RAMAZAN AYI VE KUR AN-I KERİM Kuran-ı Kerim Ramazan Ayının kadir gecesinde inmeye başlamış, ihtiyaca göre çeşitli zaman dilimleri içinde parça parça Hz. Peygamber e vahyedilmiş ve bu süreç yaklaşık 23 yıl sürmüştür. إن ا أ نز ل ن اه ف ي ل ي ل ة ال ق د ر و م ا أ د ر اك م ا ل ي ل ة ال ق د ر ل ي ل ة ال ق د ر خ ي ر م ن أ ل ف ش ه ر ت ن ز ل ال م ل ئ ك ة و الر و ح ف يه ا ب إ ذ ن ر ب ه م م نك ل أ م ر س ل م ه ي ح ت ى م ط ل ع ال ف ج ر Şüphesiz, biz onu (Kur an ı) Kadir gecesi nde indirdik. Kadir gecesi nde olduğunu sen ne bileceksin! Kadir Gecesi bin aydan daha hayırlıdır. Melekler ve Ruh o gecede, Rablerinin izniyle her türlü iş için iner de iner. O gece, tan yerinin ağarmasına kadar bir esenliktir. 1 Kuranı Kerim in bu ayda indirilmiş olması nedeniyle Ramazan Ayının Müslümanların hayatında farklı bir yeri vardır; Ramazan ayı "Kuran'ın indirilişinin yıldönümü", diğer bir ifadeyle "İslam davetinin başlangıcının yıldönümü"dür. 1 Kadr, 97/1-5.
ش ه ر ر م ض ان ال ذ ي أ نز ل ف يه ال ق ر آن ه د ى ل لن اس و ب ي ن ات م ن ال ه د ى و ال ف ر ق ان ف م ن ش ه د م ن الش ه ر ف ل ي م ه و م ن ان م ر يض ا أ و ل س ف ر ف ع د ة م ن أ ي ا أ خ ر ي ر يد ا لل ب ال ي س ر و ال ي ر يد ب ال ع س ر و ل ت م ل وا ال ع د ة و ل ت ب ر وا ا لل ل م ا ه د ا و ل ع ل ت ش ر و ن Kuran da bu mübarek aydan ve geceden başka ismi özellikle övgüyle ve açıkça belirtilmiş bir başka ay ve bir başka gece yoktur.(2/bakara 185; 44/Duhan 3). إ ن ا أ نز ل ن اه ف ي ل ي ل ة م ب ار ة إ ن ا ن ا م نذ ر ين Ramazan ayı müslümanın dini hayatının yoğunlaştığı mevsimdir. Kuranın indiği Kadir Gecesi ise bu yoğunluğun zirveleştiği gecedir. Kuran ın, her şeyin ölçüsünü verişinin de bir simgesi olarak bu geceye Kadir Gecesi denilmiştir.kuranın indiği gece olması dolayısıyla o gecenin, o ayın, o peygamberin kıymet ve şerefini biz insanlara anlatabilmek için bu geceye Kadir Gecesi denilmiştir. İnanan kulların ömrünü; Kur an la bereketli, hayatını Kur an la değerli kıldığı için onun indiği geceye Kadir Gecesi denilmiştir. Kuranın senelerce inmesi ve hükümlerinin kıyamete kadar baki olması Kuranın indiği bu ramazan ayında takdir edilmiştir. Kuranın indiği ay oruç ibadetiyle taçlandırılmış; tutsun (2/185) buyurulmuştur. kim o aya erişirse onda oruç
Hz. Peygamber den bir rivayette ise şöyle buyurulur: Oruç ve Kuran kıyamet günü kula şefaat ederler. Oruç, Yarabbi! Ben onun yemesine ve zevklerine engel oldum. Beni ona şefaatçi yap. Kuran:"Ben onun gece uykusuna engel oldum, beni ona şefaatçi yap der. Cenab-ı hak tarafından şefaatiniz kabul olunmuştur buyurulur. (Fethurrabbani, c.18, sh.14) Kuran-ı Kerim in Ramazan ayında inzali nedeniyle bu aya Kur an ayı nitelemesi de yapılmaktadır. Ayrıca Ramazan ayı Hz. Peygamber in Kuran okuyuşunu artırdığı ay olarak bilinir. Bu konuyla ilgili rivayetlerin birinde (Buhari,Fezailül Kuran, 7; Müslim Fezailüssahabe,98-99) Cebrail (as) ın Ramazan gecelerinde Peygamber efendimizle buluştuğu ve Allah Rasulü nün Kur an ı ona arzettiği (okuduğu) bildirilirken, bir diğerinde (Buhari, a.y.) Cebrail (as) ın her sene Hz. Peygamber (as) a Kuran ı bir defa (Müslim, Fezailüssahabe,98) arzettiği, yıl içinde ise bu arzın iki kere gerçekleştiği ifade edilmektedir. Bununla ilgili olarak Peygamberimiz, Cebrail (as) her sene Kuran ı bana arz ederdi bu sene iki defa arzetti. Öyle sanıyorum ki ecelim yakındır. (Buhari,Fezailül Kuran, 7; Müslim Fezailüssahabe,98-99) ifadesinde bulunmuştur. Hz. Peygamber ve Hz. Cebrail Kur an-i Kerim ı birbirlerine okumak üzere ramazan ayında her gece biraraya gelmişlerdir. Yılda bir defa yapılan bu karşılıklı okuma işi (arz/arza) Peygamber Efendimiz in vefaat edeceği yıl iki defa olmuştur. Hz. Peygamber bu arzın iki defa yapılmasından
