DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. HADİS (İLH2006) KISA ÖZET-2013 KOLAYAOF
İÇİNDEKİLER Ünite 1: Kur ân Sünnet Bütünlüğü 3 Ünite 2: Sünnetin Dindeki Yeri 6 Ünite 3: Hadis Kaynaklarında Sünnet Tasavvuru 8 Ünite 4: Hadislerin Anlaşılması ve Yorumlanması.9 Ünite 5: Hadislerde İlim ve Amel İlişkisi.11 Ünite 6: Sosyal ve Kültürel Hayatta Hadis.14 Ünite 7: Toplumsal Ahlâkın İnşâsında Sünnetin Yeri.17 Ünite 8: Günümüzde Hadislere Farklı Yaklaşımlar..18 Ünite 9: Hadiste İsnad ve Metin Tenkidi.21 Ünite 10: Hadis Bulma Yöntemleri.25 2
ÜNITE 1: KUR ÂN SÜNNET BÜTÜNLÜĞÜ Kur ân da Hz. Peygamber ve Sünnet Dinin temel kaynakları incelendiğinde görüleceği üzere, Sünnet, Kur ân ile o derece içli-dışlı ve beraberdir ki ne Sünneti Kur ân dan ne de Kur ân ı Sünnetten ayırmak mümkündür. Kur ân Sünnet bütünlüğünü en açık şekilde ortaya koyan husus, konuya ışık tutan yüzü aşkın âyeti kerîmede Hz. Peygamber in ve Sünnetinin önemine yapılan vurgudur. Öncelikle şuna işaret edilmelidir ki, Kur ân da Allah a imanın yanında Resûle iman da emredilmekte olup ( Allah a ve Resûlü ne, Nisâ 4/136), hiç şüphesiz bunun kapsamı, onun sadece و ر ا آم edin/ îman peygamber olduğuna inanmakla sınırlı değildir. Aksine uyma emrini bildirdiği hususların tamamı için geçerlidir. Daha pek çok âyet ve aynı mânâyı teyit eden pek çok hadis, aynı durumu ortaya koymaktadır. Kur ân ile Sünnetin doğru ilişkilendirilmesi; Dinin temel kaynakları, akıl ve sosyolojik gerçeklik açısından düşünüldüğünde, özellikle hayatı boyunca vahyin kontrolü altında bulunması da dikkate alınırsa, Kur an ile Sünnet in birbiriyle bir bütünlük arz edeceğinde, karşılıklı olarak birbirine muhtaç olduğunda şüphe yoktur. Zira ikisi de aynı kaynağa dayanmaktadır. Her ikisi de bu bütünlük içerisinde anlaşılmadığında, bireysel kanaatlerin din olarak sunulması tehlikesi vardır. Kur ân ın Anlaşılması Açısından Sünnetin Değeri; Kur ân Sünnet bütünlüğünün en açık şekilde görüldüğü alanlardan biri Hz. Peygamber in pek çok âyeti açıklamak üzere ortaya koyduğu tasarruf, beyân ve davranışlarıdır. Bu sebeple Hz. Peygamber in Kur ân tefsirine gerek hadis kitaplarının Kitâbü t-tefsîr bölümlerinde ve çeşitli konuların içinde, gerekse rivâyet tefsirlerinde geniş biçimde yer verilmiştir. Kur ân İlâhî vahiydir. Cebrâil vasıtasıyla peyderpey Hz. Peygamber e indirilmiştir. Âyetlerin Hz. Peygamber in bizzat kendisi ve İslâm toplumu tarafından tam olarak ve kalıcı biçimde uygulanması için vahiy belirli birsüreçte indirilmiştir. Hadise Dair Açıklamalar; İslâm dininin insanlığı ulaştırmak istediği en yüce hedef, Allah Teâlâ nın rızâsını ve sevgisini kazanmaktır. Bunun da yolu Allah Resûlü nü sevmekten ve onun yoluna uymaktan geçer. Yüce Allah ın bir kimseyi sevdiğinin göstergesi ve ilk belirtisi, o kişinin, Hz. Peygamber e uyması ve onun izini takip etmesi, inanç ve davranışında Nebevî çizgiden hiç şaşmamasıdır. Allah ın bir kişiyi sevdiğinin bir diğer göstergesi de o kişinin farz ve sünnet ibadetleri ال و kudsîde yapmaktaki devamlılığıdır. Bir hadîs-i /Kulum أ ( ( " ) إ & % ا$ #! " ب ى bana nâfilelerle yaklaşmaya devam eder, tâ ki Ben onu severim, Buhârî, Rikâk 38, hadis no: 6502 buyurulmuştur. 3
