ÜCRET GELİRLERİNİN BEYANINDA NE DEĞİŞTİ? Rızkullah ÇETİN* 1-GİRİŞ Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen (konut, araç sağlanması vb.) menfaatlerdir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi ücretlilerin işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak bir takvim yılı içinde elde etmiş oldukları kazançlar gelir vergisine tabidir.gerçek kişilerin hizmetleri karşılığı elde etmiş oldukları ücretleri yıllık gelir vergisi ile beyan etmelerinin koşulları 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (T.C. Yasalar, 1961) nun 86 ncı maddesinde açıklanmıştır. Anayasa Mahkemesi nin 8 Ocak 2010 tarih ve 27456 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2010/144 sayılı ve 2010/145 sayılı Kararları ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun ücret gelirlerinin vergilendirilmesi, yatırım indirimi uygulaması ve menkul sermaye iratlarının vergilendirilmesine ilişkin bazı hükümleri iptal edilmiştir. Bu iptal karşısında yasa koyucu 6009 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (T.C. yasalar, 2010) ile yeni bir düzenleme yapmış olup, ücretlilerin vergilendirilmesindeki bu yeni düzenlemenin açıklanması makalemizin konusunu oluşturmaktadır. 2- ÜCRET GELİRLERİ TARİFELERİNDEKİ DEĞİŞİKLİK Anayasa Mahkemesi 15 Ekim 2009 tarihli toplantısında Gelir Vergisi Kanunu nun 103 üncü maddesindeki..fazlası %35 oranında. İbaresini ücret gelirleri yönünden iptal etmiş ve bu iptalin, kararın Resmi Gazete de yayımlanmasından başlayarak altı ay sonra yürürlüğe girmesini hüküm altına almıştı.yasa koyucu da 6009 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 3 üncü maddesiyle ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde * Vergi Müfettiş Yrd. 191
yeni bir gelir vergisi tarifesi (Maliye Bakanlığı, 2010) ihdas edilmiş ve bu tarife değişikliğiyle iki faklı durum ortaya çıkarmıştır. 8.800 TL ye kadar % 15 22.000 TL nin 8.800 TL si için 1.320 TL, fazlası % 20 50.000 TL nin 22.000 TL si için 3.960 TL, (ücret gelirlerinde 76.200 TL nin 22.000 TL si için 3.960 TL), fazlası % 27 50.000 TL den fazlasının 50.000 TL si için 11.520 TL, (ücret gelirlerinde 76.200 TL den fazlasının 76.200 TL si için 18.594 % 35 TL), fazlası İlk olarak bu düzenlemeyle ücret gelirlerinin tabi olduğu üst vergi dilimi artırılarak, 50.000 TL yerine 76.200 TL yeni üst vergi dilimi olarak belirlenmiştir. Bu değişiklikle ücretlerin 50.000 TL yerine 76.200 TL yi aşması halinde %35 oranında vergiye tabi olması sağlanmış olmaktadır. İkinci olarak yıllık gelir vergisi beyannamesinde ücretler ile birlikte diğer gelir unsurlarının da beyan edilmesi ve beyannamedeki toplam gelirin 50.000 TL yi aşması halinde gelir vergisinin hesaplanmasında özellik arz eden bir durum ortaya çıkmış olup, bu özel durum da Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan Sirküler (Gelir İdaresi Başkanlığı, 2011) ile izah edilmiştir. 3- GELİR VERGİSİNİN HESAPLANMASI İlgili sirkülerde de belirtildiği gibi 2010 takvim yılına ilişkin olup, yıllık gelir vergisi beyannamesinde 50.000 TL yi aşacak şekilde ücretle birlikte diğer gelirlerinde beyan edilmesi durumunda, 50.000 TL yi aşan tutarın ücret gelirine isabet eden kısmına daha düşük vergi oranının (%8) uygulanması gerekmekte olup, ücret geliri nedeniyle eksik hesaplanması gereken vergi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır. a) Beyannameye dahil edilen tüm gelirlerin toplamından oluşan Vergiye Tabi Gelir (Matrah) üzerinden, tarifenin ücret dışındaki gelirler için geçerli olan vergi oranları esas alınarak gelir vergisi hesaplanacak, b) Beyannameye dahil edilen ücret gelirinin, beyan edilen toplam gelir içindeki oranı bulunarak, bu oranın toplam Vergiye Tabi Gelirin (Matrah) 50.000 TL yi aşan kısmına uygulanması sonucunda ulaşılacak tutara %8 192
oranının uygulanması suretiyle, beyan edilen ücret geliri dolayısıyla toplam vergiden indirilecek gelir vergisi tutarı hesaplanacaktır. c) Ücret geliri dolayısıyla eksik hesaplanması gereken vergi tutarının, beyannamedeki tüm gelirlerin toplamından oluşan matrah üzerinden hesaplanan vergi tutarından düşülmesi suretiyle, beyannamede gösterilecek hesaplanan gelir vergisi tutarı bulunmuş olacaktır. ÖRNEK: Bay X in 2011 yılına ilişkin Yıllık Gelir Vergisi beyannamesindeki gelirleri şöyle olup 2011 yılına ait Gelir Vergisi tarifesine (Maliye Bakanlığı, 2010) göre hesaplanması şu şekilde olacaktır. 9.400 TL ye kadar % 15 23.000 TL nin 9.400 TL si için 1.410 TL, fazlası % 20 53.000 TL nin 23.000 TL si için 4.130 TL, (ücret gelirlerinde 80.000 TL nin 23.000 TL si için 4.130 TL), fazlası % 27 53.000 TL den fazlasının 53.000 TL si için 12.230 TL, (ücret gelirlerinde 80.000 TL den fazlasının 80.000 TL si için 19.520 % 35 TL), fazlası Beyan Edilen Ticari Kazanç Beyan Edilen Ücret Geliri (1. işverenden alınan, tevkifata tabi tutulmuş) Beyan Edilen Ücret Geliri (2. işverenden alınan tevkifata tabi tutulmuş) Vergiye tabi gelir (Matrah) Yıl içinde tevkifat yoluyla ödenen vergi Ücrete ait tevkifat Ticari Kazanca ait tevkifat 40.000 TL 35.000 TL 25.000 TL 100.000 TL 12.240 TL 9.862 TL 2.378 TL a) Beyan Edilen Vergiye Tabi Gelir (Matrah) Üzerinden Hesaplanan Vergi [(100.000-53.000)*%35+12.230]=28.680 b) Beyan Edilen Ücret Gelirlerinin Beyan Edilen Toplam Gelir İçindeki Oranı [(35.000+25.000)/100.000]= %60 193
c) 53.000 TL yi aşan Vergiye Tabi Gelirin (Matrah), Beyan Edilen Ücret Gelirine Tekabül Eden Kısmı [(100.000-53.000)*%60]= 28.200 TL (27.000 TL si dikkate alınacaktır.) 1 d) Beyan Edilen Ücret Geliri Dolayısıyla Eksik Hesaplanacak Gelir Vergisi (27.000*%8)= 2.160 TL e) Hesaplanan Gelir Vergisi (28.680-2.160)=25.520 f) Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi (26.520-12.240)=14.280 TL olacaktır. Örnekten de anlaşılacağı gibi yılık gelir vergisi beyannamesinde 103 üncü madde de yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (53.000 TL) aşacak şekilde ücretle birlikte diğer gelirlerinde beyan edilmesi durumunda, beyannameye dahil edilen ücret gelirinin, beyan edilen toplam gelir içindeki oranı bulunarak bu oranın dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşan kısmına %8 oranının uygulanması sonucu vergiden indirilecek gelir vergisi tutarı bulunacaktır. Bu tutarda en başta hesapladığımız beyan edilen vergiye tabi gelir (matrah) üzerinden hesaplanan vergi den düşülerek hesaplanan gelir vergisi ne ulaşılacaktır. 4- SONUÇ Anayasa Mahkemesi nin ücret gelirlerinin vergilendirilmesine yönelik iptal kararından sonra 6009 Sayılı Kanunla ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde yeni bir düzenleme yapılmıştır.bu düzenlemeye göre ücret gelirlerinin tabi olduğu üst vergi dilimi artırılarak 50.000 TL yerine 76.200 TL ye çıkartılmıştır.ayrıca yıllık gelir vergisi beyannamesinde ücretler ile birlikte diğer gelir unsurlarının da beyan edilmesi ve beyannamedeki toplam gelirin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı 50.000 TL yi aşması halinde gelir vergisinin hesaplanmasında değişiklik yapılarak ücret gelirinin beyan edilen toplam gelir içindeki oranı bulunarak bu oranın dördüncü 1 Ücret gelirlerinin tabi olduğu üst vergi dilimi 80.000 TL ve diğer gelir unsularının tabi olduğu üst vergi dilimi 53.00 TL dir. Bu aradaki fark olan 27.000 TL den daha yüksek bir indirim matrahı olmayacaktır. 194
MALİ gelir diliminde yer alan tutarı aşan kısmına %8 oranının uygulanması sonucu vergiden indirilecek gelir vergisi tutarı bulunacaktır. KAYNAKÇA Gelir İdaresi Başkanlığı (25.02.2011). Gelir Vergisi 75/2011-1 No lu Vergi Tarifesi Sirküleri 2011 Maliye Bakanlığı (04.08.2010). Gelir Vergisi 274 Seri No lu Tebliği. Ankara:Resmi Gazete (27662 sayılı) Maliye Bakanlığı (29.12.2010). Gelir Vergisi 278 Seri No lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (27800 sayılı 6. Mükerrer ) T.C. Yasalar (06.01.1961). 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu. Ankara:Resmi Gazete (10700 sayılı) T.C. Yasalar (01.08.2010). 6006 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Ankara:Resmi Gazete ( 27659 sayılı) 195
196