2.5. AHİ EVRAN 2.6. HACI BEKTAŞ VELİ
2.7. MEVLÂNÂ CELÂLEDDİN-İ RUMİ, 2.8. YUNUS EMRE
KAZANIMLAR 2. Türkler arasında İslam ın yayılmasında ve İslam anlayışının oluşmasında etkili olan şahsiyetleri tanır.
VI. ÜNİTEMİZ
HATIRLAYALIM 2.2. İMAM MATURİDÎ, 2.3. ALİ ER-RIZA 2.4. AHMET YESEVİ
1. TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLUŞU İslam Peygamberimiz Arap Yarımadası (Egemenlik) Türkler Müslüman Araplar ilk temas Hz. Ömer zamanı (634-644) Emeviler zamanı baskıcı politikalar çatışma Abbasiler ılımlı politika Türkler İslam a ilgi başladı. 751 Talas Savaşı: Türkler + Müslümanlar X Çinliler Temas ++ Toplu+resmi ilk Müslüman Türkler: Karahanlılar (Satuk Buğra Han) *** Gök Tanrı Dini İslam arasındaki benzerlikler: GÖK (TEK) TANRI ALLAH UÇMAĞ TAMUĞ CENNET CEHENNEM (AHİRET) İDUK/ ADAK KURBAN (ADHÂ) TÖRE ŞERİAT (YASA, KURALLAR) ALPLIK GAZİLİK, MÜCAHİDLİK TÜZLÜK ADALET KAM/ YALVAÇ NEBİ/ VELİ/ ALLAH DOSTU ***
2. TÜRKLER ARASINDA İSLAM IN YAYILMASINDA ETKİLİ OLAN BAZI ŞAHSİYETLER
2.1. EBÛ HANİFE (699-767) Ebu Hanife, Türkler arasında İslam ın yayılmasında etkili olan büyük bir din bilginidir. Asıl adı Numan bin Sabit tir. 699 yılında Kûfe de doğmuş, 767 yılın da Bağdat ta vefat etmiştir. Kabri Bağdat ta, Azamiye diye anılan bölgededir. Tüccar olan babası gibi ipek ticaretiyle uğraşmış ve alış verişteki dürüstlüğüyle ün yapmıştır. Ebu Hanife nin eserleri, vefatından sonra öğrencileri tarafından yazılmıştır. En meşhur eserleri: el-fıkhu l-ekber, el-âlim ve l-müteallim, El-Musned... Ebu Hanife sabırlı ve gönlü zengin bir insandı, emanete riayet ederdi; cömertti. Bilgiye, hür düşünceye ve kişi hürriyetine büyük önem verirdi.
2.2. MATURİDÎ (844-944) Maturidî, büyük bir İslam- Türk din bilginidir. Asıl adı: Ebu Mansur Muhammed bin Muhammed bin Mahmûd el-maturidî dir. Doğumu: 844 (?) Türkistan da (bu günkü Özbekistan) Semerkant ın Maturid kasabası. Vefatı: 944 Semerkant. Çalışmalarını Ebu Hanife nin görüşleri doğrultusunda sürdürmüştür.
2.2. MATURİDÎ (844-944) İmam Maturidî nin en önemli eserleri: «TE VİLÂTU L-KUR ÂN» (tefsir) ve «KİTÂBU T-TEVHÎD» (kelam ve akaid). Fikirleri Ahmet Yesevî, Hacı Bektaş Veli ve Yunus Emre yi etkilemiştir. İmam Maturidî, bilgiye büyük önem vermiştir. İtikadından misaller: 1. İyiliği ve kötülüğü akılla bilmek mümkündür. 2. Herhangi bir şey iyi ise Allah onu emretmiştir. 3. Kötü olan şeyi Allah yasaklamıştır. 4. İnsan, Allah ın var olduğunu aklı ile algılayabilir. 5. Allah, insana gücünün yetmeyeceği görevleri vermez.
2.3. ALİ ER-RIZÂ (770-818) Büyük bir din bilgini olan Ali er- Rıza, 770 yılında Medine de doğmuştur. Babası Musa el-kâzım dır. İmam Ali er-rıza, Peygamberimizin torunu Hz. Hüseyin in soyundan gelmektedir. Ali er-rıza, Mescid-i Nebi de hayatının büyük bir kısmını eğitim ve öğretimle geçirmiştir. 816 yılında Halife Memun un daveti üzerine Merv e gitmiştir. Ali er-rıza, Türkistan-İran Türk bölge şehirlerinde halkı irşad etmiş, büyük hadis bilginlerine HADİSLER aktarmıştır. Hz ALİ Hz Hüseyin Ali Zeynelabidin Muhammed el-bâkır Câfer es-sâdık Mûsâ el-kâzım Ali er-rızâ
2.3. ALİ ER-RIZÂ (770-818) MEŞHUR ESERLERİ: 1. El-Müsned: İnanç, fıkıh, tefsir ve ahlakla ilgilidir. 2. Sahifetü r-rıza: Ehlibeyt in rivayet ettiği hadislerden oluşmuştur. 3. Fıkhu r-rıza: Ali er-rıza nın fıkıh alanındaki görüşleri ile ilgilidir. Ali er-rıza, ayetlerin anlamı üzerinde düşünmenin gereğini vurgulayan, kendisine sorulan sorulara ayetlerle cevap veren bir bilgindi. İyi huylu, alçak gönüllü ve son derece cömertti. Az yer, az uyur, daha çok ilim ve ibadetle meşgul olurdu. Merv e (Türkmenistan, Marı) yaptığı yolculuk sırasında Türklerin yaşadıkları bölgelerde de bulunmuş olan Ali er-rıza nın Türklerin Müslüman olmasına katkıları bulunduğu bilinmektedir.
2.4. AHMED YESEVÎ (1093-1166) ÖNCE DÜŞÜNELİM: Ahmet Yesevî adını daha önce duydunuz mu? Hakkında neler biliyorsunuz? AHMET YESEVÎ Türkistan da yetişen ve Türkler arasında İslam ın yayılmasına katkısı olan büyük bir bilgindir. Güney Kazakistan daki Çimkent şehrinin doğusunda bulunan Sayram kasabasında 1093 yılında doğmuştur. 1166 yılında 73 yaşında iken vefat etmiş ve Yesi şehrinde defnedilmiştir. Ahmet Yesevî nin Yesi şehrindeki türbesi
2.4. AHMED YESEVÎ (1093-1166) Ahmet Yesevî, Arapça ve Farsça bilmesine rağmen eserlerini sade bir Türkçe ile yazdı. Yeni Müslüman olmuş Türklere İslam dinini sade bir dille yazdığı şiirlerde anlattı. «Hikmet» adını verdiği bu şiirlerini «DİVAN-I HİKMET» adlı eserinde topladı. Görüşleri, geniş bir coğrafyaya yayıldı. Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli gibi büyük bilginlerin yetişmesinde etkili oldu.
2.5. AHİ EVRAN 2.6. HACI BEKTAŞ VELİ
2.5. AHİ EVRAN (1172-1262) ÖNCE DÜŞÜNELİM: «AHİLİK» adını daha önce hiç duydunuz mu? Duyduysanız hakkında neler biliyorsunuz?
2.5. AHİ EVRAN (1172-1262) Ahi Evran ın asıl adı Şeyh Mahmud Nasuriddin el-hoyî dir. 1172 de Hoy da (Azerbaycan) doğmuştur. Horasan a oradan Anadolu ya gelmiş, 13. yüzyılın ortalarında Konya ya yerleşmiştir. Konya da bir süre ikamet ettikten sonra Kayseri ye geçmiş, burada dericilik mesleğiyle uğraşmıştır.
2.5. AHİ EVRAN (1172-1262) Bir müddet sonra Kayseri den Kırşehir e giderek «AHİLİK» adı verilen meslek birliğini kurmuştur. Ahi Evran ın eşi Fatma Bacı, KADIN ANA olarak tanınmış ve dünyanın ilk kadın örgütü olan «BACIYAN-I RUM» teşkilatını kurmuştur. 1262 yılında vefat etmiş olan Ahi Evran ın mezarı Kırşehir dedir.
2.5. AHİ EVRAN (1172-1262)
2.5. AHİ EVRAN (1172-1262) Osmanlı Devleti nin kuruluşunda Ahiler oldukça önemli bir rol oynamışlardır. Ahilikte temel ilke, teşkilata üye olanların mutlak eşitliğidir. Üyelerin hepsi birbirinin kardeşidir. Aralarında güçlü sevgi ve saygı bağları vardır. Üyelik için kişinin, teşkilat içinden birisi tarafından önerilmesi gerekir.
2.5. AHİ EVRAN (1172-1262) Ahiliğin en önemli ilkeleri: 1. ELİNİ AÇIK TUT. 2. SOFRANI AÇIK TUT. 3. KAPINI AÇIK TUT. 4. GÖZÜNÜ BAĞLI TUT. 5. DİLİNE SAHİP OL. TEMEL İLKELERİ: 1. Doğru sözlü ol, 2. Emanete hainlik etme, 3. Cömert ol, 4. Gözünü kötü şeylerden sakın, 5. İki yüzlü ve yiyicilerden uzak dur, 6. Kötülerden uzak dur, 7. Öfkelenme
AHİ TEŞKİLATI
2.5. AHİ EVRAN (1172-1262) «AHİLİK» teşkilatı günümüzde eski varlığını yitirmiştir. Ancak kültürü yaşamaktadır. «AHİLİK KÜLTÜRÜ KUTLAMA HAFTASI» her yıl Ekim ayının ikinci Pazartesi başlayan haftadır. Bu hafta boyunca çeşitli etkinlikler düzenlenerek kutlamalar yapılmaktadır.
2.5. AHİ EVRAN (1172-1262) HÜLASA: 1172 yılında Azerbaycan Hoy da doğmuş ve 1262 yılında Kırşehir de vefat etmiştir. Osmanlı Devleti Döneminde esnaf grubu arasında saygın bir yer edinmiştir. Esnafın Piri olarak şöhret bulmuştur. Kırşehir de kurduğu Ahilik Teşkilatı, tüm meslek sahiplerinin manevi bir merkezi olmuştur.
2.6. HACI BEKTAŞ VELİ (1210-1270) ÖNCE DÜŞÜNELİM: HACI BEKTAŞ VELİ nin «İNCİNSEN DE İNCİTME» sözü onun kişiliği hakkında size neler düşündürmektedir?
2.6. HACI BEKTAŞ VELİ (1210-1270) Hacı Bektaş Veli, halkımız arasında fikirleri ve öğütleriyle çok tanınan tarihî bir kişiliktir. 1210 yılında Horasan ın Nişabur kentinde doğmuş ve orada yetişmiştir. Hoca Ahmet Yesevî nin öğretisinin etkin olduğu bir ortamda yetişen Hacı Bektaş Veli eğitimini tamamladıktan sonra Horasan dan Anadolu ya gelmiştir.
2.6. HACI BEKTAŞ VELİ (1210-1270) Hacı Bektaş Veli, Anadolu nun çeşitli yerlerini dolaştıktan sonra Nevşehir in Suluca Karahöyük köyüne (Hacıbektaş) yerleşmiştir. Burayı bir eğitim merkezi hâline getirmiş, pek çok öğrenci yetiştirmiştir. Hoşgörü ve insan sevgisine dayalı düşünce sistemi, birlik ve beraberliğin sağlanmasında önemli bir rol oynamıştır. 1270 yılında vefat etmiş olan Hacı Bektaş Veli nin mezarı Nevşehir iline bağlı HACIBEKTAŞ ilçesindedir.
2.6. HACI BEKTAŞ VELİ (1210-1270) Hacı Bektaş Veli nin en önemli eseri MAKALAT tır. Bu eserdeki şu sözler, Hacı Bektaş Veli nin görüşlerini özetler: «İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır.» «Kızlarınızı okutunuz.» «Eline, beline, diline sahip ol.» «Okunacak en büyük kitap insandır.» «Doğruluk dost kapısıdır.» «Oturduğun yeri pak et, kazandığın parayı hak et.» «Bir olalım, iri olalım, diri olalım.» «Düşmanınızın da insan olduğunu unutmayınız.» «En büyük keramet çalışmaktır.»
HACI BEKTAŞ VELİNİN 15 SÖZÜ
2.6. HACI BEKTAŞ VELİ (1210-1270) HÜLASA: EDEB BİR TÂC İMİŞ NÛRU HUDA DAN GİY OL TÂCI EMÎN OL HER BELÂDAN 1210 da Horasan ın Nişabur şehrinde dünyaya gelmiştir. Anadolu da insan sevgisi, kardeşlik ve iman gibi değerlerin yerleşmesinde büyük etkisi olmuştur. Ahlakı düşüncesinin temelini «ELİNE, DİLİNE, BELİNE SAHİP OL» sözü oluşturur. 1270 yılında Nevşehir de vefat etmiştir.
2.5. AHİ EVRAN 2.6. HACI BEKTAŞ VELİ
2.7. MEVLÂNÂ CELÂLEDDİN-İ RUMİ, 2.8. YUNUS EMRE