Hadis-i şerîfte ifade edilen Allah ın bir kişiyi sevmesi, onun hakkında hayırlı şeyler istemesi, onu doğru yolda daim kılması ve ona nimet vermesidemektir. Allah Teâlâ nın hitap ettiği Cebrâil aleyhisselâm, Allah a en yakın ve ona yakınlık makâmından en fazla nasîbi bulunan melektir. Hadiste Geçen Kelime ve Tâbirler; Hadisin uzun metinlerinde, buğzetmekle ilgili kısım da yer almakla birlikte bazı tariklerde sadece sevgiyle ilgili kısım verilmekle, bazılarında buğzetmeye atıfta bulunulmakla yetinilmektedir. Rivâyetlerin hepsinin içeriğinin, Allah Teâlâ nın sevgi veya buğzetme hâlinin tecellîsinin nasıllığı ve melek veya insan üzerindeki tezâhürünün keyfiyetine dair olduğu görülür. Bir hadisi doğru anlamak için mutlaka bütün tarîklerini görmek ve son hükmü öyle vermek gerekir. Bu bağlamda şuna da işaret edilmelidir ki, hadisin farklı tarîklerini bir araya getirmeden bir hadisi doğru anlamanın mümkün olmayacağını ileri sürerek, bu farklı tarîkleri birleştirip yeni bir metin oluşturmaya (metin inşâsı) da kalkışılmamalıdır. Zira bu, yeni hadisler uydurma anlamına gelecek bir teşebbüs olur. Hadisten Öğrendiklerimiz; Âyetlerle hadisler arasında tam bir uyum vardır. İlim ehlinin vazifesi bu bütünlüğü tespit edip ortaya koymaktır. Allah Teâlâ nın gönüllerine sevgi lutfedeceği kimseler iman ile sâlih ameli birleştirenler olacaktır. Mü minler arasında sevilen bir kişi, Allah katında da sevilir. İhlâslı, samimi kişilerin nefretini kazanmış kişi Allah katında da sevilmez. Allah Teâlâ nın kulunu sevmesi gizli kalmaz; meleklerin ve sâlih kimselerin sevmesiyle bu sevgi ortaya çıkar. Allah Teâlâ sevdiği kulunu meleklere ve sâlih insanlara da sevdirir. Bütün sevgilerin kaynağı Allah tır. İnsanlar İslâm toplumundaki değerlendirmelere bakarak (efkâr-ı umûmiyye) Yüce Allah ın katındaki durumlarının ne olduğunu tahmin edebilirler. Farzlar yanında nâfile ibadetlere de devam etmek, kişiyi Allah Teâlâ katında sevilen biri hâline getirir. Hz. Peygamber in uygulamalarının Kur ân la örtüşmesi; Kur ân da Allah Resûlü nün ve Sünnetinin önemine dair çok sayıda âyet bulunmaktadır. Ayrıca Kur ân bir bütün olarak incelendiğinde içeriğinin Hz.Peygamber in sosyal hayatta ortaya koyduğu örneklikle örtüştüğü görülür. Ayrıca onun Kur ânî yaşantısı derûnî ve zihnî olarak da Allah Teâlâ nın rızâsına uygun şekilde gerçekleşmiştir. Onun ilâhî irâdeye uygun olmayan karar ve davranışlarının hemen düzeltildiğinin örnekleri gerek âyetlerde, gerekse hadislerde anlatılmaktadır. Kur ân, Sünnet ve hadisler arasındaki ilişkiyi doğru kurmak; 4
