Beşiktaş (İnas Rüşdiyesi) ni bitirdikten sonra (D arülm uallim at) Kız Öğretm en O kulu na yatılı olarak kabul edildi. Bu okuldan diplom a aldığı yıl açılan (İNAS SANAYİ-Î NEFİSE MEKTEBİ) ne girdi. İlk kadın ressamımız MİHRİ Hanımla ÖMER ÂDİL Beyin öğrencisi oldu. İBRAHİM F eyham an dan da dersler aldı. Bu okula devam ederken, Beşiktaş Kız okulunda da resim öğretm enliği yaptı. Babası Em in Bey, 1918 güzünde, Osm anlı D evletinin yenilgiye u ğ ray arak M ondros m ütarekesini im zalam asından bir gün önce, Arabistan cephesinde İngilizlere esir düştü, 2 yıllık esaret hayatından sonra serbest bırakılan Emin Bey doğruca, K urtuluş Savaşma katılm ak üzere, A nadolu ya geçti. E saretten yeni döndüğü için, kendisine, K astam onu da görev verildi. Nazlı Hanım da babasına gitti. Nazlı Hanım, K astam onu daki bir okula, resim öğretmeni olarak atandı. Göreve başlayacağı gün garip bir olayla karşılaştı. K endisinden önceki öğretm en hanım 35
Nazlı Ecavlt'ln Akademideki Kocalan va arkadaşları : önde oturanlar, o dönemin Kocalan Ömer Adil İla Fey Kaman. Onlann arkaaındakl öğrenciler beyaz giysili Güzin (Duran), yanındaki Feride (8akarya), üçüncüaü Nazlı (Eeevlt) Yıl: 1018. Nazlı EcekK a Mende and taachara at the Academy ı (seated In the front) the teachers of that period, Ömer Adil and Feyhaman; (behind them) the students, Güzin Duran (In whits), Feride Sakarya (next to her), and third, Nazlı Ecevit (In the year 1918). bu meslekten yetişmemişti. Diploması da yoktu. Açıkta kalacaktı. Nazlı hanımdan ricada bulundu. Bu suretle okulda kalmasını sağladı. Akademi diplomalı olduğu halde Nazlı Hanım, okulun jimnastik öğretmenliğini kabul etti! Bu görevi II ay sürdürdü. O günlerde -sonradan eşi olan- Dr. FAHRÎ ECEVÎT, Kastamonu Hükümet doktoruydu. Ne varki (kaç-göç) ortamında, tanışıp görüşmeleri mümkün olamamıştı. Kurtuluş Savaşı son* erince Nazlı Hanımın babasını, önce Bolu'ya, az sonra İzmit e naklettiler. Nazlı Hanım, Bolu da da kısa süre resim öğretmenliği yaptı. Babasının son tayin edildiği İzmit e geldiklerinde - tesadüf bu ya - Kastamonu'daki Dr. Fahri Bey de oraya Hükümet doktoru c-larak atanmıştı. Tanışıp, 1924 yılında, evlendiler. Tek çocukları olan Bülent Ecevit, 1925 yılında doğdu. ANKARA'DA UZUN SÜRE RESÎM ÖĞRETMENLİĞİ Dr. Fahri Ecevit in Ankara'ya atanmasıyla buraya taşınan Ecevit ailesi, en uzun görev yıllarını burada geçirdi. Nazlı Ecevit, Ankara Kız Lisesinde ve Musiki öğretmen Okulunda, uzun yıllar resim öğretmenliği yaptı. Bu görevi 19 yıl sürdü. Kocasını kaybettikten sonra, Salacık'ta resim yapmaya devam etti. Nazlı Eoevlt'ln Akadaml öğrenci*! İken İlk yapıtı. A work done by Nezlı Ecevit when ehe w at a student at the Academy. 36
HER TÜRDEN RESİM Nazlı Ecevit, karakalem, desen, portre, manzara, natürmort gibi değişik türlerde çalışmalar yaptı. Hepsinde de başarılı oldu. Ona asıl ününü portreleri sağladı. Başarılı portreleri arasmda yer alan Kerime Salahor unki, Devlet Resim ve Heykel Müzesindedir. Eşi Fahri Ecevit ile Oğlu Bülent Ecevit'in, ressam Şeref Akdik ile Ressam Güzin Duran ın Leman Alp ile Fatma Adalan m portreleri, sanatçımızın beğenilen eserleri arasmda yer alırlar. SANATKÂR HEMŞİRELER Nazlı Ecevit'ten 2 yaş küçük olan MELAHAT SAVUT (1902-1973) da, resim ve heykel alanında vücuda getirdiği eserlerle tanmmış bir sanatçıydı. Kız öğretmen Okulu ile Amerikan Kız Kolejinden mezun olan Melahat Savut, Haydarpaşa Lisesi İngilizce öğretmenliğinden emekliydi. Karma sergilere, çiçek, manzara ve heykellerle katıldı. 1973 yılında trafik kazasında öldü. 37
Nazlı Ecevit. a MESLEK KURULUŞUNDA, UZUN HİZMET YILLARI t Güzel Sanatlar alanında bizde en eski kuruluşlardan biri (GÜZEL SANATLAR BİRLİĞİ) dir. Nazlı Ecevit, uzun yıllar bu cemiyetin yönetiminde görev aldı. Yıllardır, bu kuruluşun Başkanlığını sürdürmektedir. Yazımızın baş tarafında da değindiğimiz gibi, Nazlı Ecevit, en uzun süre resim yapan, ve en çok eser veren kadm ressamımızdır. Eserleri, müzelerden gayrı, değişik sanatsever ailelerde, yurd içinde ve yurd dışında bulunmaktadır. Eserlerinin özelliği, değişik resim cereyanlarına kapılmadan, gerçeklerden ayrılmadan, aşırılıklardan uzak bir şekilde fırçasını kullanmasıdır. 60 a yakın karma sergiye katılmış, 8 özel sergi açmıştır. 38 Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi