GAZİ ÜNİ VERSİ TESİ DÎŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT : 10 OCAK - 1993 SAYI : 1
<
6ÜJU& fi rjf«f GAZİ ÜNİ VERSİ TESİ DIŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT : 10 OCAK - 1993 SAYI : 1
DEEGI YAZIŞMA ADEESİ : Emek Mah. 82. Sokak No. : 4 <m> 212 62 20 06510 Ankara/TÜRKİYE GAZİ ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM FAKÜLTESİ BASIMEVİ
YAYİN KURALLAR! 1 Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Fakülte'nin yayın organıdır. Dişhekimliği ve Tıp Dallarında yapılan araştırmalar, vaka takdimleri ve derlemeler yayınlanır. 2 Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi yılda 2 sayı olarak yayınlanır ve iki sayıda bir cilt tamamlanır. 3 Başka yerde yayınlanan yazılar dergiye alınmaz. Çeviriler eser sahibinin imzası izin belgeleri ve asılları ile birlikte gönderilmelidir. 4 Araştırmalar ve derlemeler 15, vaka takdimleri 5 daktilo sayfasını geçmemelidir. Daha uzun yazıları yayın kurulu kısaltmakta serbesttir. Metinler daktilo ile standart daktilo kâğıdına ve sayfanın bir yüzüne iki satır aralıklı olarak yazılarak yayın kuruluna iki nüsha halinde teslim edilmelidir. Sayfanın sağ ve solunda ikişer santimetre aralık bırakılmalıdır. Pelür ya da başka tür kağıda yazılmış nüshalar kabul edilmez. 5 Başlıklar metne uygun, kısa ve açık ifadeli olmalıdır. Yazarın veya yazarların akademik unvanları, adları ve soyadları başlığın alt ve ortasına konmalıdır. Yazarların çalıştıkları kurumların adları, soyadlarının sonuna konulacak (*) işareti ile birinci sayfanın altında not halinde bildirilmelidir. 6 Araştırmaların yazılış düzeni şöyle olmalıdır : Özet (Türkçe), Özet (Yabancı dilde, konu başlığı ile birlikte), Giriş, Materyal ve Metod, Bulgular, Tartışma, Yararlanılan Kaynaklar ve Yazışma Adresi. Yazışma adresinde gereğinde bağlantı kurulacak yazarın telefon numarasıda bulunmalıdır. 7 Yazının anlamını ifade edecek nitelikte en az 5 satır Türkçe özetle birlikte, bu özstin İngilizce, Almanca veya Fransızca çevirileri yazılmalıdır. 8 Türkçe özetin altına konuyu tanımlayabilecek en az 2 anahtar kelime ve yabancı dilde özetin altına bunların yabancı dildeki karşılıkları yazılmalıdır. III
9 Resimler net ve parlak fotoğraf kâğıdına basılmış ve resim ebatları (13x15) olmalıdır. Grafik, diyagram ve şemalar çini mürekkebi ile aydınger kâğıdına veya şablon kartonuna çizilmelidir. Bunların arkasına yazar adı, yazı başlığı, şekil numarası ve yerleri ayrı bir zarf içinde yazıya eklenmelidir. Klişelerin konulacağı yerler yazı içerisinde de işaretlenmelidir. Grafik, diyagram ve şekil altı yazılar metin dışında ayrı bir daktilo kâğıdına yazılmalıdır. Tablolar bir başlık bulundurmalıdır. Fotomigrograflarda boyama yöntemi ve büyütme gösterilmelidir. Elektronmikrograflarda ve scanning elektronmikrograflarda büyütme bulunmalıdır. Tablo numarası tablo üzerinde romen rakamıyla, şekiller altta normal rakamlarla gösterilir. 10 Dergi basım koşulları uygun olduğunda, renkli fotoğraf basımı ücret karşılığında mümkündür. 11 Yararlanılan kaynaklar ya metindeki geçiş sırasına göre veya yazarların soyadlarına göre alfabetik olarak düzenlenmelidir. Yararlanılan kaynakların yazılış şekli şu sıraya göre olmalıdır : a) Dergiler : Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, yazının başlığı, derginin kısaltılmış adı, cilt numarası, sayfa numarası, yılı. Dergi isimleri «Index Medicus»da verilen listeye göre kısaltılmalıdır. b) Kitaplar : Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, kitabın adı, baskı veya cilt numarası, basıldığı basımevi, basıldığı şehir, yılı. 12 Dergiye gönderilecek yazılarda imlâ ve terminoloji yönünden şu noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Anatomi terimlerinin Latincelerj kullanılmalı ve bunlar tırnak içerisinde orijinal imlâsı ile yazılmalıdır. Dişhekimliği ve Tıp diline yerleşmiş terimler söylendiği şekilde yazıldıktan sonra parantez içerisinde orijinal yazılış şekli belirtilmelidir. 13 Metin içindeki sayfa üstlerine yazmak amacıyla, yazarlar konu başlıklarını beş kelimeyi geçmeyecek şekilde kısaltarak birinci sayfanın en başına parantez içerisinde bildirmek zorundadırlar. 14 Dergide yayınlanacak yazıların bilimsel niteliğinden yazar ya da yazarlar sorumludur. Bilimsel yayınlar ile ilgili tenkitler ve cevapları dergide «Editöre Mektuplar» bölümünde yayınlanır. IV
15 Dergi ile ilgili her hususta Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Yayın Komisyonu Başkanlığı ile bağlantı kurulur. Yayınlanması istenilen makalelerin başvuruları bir dilekçe ile Yayın Komisyonu Başkanlığına yapılır. 16 Yayın Kurulunun, yayın kurallarına uymayan yazıları yayınlamamak, düzeltilmek üzere yazarına geri gönderme yetkisi vardır. Yayın komisyonuna gelen yazılar şekil yönünden incelendikten sonra danışma kuruluna gönderilir. Danışma Kurulunun en az 15 gün içindeki incelemesi sonucunda olumlu rapor alınan makalelere yayınlanabilir raporu verilebilir. Yayınlanması kabul edilen yazılar sıraya alınır. 17 Yayınlanmak üzere gönderilen yazılar herhangi bir siyasal düşünceyi ve uygulamayı içerir, savunur ya da eleştirir mahiyette olamaz. 18 Dergide yayınlanan yazıların telif hakkı Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi'ne aittir, başka yerde yayınlanamaz. Dergide yayınlanan yazılara Gazi Üniversitesi Rektörlüğü'nce belirlenecek esaslar içinde telif hakkı ödenir. _ v
DANIŞMA KURULU Ağız Diş - Çene Hastalıkları ve Ceırahisi Anabilim Dalı: Prof. Dr. Mustafa TÜRKER Prof. Dr. Nadir GÜNGÖR Prof. Dr. Şule YÜCETAŞ Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilîm Dah: Prof. Dr. Tamer KINOĞLU Prof. Dr. Tayfun ALAÇAM Doç. Dr. Tansev MIHÇIOGLU Ortodonti Anabilim Dalı: Prof. Dr. Oktay ÜNER Prof. Dr. Hakan ÎŞÇAN Doç. Dr. Müfide DİNÇER Pedodonti Anabilim Dah: Prof. Dr. Tezer ULUSU Periodontoloji Anabilim Dah: Prof. Dr. Koksal BALOŞ Prof. Dr. Levent TANER Prof. Dr. Gönen ÖZCAN Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dah: Prof, Dr. Hüsnü YAVUZYILMAZ Prof. Dr. Erol DEMİREL Prof. Dr. Çetin SUCA _ VII
