7 BURGÜÇ BURSA GÜÇBİRLİĞİ ENERJİ ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. BOĞAZKÖY BARAJI HİDROELEKTRİK SANTRALİ BURSA İLİ, İNEGÖL İLÇESİ BOĞAZKÖY KÖYÜ BOĞAZKÖY BARAJI BURÇED MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. Fatih Sultan Mehmet Bulvarı Derya Sokak No: 12/B 16140 BURSA Telefon : 0 224 242 89 00 42 Faks: 0 224 242 05 40 e-mail: bilgi@burced.com BURSA-2010
PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI BURGÜÇ-BURSA GÜÇBİRLİĞİ ENERJİ ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. Esentepe Mah. Okul Cad. Aksel 2 Yılmaz SitesiA blok No:2/7 Nilüfer/BURSA 0 224 249 17 27 0 224 249 17 89 PROJENİN BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ ( İLİ, İLÇESİ,MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Toplam Bedeli: 9.995.867 TL Bursa İli, İnegöl İlçesi, Boğazköy Köyü, H23d1 Paftası, Boğazköy Barajı, Sağ Sahili 1
PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) NI RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI NI HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI Ek-II Seçme, Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi 31. Maddesi Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su elde edilmesi ve/veya nakledilmesi için kurulan tesisler (10 MW ve üzeri ) BURÇED MÜHENDİSLİK HİZ. LTD. ŞTİ. Fatih Sultan Mehmet Bulvarı Derya Sok. No :12/B BURSA 0 224 242 89 00-42 0 224 242 05 40 SUNUM TARİHİ (GÜN,AY,YIL) 22.01.2010 2
Proje Sahibi Adı Adresi :BURGÜÇ-BURSA GÜÇBİRLİĞİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. :Esentepe Mah. Okul Cad. Aksel 2 Yılmaz SitesiA blok No:2/7 Nilüfer/BURSA Tel : 0 224 249 17 27 Faks : 0 224 249 17 89 Projenin Adı : Boğazköy Hidroelektrik Santrali Proje İçin Seçilen Yerin Adı, Mevkii : Bursa İli, İnegöl İlçesi, Boğazköy Köyü, H23d1 Paftası, Boğazköy Barajı, Sağ Sahili Projenin Tanımı ve Amacı : Bursa İli, İnegöl İlçesi, Boğazköy Köyü, H23d1 Paftası, Boğazköy Barajı, Sağ Sahilinde 172.280 m 2 alanda Burgüç Bursa Güçbirliği Enerji Üretim San. ve Tic. A.Ş. tarafından 10,6 MWm ( 10 MWe) lık kurulu güçte Hidroelektrik Santrali kurulması planlanmaktadır. Bu proje, 10,6 MWm ( 10 MWe) lık hidroelektrik santralinin inşaatı ve işletilmesi esnasında çevresel etkilerin değerlendirilmesi, olumsuz etkilerin tespit edilerek önlenmesi yada çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi ile faaliyet sonrası çalışma alanında yapılacak arazi ıslahı ve rehabilitasyon çalışmalarını içermektedir. Proje Tanıtım Dosyasını Hazırlayan Kuruluş Adı : BURÇED MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. Adresi : Fatih Sultan Mehmet Bulvarı Derya Sokak No: 12/B BURSA Telefon : 0 224 242 89 00 42 Faks : 0 224 242 05 40 E-mail : bilgi@burced.com Dosyanın Hazırlanış Tarihi : Ocak- 2010 3
İÇİNDEKİLER 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ...6 a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı... 6 b) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.)... 13 c) Atık Üretimi Miktarı (Katı, Sıvı,Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri... 14 d) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski... 24 e) Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler... 25 2. PROJENİN YERİ...29 a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.)... 29 b) EK-V Deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak; Sulak Alanlar, Kıyı Kesimleri, Dağlık Ve Ormanlık Alanlar, Tarım Alanları, Milli Parklar, Özel Koruma Alanları, Nüfusça Yoğun Alanlar, Tarihsel, Kültürel, Arkeolojik, vb. Önemli Olan Alanlar, Erozyon Alanları, Heyelan Alanları, Ağaçlandırılmış Alanlar ile 167 Sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun Gereğince Korunması Gereken Akiferler... 40 3. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (PROJE TEKNOLOJİSİNİN VE FAALİYET ALANININ SEÇİLME NEDENLERİ)...44 SONUÇLAR...44 NOTLAR VE KAYNAKLAR...50 4