vefatının yaklaştığını sezmiş ve bunu kızı Fatıma ya bir sır olarak söylemiştir. (Abdülbaki Turan, Arza, DİA, İstanbul 1999, III, 446/447) Günümüzde İslam ülkelerinde ramazan ayı süresince devam ettirilen mukabele geleneği arza sünnetinin bir sonucudur. Kadir Gecesini gereği gibi anlayıp hakkıyla değerlendirmenin yolu, Kur ân-ı Kerîm in eşsiz mesajlarını anlamaktan geçer. Bu itibarla, Kadir Gecesi Kur ân-ı öğrenme ve Rasûlüllah ı tanıma, onların öngördüğü fazilet ilkeleri doğrultusunda yaşama ve her türlü kötülüğü terketme vesilesi kabul edilmelidir. Zira, insanlara dünya ve âhiret mutluluğunu sağlamayı hedefleyen ve manevi varlığımızı karartan her türlü olumsuzluktan arındırarak, bizi üstün ahlâkî değerlere yönelten Kur ân dır. O nun getirdiği ilke ve prensiplerin özünde aydınlık, hoşgörü, dostluk ve kardeşlik vardır. O, insanlar arasında sevgi, uzlaşma, yardımlaşma, kardeşlik ve istikrarı sağlayacak; fert ve toplum planında pek çok ahlâkî ve sosyal problemin hak ve adalet çerçevesinde çözülmesine ışık tutacak ve insanlara gelişme yollarını göstererek onları geleceğe hazırlayacak ilâhî ölçüleri içeren bir kitaptır. Kur ân ın bu özelliği, Gerçekten bu Kur an en doğru olan yola götürür ve
iyi işler yapan mü minler için büyük bir mükafat olduğunu müjdeler 2 Biz Kur an dan, mü minler için şifa ve rahmet olacak şeyler indiriyoruz... 3 ayetleriyle dile getirilmektedir. Ayrıca bu geceyi, namaz kılarak, Kur'ân-ı Kerim okuyarak, tevbe, istiğfâr ederek ve dua yaparak değerlendirmeli, geçen hayatımızın Kur an ve Sünnet e uygun olup olmadığının muhasebesini yapmalıyız. Dargınlık, kırgınlık, kin ve nefretin yerine sevgi, saygı, hoşgörü, dostluk ve kardeşliği hâkim kılmalıyız. Yetimlerin, kimsesizlerin, fakir ve muhtaçların yüzünü güldürmeli, onlara yardım elimizi uzatmalıyız bu gece büyük bir fırsattır. Bu nedenle manen bin aydan daha hayırlı olduğu müjdelenen, dolayısıyla, yaklaşık 80 küsur yıllık bir insan ömrüne bedel olan bu geceden gerektiği şekilde istifade etmeliyiz. Sayısız manevî güzelliğin yaşandığı ve mükafatların sınırsız olarak verildiği bu gecede; özümüze dönerek gaflet içinde geçen günlerimizi sorgulamalı, kendimizle hesaplaşmalı, iyi ve güzel davranışlarımızı artırmaya, kötü davranışlardan uzaklaşarak kalbimizdeki manevî kirleri temizlemeye çalışmalıyız. 2 İsrâ, 17/9. 3 İsrâ, 17/82.
Müberek gün ve geceler toplumsal hayata pek çok yönden katkı sağlamakta, bu gün ve geceler vesilesi ile insanlar birbirlerini ve yakınlarını aramakta, yetimler ve fakirler gözetilmekte, hastalar ziyaret edilmekte ve dargınlar barışmaktadır. Hz. Aişe validemiz demiştir ki; Rasûlüllah (sav)'e: "- Ey Allah'ın Rasûlü! Kadir gecesine rastlarsam nasıl dua edeyim?" diye sordum. Rasûlüllah (sav):" Allah'ım sen çok affedicisin, affi seversin, beni affet." diye dua et, buyurdu 4 ن ائ ش ة أ ن ر س ول ا لل ص ق ا ل " ت ح ر و ا ل ي ل ة ال ق د ر ف ي ال و ت ر م ن ال ع ش ر األ و اخ ر م ن ر م ض ا ن " Hz. Peygamber Kur an-kerim i gerek namazda gerek namaz dışında, Kur an ın isteği üzere (25/32) ağır ağır ve tane tane okumuştur. Allah ın kelamını okurken onunla bütünleşmiş, ona muhatap olmak için çaba sarfetmiş, manaları üzerinde uzun uzun düşünmüştür. Hz. Peygamber in Kur an ı okuyuş tarzı ile ilgili tespit şöyledir: Peygamber (as) namazda rahmet ayeti okuduğunda Allah tan ister; azap ayetini okuyunca O na sığınır; tenzih (Allah ı noksan sıfatlardan uzak tutmak) ayetlerini okuduğunda ise Allah ı tesbih ederdi." (İbn-i Mace, İkameti s-salevat, 179 4 Tirmizî, Deavât, 84.