T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ YAYIN KOMİSYONU BAŞKAN Prof. Dr. Mustafa TÜRKER ÜYE Prof. Dr. Oktay ÜNER ÜYE Prof. Dr. Şule YÜCETAS ÜYE Prof. Dr. Erol DEMİREL ÜYE Prof. Dr. Tayfun ALAÇAM CİLT : 10 OCAK - 1993 SAYI : 1 İ Ç İ NDEKİ LER ARAŞTIRMALAR Cansu ALPASLAN Gökhan ALPASLAN Tülin OYGÜR Deri Altına Yerleştirilen Lokal Hemostatik Ajanlara Karşı Gelişen Deri Reaksiyonlarının Histopatolojik İncelenmesi... IX
Altan DOĞAN İ. Levent TANER Tülin OYGÜR Koksal BALOŞ Furkasyon Defektlerinin Cerrahi Tedavisinde Sitrik Asit ve Fibrin Yapıştırıcı Madde Uygulaması.. 11 Yavuz BURGAZ Engin KOCABALKAN Üç Farklı Retansiyon Yöntemi Uy gulanmış Metal Alt Yapı Üzerine Hazırlanan İki Kompozit Resinin Metal-Resin Ara Yüzünde Ortaya Çıkan Mikro Sızıntısının Değerlen dirilmesi... 23 Engin KOCABALKAN Gül OZGÜNALTAY Jale GÖRÜCÜ Gönül ALPASLAN Altan DOĞAN Andrea MUNKLEY Shanon THOMAS John MORAN İki Farklı Polimerizasyon Yönteminin Resin-Metal Arayüzünde Ortaya Çıkan Mikro Sızıntıya Etkisi.. 41 Asit Uygulama Süresinin Kompozit Resin-Mine Bağlanma Kuvvetine Etkisi... 49 İnsan Tip I Kolajeni ve Bir Cam İyonomer Siman Materyalinin Fibroblastlar Üzerindeki Sitotoksisitelerinin İnvitro Olarak Değerlendi rilmesi... 57 Cemalettin KOKUUSLU Arife DOĞAN Bülent BEK Nalan KARADEMİR Erol DEMİREL Metil Metakrilat Monomerin Fibroblastlar Üzerine Etkisinin İnvitro Olarak Değerlendirilmesi... 67 Caner YILMAZ Arife DOĞAN İki Farklı Okluzyona Göre Hazırlanan Tam Protezlerde M. Temporalis Anterior Aktivasyonlarınm Elektromyografik Olarak İncelenmesi 75 Gökhan AKSOY Emin Kzım ÖRGEV M. Aydın BIÇAKÇI Döküm Ürünlerinde Oluşan Elektriksel Değişimlerin Fizikokimyasal Yöntemlerle İncelenmesi... 91 X
Tamer ATAOGLU Osman ERGANİŞ Osman KAYA Servet KESİM Tamer ATAOGLU Behiç SERPEK Mihtikar YÜCEL Seyfullah HALİLOĞLU Cihan AKÇABOY Hişam DEMİRKÖPRÜLÜ Özgül KARACAER Caner YILMAZ Salih SARAÇGÎL Nihal TAŞ Derviş YILMAZ Celil DİNÇER Şule YÜCETAŞ Sibel ÇUBUKÇU Kemal YAMALIK Cansu ALPASLAN Salih SARAÇGÎL Nedim SULTAN Muzaffer ERSOY Kenıikiçi Dental Implant Sulkuler Mikroflorasmda Periodontopatojen Bakterilerin Varlığı... 105 Kemikiçi Dental İmplantlarda Sul kuler Sıvı Aspartat Aminotransferaz Düzeyleri... 113 Sabit Pro tetik Restorasyonların Kron Kenarlarının Marginal Uyum ve Orijinal Diş Boyutlarına Uygunluk Yönünden Araştırılması.. 123 Miyofasiyal Ağrı ve Disfonksiyon Sorunlu Hastalarda Klinik Yak laşımlar... 131 Ağız İçindeki Dikişlerin Alınmasının Bakteriyemi Üzerine Etkisi. 143 Ankara Yöresinden Kliniğimize Başvuran Kısmen Dişsiz Hastalarda Dişsizliğin Kennedy Sınıflandırılmasına Göre Dağılımı..,. 151 VAKA TAKDİMİ Orhan GÜVEN Ahmet KESKİN Adnan ÖZTÜRK Orhan GÜVEN Ahmet KESKİN Adnan ÖZTÜRK Klas I Open-Bite Tedavisinde Sagittal Split Ramus Osteotomisi 165 Maksiller Anterior Segmental Osteotomi ile Klas II Anterior Open- Bite Tedavisi... 175 Kemal YAMALIK Çene Kemiklerinin İyi Huylu Nonodontojenik Tümör ve Benzeri Oluşumları... 181 XI
Onur İÇTEN Funda TUĞCU Onur İÇTEN Punda TUĞCU Mine CANBAZOĞLU Onur İÇTEN Funda TUĞCU Asriye MOCAN Atrofik Alveoler Kretlerin Yeniden Yapılmasında Granül Hidroksilapatit Uygulanması... 193 Adenomatoid Odontojenik Tümör 203 Adenoid Kistik Karsinonıa. 211 XII
THE JURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY VOLUME 10 JULY 1993 NUMBER 1 CONTENTES RESEARCH Cansu ALPASLAN Gökhan ALPASLAN Tülin OYGÜR Altan DOĞAN î. Levent TANER Tülin OYGÜR Koksal BALOŞ Yavuz BURGAZ Engin KO0ABALKAN Histopathologic Evaluiation of Tissue Reaction to Subcutaneously Implanted Local Hemostatic Agents... Fibrin Adhesive Material and Citric Acid Application on the Surgical Treatment of Furcation Defects. 11 Evalation of the microleakage at the Resin-Alloy Interface of Two Composite Resin Retanied by Means of Three Different Retentive Systems to the Cast Restorations 23 XIII
Engin KOCABALKAN Effect of Two Different Resin Polymerisation Techniques on Microleakage of Resin-Metal Inter face... 41 Gül ÖZGÜNALTAY Jale GÖRÜCÜ Gönül ALPASLAN Altan DOGAN Andrea MUNKLEY Shanon THOMAS John MORAN Cemalettin KÖKÜUSLU Arife DOĞAN Bülent BEK Nalan KARADEMİR Erol DEMİREL Caner YILMAZ Arife DOĞAN Gökhan AKSOY Emin Kazım ÖRGEV M. Aydın BIÇAKÇI Tamer ATAOGLU Osman ERGANÎŞ Osman KAYA Servet KESİM Tamer ATAOGLU Behiç SERPEK Mihtikar YÜCEL Seyfullah HALİLOĞLU Cihan AKÇABOY Hişam DEMİRKÖPRÜLÜ Özgül KARACAER Caner YILMAZ The Effect of Acid-Ething Time to the Bond Strength between the Composite Resin and Enamel.. 49 Assessment of the Invitro Cyto toxicity of Human Collagen Type I and a Glass lonomer Cement Ma terial of Fibroblasts... 57 The Invitro Evaluation of the Influence of Methyl Methacrylate Monomer on Fibroblast... 67 Electromyographic Activity of Superficial Masseter Muscle and Anterior Temporal Muscle in Two Different Complete Denture Wearers... 75 The Analysis of Electrical Changes in Cast Products Using Physicochemical Techniques... 91 The Presence of Periodontopatho-gen Bacteria in Endosseous Dental Implant Sulcus Microflora... 105 Crevicular Fluid Aspartate Amino transferase Levels of Endoosseous Dental Implants... 113 Survey on the Marginal Integrity and the Adaptation to Original Tooth Dimensions of Fixed Prosthodontic Appliances...123 XIV
Salih SARAÇGİL Nihal TAŞ Derviş YILMAZ Celil DİNÇER Şile YÜCETAŞ Sibel ÇUBUKÇU Kemal YAMALIK Cansu ALPASLAN Salih SARAÇGİL Nedim SULTAN Clinical Approach to Patients With Myofascial Pain and Dysfunction. 131 Bakteriâmie nach Entfernung der Intraoralen Naehte... 143 Muzaffer ERSOY The Distribution of Partially Eden tulous Patients in Ankara District that Applied to Our Clinic and Distribution of These Patients According to Kennedy Classifi cation... 151 CASE REPORT Orhan GÜVEN Ahmet KESKİN Adnan ÖZTÜRK Orhan GUVEN Ahmet KESKİN Adnan ÖZTÜRK Sagittal Split Ramus Osteotomy for Treatment of Class I Open-Bite. 165 Treatment of Class II Anterior Open-Bite with Maxillary Anterior Segmental Osteotomy... 175 Kemal YAMALIK Nichtodontogene Gutartige Tumo ral und Tumorâhnliche Lesionen des Kieferknochens... 181 Onur İÇTEN Funda TUĞCU Onur İÇTEN Punda TUĞCU Mine CANBAZOĞLU Onur İÇTEN Punda TUĞCU Asriye MOCAN Application of Hydroxyapatite Particles for the Augmentation of Atrophic Alveolar Ridges... 193 Adenomatoid Odontogenic Tumor 203 Adenoid Cystic Carcinoma 211 XV
G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt X,Sayı 1, Sayfa 1-9, 1993 DERİ ALTINA YERLEŞTİRİLEN LOKAL HEMOSTATİK AJANLARA KARŞI GELİŞEN DOKU REAKSİYONLARININ HİSTOPATOLOJİK İNCELENMESİ Dr. Cansu ALPASLAN* Doç. Dr. Gökhan ALPASLAN* Doç. Dr. Tülin OYGÜR** ÖZET Bu çalışmada sıçanların deri altına yerleştirilen 3 lokal hemostatik ajana karşı gelişen yumuşak doku reaksiyonları materyallerin yerleştirilmesinden 7, 14, 21, 30 ve 45 gün sonra histopatolojik olarak incelendi. Bu hemostatik ajanların iyileşmeyi hızlandırıcı etkileri olmamakla birlikte yumuşak dokular tarafından iyi tolere edildikleri gözlendi. Anahtar Kelimeler : Lokal hemostatik ajanlar, Kollagen, Jelatin, Sellüloz. SUMMARY HISTOPATHOLOGIC EVALUATION OF TISSUE REACTION TO SUBCUTANEOUSLY IMPLANTED LOCAL HEMOSTATIC AGENTS Tissue reaction following subcutaneous implantation of 3 local hemostatic agents were studied histopathologically at 7, 14, 21, 30 and 45 days in rats. Although these hemostatic agents did not contribute healing, all were tolerated well by soft tissues. Key Words : Local hemostatic agents, Collagen, Gelatin, Cellulose. (*) Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ağız, Diş, Çene Hastalıkları ve Cerrahisi Anabilim Dalı. (**) Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı. 1
DERİ ALTINA YERLEŞTİRİLEN LOKAL HEMOSTATİK AJANLAR GİRİŞ Cerrahi işlemlerden sonra devam eden kanama sonucu oluşan hematom yara dudaklarının ayrılması gibi ciddi problemlere sebep olabildiği gibi enfeksiyona yol açabilecek bir kültür ortamı da oluşturmaktadır (8). Pek çok oral cerrahi işlemden sonra kanama bölgesine uygulanan kompresyon yeterli olurken, kanamanın sürekli olduğu durumlarda lokal hemostatik ajanlardan yararlanılması en çok tercih edilen yaklaşım olmaktadır. Bu amaçla yaygın olarak kullanılan jelatin sünger ve oksidize edilmiş rej enere sellüloz yanında platelet agregasyonunu sağlayarak pihtıyı kuvvetlendiren bir matriks oluşturan kollagenin hemostatik özelliğinden yararlanma giderek yaygınlaşmaktadır (4). Bu hemostatik ajanlara karşı gelişen kemik reaksiyonları ile ilgili pek çok çalışma olmasına karşın yumuşak doku reaksiyonları konusunda sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı deri altına yerleştirilen oksidize edilmiş rejenere sellüloz (Surgicel), jelatin sünger (Spongostan) ve kolla-gen süngerin (Hemostagen) biyolojik uyumunun ve bu materyallere karşı gelişen yumuşak doku reaksiyonlarının incelenmesidir. MATERYAL VE METOD Bu çalışmada her iki cinsten toplam 50 sıçan kullanıldı. 4 gruba ayrılan deney hayvanlarının anestezisi eter ile sağlandı. Sıçanların sırtları traş edildikten sonra antiseptik solüsyonla silindi. Deride yaklaşık 2 cm uzunluğunda insizyon yapıldı ve subkutan cep oluşturularak 15 sıçana kollagen sünger (Hemostagen, Bioetica, Fransa), 15 sıçana jelatin sünger (Spongostan, Ferrosan, Danimarka) ve 15 sıçana da oksidize edilmiş rejenere sellüloz (Surgicel, Ethicon Ltd., Iskoçya) yerleştirildi. Deri insizyonu yapılarak oluşturulan subkutan cebe hiçbir hemostatik ajan yerleştirilmeyen 5 hayvan ise kontrol olarak kullanıldı. Sıçanlar hemostatik ajanların yerleştirilmesinden 7, 14, 21, 30 ve 45 gün sonra öldürüldü. Hemostatik ajanlar deri ve çevre yumuşak dokularla birlikte çıkartılarak % 10'luk formole yerleştiril- 2
Cansıı ALPASLAN, Gökhan ALPASLAN, Tülin OYGÜR di. Tespitten sonra dokular dilimlenerek 4-7 arasında parçalara ayrıldı. Tüm parçalar rutin doku takibine alındı ve parafin bloğa gömüldü. Kademeli seri kesitle hazırlanan kesitler hematoksilen eosin ile boyanarak ışık mikroskobunda değerlendirildi. Hemostagen Grubu BULGULAR 7. günde yer yer agregatlar oluşturan difüz polimorfnükleer lökosit (PMNL) infiltrasyonu vardı. Materyalin perifer fragmanları arasında yeni oluşmuş kapiller damarlar ve seyrek mononüklear hücreler bulunmaktaydı (Resim 1). Bu hücrelerin bazıları fibroblast görünümündeydi. 14. gün örnekleri tümüyle enfekteydi. Hemostagen canlı ve Ölü PMNL'in oluşturduğu suppuratif inflamasyonla çevrelenmişti ve fragmanlar arasında da yoğun, difüz PMNL'ler bulunuyordu. 21. günde Hemostagen içinde tek tük mononüklear iltihap hücreleri vardı. Materyalin daha çok dış kısımlarında fragmanlar arasında fibrovasküler dokunun oluştuğu gözlendi (Resim 2). Materyal çevresindeki, yumuşak dokularda iltihabı reaksiyon yoktu. 30. ve 45. günlerde materyali oluşturan kollagen fragmanların yer yer daha ince liflere dönüşmüş olduğu, fragmanlar arasında fibril-ler yapıda hücreden fakir bağ dokunun bulunduğu görüldü (Resim 3. 4). Materyal çevresinde ince fibröz dokunun bulunduğu izlendi. Resim 1. 7. gün Hemostagen grubunda kollagen parçaları arasında PMNL infiltrasyonu ve kapiller damarlar (HEX 400). Resim 2. 21, gün Hemostagen grubunda materyal içine fibroblastların girişi, seyrek mononüklear iltihap hücreleri (HEX 200). 3
DERİ ALTINA YERLEŞTİRİLEN LOKAL HEMOSTATİK AJANLAR Resim 3. 30. gün Hemostagen gru- Resim 4. 45. gün Hemostagen grubunda kollagen parçalan bunda kollagen parçaları arasında gevşek, îibriller, arasında ince kollagen hücreden fakir bağ do- lifler ve bol damar içekusu (HEX 200). ren bağ dokusu (HEX 200). Surgicel Grubu Fibrin yumağım andıran materyalin seyrek PMNL infiltras-yonu gösterdiği 7. günde, materyal çevresinde iltihabi granülasyon dokusu vardı (Resim 5). 14. günde Surgicel'in çevre granülasyon dokularıyla sıkı yapışıklık gösterdiği ve granülasyon dokusunun materyal içine girdiği izlendi (Resim 6). Bu grubun 21. gün örnekleri enfekte yara ile karakterliydi. Surgicel çok yoğun suppurasyon ile çevrelenmişti. 30. gün örneklerinin ancak bir kısmında Surgicel tanımlanabildi, diğerlerinde materyal net olarak izlenmedi. İzlenebilen örneklerde Surgicel fibroblastik doku ile çevrelenmişti ve Resim 5. 7. gün Surgicel grubunda materyalin fibrin benzeri görünümü ve PMNL infiîtrasyonu (HEX 100). Resim 6. 14. gün Surgicel grubunda materyal içine fibroblast ve mononüklear iltihap hücrelerinin girişi (HEX 200).
Cansu ALPASLAN, Gökhan ALPASLAN, Tülin OYGÜR miktarca çok küçüktü. 45. gün örneklerinde materyal izlenmedi. Subkutan dokuda fibröz doku görüldü. Spongostan Grubu 7. günde materyal içinde difüz PMNL infiltrasyonu görüldü (Resim 7). Materyal fragmanları arasına fibrinöz madde girmişti. 14. gün örneklerinden biri enfekteydi, materyal içinde ve çevresinde yoğun PMNL birikimi vardı. Bu örnekte Spongostan içinde kalsifik depozitler izlendi. Diğer örneklerde materyalin iltihabi gra-nülasyon dokusu ile çevrelendiği ve materyalin periferik fragmanları arasına genç, fibriller bağ dokunun girdiği görüldü (Resim 8). 4 Resim 7. 7. gün Spongostan gru- Kesim 8. 14. gün Spongostan gru bunda materyal boşluk- bunda materyal içine peîarmda ve çevresinde di- rif erden damar ve bağ füz PMNL infiltrasyonu doku elemanlarının girişi (HEX 200). (HEX 200). 21. gün örnekleri enfekteydi ve subkutan dokuda supurasyon vardı. 30 günde materyal içinde tek tük PMNL ve mononüklear iltihap hücreleri izlendi. Materyalde periferden santrale doğru yeni oluşmuş kapiller damarlar ve gevşek fibriller yapıda bağ doku oluşumu görüldü (Resim 9). Materyal çevresinde iltihabı reaksiyon yoktu. 45. günde Spongostan'm ince, dens fibrovasküler doku ile çevrelendiği, hacimce nispeten küçüldüğü ve materyale ait fragmanların, damar içermeyen hiyalin maddeyle birleştiği izlendi (Resim 10). Kontrol Grubu 7. günde subkutan dokuda az sayıda PMNL içeren iltihabi granülasyon dokusu izlendi. 14. günde iltihabi granülasyon dokusun- 5
DERİ ALTINA YERLEŞTİRİLEN LOKAL HEMOSTATİK AJANLAR ; * " ; rv*.,r -. ' * * *; J * ^ ^«* *. *«*> «W- '^*f. * \\ v x ** ^.".** _* - #._... _*.A... *..-*. Resim 9. 30. gün Spongostan grubunda materyal boşluklarının fibrovasküler doku ile dolması (HEX 400). Resim 10. 45. gün Spongostan grubunda kompakt halde izlenen materyalin fibröz bant ile çevrelenmesi (HEX 100). da fibroblastik proliferasyon izlendi. 21. gün örnekleri enfekteydi ve bölgede supuratif inflamasyon vardı. 30. günde subkutan dokuda fibroblastik doku izlendi (Resim 11). 45. günde yara yerinde kollagenden zengin bağ dokunun yer aldığı görüldü. Resim 11. 30. gün kontrol grubunda kronik iltihabı değişiklikler ve fibroblastik proliferasyon (HEX 100). TARTIŞMA Prostoperatif kanama komplikasyonunun engellenmesi amacıyla kullanılan lokal hemostatik ajanlar doku ile biyolojik uyum 6
Cansu ALPASLAN, Gökhan ALPASLAN, Tülin OYGÜR göstermeli ve rezorbe olabilmelidir. Bu çalışmada kullandığımız 3 tip lokal hemostatik ajan dokuda yabancı cisim reaksiyonu oluşturmamıştır. Surgicel diğer 2 hemostatik ajana göre çevre dokuyla doğrudan ve sıkıca birleşme göstermektedir. Birkaç haftada rezorbe olduğu bildirilen Surgicel (9) bizim çalışmamızda da 45. gün örneklerinde tümüyle rezorbe olmuş görünümdedir. Surgicel yara yerinde bir artifisyel koagulum olarak işlem görmekte ve şişerek yara kenarları ve damarlara yapışmaktadır (8). Surgicel'in rezorbe olabilen bir ajan olduğu Finn ve arkadaşlarının (2) kemik rejene-rasyonunu inceledikleri çalışmada da belirtilmiştir. Bu çalışmada kullandığımız kollagen ve jelatin esaslı iki ajan ise 45. günde hacimce küçülmüş olmakla birlikte varlıklarını korumuşlar ve ince fibröz dokuyla çevrelenmişlerdir. Mattsson ve arkadaşları (5) deneysel kemik kavitelerine yerleştirilen Hemosta-gen'in yabancı cisim reaksiyonuna sebep olduğunu ve kemik iyileşmesini geciktirdiğini; uyguladığı bölgeden çıkartıldığında ise kemik kavitesi duvarlarından kemik apozisyonunun başladığını bildirmişlerdir. Bu durum hemostatik ajanın kısa sürede rezorbe olmasının doku iyileşmesi için gerekli olduğunu ortaya koymaktadır (5, 6). Hemostagen'de bağ doku oluşumu Spongostan'dan önce ve daha çarpıcıdır. Hemostagen'in 2. gün sonunda yoğun PMNL infilt-rasyonu gösterdiğini, 8. günde ise çevre dokulardan materyal içine fibroblastlarm girdiğini ve PMN lökositîerin mononüklear hücreler ile yer değiştirdiğini bildiren Anselme ve arkadaşları (1), 1 ay sonunda materyalin 1/10 oranında küçüldüğünü ve 3 ay sonra tamamen rezorbe olduğunu kaydetmişlerdir. Biz de 45. günde Hemostagen'in hacimce küçüldüğünü ve tüm materyalin fibriller bağ doku ile dolduğunu gördük. Benzer şekilde Spongostan hacimce küçülmüş olmakla birlikte 45. günde tümüyle rezorbe olmamıştır. Lokal hemostatik ajanlar toksik olmayan inert materyaller oldukları halde bir kültür ortamı oluşturdukları ve bölgeden uzaklaş-tırılabilmeleri için fagositoz olayını gerektirdikleri için dikkatli bir şekilde kullanılmalıdırlar (9). Hemostaz sağlandıktan sonra hemostatik ajanın gereğinden fazlasının bölgeden uzaklaştırılması önerilmektedir (2, 9). Tüm gruplarda ve değişen periodlarda izlediğimiz deride ülse-rasyon ve deri altında supuratif inflamasyonla karakterli enfekte 7
DERİ ALTINA YERLEŞTİRİLEN LOKAL HEMOSTATİK AJANLAR yaraların, deney sırasındaki laboratuar şartlarına bağlı olduğu düşünülmektedir. Önceden formaldehit veya gluteraldehit ile işlem görmüş kol-lagen esaslı hemostatik ajanlarda implantasyonu takiben progressif kalsifikasyonun ortaya çıktığı bildirilmiştir (3). Spongostan formaldehit ile işlenmiş jelatin esaslı bir materyaldir (8). Çalışmamızda 14. gün spongostan örneklerinden birinde kalsifiye birikimler görüldü ancak bu örnek enf ekteydi. 14. günün diğer örneklerinde ve 21. 30, 45. gün örneklerinde ise aynı bulgu yoktu. İlginç olarak enfeksiyon gösteren diğer hemostatik ajanlarda kalsifikasyon saptamadık. Şiddetli ve uzun süreli PMNL saldırısına uğrayan Spon-gostan'da kalsifikasyonun ortaya çıktığından söz edilebilir ancak geçici bir inflamatuar reaksiyon söz konusu olduğunda Spongos-tan'da rezidüel kalsifikasyona rastlanmamaktadır. Kontrol grubunda bağ doku re jenerasyonunun ilk bulguları 14. günde belirgin olarak izlenebilmektedir. 45. günde deri ve deri altı dokusunda kollagenize bağ doku ile iyileşme tamamlanmıştı. Sonuç olarak Hemostagen, Spongostan ve Surgicel subkutan dokular tarafından iyi tolere edilmektedir. Hemostagen ve Spongostan miktarca küçülmekle birlikte 45. günde tümüyle rezorbe olmamaktadır. Surgicel 45. günde rezorbe olmaktadır ve doku re-jenerasyonu kontrol grubuyla paralel seyir göstermiştir. Gruplar arasında iyileşme süreci belirgin farklılık göstermemekle birlikte, sonuçta Hemostagen ve Spongostan'm rezorbsiyon aktivitesi devam etmektedir. Dolayısıyla bu ajanların doku iyileşmesini hızlandırıcı katkılarından söz edilemez, ancak hemostazi sağlamak amacıyla kullanılmalarında belirgin bir kontrendikasyon olmadığı düşünülmektedir. 8 KAYNAKLAR (1) Anselme, K., Bacques, C, Charriere, G., Hartmann, D.J. Herbage, D., Garrone, R. : Tissue Reaction to Subcutaneous Implantation of a Collagen Sponge. A Histological, Ultrastructural, and Immunological Study. J. Biomed. Mater. Res., 24 : 6S9-703, 1990.
Cansu ALPASLAN, Gökhan ALPASLAN, Tülin OYGÜR (2) Finn, M.D., Schow, S.R., Scheiderman, E.D. : Osseous Regeneration in the Presence of Four Common Hemostatic Agents. J. Oral Maxil-lofac. Surg., 50 : 608-612, 1992. (3) Levy, R.J., Schoen, F.J., Sherman, F.S., Nichols, J Hawley, M.A., Lund, S.A. : Calcification of Subcutaneously Implanted Type I Collagen Sponges. Effects of Formaldehyde and Glutaraldehyde Pretreat-ments. Am. J. Pathol., 122 : 71-82, 1986. (4) Mannai, C, Leake, D., Pizzoferrato, A., Ciapetti, G., Sangiorgi, C. : Histologic Evaluation of Purified Bovine Tendon Collagen Sponge in Tooth Extraction Sites in Dogs. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol., 61 : 315-323, 1986. (5) Mattsson, T., Anderssen, K., Koendell, P.A., Lindskog, S. : A Longitudinal Comparative Histomeiric Study of the Biocompatibility of Three Local Hemostatic Agents Int. J. Oral Maxillofac. Surg., 19 : 47-50, 1990. (6) Mitchell, R. : An Evaluation of Bone Healing in Cavities in the Jaws Implanted with a Collagen Matrix. Br. J. Oral Maxillofac. Surg., 30 : 180-182, 1992. (7) Petersen, J.K., Krogsgaard, J., Nielsen K.M., Norgaard, E.B. : A Comparison Between 2 Absorbable Hemostatic Agents : Gelatin Sponge (Spongostan) and Oxidized Regenerated Cellulose (Surgicel). Int. J. Oral Surg., 13 : 406-410, 1984. (8) Peterson, L.J., Ellis III, B., Hupp, J.R., Tucker, M.R. : Contemporary Oral and Maxillofacial Surgery. St. Louis : The C.V. Mosby Co., 1988. (9) Schoen, F.J. : Biomaterials. In : Laskin, D.M. ed. Oral and Maxillofacial Surgery. St. Louis : The C.V. Mosby Company, 1980. 9
G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt X, Sayı 1, Sayfa 11-21,1993 FURKASYON DEFEKTLERİNİN CERRAHİ TEDAVİSİNDE SİTRİK ASİT VE FİBRİN YAPIŞTIRICI MADDE UYGULAMASI Altan DOĞAN*, İ. Levent TANER"', Tülin OYGÜR***, Koksal BALOŞ**** ÖZET Bu araştırma köpeklerde oluşturulan kronik furkasyon defekt-lerinde kök yüzeylerine sitrik asit demineralizasyonu ve fibrin yapıştırıcı madde uygulamasının periodontal iyileşmeye etkisi incelenmiştir. Bu amaçla köpeklerin alt premolar dişlerinde cerrahi olarak Klas III furkasyon defektleri oluşturulmasını takiben kökler çevresine ortodontik tel ligatürler bağlanmış ve defektler 6 hafta süreyle mikrobiyal dental plak birikimine açık bırakılmıştır. Daha sonra periodontal flep operasyonuyla tedavi edilen dişlerden yarısında sitrik asitle kök preperasyonu yapılmış, diğer yarısında sitrik asit demineralizasyonunu takiben kök yüzeylerine fibrin yapıştırıcı madde uygulanmıştır. Daha sonra flepler kesintili sütür tekniği ile kapatılarak ilgili dişler deney sonuna kadar % O.l'lik Klorheksidin solüsyonuyla fırçalanmıştır. Köpekler 7, 21 ve 42. günlerde yüksek dozda intravenöz Penthotal Sodium enjeksiyonuy-la öldürülerek ilgili yörelerden blok biopsiler alınmıştır. Biopsiler % 10 formalin solüsyonunda fikse edilerek rutin yöntemlerle his-topatolojik takibe alınmışlar ve daha sonra elde edilen 7 um kalınlığındaki kesitler ışık mikroskobunda histolojik ve histometrik olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre 42 gün sonunda her iki gruba ait örneklerde değişen miktarlarda doku tamirinin gerçekleştiği ancak sitrik asit demineralizasyonunu takiben fibrin yapıştırıcı maddeyle kaplanan defektlerde yeni kemik, sement ve buna bağdoku ataşmamnm sadece sitrik asit deminerali- (*) G.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı, Dr. Dt. (**) G.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı, Doç. Dr. (***) G.Ü. Tıp Fakültesi Patoloji Bil. Dalı, Doç. Dr. (****) G.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı, Prof. Dr. 11
FURKASYON DEFEKTLERİNİN TEDAVİSİ zasyonuyla tedavi edilen dişlerle karşılaştırıldığında daha fazla olduğu ve bunun istatistiksel olarak da önemli bulunduğu saptan- 1 mıştır. Anahtar Kelimeler : Fibrin; fibronektin; sitrik asit; periodon-* tal tedavi; yeni ataşman. SUMMARY FIBRIN ADHESIVE MATERIAL AND CITRIC ACID APPLICATION ON THE SURGICAL TREATMENT OF FURCATION DEFECTS The study was undertaken to evaluate the effects of citric acid demineralization and fibrin adhesive material application upon healing of experimental furcation defects. In seven dogs, 20 class III furcation defects were surgically created on madibular premolars. Orthodontic ligatures were placed around the teeth to induce plaque retention for 6 weeks. At the end of this period defects were treated with periodontal flap operation. After the scaling procedures reference notches were placed on root surfaces at coronal border of the bone defect. The root surfaces were conditioned either citric acid demineralization or citric acid demineralization and FAM application. Until the end of the experiment plaque elimination has been utilized by applying 0.1 % chlorhexidine solution topically twice a week. Animals were sacrified at 7, 21 and 42 days and block biopsies were taken from the related regions. Biopsies were kept in 10 % formaline solution for a week and embedded in parafin. After rutin histolopathological procedures had been performed sections were cut at 7um thickness and stained either with Hematoxylin and Eosin or connective tissue stain. Histological and histometrical evaluations were made by using light microscopy with regard to the distance between apical border of defect and coronal border of regenerated tissues. Statistical analysis has shown that coating root surfaces with fibrin adhesive material after citric acid demineralization had been lead significantly more bone formation (p<0.05) and connective tissue attachment with cementum formation on root surfaces (p<0.05) when compared with citric acid alone at 42 days. Key Words : Fibrin; fibronectin; citric acid; periodontal therapy; new attachment. 12
Altan DOĞAN, İ. Levent TANER, Tülin OYGÜR, Koksal BALOŞ GİRİŞ Periodontal hastalık sırasında kaybedilmiş dokuların yeniden kazanılması, hastalıklı kök yüzeylerinde yeni sement oluşumuyla birlikte bağdoku ataşmanm gerçekleşmesi ve kemik defektlerinin yeni kemik oluşumuyla dolması, periodontal rejeneratif tedavi yaklaşımlarının temel hedefi olmuştur. Periodontal defektlerinin cerrahi tedavisi sırasında açığa çıkartılmış kök yüzeylerinin asitlerle demineralizasyonunun kolajen lifleri açığa çıkarttığı ve bu şekilde kök kolaj enine fibrin bağlantısının oluşmasına yardımcı olduğu histopatolojik çalışmalarla gösterilmiştir (10, 11), iyileşmenin erken dönemlerinde ataşmanm sağlanması ve epitelin apikal mig-rasyonunun engellenmesi için önemli olan bu bağlantıda ataşman glikoproteinleri ve plazma faktörlerinin oynadığı önemli rol bilinmektedir (14, 18, 4). Buradan yola çıkılarak periodontal iyileşmeyi hızlandırmak amacıyla cerrahi olarak açığa çıkartılmış kök yüzeyleri sitrik asit demineralizasyonunu takiben plazma faktörleriyle kaplanmış ve bazı olumlu sonuçlar alınmıştır'(4, 5, 8). Biz de çalışmamızda, köpeklerde