TABLO DİZİNİ Tablo 1. Motorinin Özellikleri...18 Tablo 2. Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Emisyon Faktörleri...19 Tablo 3. İş Makinelerinden Kaynaklanması Muhtemel Kirletici Miktarları...19 Tablo 4. İnşaat Aşamasında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar...19 Tablo 5. Çeşitli Mesafelerde Duyulması Muhtemel Gürültü Seviyeleri...20 Tablo 6. Evsel Katı Atıkların Kimyasal Özellikleri...23 Tablo 7. Atıksuyun Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri...24 Tablo 8. Flora Liste Tablosu...37 Tablo 9. Faaliyet Sahasının Fauna Listesi...39 ŞEKİL DİZİNİ Şekil 1. İnşaat İş Akım Şeması...9 Şekil 2. Elektrik Üretimi İş Akım Şeması...12 Şekil 3. İnşaat Aşamasında Oluşacak Gürültünün Çeşitli Mesafelerde Duyulması Muhtemel Gürültü Seviyesi...21 Şekil 4. Flora ve Fauna Belirlenmesi Çalışma İş Akım Şeması...33 5
1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ Bursa İli, İnegöl İlçesi, Boğazköy Köyü, H23d1 Paftası, Boğazköy Barajı, Sağ Sahilinde 172.280 m 2 alanda Burgüç Bursa Güçbirliği Enerji Üretim San. ve Tic. A.Ş.tarafından 10,6 MWm ( 10 MWe) kurulu güçte Hidroelektrik Santrali kurulması planlanmaktadır. Proje, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği, Ek-II Seçme, Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi 31. Maddesi Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su elde edilmesi ve/veya nakledilmesi için kurulan tesisler (10 MW ve üzeri ) olarak değerlendirilmiştir. Boğazköy Hidroelektrik Santralinde üretilecek elektrik enerjisinin santrala 2 km uzaklıktan geçen İnegöl-Yenişehir Enerji Nakil Hattına verilmesi planlanmaktadır. ENH inşası bu proje kapsamında değildir. Enerji nakil hattı ayrıca projelendirilmiş olup tesis faaliyete geçmeden önce inşa edilecek ve ÇED Yönetmeliğine göre ayrıca işlemler yapılacaktır. Boğazköy Barajı DSİ 1. Bölge Müdürlüğü nce 1991 yılında ihale edilmiştir. Baraj inşaatı 2006 yılında fiziki olarak tamamlanmıştır. DSİ 1. Bölge Müdürlüğü nce 1980-1983 periyodunda etüt edilen proje 1983 yılında tamamlanmış ve İnegöl-Yenişehir Projesi Yenişehir Kısmı Planlama Raporu düzenlenerek DSİ Genel Müdürlüğü nce tasdik edilmiştir. Planlama raporunda önerilen formasyonda Kocadere üzerinde tesis edilen olan Boğazköy Barajı talvegden 24 m yükseklikte olup, Yenişehir ovasında brüt cazibe ile 10.029 ha ve pompaj ile 1.790 ha olmak üzere toplam 11.819 ha arazide sulama yapılacaktır.(kaynak: Boğazköy Barajı Hidroelektrik Santrali Projesi, Planlama Raporu, DSİ Genel Müdürlüğü, 08.08.2002) 1993 yılından önce yatırım programına alınarak 1993 yılından önce inşaatına başlanılan Boğazköy Barajı ÇED Yönetmeliği Geçici 3. Maddesi gereğince ÇED Yönetmeliği kapsamı dışındadır. Proje alanı 172.280 m 2 lik alandır. Bu alan DSİ 1. Bölge Müdürlüğü tarafından kamulaştırılan alandır. a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı İş Akım Şeması ve Teknolojisi Hidroelektrik Santraller kaynağına göre, rezervuarlı ve kanal tipi olarak tesis edilebilirler. Rezervuarlı santrallerde öncelikle bir baraj yapılacağından suyun kullanımı enerji gereksinimine göre ayarlanabileceğinden verimleri yüksektir. Kanal tipi santraller, rezervuarlılara göre daha ucuza mal olmalarına karşın su biriktirme olanağı olmadığından gelen su debisine göre çalışmak zorundadırlar. Su kaynağı rezervuarlı santrallerde baraj, kanal tipi santrallerde ise bir tünel ya da açık kanaldır. İnşa edilecek Hidroelektrik Santralin su kaynağı Boğazköy Barajı olduğundan 6
santral rezervuar tipidir. 16.03.2010 tarih ve 2380/15761 sayılı Çevre Orman Bakanlığı yazısında; - Biyolojik ihtiyaç suyunun kontrolü amacıyla DSİ Bölge Müdürlüğüne online olarak irtibatlı AGİ Cihazları kurulacağı - Son on yılın verilerine göre dere suyunun yüzde onunun her zaman dere yatağında bırakılacağı, - DSİ Bölge Müdürlüğü Orman Bölge Müdürlüğü ve İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden oluşan kontrol birimine faaliyete başlayacağını bildirmeden faaliyete başlanılmayacağı, - Projede balık geçitleriyle ilgili hususlara uyulacağı hususlar belirtilmiştir. Ancak; Biyolojik ihtiyaç suyunun kontrolü amacıyla DSİ Bölge Müdürlüğüne online olarak irtibatlı AGİ Cihazları kurulacağı hususuna istinaden 22.04.2010 tarih ve 1105 sayılı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü görüşünde proje içerisinde bir iletim kanalı bulunmadığından ve Boğazköy Barajında depolanamayan ve regüle edilemeyen suların kullanılması münasebetiyle can suyu miktarı belirlenmesine gerek görülmediği belirtilmiştir. Bu sebepten AGİ cihazı kurulmasına gerek görülmemiştir. Son on yılın verilerine göre dere suyunun yüzde onunun her zaman dere yatağında bırakılacağı hususu ise İnşa edilecek Hidroelektrik Santralinin su kaynağı Boğazköy Barajı olduğundan dere yatağı ile ilgili herhangibir su bırakılması sözkonusu değildir. Ayrıca; - DSİ Bölge Müdürlüğü Orman Bölge Müdürlüğü ve İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden oluşan kontrol birimine faaliyete başlayacağını bildirmeden faaliyete başlanılmayacağı hususuna ve - Projede balık geçitleriyle ilgili hususlara uyulacaktır. Boğazköy Barajı düşük regülasyonu sebebiyle dolusavaktan atılan sulardan faydalanılarak enerji üretilmesi planlanmıştır. 22.04.2010 tarih ve 1105 sayılı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü görüşünde proje içerisinde bir iletim kanalı bulunmadığından ve Boğazköy Barajında depolanamayan ve regüle edilemeyen suların kullanılması münasebetiyle can suyu miktarı belirlenmesine gerek görülmediği belirtilmiştir. Hidroelektrik Santralinde aşağıda sıralanan ana ve yardımcı üniteler bulunacaktır. Santral Binası ve İdari Bina Ayrı Duvarı Kuyruksuyu Kanalı Cebri Boruların Döşenmesi Mekanik Aksamın Monte Edilmesi Santral Binası Santral binası iki katlı olarak 25 m x 25 m boyutlarında inşa edilecektir. Santral binası Boğazköy Barajı Derivasyon kanalının hemen yakınına düşünülmüştür. Santral yerinde topoğrafik ve jeolojik herhangi bir engel gözlenmemiştir. Düşey eksenli 2 adet kaplan tipinde türbin barındıracak olan santral binası 2 katlı olarak planlanmıştır. Santral yerinde derivasyon kanalı su kotu dolayısıyla santral kuyruksuyu kotu 245,30 m olarak planlanmıştır. Santral binasında üretilen elektrik enerjisi şalt sahasına iletilecektir. Santral Binası ve Şalt Binası aynı yerde inşa edilecektir. Şalt sahasına iletilen elektrik enerjisi burada bulunan trafo aracılığı ile 7
enerji nakil hattına iletilecektir. Santral binasının enine ve boyuna kesitleri Ek-11 de verilmiştir. Santral Binası Ek-3 Vaziyet Planında gösterilmiştir. Santralin Tipi :Açıkta Yarı Gömülü Bina Üst Kodu :263,40 m Bina Çevresi Kotu :251,00 m Bina Genişliği :16m x 25 m Yeri : Sağ Sahil Kuyruksuyu Kotu :245,30 m Max. Brüt Düşü :20,70 m Proje Debisi :50,5 m 3 /sn( Ek -19 Planlama Raporu ) Türbin Tipi :Kaplan-Düşey Eksenli Ünite Sayısı :2 Adet Ünite Gücü :5 MWe Kurulu Güç : 10,6 MWm ( 10 MWe) Ayrı Duvarı Kuyruksuyu Kotunda suyu derivasyon kanalına iletmek için yapılacaktır. 4 m yüksekliğinde ve yaklaşık 90 m uzunluğunda olacaktır. Ayrı duvarı Ek-3 te verilen Vaziyet Planında ve Ek-12 de verilen Kazı En Kesitlerinde gösterilmiştir. Kuyruksuyu Kanalı Santral Kuyruksuyu kanalı baraj derivasyon kanalına bağlanarak santralde türbinlenen suyun dereye iletilmesi sağlanacaktır. Santral binası derivasyon kanalının hemen yanına inşa edileceğinden, kuyruksuyu kanalı oldukça kısa inşa edilecektir. Dikdörtgen kesitli kanal yaklaşık olarak, 17 m genişliğinde ve 8 m derinliğinde planlanmıştır. Kanalın uzunluğu yaklaşık olarak 130 m dir. Cebri Borular Cebri boru maliyetini en az tutacak şekilde jeolojik ve topoğrafik koşullar dikkate alınarak santral binası seçilmiştir. Cebri borunun kısaltılması için santral binası membaya yakın olması düşünülmüştür. Kullanım amacına uygun olarak cebri boru çapı 2200 mm olarak seçilmiştir. Cebri borunun toplam uzunluğu 2 x 130 m dir. Bunun 2 x 35 m lik kısmı box içinde, kalan 2 x 95 m lik kısmı açıktadır. Cebri boru güzergahı uygun şekilde tesviye edilecektir. Konduviden çıkışta kırık noktada sabit mesnet düşünülmüş, buna bağlı olarak da membada küresel vanadan sonra ve santral girişinde genleşme contaları projeye konulmuştur. Cebri borunun oluşturacağı kayıcı mesnetler 10 m ara ile ve boru yerden 0.6 m yükseklikte döşenecektir. Cebri borular Ek-3 Vaziyet Planında verilmiştir. Mekanik Aksam Santral açıkta yarı gömülü olarak inşa edilecektir. Düşey eksenli 2 adet kaplan tipinde türbin barındıracak olan santral binası 2 katlı olarak planlanmıştır. 8