Son Peygamber e inen son kitap Kur an-ı Kerim ahir zaman insanına inen son ilahi hitaptır. Gereğince amel edilebilmesi onun okunması ve anlaşılması ile mümkündür. Allah Teala, kitabını okuyanlardan övgü ile bahsetmiş ve şöyle buyurmuştur. Şüphesiz Allah ın kitabını okuyanlar, namazı kılanlar ve kendilerine rızık olarak verdiklerimizden gizli ve açıktan Allah yolunda harcayanlar asla zarar etmeyecek bir ticaret umabilirler. Allah kendilerine mükafatlarını tam olarak versin ve kendi lutfundan daha da artırsın diye (böyle yaparlar). Şüphesiz O çok bağışlayandır; şükrün karşılığını verendir." (35/29-30) Bu ayet Kur an ı sadece okuyanları değil, aynı zamanda gereği gibi amel edenleri övmekte ve onların Allah katında mükafatlandırılacağını bildirmektedir. Kur an ın lafızlarını okuyup hükümlerini yaşamamak Allah katında bir değer ifade etmemektedir. Peygamber Efendimiz de Kur an ı okuyan ve ona göre hareket edenleri Allah a dost olan insanlar olarak (Darimi,Fezailü l-kur an,1) vasıflandırmaktadır. Hz. Peygamber Kur an ı hem okumaya hem de onunla amel etmeye teşvik eden bir başka hadis-i şerifinde ise;
Kur an okuyan mü min, tadı ve kokusu güzel turunç meyvesi gibidir; Kur an okumayan mü min tadı güzel ve fakat kokusu olmayan hurmaya benzer; Kur an okuyan günahkar kişi kokusu güzel tadı acı reyhan otundan farksızdır; Kur an okumayan günahkar ise hanzala karpuzu misali hem kokusuz hem de tadı acıdır." (Buhari, Fezailü l-kur an, 17) Yine bir başka hadiste Hz. Peygamber, gereğini yerine getirerek gece gündüz Allahın kitabını okuyan kişiye gıbta etmek gerektiğini ifade etmekte, (Buhari, Fezailü l-kur an, 20)Kur an okumakta mahir olanların Sefere adlı meleklerle birlikte olduklarını; zorlandığı halde okumaya devam eden için ise iki sevap olduğunu belirtmektedir. (Müslim, Salatü l-müsafirin,,244; Buhari, Tevhid, 52) Hz. Peygamber Kur an ı öğrenen ve öğretenlerin en üstün ve en hayırlı kişiler olduklarını (Buhari, Fezailü l-kur an, 20) belirterek Kur an ı öğrenmeye ve öğretmeye teşvik etmiş, Kur an ı öğreniniz, size onu okumanın karşılığı her harfine on sevap verilecektir (Tirmizi, Sevabü l-kur an, 16,2912) buyurmuştur. Kur an ı okumaya devam edenlerin adeta onunla arkadaş olduklarını ve o kimsenin kıyamet günü Kur an ın şefatine nail olacağını (Tirmizi, Fezailü l-kur an,18) belirterek dünya ve kalp evlerimizi Kur an ın ışığı ile aydınlatmamızı ve onun güzelliği ile dekor etmemizi tavsiye etmekte ve şöyle buyurmaktadır. İçinde Allah ın kitabından birşey bulunmayan evden daha harabe bir mekan
bilmiyorum. İçinde Kur an'dan bir şey bulunmayan kimse de hiç oturanı olmayan boş ve harabe ev gibidir, buyurmuştur. (Darimi,Fezailü l-kur an,1) Hz Peygamber bu ve benzeri hadislerle Kur an ı ezberlemeyi ve ezberde tutmayı da tavsiye etmektedir. (Buhari, Fezailü l-kur an, 23,) Kur an ı okumanın önemi ve fazileti kadar onu dinlemenin de çok sevap olduğunu birçok hadislerinde ve hayatında ifade eden Peygamber Efendimiz, Ben Kur an ı başkasından dinlemeyi severim (Buhari, Fezailü l-kur an, 32,) buyurmaktadır. Kur an Allah kelamıdır. Kur an ı okuyan sıradan bir metni okumamaktadır. Lafızları ve manasıyla İlahi birkelamı telaffuz etmektedir. Dolayısıyla kul onu okurken adeta Rabbi ile konuşmaktadır. O na inanan mü minin yapması gereken, yaratıcısının sözlerine muhatap olduğunu idrak edip üzerine düşen görevleri yerine getirmesidir. Özellikle Kur an ın indiği aya ve geceye dikkatlerin çekilmesi oldukça manidardır. Ramazan ayını Bu anlamda değerlendirmek; okuyarak, dinleyerek, hükmünce amel ederek Kur an a önem vermek, bunun sonucunda da fazilete ermek her mü minin özen göstermesi gereken bir husus ve en faziletli ibadettir.