deneysel olarak oluşturduğumuz kronik furkasyon defektlerinde kök yüzeylerinin sitrik asitle demineralizasyonunu takiben çeşitli ataşman glikoproteinleri ve plazma faktörleri içeren Fibrin Yapıştırıcı Madde (FYM) ile kaplayarak oluşacak periodontal iyileşmeyi histopatolojik olarak değerlendirmeyi amaçladık. GEREÇ VE YÖNTEM Araştırma gerekli sağlık kontrolleri yapılmış 7 adet deney köpeği üzerinde gerçekleştirdi. Köpeklerin intravenöz Sodyum Pen-to thai enjeksiyonuyla genel anestezi altına alınmasından sonra man-dibulanın her iki tarafında 3 ve 4. premolar dişlerin operasyon öncesi klinik ve radyografik tetkikleri yapıldı. Daha sonra ilgili dişlerin bukkal ve lingual yüzeylerinde mukoperiosteal fleplerin kaldırılmasını takiben furkasyon yörelerinde kemik düşük devirli tur ve şalin irrigasyonu altıda kaldırılarak bükko-lingual doğrultuda tam bir geçiş sağlandı. Defektlerin kronikleştirilmesi için kökler çevresinde ortodontik ligatürler bağlamış ve 6 hafta sonra liga-türler sökülerek defektlerin klinik ve radyografik tetkikleri yapıl- 13
FURKASYON DEFEKTLERİNİN TEDAVİSİ di. Daha sonra bukkal ve lingual yüzeylerde mukoperiosteal flepler kaldırılarak tüm sert ve yumuşak eklentiler uzaklaştırıldı. Kök düzeltme işlemini takiben alveol kemiğinin en koronal seviyesi hizasında kök yüzeylerine referans çentikleri açıldı. Deneysel olarak oluşturulmuş 24 adet Klas III furkasyon defekti daha sonra iki farklı yöntemle tedavi edildi. Defektlerden yarısında kök yüzeyleri ph. 1 sitrik asitle 3 dakika süreyle demineralize edildi ve bu işlem sırasında sitrik asitin periodontal dokulara sızmamasına özen gösterildi. Defektlerin diğer yarısına sitrik asit demineralizasyo-nunu takiben daha önceden hazırlanmış olan fibrin yapıştırıcı madde uygulandı (Tissucol Kit 0.5 ml. Immuno AG Austria). Daha sonra flepler interdental kesintili sütür tekniği ile dikildi. Sütürler postoperatif 7. günde alındı. İlgili dişler deney süresi boyunca plak kontrolünün sağlanması amacıyla iki günde bir % 0.2'lik klorhek-sidin solüsyonu ve yumuşak kıllı diş fırçası yardımıyla fırçalandı. Köpekler 7, 21 ve 42. günlerde öldürülerek deney bölgelerinden alman blok biopsiler % 10'luk formalin solüsyonuyla fikse edildikten sonra rutin histolojik takibe alındı. Blok biopsilerden mezio-distal doğrultuda 6um kalınlığında alman seri kesitler Hematoxylin ve Eosin ve Modifiye Crossmon Bağdoku Boyasıyla boyandı ve ışık mikroskobisinde histolojik olarak değerlendirildi. Histometrik ölçümler ışık mikroskobuna takılmış mikrometrik oküler (Nikon) yardımıyla xl0 büyütmede yapıldı ve şu kriterlere dikkat edildi (1). referans çentiğinin apikal sınırı ile birleşim epitelinin apikal sınırı arasındaki mesafe - yeni ataşman, 2) çentiğin apikal sınırı ile alveol kemik tepesi arasındaki mesafe - yeni kemik. Histometrik ölçümler Mann Whitney U testi ile istatistiksel olarak değerlendirildi ve sonuçlar p<0.05 seviyesinde önemli sayıldı. BULGULAR 7. Gün Bulguları. Bu döneme ait örneklerde defekt bölgesinde fibrin ağına tutunmuş mononükleer hücreler, yer yer polimorfnükleer lökosit (PMN) kümeleri ve kapiller damar proliferasyonu içeren granülas-yon dokusunun bulunduğu, epitelizasyonun henüz tamamlanmadığı gözlendi (Resim 1). Ayrıca periodontal ligamente yakın alveoler kemikte osteoklastik aktivitenin var olduğu ve kök yüzeyinde yer 14
Altan DOĞAN, İ. Levent TANER, Tülin OYGÜR, Koksal BALOŞ yer rezorbsiyon alanlarının bulunduğu saptandı (Resim 2). Her iki gruba ait örneklerde pıhtı organizasyonunun ilerlemiş olduğu bölgelerde narin kolajen liflerin kök yüzeyine yaslandığı gözlendi. Resim 1. SA grubu, postoperatif 7. günde defekt bölgesi (Bağdoku boyası - BB x 10). d, dentin; s, sement; g, graniilasyon dokusu; ç, referans çentiği; a, artifak. Resim 2. SA+FYM grubu, postoperatif 7. günde defekt bölgesi (BB x 10). d, dentin; g, graniilasyon dokusu; a, artifak; r, kök rezorbsiyonu. 21. Gün Bulguları. Her iki gruba ait örneklerde epitelizasyonun tamamlandığı ancak bağdoku matürasyonunun henüz devam etmekte olduğu, sube-pitelyal bağdokuda orta yoğunlukta mononükleer hücre infiltras-yonu ve ödemin bulunduğu gözlendi. Bu iltihabi dokunun altında kolajenden zengin bağdokunun kemiğe kadar ilerlediği, kazınmış kök yüzeyinde referans çentikleri içinde bir miktar yeni sement yapımının ve bağdoku ataşmanmm gerçekleşmiş olduğu gözlendi. (Resim 3). Defektlerden hiçbirinin tam olarak dolmadığı ve kemik yapımının çentikler seviyesinde bulunduğu bulgulandı, (Resim 4). Histometrik olarak kök yüzeyindeki yeni sement yapımı ve bağdoku ataşmanı karşılaştırıldığında SA+FYM grubunda iyileşmenin SA grubuna göre daha ilerlemiş olduğu saptandı. (p<0.05) (Tablo 1). 15
FURKASYON DEFEKTLERİNİN TEDAVİSİ I *,JI r t,. t ' 1 Resim 4, SA grubu, 21. günde defekt bölgesi (BB x 10). s, sement; d, dentin; ç, referans çentiği; b, bağdokusu; ba; bağdoku ataşmanı; e, epitel; k, kemik. Resim 3. SA+FYM grubu, 21. günde defekt bölgesi (BB x 10). s, sement; d, dentin; ç, referans çentiği; b, bağdokusu; ba; bağ-doku ataşmanı; e, epitel; k, kemik; a, artifak. 21. GÜN SA SA+FYM ATAŞMAN (x : median) 10 13 * KEMİK (x : median) 2 3 (*) p<0.05 Tablo 1. Postoperatif 21. günde sitrik asit demineralizasyonu (SA) veya sitrik asit demineralizasyonu ile birlikte fibrin yapıştırıcı madde (SA+FYM) uygulaması sonucunda oluşan yeni ataşman ve kemik miktarları ortalama değerleri istatistiksel olarak karşılaş-tırılmıştır. 16 42. Gün Bulguları. Her iki gruba ait örneklerde bağdoku matürasyonunun ta-
Altan DOĞAN, İ. Levent TANER, Tülin OYGÜR, Koksal BALOŞ mamlandığı, epitelde iltihabi eksuda ve subepitelyal hücre infiltrasyonunun bulunduğu saptandı. bagdokuda mononükleer Hemen bütün örneklerde kök yüzeyinde bırakılmış sement ve genellikle dentin duvarı üzerinde yeni sement yapımının gerçekleşmiş olduğu, artifisyel ayrılmalarla karakteristik bu yeni sement dokusunun çentikler içinde kalın ve sellüler yapıda olduğu ve ko-ronale doğru giderek inceldiği gözlendi. Yeni sement dokusunun yapıldığı bu yüzeylerde kolajen liflerin kök yüzeyi ile ataşrnan sağlandığı bulgulandı. (Resim 5). Bu ortak bulguların yanında yeni sement ve ataşman miktarı karşılaştırıldığında SA+FYM grubunda rejenerasyonun S A grubuna göre daha ilerlemiş olduğu saptandı. FYM grubunda alveoler kemikte özellikle son trabaküla-lar çevresinde osteoblastik aktivitenin daha belirgin olduğu ve yeni kemik yapımının her iki grupta gerçekleşmiş olmasına rağmen SA+FYM grubunda SA grubuyla karşılaştırıldığında daha fazla olduğu gözlendi. (Resim 6) (Tablo 2). 7"t* * * * *» * 1,- * Besim S. SA grubu, 42. günde de-fekt bölgesi (BB ş 10). s, sement; d, dentin; ç, referans çentiği; b, bağdokusıı; ba; bağdoku ataşmanı; e, epitel; k, kemik. Resim 6. SA+FYM grubu, 42. günde defekt bölgesi (BB x 10). s, sement; d, dentin; ç, referans çentiği; b, bağdokusu; ba; bağdoku ataşmanı; k, kemik; a, artifak, 17