Santral Binası Temel Kazısının Yapılması Emisyon Santral ve Şalt Binası İnşaatı Gürültü Cebri Boruların Güzergahının Tesviye Edilmesi Emisyon Cebri Boruların Döşenmesi Gürültü Ayrı Duvarının İnşaatı ve Taban Kazısı Emisyon Kuyruksuyu Kanalının Tesviyesi ve İnşaatı İnşaatı Emisyon Mekanik Aksamın Montajı Elektrik Üretimi Şekil 1. İnşaat İş Akım Şeması 9
Kapasitesi Proje Debisi : 50,5 m 3 /sn( Ek -19 Planlama Raporu ) Türbin Tipi :Kaplan-Düşey Eksenli Ünite Sayısı :2 Adet Ünite Gücü :5 MWe Kurulu Güç : 10,6 MWm ( 10 MWe) Enerji Üretimleri Firm Enerji Sekonder Enerji Toplam Enerji Firm Enerji Sekonder Enerji Toplam Enerji : 2.52 x 10 6 kwh(mevcut Durum) :19.01 x 10 6 kwh(mevcut Durum) :21.52 x 10 6 kwh(mevcut Durum) : 0.54 x 10 6 kwh(mansap Gelişmeli Durum) :19.19 x 10 6 kwh(mansap Gelişmeli Durum) :19.73 x 10 6 kwh(mansap Gelişmeli Durum) Hidroelektrik santralinde suyun türbinleri döndürmesi ile elektrik enerjisi elde edilecektir. Hidroelektrik santrallerde barajda biriken su potansiyel enerji içermektedir. Su belli bir yükseklikten düşerken enerjinin dönüşümü ilkesine göre potansiyel enerjisi önce kinetik enerji mekanik enerjiye daha sonra türbin çarkına bağlı jeneratör motorunun dönmesi aracılığıyla elektrik enerjisine dönüşür. Proje teknolojisinin şematik ve açıklamalı olarak anlatımı Ek 28 de sunulmuştur. Set: Birçok hidroelektrik santrallerinde suyu arkasında tutan bir set vardır. Bu set gerisinde geniş bir rezervuar alanı oluşturur. Bu rezervuar alanı genellikle yapay göl olarak kullanılır. Su Alma Ağzı Yapısı: Cebri boruya suyun giriş kısmıdır. Izgaralar, kapak ve kapak açmakapama mekanizmalarından oluşur. Rezervuarlı santrallerde su girişi, yüzen cisimlerin borulara girmemesi için baraj gövdesinin orta kotlarında yapılırlar. Cebri (basınçlı) Borular: Su alma ağzı ile santral arasında, ölçüleri debi ve düşü ye göre hesaplanan kalın etli büyük çaplı çelik yada CTP (Cam elyaf Takviyeli Plastik) borulardır. Santralın jeolojik yapısına göre gömülü oldukları gibi, görünür olanları da vardır. Türbin çarkını çeviren suyun geçişine olanak sağlar. Salyangoz (spiral) : Cebri boru sonuna monte edilen, salyangoz biçimindeki basınçlı su haznesi, suyun çarka çevresel olarak ve her bir noktadan eşit debide girmesini sağlar. Çevresel olarak sabit kanatçıkları suya yön verir, açılıp-kapanabilir kanatçıkları ise çarka verilen suyun debisini ayarlar. Çoğu santralde, cebri boru ile salyangoz birleşme noktasında kelebek ya da küresel tabir edilen, hidrolik basınç ile çalışan, cebri boru çapına uygun vanalar bulunur. Türbin: Su, türbinin geniş pervanelerine vurduğunda pervaneler dönmeye başlar. Bu türbinin mili aynı zamanda generatöre bağlıdır. Bu türbin büyük bir disk ve eğimli pervanelerden oluşur. Türbin çarkı, türbin şaftı, türbin kapağı, hız regülatör sistemi, basınçlı yağ sistemi, türbin yatağı, soğutma sistemi, kumanda panosu ve yardımcı teçhizattan oluşur. Türbin şaftı, suyun kanatlarına çarparak döndürdüğü türbin çarkı ile jeneratör rotoru arasında akuple olup jeneratör rotorunun dönmesini sağlar. 10
Jeneratör: Türbin pervaneleri döndüğünde, türbin miline bağlı jeneratörün dev mıknatısları da dönmeye başlayacaktır. Dönen bu dev mıknatıslar bakır bobinlerde alternatif akım üretilmesine sebep olacaktır. Hidroelektrik santralinin kalbi jeneratörüdür. Birçok hidroelektrik santrali birden fazla jeneratör barındırır. Jeneratörler prensip olarak bir bobin içinde dönen mıknatısların bobin üzerindeki elektronları harekete geçirmesi sonucu elektrik akımı oluşturur. Jeneratörler temel olarak şu parçalardan oluşur : - Mil - Uyarıcı - Rotor - Stator Türbin döndüğünde uyarıcı rotora elektrik akımı gönderir. Rotor bir sıra halinde dizilmiş elektromıknatıslardan oluşur. Bu elektromıknatıslar bakır telle sarılmış stator olarak isimlendirilen bobinlerin arasında bulunur. Elektromıknatısların dönme hareketi bobinler üzerinde elektrik akımı oluşmasını sağlar. Transformatör: Güç odasındaki transformatör alternatif akımı alır ve daha yüksek bir voltaj değerine dönüştürür. Gerilimi yükseltme ya da alçaltma işlevini üstlenmişlerdir. Tek fazlı, üç fazlı olabilirler. Her üniteye bir transformatör olabileceği gibi birden fazla üniteye bir transformatörde olabilir. Ana gövde, soğutma sistemi, yangın sistemi, koruma sistemi bölümlerinden oluşur. Güç Hattı: Her hidroelektrik santralinden 4 tel çıkışı vardır. Bunların 3 teli faz geri kalan bir tel ise topraktır. Kuyruksuyu Kanalı: Türbinleri döndüren su buradan geçerek nehirdeki akışına devam eder. 11