Kur ân ilâhî vahyin en üst düzeyde korunmuş hâlini, Sünnet onun yaşanmış ve toplumsal bir düzene dönüşmüş hâlini, hadisler de sünnetin sözlü veya yazılı olarak nesiller boyu aktarılmasını ifade ederler. Sünnet ile hadisler arasındaki bu ayrılmaz ilişki dolayısıyla hadisçiler bu iki terimi birbiri yerinede kullanmışlardır. Hatta aralarındaki güçlü ilişki dolayısıyla, sahâbe ve tâbiîn görüşlerini de geniş anlamda sünnet bütününün şümûlüne dâhil etmişlerdir. Genel bir ilke olarak temel kaynaklar arası ilişki biçimi bu şekilde olup, İslâmî ilimlerin her biri usullerini bu çerçevede şekillendirmiştir. Kur ân Sünnet ilişkisini göz ardı etmenin ortaya çıkardığı problemler; Kur ân ın teblîği, beyânı, tahsîsi, takyîdi, te kîdi ve tavsîfi açısından sünnetin önemi büyüktür. Sünnetin bu fonksiyonları ihmâl edilirse, onun işgâl ettiği bu alanların her birisi bireylerce doldurulmaya çalışılacaktır. Bir usûle dayalı olarak şekillenmemiş ferdî yaklaşımlar toplumsal çözümsüzlük, çatışma ve fikrî kargaşa ortaya çıkaracaktır. Gerekli tedbirleri alarak ve ulaşan bilgilerin sıhhat derecesini tespit için usûl konusuna dair yeterli adımları atarak sünnet esaslı bir anlayış geliştirmek bu problemleri aşmanın en kolay ve dinin özüne uygun yoldur. Klâsik dönem hadis çalışmaları bu esaslara göre yürütülmüştür. ÜNITE 2: SÜNNETİN DİNDEKİ YERİ Allah, insanları en güzel şekilde yaratmış ve onlardan kendisine kulluk yapmasını istemiştir. Fakat O, insanlara bu görevi yüklerken sadece sahîfeler ya da kitaplar göndermemiş, onların nasıl uygulanacağını gösteren peygamberler de görevlendirmiştir. Bazı toplumlara sahîfe ya da kitap verilmemiş olmasına rağmen her kavme mutlaka bir peygamber gönderildiği Kur ânıkerîm de zikredilmektedir. Allah ın gönderdiği vahiy ve onu insanlara açıklayan Hz. Peygamber le (s.a.v.) muhatap olan insanların durumu düşünüldüğünde işin merkezinde Hz. Peygamber in (s.a.v.) olduğu görülmektedir. Çünkü insanlar ilk önce Hz. Muhammed e (s.a.v.) inanmışlar bu nedenle de ona inen vahyi tasdik etmişlerdir. Bunun tabii bir neticesi olarak da ona inananlar Hz. Muhammed in(s.a.v.) uygulamalarını takip etmiş, hayatlarını buna göre şekillendirmişlerdir. Hz. Peygamber in mü minler için ne anlam ifade ettiğinin açıklanması; Dinin anlamlandırılmasında ve yaşanmasında her ümmete gönderilen peygamberler ve bizim peygamberimiz işin temelini oluşturur. Allah her kavme gönderdiği peygamberi bazen kitaplarla desteklemiştir ama kesinlikle peygambersiz bir kitap göndermemiştir. Zira peygamberler netice itibariyle bir beşer olarak bize dinin uygulanabilir olduğunu gösterir. İlk dönemdeki Müslümanlar öncelikle Hz. Peygamber e bakarak İslâm a girip bu dini yaşadıkları 5