FURKASYON DEFEKTLERİNİN TEDAVİSİ 42. GÜN SA SA+FYM P ATAŞMAN (x : median) 14.5 36.5 KEMİK (x : median) 9 23 (*) p<0.05 Tablo 2. Postoperatif 42. günde SA veya SA+FYM uygulaması sonucunda oluşan yeni ataşman ve kemik miktarları ölçülerek elde edilen ortalama değerler istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. TARTIŞMA Bu araştırmada, köpeklerde oluşturulan kronik furkasyon defektlerinde kök yüzeylerine sitrik asit demineralizasyonu ve fibrin yapıştırıcı madde uygulamasının yeni bağdoku ataşmanı ve kemik oluşumuna etkisi incelenmiştir. Her iki gruba ait örneklerde değişen miktarlarda sementle birlikte yeni ataşman ve kemik oluşumu gözlenmiştir. Elde edilen histolojik ve histonıetrik bulgular karşılaştırıldığında sitrik asit demineralizasyonunu takiben kök yüzeylerine FYM uygulamasının sadece sitrik demineralizasyonu yapılan örneklere göre daha fazla kemik ve bağdoku ataşmamna neden olduğu (p<0.05) saptanmıştır. Daha önce köpeklerde dental plağa kapalı fenestrasyon tipi defektlerde rejenerasyona etkileri bakımından incelediğimiz fibrin yapıştırıcı maddenin tek basma veya sitrik demineralizasyonunu takiben kök yüzeyleri ve defekt bölgesine tatbiki sonucunda bu defektlerinin tam olarak yeni kemikle dolduğu, ayrıca sadece sitrik asit demineralizasyonu veya kök düzeltme işlemiyle tedavi edilen defektlerle karşılaştırıldığında yeni ataşman, sement ve kemik miktarının FYM uygulanan örneklerde istatistiksel olarak da daha fazla olduğu bulgulanmıştır (1). Yine köpeklerde furkasyon defektlerinde kök düzeltmesi veya kök düzeltmesiyle birlikte defekt bölgesine FYM uyguladığımız araştırmamızda, kök yüzeylerinin FYM ile kaplanmasının yeni ataşman ve kemik oluşumunu artırdığı ve bunun istatistiksel olarak önemli olduğu saptanmıştır (6). 18
Altan DOĞAN, İ. Levent TANER, Tülin OYGÜR, Koksal BALOŞ Yukarıda da belirtildiği gibi çeşitli defekt şekillerinde kullanılan FYM'nin hem tek başına hem de sitrik asit demineralizasyo-nuyla birlikte iyileşmeyi hızlandırdığı görülmektedir. Ayrıca bu konuda yapılan diğer araştırmalarda kök yüzeylerinin ataşman gli-koproteinleri ve plazma faktörleriyle kaplanmasının periodontal iyileşmeyi hızlandırdığı yolundadır (2, 7, 13, 14, 15). Ancak bu sonuçlar FYM uygulaması öncesinde sitrik asit demineralizasyonun gerekli olup olmadığı sorusunu akla getirmektedir. Bugüne kadar sitrik asitle kök preparasyonu konusunda yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçların çelişkili olduğu anlaşılmaktadır. Deneysel çalışmalarda kök yüzeyinin sitrik asitle preparasyonun smear tabakasını ortadan kaldırdığı (12) ve kolajen lifleri açığa çıkartarak fibroblast ataşmanım, hızlandırdığı bulunurken (3, 10, 11) diğer çalışmalar bunu destekler görünmemektedir (9, 17). Bizim çalışmalarımızın bulguları sitrik asitin iyileşmeyi hızlandırdığı yolundadır, ancak FYM uygulanan örneklerde sement kalınlığının ve bu semente bağdoku ataşmanm ve alveol kemik tepesinde oluşan yeni kemik miktarının daha fazla olduğu saptanmıştır. FYM içerdiği konsantre edilmiş fibronektin, PDGF (platelet kökenli büyüme faktörü), trombin, fibrinogen gibi ataşman glikop-roteinleri ve plazma faktörleri aracılığıyla iyileşmenin erken döneminde kök yüzeyi ile bağdokusu arasında bir köprü oluşturmakta ve epitelin apikal doğrultulu migrasyonunu önlemektedir (2, 7, 14). Özellikle fibronektin ve PDGF gibi kemoatraktan maddelerin sti-mülasyonuyla fibroblast, sementoblast ve osteblastlar gibi rejene-rasyon yeteneğine sahip hücrelerin defekt bölgesine hızlı migras-yonları sağlanabilir (4, 16). Ayrıca antifibrinolitik ajan olan apro-tinin de FYM'nin yara bölgesindeki rezorbsiyonunu kontrol etmektedir (13, 16). Bu araştırmada kronik periodontitis oluşturulmuş defektlerde kök yüzeylerinin ataşman glikoproteinleri ve plazma faktörleriyle kaplanmasının iyileşmeyi daha da hızlandırdığı görülmüştür ve elde edilen sonuçlar bu konuda daha önce yaptığımız çalışmalar (1, 6) ve literatürle de uyum halindedir (2, 7, 8, 14, 15). Bütün bu çabalara rağmen ileri harabiyetlerde dokuların tam olarak rejenerasyonu mümkün olmamaktadır. Defekt bölgesindeki iyileşmenin miktarı periodontal hastalık sonunda geriye kalan doku miktarı ve oradaki hücrelerin rejenerasyon potansiyeliyle sınırlı kalmaktadır. Periodonsiyumun farklı rejenerasyon potansiyeline sahip dokulardan oluşması ve ayrıca iyileşme sırasında olu- 19
FURKASYON DEFEKTLERİNİN TEDAVİSİ şan yara kontraksiyonu gibi faktörler periodontal yara iyileşmesini komplike hale sokmaktadır. Bütün bu şartlan aynı anda sağlayacak bir teknik günümüz bilgilerine göre henüz bulunamamıştır ve bu konuda araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. KAYNAKLAR (1) Baloş, K., Taner, L., Doğan, A., Oygür, T.: The effect of fibrin adhesive material-fam (Tissucol) and citric acid on periodontal wound healing. In : Gold SI, Midda M, Mutlu S eds. Recent advances in periodontology vol. II, Elseiver Science Publishers B. V., 347-350, 1991. (2) Bartolucci, E.G., Prato, G.P.: Preliminary observations on the use of a biologic sealing system (Tissucol) in periodontal surgery. J. Periodontal., 53 : 731-735, 1982. (3) Bostancı, H.S., Arpak, M.N., Günhan, ö.: New attachment formation following periodontal surgery in a dog. J. Ninon. Univ. Sch. Dent., 32 : 159-166, 1990. (4) Caffesse, R.G., Smith, B.A., Nasjleti, C.E., Lopatin, D.E. : Cell proliferation after flap surgery, root conditioning and fibronectin application. J. Periodontal., 58 : 661-666,1987. (5) Caton, J.G., Poison, A.M., Pini Prato, G., Bartolucci, E.G., Clauser, C.: Healing after application of tissue-adhesive material to denuded and citric acid-treated root surfaces. J. Periodontal., 57 : 385-390, 1986. (6) Doğan, A., Taner, L., Oygür, T., Baloş, K.: Effects of fibrin adhesive material (Tissucol) application on furcation defects in dogs. J. Nihon Univ. Sch. Dent. 1992; 34 : 34-41. (7) Nasjleti, C.E., Caffesse, R.G., Castelli, W.A., Lopatin, D.E., Kowalski, C.J. : Effect of lyophilized autologous plasma on periodontal healing of replanted teeth. J. Periodontal., 57 : 568-578, 1986. (8) Nasjleti C.E., Caffesse, R.G., Castelli, W.A., Smith, B.A., Lopatin, D.E., Kowalski, C.J.: Effect of citric acid and lyophilized autologous plasma on periodontal healing of following periodontal flap surgery in monkeys. J. Periodontal., 58 : 770-779, 1987. (9) Nyman, S., Lindhe, J., Karring, T.: Healing following surgical treatment and root demineralization in monkeys with periodontal disease. J. Clin. Periodontal., 8 : 249-258, 1981. (10) Poison, A.M., Proye, M.P.: Fibrin linkage : a precursor for new attachment. J. Periodontal., 54 : 141-146, 1983. 20