Baraj Dolusavak ve Dipsavaktan Deşarj Edilen Su Su Oluğuna Yönlendirme Cebri Borudan Geçen Su Türbin Kuyruksuyu Kanalına Jeneratör Göksu Deresi Transformatör Güç Hattı Şekil 2. Elektrik Üretimi İş Akım Şeması Hidroelektrik Santralinin ekonomik ömrünün 49 yıl olarak planlanmıştır. Boğazköy HES Yatırım Programı Ek-10 da verilmiştir. Çalışacak Personel Sayısı Proje kapsamında inşaat aşamasında 40 kişi tek vardiya, işletme aşamasında 10 kişi üç vardiya çalışacaktır. İnşaat aşaması 30 ay sürecektir. İnşaat aşamasında ayda 30 gün, günde 10saat çalışılacaktır. Boğazköy Barajı Genel Yerleşim Planı Ek-13 de verilmiştir. Boğazköy Barajı Santral Düşü Yüksekliği Ek-14 te verilmiştir. Boğazköy Barajı Karakteristikleri Ek-15 de verilmiştir. Kapladığı Alan Proje alanı toplam 172.280 m 2 dir. Santral binası 25 m x 25 m boyutlarında 400 m 2 dir. 2 x 130 m boyutlarında ve 2200 mm çapında 130 m cebri boru döşenecektir. Proje alanı projenin bütün kısımlarını içerecek şekilde belirlenmiştir. 12
Ek 3 te verilen Vaziyet Planında belirtilen; İnşaat Alanı; santral binası, ayrı duvarı ve cebri boru duvarının bulunduğu alandır. Proje alanı ise inşaat alanını kapsayan DSİ 1. Bölge Müdürlüğü nün HES için kamulaştırdığı alandır. Bu alanda santral binasından çıkan 130 m uzunluğunda Dereye kadar ulaşan Kuyruk Suyu Kanalı bulunmaktadır. b) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) Doğal kaynak olarak; Hidroelektrik Santralinin kurulacağı 172.280 m 2 lik arazi, işletme aşamasında kullanılan su ve elektrik enerjisidir. Arazi Kullanımı Ek 4 te verilen Arazi Varlığı Haritasında proje alanı II. Sınıf sulu tarım yapılan çok sığ (20-0 cm) alüvyal topraklarla kaplı alandır. Doğal kaynak olarak kullanılan 172.280 m 2 lik arazi daha önceki yıllarda Boğazköy Barajı Projesinin inşaatı sırasında kullanıldığından doğal yapısı bozulmuştur. Su Kullanımı İnşaat Ekibinin Su İhtiyacı; inşaat ekibinin 40 kişi ve kişi başına günde 80-200 L/kişi.gün, ortalama 150 L/kişi.gün (Hikmet Toprak, Atıksu Arıtma Sistemlerinin Tasarım Esasları, DEÜ, 1996, sayfa 6-4) su kullanılacağı kabulü ile 6 m 3 /gün olarak belirlenmiştir. İnşaat işlemleri aşamasında hazır beton sulamasında, sıva, şap ve diğer işlemler için 500 m 3 olarak belirlenmiştir. Santralde çalışacak 10 kişilik personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacı kişi başına günlük su ihtiyacı 150 L/N.Gün (Hikmet Toprak, Atıksu Arıtma Sistemlerinin Tasarım Esasları, DEÜ, 1996) kabul edilerek; 0,15 m 3 /gün. kişi x 10 kişi = 1,5 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu ücret karşılığında tankerle sağlanacaktır. Hidroelektrik Santralinde enerji üretmek için Göksu Çayına ait doğal akımlarından Boğazköy Baraj Gölünde depolanamayıp baraj dolusavak veya dipsavaktan deşarj edilen sular kullanılacaktır. Enerji Kullanımı Personel, inşaat ve işletme aşamasında ısınma amacı ile herhangi bir yakıt kullanmayacaktır. Isınma ihtiyacı için elektrik enerjisi kullanılacaktır. 13
c) Atık Üretimi Miktarı (Katı, Sıvı,Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri İNŞAAT AŞAMASI İnşaat Aşamasında Oluşacak Hafriyat Atığı Hidroelektrik Santralin inşaatı aşamasında aşağıdaki işlemlerde kazı ve tesviye işlemlerinden bitkisel toprak oluşacaktır. - Santral Binası Temel Kazısı : 25 m x 25 m x 1 m = 625 m 3 - Cebri Boyu Güzergahı Tesviyesi : 5 m x 95 m x 0,50 m = 237,5 m 3 - Ayrı Duvarı Tesviyesi : 4 m x 90 m x 0,50 m = 180 m 3 - Kuyruksuyu Kanalı : 17 m x 8 m x 130 m = 17.680 m 3 Kazı ve tesviye çalışmaları sırasında oluşacak bitkisel toprak miktarı toplam 18.722,5 m 3 tür. Bitkisel toprak yoğunluğunun 1,5 ton/m 3 olduğu kabulüyle proje için toplam hafriyat miktarı 28.083,75 ton olarak hesaplanmıştır. Hafriyat işlemlerinde oluşacak bitkisel toprağı, proje kapsamında oluşturulacak düşük kotlu alanların tesviyesinde kullanılacaktır. Bu işlemler sonucunda arta kalabilecek atıklar ruhsatlı bir hafriyat döküm alanına belirli periyotlarla nakledilecektir. Projenin inşaatı sırasında bina iç tesisatlarının yapılması ve bina içi işçiliklerin yapılması sırasında sıva artıkları, fayans artıkları, plastik boru artıkları, beton ve sıva katkı malzemelerinin ambalajları, çimento ambalajları gibi katı atıklar oluşacaktır. Plastik, kağıt gibi geri dönüştürülebilecek katı atıkların geri kazanılacaktır. Oluşacak inşaat atıkları ise ruhsatlı bir hafriyat döküm alanına belirli periyotlarla nakledilerek nihai bertarafı sağlanacaktır. Hafriyat işlemlerinde 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat aşamasında konteyner şantiye binası kurulacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Katı Atık Projenin inşaatı aşamasında inşaat ekibinin 40 kişi olacağı kabul edilmiştir. Çalışacak personelden kaynaklanan evsel nitelikli katı atık miktarı 1,41 kg/gün kişi (TUİK, 2001) kabulü ile, 40 kişi x 1,41 kg/gün kişi= 56,4 kg/gün dür. Evsel nitelikli katı atıklar Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'nin 18. Maddesi ve 20. Maddesine göre toplanıp değerlendirilecektir. Evsel nitelikli katı atıklar ağzı kapaklı, içine çöp poşeti yerleştirilmiş, sıhhi çöp bidonlarında biriktirilecek ve İnegöl Belediyesi ne ait Katı Atık Düzenli Depolama Alanına belirli periyotlarla nakledilecektir. Toplanan evsel nitelikli katı atıklar görünüş, koku, sızdırmaz ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı özel araçlarla taşınacaktır. 14
Evsel nitelikli katı atıkların bertarafı sırasında 05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlülüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Ambalaj Atıkları İnşaat aşamasında oluşacak ambalaj atıkları diğer atıklardan ayrı olarak toplanacak ve lisanslı geri dönüşüm tesislerine verilerek bertaraf edilecektir. Ambalaj atıklarının bertarafı sırasında 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Bitkisel Atık Yağ İnşaat aşamasında kurulacak yemekhanede yılda 20 lt bitkisel atık yağ oluştuğu kabulü ile yılda 14.720 lt bitkisel atık yağ oluşacaktır. Bitkisel atık yağlar belediyenin bitkisel atık yağ yönetimi çalışması kapsamında toplanacak ve geri kazanım tesislerine gönderilmesi sağlanacaktır. Oluşacak bitkisel atık yağların bertaraf edilmesinde 19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Tehlikeli Atık İnşaat aşamasında tehlikeli atık oluşmayacaktır. Tehlikeli atık oluşması durumunda oluşacak atıklar diğer atıklardan ayrı olarak toplanacak ve lisanslı bertaraf tesislerine verilerek bertaraf edilecektir. Faaliyet aşamasında oluşan tehlikeli atıkların bertarafında 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Atık Pil ve Akümülatörler İnşaat aşamasında oluşacak atık pil ve aküler diğer atıklardan ayrı toplanacak ve 31.08.2004 tarih ve 25569 sayıl Resmi Gazete de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun bertaraf edilecektir. İnşaat Aşamasında Oluşacak Atık Yağlar İnşaat aşamasında bakım onarım ve iş makinelerinden kaynaklanan atık yağların analizleri yaptırılarak kategorileri belirlenecek ve ayrı ayrı geçici depolanacaktır. Oluşacak atık yağlar lisanslı araçlar ile Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisanslı Atık Yağ Geri Kazanım Tesislerinde bertaraf edilecektir. Oluşacak atık yağların bertaraf edilmesinde 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ve 19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 15