Altan DOĞAN, İ. Levent TANEB, Tülin OYGÜR, Koksal BALOŞ (11) Poison, A.M., Proye, M.P. : Effect of root surface alterations on periodontal healing : II. Citric acid treatment of the denuded root. J. Clin. Periodontal., 9 : 441-447, 1982. (12) Poison, A.M., Frederick, G.T., Ladenheim, S., Hanes, P.J., The production of root surface smear layer by instrumentation and its removal by citric acid. J. Periodontol., 55 : 443-446, 1984. (13) Prato, G.P., Cortellini, P., Agudio, G., Clauser, C. : Human fibrin glue versus sutures in periodontal surgery. J. Periodontol., 426-431, 1987. (14) Ripamonti, V., Petit, J.C, Lemmer, J Austin J.C. : Regeneration of the connective tissueattachment on surgically exposed roots using fibrinfibronectin adhesive system. An experimental study on the babboon (Pappio ursinus). J. Periodontal Res., 22: 320-326, 1987. (15) Ripamonti, V., Petit, J.C. : Patterns of healing on replanted baboon incisors coated with an allogenic fibrin-fibronectin protein concentrate. J. Periodontal Res., 24 : 335-342, 1989. (16) Schlag, G., Redl, H.: Fibrin sealent in operative medicine. Plastic Surgery Maxillofacial and Dental Surgery Vol 4, Berlin: Springer-Verlag, 1986. (17) Stahl, S.S., Froum S.J. : Human clinical and histological repair responses following the use of citric acid in periodontal therapy. J. Periodontol, 48 : 261-266, 1977. (18) Terranova, V.P., Martin, G.R.: Molecular factors determining gingival tissue interaction with tooth structure. J. Periodontal. Res., 17 : 530-533, 1982. 21
G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt X, Sayı 1, Sayfa 23-40, 1993 ÜÇ FARKLI RETANSİYON YÖNTEMİ UYGULANMIŞ METAL ALT YAPI ÜZERİNE HAZIRLANAN İKİ KOMPOZİT RESİNİN METAL - RESİN ARA YÜZÜNDE ORTAYA ÇIKAN MİKROSIZINTININ DEĞERLENDİRİLMESİ Doç. Dr. Yavuz BURGAZ* Dr. Engin KOCABALKAN* ÖZET Araştırmamızda, veneer restorasyonlarda zamana bağlı olarak meydana gelen mikrosızmtınm kompozit resin ve metal alt yapıda uygulanan retansiyon şekillerine göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bilya retansiyonu, elektrokimyasal dağlama ve silan ile kaplama retansiyon yöntemleri uygulanmış metal alt yapı üzerine kompozit resin materyali olarak ısı ve basınçla polimerize olan resin (Isosit-N) ve ışınla polimerize olan kompozit resin (Dentacolor) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda zamana bağlı olarak mikrosızmtımn kaçınılmaz olduğu ortaya konulmuştur. 3-6 aylık süre sonunda meydana gelen mikrosızıntı miktarı hemen polimerizasyon sonrasına göre, radyo-izotop yöntem ile incelenmiş olup sonuçlar iyonizasyon ve otoradyografi yöntemleri ile değerlendirilmiştir. En yüksek mikrosızıntı değeri, elektrokimyasal dağlama yapılmış metal alt yapı üzerine ısıyla polimerize olan kompozit resin materyalinin uygulandığı test örneklerinde, en düşük değerler ise silan ile kaplama retansiyon yöntemi uygulanmış metal alt yapı üzerine Dentacolor ışıkla polimerize kompozit resin materyali kaplanmış test örneklerinde tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler : Kompozit, Veneer, Metal-Resin Arayüzü, Mikrosızıntı. (*) G.Ü. Dişhek. Fak. Protetik Diş Tedavi Anabilim Dalı. 23
METAL-RESİN ARA YÜZÜNDE MİKROSIZINTI SUMMARY EVALUATION OF THE MICROLEAKAGE AT THE RESIN-ALLOY INTERFACE OF TWO COMPOSITE RESIN RETAINED BY MEANS OF TFIREE DIFFERENT RETENTIVE SYSTEMS TO THE CAST RESTORATIONS Microleakage is a important failure which occurs at the resin-metal interface of resin veneered crowns and bridges have been widely used. The purpose of the study was to evaluate microleakage at composite resin veneering materials and some modes attaching resin to metal frameworks In this study, a heatcuring composite resin (Isosit-N) and a lightcuring composite resin (Dentacolor) were used as veneering materials. In order to retain the veneer, such methods as bead retention, electrochemical etching and silane coating were used. Microleakage at the resin-metal interface was determined by using the autoradiographic methods and ionisation methods at immediately following the polimerization and at the third and at the sixth months. At the sixth month, the highest microleakage levels were measured in the heat curing composite resin materials polimerized on electroetched metal frameworks, while the lowest microleakage levels were measured in the Dentacolor light-cure composite resin polimerized on silane coating metal frameworks. Key Words : Composites, Veneer, Resin-Alloy Interface, Microleakage. GİRİŞ Veneer kron ve köprülerde estetik materyal olarak akrilik re-sinlerin yerini günümüzde kompozit resinler almaktadır. Kompozit resinlerin akrilik resinlere kıyasla su emme değerlerinin düşük olması, daha uzun sürede de kompoze olması, sertliklerinin daha yüksek olması, elastiklik ve termal genleşme kat sayılarının metale daha yakın olması uygulayıcıları bu maddelere yönlendirmiştir. Esas yapısı Bis-GMA olan kompozit resinler ana matriks ve doldurucudan oluşmakta olup, sınıflandırılmaları içeriğindeki doldurucu büyüklüğüne göre yapılmaktadır. Kron-köprü protezlerinde 24
Yavuz BURGAZ, Engin KOCABALKAN parlatılabilme özelliğini sağlayabilmek amacıyla mikrodolduruculu kompozit resinler kullanılmaktadır. Kompozit resinlerin polimeri-zasyon reaksiyonları birbirlerine benzer olmasına rağmen reaksiyonu başlatıcı ajana göre uygulamat eknikleri değişmektedir. Bu amaçla günümüz kronköprü protezlerinde reaksiyon başlatıcı ajan olarak ısı-basmç ve dalga boyu belirli ışık kaynağı kullanılmaktadır. Birinci şekilde 6 atm basınç altında 120 C ısı uygulamasıyla reaksiyon başlatıcı ajan (benzol peroksit) aktive olarak polimeri-zasyonu başlatmakta, diğer teknikte ise 400 [xm dalga boyunda mavi ışık uygulamasıyla fotoinitiatörleri (Champhorokinon) aktive ederek reaksiyon başlamaktadır. Kompozit resinlerin akrilik resinlere oranla yukarıda belirtilen avantajlarına rağmen, metal altyapı ile fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki farklılıklarından oluşan uyumsuzluklar iki materyal arasında mikrosızmtıya yol açarak renk değişiminden estetik materyalin altyapıdan ayrılmasına kadar çeşitli başarısızlıklar ortaya çıkmaktadır (1, 4, 5). Araştırmamızın amacı, estetik materyal olarak kompozit resinlerin kullanıldığı veneer kronlarda meydana gelen mikrosızmtı-nm retansiyon yöntemleri ve kompozit resinlerdeki polimerizasyon tekniklerine göre değerlendirilmesidir. GEREÇ VE YÖNTEM A. TEST ÖRNEKLERİNİN HAZIRLANMASI : 1. Metal Alt Yapının Hazırlanması : Plaka pembe mumdan (De Trey, Germany) 6 mm genişlik, 10 mm uzunluk, 1 mm kalınlıkta 180 adet mum örnek hazırlandı (Şekil 1). Örneklerden 60 tanesi üzerine pozitif retansiyon için birer buya boşluğu aralıkla 0,4 mm çapında retansiyon bilyaları (Micro-retantions, Ivoclar, Liechenstein) uygulandı (13) (Şekil 2). Hazırlanan bütün örnekler, fosfat bağlı rövetman (Wirowest, Bego, Germany) ile üretici firmanın önerilerine uygun şekilde rö-vetmana alınarak soy olmayan bir metal alaşımı (Wiralloy, Bego, Germany) ile dökümleri indüksiyon döküm cihazında (Fornax 35 K-HF, Bego Germany) yapıldı. Döküm örnekler rövetmanlarmdan 25