İnşaat Aşamasında Oluşacak Ömrünü Tamamlamış Lastikler İnşaat aşamasında ömrünü tamamlamış lastik oluşması durumunda; bertarafında 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ömrünü Tamamlamış Lastikler Yönetmeliği ne uyulacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Tıbbi Atık İnşaat aşamasında oluşacak tıbbi atıklar, oluşumları sırasında kaynağında diğer atıklar ile karıştırılmadan ayrı olarak biriktirilecektir. Tıbbi atıklar hiçbir suretle evsel atıklar, ambalaj atıkları ve tehlikeli atıklar ile karıştırılmayacaktır. Tıbbi atıklar tıbbi atık torbaları ile Bursa Büyükşehir Belediyesi ne ait Tıbbi Atık Depolama alanlarına tıbbi atık araçları ile nakledilecektir. Tıbbi atıkların bertaraf edilmesinde 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Atıksu İnşaat süresi 30 ay olarak belirlenmiştir. İnşaat Ekibinin Su İhtiyacı; inşaat ekibinin 40 kişi ve kişi başına günde 80-200 L/kişi.gün, ortalama 150 L/kişi.gün (Hikmet Toprak, Atıksu Arıtma Sistemlerinin Tasarım Esasları, DEÜ, 1996, sayfa 6-4) su kullanılacağı kabulü ile 6 m 3 /gün olarak belirlenmiştir. İnşaat işlemleri aşamasında hazır beton sulamasında, sıva, şap ve diğer işlemler için 500 m 3 olarak belirlenmiştir. İnşaat aşamasında hafriyattan ve diğer işlemelerden dolayı ortaya çıkacak olan tozu indirgemek amacıyla, spreyleme suyuna ihtiyaç duyulacaktır. Spreyleme suyu sadece tesis inşaat alanındaki hafriyat sırasında ve alan üzerindeki araçların hareketleri sırasında yollardan kaynaklanacak olan tozlanmayı engellemek amacıyla kullanılacaktır. Bu işlemler için bir adet arazöz kullanılacak olup, gün içinde yaklaşık olarak 10 m 3 /gün civarında spreyleme suyu kullanılacaktır. İnşaat aşamasında gerekli olan su tankerle taşıma usulü sağlanacaktır. İçme ve kullanma suyu sonrasında oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı içme ve kullanma suyu miktarına eşit olarak kabul edilmiştir. Buna göre inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı 6 m 3 /gün olacaktır. Beton sulaması, sıva ve şap işlemlerinde, spreylemede kullanılan suyun buharlaşması ve toprak tarafından emilmesi sonucu ortaya atıksu çıkmayacaktır. İnşaat aşamasında oluşacak atıksular 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik te belirtilen hususlara uygun olarak yapılacak sızdırmaz fosseptikte toplanacaktır. Fosseptik çukuru vidanjörle çekilerek belirli periyotlarla boşaltılacaktır. Sızdırmaz Foseptik Projesi Ek 18 de sunulmuştur. 16
Tesiste oluşacak evsel nitelikli atıksuların bertarafında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe gire Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 26.11.2008 tarih ve 26005 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Toz Emisyonu Hidroelektrik Santralin inşaatı aşamasında aşağıdaki işlemlerde kazı ve tesviye işlemlerinden bitkisel toprak oluşacaktır. - Santral Binası Temel Kazısı : 25 m x 25 m x 1 m = 625 m 3 - Cebri Boyu Güzergahı Tesviyesi : 5 m x 95 m x 0,50 m = 237,5 m 3 - Ayrı Duvarı Tesviyesi : 4 m x 90 m x 0,50 m = 180 m 3 - Kuyruksuyu Kanalı : 17 m x 8 m x 130 m = 17.680 m 3 Kazı ve tesviye çalışmaları sırasında oluşacak bitkisel toprak miktarı toplam 18.722,5 m 3 tür. Bitkisel toprak yoğunluğunun 1,5 ton/m 3 olduğu kabulüyle proje için toplam hafriyat miktarı 28.083,75 ton olarak hesaplanmıştır. Hafriyat işlemlerinde oluşacak hafriyat toprağı, proje kapsamında oluşturulacak düşük kotlu alanların tesviyesinde kullanılacaktır. Bu işlemler sonucunda arta kalabilecek atıklar ruhsatlı bir hafriyat döküm alanına belirli periyotlarla nakledilecektir. İnşaat aşamasında yükleme ve taşıma sırasında toz oluşacaktır. Arazinin hazırlanması oluşacak toz emisyonlarının debisinin hesaplanmasında Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-12 Tablo 12.6 da verilen toz emisyon faktörleri kullanılmıştır. İnşaat aşamasında nakliye yolları arazözle sulanacak, malzeme taşınırken nemli ve branda ile örtülerek taşınması sağlanacağından Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-12 Tablo 12.6 da verilen kontrollü emisyon faktörleri kullanılmıştır. Sökme emisyon faktörü Yükleme emisyon faktörü Nakliye(gidiş-dönüş toplam mesafesi) Boşaltma emisyon faktörü 0,0125 kg/ton 0,005 kg/ton 0,35 kg/km-araç 0,005 kg/ton Hafriyat miktarı = 28.083,75 ton / 30 ay = 936,125 ton/ay = 936,125 ton/ay : 30 gün/ay = 31,20 ton/gün Doldurma-Boşaltma Emisyon Debisi: 31,20 ton/gün x 1/10 sa/gün x 0,005 kg/ton x 2 = 0,0312 kg/sa 17
Taşıma Hafriyat işlemlerinde oluşacak hafriyat toprağı, proje kapsamında oluşturulacak yeşil alanlarda ve düşük kotlu alanların tesviyesinde kullanılacaktır. Örtü toprağını taşıma mesafesi maksimum 500 m olacaktır. Günde 2 sefer ile üst örtü tabakası depo alanına sevk edilecektir. Emisyon debisi = 0,35 kg/km x 1 km/sefer x 2 sefer/gün x (1 gün/10 saat) = 0,07 kg/sa Hafriyat aşamasında oluşacak toplam toz emisyon debisi = 0,0312 kg/sa + 0,07 kg/sa = 0,1012 kg/sa Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2 de Baca dışından normal işletme şartlarında ve haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için verilen emisyonların saatlik kütlesel debileri emisyon faktörleri kullanılarak tespit edilir. Saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri Yönetmelik Tablo 2.1 de verilen 1 kg/sa değerini aşması halinde, ocak etki alanında emisyonların Hava Kirlenmesi Katkı Değeri (HKKD) mümkünse saatlik, aksi taktirde, günlük, aylık ve yıllık olarak hesaplanır. Ocak etki alanında Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Tablo 2.2 de yer alan Hava Kalitesi sınır değerlerinin sağlanması gerekir. denilmektedir. Arazinin hazırlanması ve işletme aşamasında Yönetmelik Ek 2 ye göre Tablo 2.1 de verilen sınır değer olan 1 kg/sa in altında toz emisyonu oluştuğundan Hava Kirlenmesine Katkı Değerini hesaplanmasına gerek görülmemiştir.. Projenin inşaatı aşamasında hafriyat atığı malzemenin doldurma-boşaltma ve nakliyesi sırasında toz emisyonu oluşacaktır. Doldurma boşaltma ve nakliye aşamasında toz oluşumunu önlemek için, kamyonların üzeri kapatılacak, inşaat servis yolları stabilize ile kaplanacak, taşımada kullanılan yollarda kuru havalarda arazöz ile spreyleme yapılacaktır. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hükümlere uyulacaktır. İnşaat Aşamasında Araç Emisyonları İnşaat aşamasında iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşacaktır. Sahada kullanılacak iş makinelerinde yakıt olarak motorin kullanılacak olup, motorinin genel özellikleri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Motorinin Özellikleri ÖZELLİKLER MOTORİN Kıvam Çok Akıcı Tip Damıtılmış Renk Amber Yoğunluk ( 15 C ) g/cm 3 0,8654 Viskozite ( 38 C ) 2,68 Akma Noktası -18 Pompalama Sıcaklığı Atmosferik Atomizasyon Sıcaklığı Atmosferik Karbon Atıklar Eser Kükürt ( % ) 0,4-0,7 Oksijen Azot ( % ) 0,2 Hidrojen ( % ) 12,7 Karbon ( % ) 86,4 Su ve Çökelti ( % ) Eser Kül ( % ) Eser Isıl Değeri(kcal/lt ) 9387 Kaynak : Hava Kirliliği Kontrol ve Denetimi, TMMOB, Kimya Mühendisleri Odası, Mayıs, 1991 18
Sahada çalışacak iş makineleri için gerekli motorin ihtiyacı 40 lt/sa olması tahmin edilmektedir. Buna göre; Q = 40 lt/sa 0,8654 kg/lt = 34,616 kg/sa ( 0,035 t/sa) Tablo 2. Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Emisyon Faktörleri KİRLETİCİ DIESEL (kg/t) Karbonmonoksitler 9,7 Hidrokarbonlar 29 Azotoksitler 36 Kükürtoksitler 6,5 Toz 18 Kaynak : Hava Kirliliği Kontrol ve Denetimi, TMMOB, Kimya Mühendisleri Odası, Mayıs, 1991 Buna göre iş makinelerinden kaynaklanması muhtemel kirletici miktarları Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. İş Makinelerinden Kaynaklanması Muhtemel Kirletici Miktarları PARAMETRE EMİSYON DEĞERİ Karbonmonoksitler 0,339 kg/h Hidrokarbonlar 1,015 kg/h Azotoksitler 1,260 kg/h Kükürtoksitler 0,228 kg/h Toz 0,630 kg/h İnşaat aşamasında kullanılacak araçların egzoz emisyon ölçümleri yaptırılacak ve araçlara Egzoz Emisyon Pulu alınacaktır. İnşaat aşamasında 08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egsoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. GÜRÜLTÜ İnşaat aşamasında makine ve ekipmanların çalışmasından kaynaklı gürültü oluşacaktır. Makine ve ekipmanlar gündüz çalışacaktır. Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik ve Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü ile ilgili (2000/14/AT) de Madde 5 de belirtilen müsaade edilen ses gücü seviyesi ne göre; arazinin hazırlanması aşamasında kullanılacak makineler ve gürültü düzeyleri Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. İnşaat Aşamasında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar İŞ MAKİNELERİ ADET dba 1 Ekskavatör 2 105 3 Silindir 1 106 4 Loder 2 101 5 Kamyon 2 85 9 Sulama Tankeri 1 85 19